Barbara Żarska, Katedra Ochrony Środowiska SGGW. Kwestie przyrodnicze w encyklice Ojca Świętego Franciszka pt. Laudato Si

Transkrypt

1 Barbara Żarska, Katedra Ochrony Środowiska SGGW Kwestie przyrodnicze w encyklice Ojca Świętego Franciszka pt. Laudato Si

2 CEL: Myśli i działania prośrodowiskowe w encyklice Papieża Franciszka Laudato Si oraz ich korelacje z aktami prawnymi i strategicznymi dokumentami kraju, UE i świata Kazimierz nad Wisłą

3 Personifikacja Ziemi, bytów przyrodniczych w encyklice Laudato Si (innych niż człowiek) - nadanie bytom przyrodniczym wyższej rangi, zbliżonej do rangi człowieka? byty przyrodnicze to bracia i siostry Ziemia to matka, nasz wspólny dom Ziemia-Matka cierpi z powodu zła, jakie jej wyrządzamy nieodpowiedzialnym wykorzystywaniem i rabunkową eksploatacją objawy choroby środowiska są widoczne w glebie, wodzie, powietrzu i istotach żywych

4 Laudato Si : Człowiek potrzebuje środowiska do życia (m.in. pkt 2 i 43 Encykliki) Sami jesteśmy z prochu Ziemi nasze ciało zbudowane jest z pierwiastków naszej planety powietrze pozwala nam oddychać woda nas poi i obmywa wszystkie osoby zamieszkujące naszą planetę, w obliczu globalnej degradacji środowiska, muszą zmobilizować się do działania na rzecz środowiska

5 Odwołania w Laudato Si do słów innych papieży i myślicieli, m.in. Jan Paweł II [1987]: zachęcał do globalnego nawrócenia ekologicznego zniszczenie środowiska = zniszczenie rodzaju ludzkiego rozwój człowieka ma charakter moralny: oznacza nie tylko poszanowanie człowieka, ale powinien być też ukierunkowany na świat przyrody Benedykt XVI [2007]: zachęcał do korygowania modeli rozwoju w aspekcie poszanowania środowiska do tzw. księgi natury zaliczył środowisko wraz z człowiekiem

6 Odwołania do słów innych papieży i myślicieli c.d. Św. Franciszek [Tomasz z Celano CXXIV]: był patronem ekologii integralnej - takiej, która łączyłaby pozycję człowieka i jego relacje z otaczającą rzeczywistością miłował twory natury nazywając je braćmi i siostrami

7 Wezwanie Papieża Franciszka na rzecz przyrody: (pkt Encykliki) poparcie dla globalnego ruchu ekologicznego poparcie dla ekologii integralnej wzorem dla naszego modelu rozwoju powinno być funkcjonowanie naturalnych ekosystemów w zakresie optymalnego użytkowania zasobów wymieranie gatunków z powodu działalności człowieka - nie mamy do tego prawa (pkt 33 Encykliki) spadek różnorodności biologicznej powoduje spadek usług, jakie świadczy środowisko na rzecz człowieka [tzw. usług ekosystemowych BŻ] nie niszczyć piękna przyrody, ponieważ nie możemy go zastąpić innym pięknem stworzonym przez człowieka; nieodtwarzalność gatunków i piękna przyrody; inspiracja dla człowieka w jego sztuce

8 Sztuka przyrody a sztuka człowieka - nawet najbardziej abstrakcyjne dzieła człowieka mają ścisły związek z przyrodą (Żarska 2010)

9 Wezwanie Papieża Franciszka na rzecz przyrody (pkt 34 Encykliki), c.d.: w ocenach oddziaływania na środowisko (procedura OOŚ) większą wagę przykładać do oceny wpływu na różnorodność biologiczną nie można krótkowzrocznie zarządzać i gospodarować, bo koszty utraty różnorodności biologicznej są znacznie wyższe niż doraźne zyski; przyszłe pokolenia zapłacą ogromne koszty degradacji środowiska utrata lasów tropikalnych, lasów naturalnych, lasów przybrzeżnych - to niepokojące zmiany; konieczny wspólny wysiłek rządów i społeczeństw utrata bagien przez zamianę na użytki rolne - utrata tych bardzo specyficznych ekosystemów utrata różnorodności biologicznej oceanów i innych wód

10 Wezwanie Papieża Franciszka na rzecz przyrody (c.d.): (pkt Encykliki) trzeba więcej inwestować w badania, aby lepiej poznać funkcjonowanie ekosystemów wszystkie istoty potrzebują siebie nawzajem (pkt 42) każdy kraj powinien troszczyć się o istoty żywe (inwentaryzacje gatunków, programy ochrony, sporządzać strategie) niekontrolowany rozwój miast to zagrożenie; nie ma dostatecznej ilości terenów zieleni zwiększać tereny zieleni i powierzchnie biologicznie czynne w miastach racjonalnie gospodarować wodą

11 Wezwanie Papieża Franciszka na rzecz przyrody (c.d.): (pkt Encykliki) Ziemia istniała wcześniej, niż my, i została nam dana. Nie można wnioskować absolutnego panowania człowieka nad innymi istotami należy szanować prawa natury i delikatną równowagę między bytami świata błędne jest myślenie, że istoty żywe to przedmioty okrucieństwo wobec innych stworzeń zawsze jakoś przekłada się na sposób traktowania ludzi (pkt 93) środowisko to rodzaj dobra wspólnego wszystkich pokoleń działania krajów + działania globalne na rzecz dobra wspólnego

12 Środowisko przyrodnicze pierwsze, pierwotne, podstawowe Środowisko kulturowe nowa wartość, nadbudowana na bazie środowiska przyrodniczego (Żarska 2010) Bonifacio, Korsyka

13 WYBRANE DOKUMENTY dotyczące ochrony środowiska o treściach harmonizujących z Laudato Si Nasze ubezpieczenie na życie i nasz kapitał naturalny unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej na okres do [Our life insurance, our natural capital: an EU biodiversity strategy to 2020]. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego i Komitetu Regionów COM(2011) 244, wersja ostateczna, Bruksela, ( dostep ). EEA Środowisko Europy Stan i prognozy. Synteza. Europejska Agencja Ochrony Środowiska, Kopenhaga, 2015 ( dostęp ) Living Planet Report, WWF, Londyńskie Towarzystwo Zoologiczne, Global Footprint Network ( dostęp ). Ocena Ekosystemów Milenijnych, [The UN Millennium Ecosystem Assessment, ], The House of Commons Environmental Audit Committee, 2007 ( dostęp ).

14 WYBRANE DOKUMENTY dotyczące ochrony środowiska o treściach harmonizujących z Laudato Si c.d. Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and Committee of the Regions. Green Infrastructure (GI) Enhancing Europe s Natural Capital [SWD(2013) 155 final]. Brussels, , COM (2013) 249 final. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ). Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, dostęp ) W stronę zielonej gospodarki. Drogi do zrównoważonego rozwoju i zwalczania biedy [Towards Green Economy. Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication] [Green Economy Report] UNEP, 2011 ( dostęp ). Polityka ekologiczna państwa ustanawiana co 4 lata Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 SPA 2020 Programy ochrony gatunków zagrożonych wyginięciem

15 WNIOSKI 1. Jest duża korelacja pomiędzy tezami i działaniami proponowanymi przez Papieża Franciszka w Laudato Si a prawem ochrony środowiska, polityką i dokumentami strategicznymi na poziomie krajowym, UE i międzynarodowym. 2. Rządy i społeczeństwa uzyskują potężnego sojusznika w Osobie Papieża i w społeczności Kościoła w staraniach o wysoką jakość stanu środowiska przyrodniczego i dobre traktowanie istot żywych (innych niż człowiek) 3. Koszty degradacji środowiska / przyrody poniosą w pierwszym rzędzie społeczności ubogich, krajów rozwijających się, dlatego programy i działania światowe powinny być na ten problem mocniej ukierunkowane, niż dotychczas

16 WNIOSKI c.d. 4. Człowiek, mimo całej swej wyjątkowości, jest jednym z bytów przyrodniczych i potrzebne mu jest do życia środowisko przyrodnicze 5. Personifikacja bytów przyrody przez Ojca Świętego upoważnia do interpretacji, że nadana im została wyższa ranga, zbliżona do rangi człowieka 6. Wzmacnianie związku człowieka z resztą przyrody to warunek długoterminowego przetrwania świata jako całości, z człowiekiem

17 Góry Izerskie

18