Jan Barcz Struktura Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Jan Barcz Struktura Unii Europejskiej 1. Rozwój podstaw prawnych UE 2. Strategia rozszerzenia 3. Unia Europejska organizacja międzynarodowa 4. Wspólne wartości UE 5. Cele UE 6. Członkostwo w Unii Europejskiej 6.1. Państwa założycielskie i przystąpienie do WE/UE 6.2. Wystąpienie z UE 6.3. Wykluczenie z UE 6.4. Zawieszenie w prawach państwa członkowskiego 7. Symbole UE 8. Status języków państw członkowskich 9. Zakres terytorialnego obowiązywania Traktatów stanowiących podstawę UE 10. Finansowanie UE 1

2 1. Rozwój podstaw prawnych UE EWWiS Traktat Paryski 1951/1952 EWWiS EWG EWEA Euratom Traktaty Rzymskie 1957/1958 Unifikacja instytucjonalna EWWiS EWG EWEA Euratom Traktat fuzyjny 1965/1967 Ustanowienie Unii Europejskiej I filar EWG=WE EWEA (Euratom) EWWiS II filar WPZiB III filar WSiSW Traktat o UE Traktat z Maastricht 1992/1993 Umocnienie spójności Unii Europejskiej I filar EWG=WE EWEA EWWiS II filar WPZiB III filar WPiSwSK Traktat z Amsterdamu 1997/1999 acquis Schengen - uwspólnotowienie Przygotowanie instytucji UE do dużego rozszerzenia Unii 1 maja 2004 r. dziesięć nowych państw członkowskich 1 stycznia 2007 r. dwa nowe państwa członkowskie Traktat z Nicei 2001/2003 2

3 1. Rozwój podstaw prawnych UE Unia Europejska jednolita organizacja międzynarodowa Traktat konstytucyjny 2004 Traktat z Lizbony 2007/2009 EWEA Euratom Środki międzyrządowe podejmowane w sprawie sanacji i konsolidacji strefy euro: Traktat ustanawiający Europejski Mechanizm Stabilności (wszedł w życie 27 września 2012 r.) Traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej (wszedł w życie 1 stycznia 2013 r.) 3

4 2. Strategia rozszerzenia 1952/1958 Belgia Francja Luksemburg Niderlandy RFN Włochy 1973 Dania Irlandia Wielka Brytania Grecja 1981 Hiszpania Portugalia 1986 Austria Finlandia Szwecja 1995 Czechy Cypr Estonia Litwa Łotwa Malta Polska Słowacja Słowenia Węgry Bułgaria Rumunia Chorwacja Zob. szczegółowo na temat kontynuacji strategii rozszerzenia wykład 14 4

5 3. Unia Europejska organizacja międzynarodowa ustanowienia UE Traktat o UE (Traktat z Maastricht 1993 r.) struktura filarowa Wspólnoty: organizacje międzynarodowe UE: dyskusyjny charakter prawny Traktat z Lizbony (1 grudnia 2009 r.) przekształcenie UE w spójną organizację międzynarodową odrębność Euratomu podstawa UE: dwa traktaty Traktat o Unii Europejskiej (TUE) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) zakres regulacyjny Traktatów; wykład 4 Art. 1 TUE Niniejszym Traktatem WYSOKIE UMAWIAJĄCE SIĘ STRONY ustanawiają między sobą UNIĘ EUROPEJSKĄ, zwaną dalej Unią, której Państwa Członkowskie przyznają kompetencje do osiągnięcia ich wspólnych celów. Niniejszy Traktat wyznacza nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszego związku między narodami Europy, w którym decyzje podejmowane są z możliwie najwyższym poszanowaniem zasady otwartości i jak najbliżej obywateli. Podstawę Unii stanowi niniejszy Traktat oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwane dalej Traktatami ). Oba te Traktaty mają taką samą moc prawną. Unia zastępuje Wspólnotę Europejską i jest jej następcą prawnym. 5

6 4. Wspólne wartości UE art. 2 TUE: Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn. wymiar społeczny UE: Art. 9 TFUE stwierdza: Przy określaniu i realizacji swoich polityk i działań Unia bierze pod uwagę wymogi związane ze wspieraniem wysokiego poziomu zatrudnienia, zapewnianiem odpowiedniej ochrony socjalnej, zwalczaniem wyłączenia społecznego, a także z wysokim poziomem kształcenia, szkolenia oraz ochrony zdrowia ludzkiego. społeczne klauzule horyzontalne (art. 3 ust. 3 akapit pierwszy i drugi TFUE): Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego. Wspiera postęp naukowo-techniczny. Zwalcza wyłączenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka. art. 6 TUE: Karta Praw Podstawowych oraz przystąpienie UE do Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności 6

7 5. Cele Unii Europejskiej art. 3 TUE: wspieranie pokoju, wartości Unii i dobrobytu jej narodów zapewnienie obywatelom Unii Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości ustanowienie rynku wewnętrznego, przy czym Unia działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego; Unia wspiera postęp naukowo-techniczny zwalczanie wyłączenia społecznego i dyskryminacji oraz wspieranie sprawiedliwości społecznej i ochrony socjalnej, równości kobiet i mężczyzn, solidarności między pokoleniami i ochrony praw dziecka wspieranie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz solidarności między państwami członkowskimi szanowanie swojej bogatej różnorodności kulturowej i językowej oraz czuwanie nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy art. 3 ust. 6 TUE: w stosunkach z państwami trzecimi i innymi organizacjami międzynarodowymi 7

8 6. Członkostwo w Unii Europejskiej 6.1. Państwa założycielskie i przystąpienie do WE/UE Państwami założycielami Wspólnot było sześć państw: Belgia Francja Luksemburg Niderlandy Republika Federalna Niemiec Włochy Strategia rozszerzenia: patrz wyżej Podstawa prawna akcesu: art. 49 TUE zob. szczegółowo wykład 14 8

9 6. Członkostwo w Unii Europejskiej 6.2. Wystąpienie z Unii Europejskiej uprzednie traktaty nie przewidywały wyraźnie możliwości wystąpienia ze Wspólnot a następnie Unii Europejskiej możliwość wystąpienia istniała jednak na podstawie ogólnych zasad międzynarodowego prawa traktatów na mocy Traktatu z Lizbony do TUE (art. 50) wprowadzono klauzulę dotyczącą dobrowolnego wystąpienia z Unii każde z państw członkowskich może podjęć decyzje o wystąpieniu z UE podstawą wystąpienia jest umowa międzynarodowa mechanizm przymuszający do wynegocjowania umowy: jeśli nie wejdzie ona w życie w ciągu dwóch lat od notyfikowania decyzji o wystąpieniu, decyzja taka staje się skuteczna (choć termin dwuletni może być przedłużony) Brexit 23 czerwca 2016 r.: referendum w ZK 30 marca 2017 r.: notyfikacja decyzji ws wystąpienia problemy proceduralne 9

10 6. Członkostwo w Unii Europejskiej 6.3. Wykluczenie z Unii Europejskiej traktaty stanowiące Unię nie zawierały i nadal (po wejściu w życie Traktatu z Lizbony) nie zawierają żadnych postanowień zasadniczo wykluczenie nie jest więc możliwe (możliwość zawieszenia w prawach państwa członkowskiego art. 7 TUE) można się jednak odwołać do powszechnego prawa międzynarodowego art. 60 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. przewiduje, że w przypadku ciężkiego naruszenia traktatu wielostronnego przez jedno z państw członkowskich pozostałe państwa członkowskie mogą się porozumieć m.in. co do wygaśnięcia lub zawieszenia traktatu w odniesieniu do takiego państwa problem wykluczenia względnie wystąpienia ze strefy euro (art. 140 ustępy 2 i 3 TFUE) 10

11 6. Członkostwo w Unii Europejskiej 6.4. Zawieszenie w prawach państwa członkowskiego art. 7 TUE (w powiązaniu z art. 354 TFUE) punktem odniesienia oceny zachowania się państwa członkowskiego jest katalog wartości określony w art. 2 TUE na uzasadniony wniosek jednej trzeciej państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji Europejskiej, Rada, stanowiąc większością czterech piątych swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez państwo członkowskie powyższych wartości przed dokonaniem takiego stwierdzenia Rada wysłuchuje dane państwo członkowskie i, stanowiąc zgodnie z tą samą procedurą, może skierować do niego zalecenia; Rada regularnie bada, czy powody dokonania takiego stwierdzenia pozostają aktualne Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie na wniosek jednej trzeciej państw członkowskich lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić, po wezwaniu państwa członkowskiego do przedstawienia swoich uwag, poważne i stałe naruszenie przez to państwo wartości, określonych w art. 2 TUE w przypadku dokonania takiego stwierdzenia,, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów dla tego państwa członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego państwa w Radzie Rada powinna przy tym uwzględnić możliwe skutki takiego zawieszenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych; obowiązki, które ciążą na tym państwie członkowskim, pozostają wiążące dla tego państwa Rada może następnie, stanowiąc większością kwalifikowaną, zdecydować o zmianie lub uchyleniu podjętych środków, w przypadku zmiany sytuacji, która doprowadziła do ich ustanowienia 11

12 Uzupełnienie procedury art. 7 TUE Nowe ramy UE nakierowane na umocnienie zasady państwa prawa (komunikat KE z 11 marca 2014 r.) charakter polityczny postępowanie prowadzi KE narzędzie wczesnego ostrzegania Trzy etapy postępowania (1) Ocena KE: - (przesłanki) systemowe zagrożenie dla zasady państwa prawa - uzasadniona opinia KE (jeśli zachodzą) - przedstawienie uwag przez państwo (2) Zalecenie KE: - zalecenia KE (jeśli sprawa nie znalazła rozwiązania) - jak rozwiązać i w jakim terminie (3) Działania w następstwie zalecenia KE: - monitorowanie przez KE działań państwa - niezadowalające działania: uruchomienie przez KE procedury art. 7 TUE Zasada państwa prawa w systemie UE zasada legalności zasada pewności prawa zakaz arbitralnego działania władzy wykonawczej niezależność i efektywność władzy sądowniczej podział władz (w związku z prawem do sprawiedliwego procesu) równość przed prawem 12

13 7. Zmiana (rewizja) Traktatów stanowiących podstawę UE traktaty rewizyjne - zwykły traktat rewizyjny - duży traktat rewizyjny (odrzucony Traktat konstytucyjny) Traktat z Lizbony (ma charakter mieszany) - jest zwykłym traktatem rewizyjnym - ustanawia UE jako spójną organizację międzynarodową art. 48 TUE: podstawa prawna zmiany Traktatów stanowiących podstawę UE 1) zwykła procedura zmiany (zawarcie traktatu rewizyjnego) 2) uproszczona procedura zmiany (tzw. procedura kładki) zob. szczegółowo wykład 7 13

14 8. Symbole Unii 1986 r. Wspólnoty przejęły od Rady Europy jako swój symbol: - flagę (12 złotych gwiazd na granatowym tle liczba gwiazd nie odpowiada liczbie państw członkowskich, lecz jest stała i ma znaczenie symboliczne) - hymn (czwarta część IX symfonii Ludwiga van Beethovena Oda do radości) 9 maja (dzień ogłoszenia w 1950 r. deklaracji przez Roberta Schumana) został uznany za Dzień Europejski Traktat konstytucyjny (odrzucony) - wymieniał symbole w Traktacie (art. I-8) - dodano: dewizę Unii ( Zjednoczona w różnorodności ) euro jako waluta UE Traktat z Lizbony - dekonstytucjonalizacja (nie ma w traktatach) - regulacje szczegółowe (1) art. 3 ust. 4 TUE: Unia ustanawia unię gospodarczą i monetarną, której walutą jest euro (2) deklaracja nr 52 (3) regulaminy wewnętrzne instytucji 14

15 9. Status języków Języki autentyczne traktatów (24) Języki urzędowe (24) Języki robocze Zachowanie tożsamości narodowej państw członkowskich Prawa obywatela Unii 15

16 9. Zakres terytorialnego obowiązywania Traktatów stanowiących podstawę UE art. 52 TUE art. 355 TFUE Załącznik II do TFUE art. 349 TFUE 16

17 10. Finansowanie UE Perspektywa budżetowa dla U-28: wysokość 1,23%(płatności) /1.29% (zobowiązania) DNB państw członkowskich (rocznie) w środkach na zobowiązania wynosi mln EUR, co stanowi 1,00% DNB w środkach na płatności mln EUR, co stanowi 0,95% DNB mld euro rocznie Konkluzje (Wieloletnie ramy finansowe) Rady Europejskiej (7-8 lutego 2013 r.) Struktura zasobów własnych UE 1) Tradycyjne zasoby własne głównie cła przywozowe nakładane na towary spoza UE 2) Zasoby własne oparte na VAT określony odsetek zharmonizowanego podatku od wartości dodanej (VAT) każdego państwa UE 3) Zasoby własne oparte na DNB 0.73 % DNB każdego państwa członkowskiego UE (2/3 budżetu UE)-korekty 4) Zasoby własne oparte na podatku od transakcji finansowych Składka Polski: w okresie 10 lat członkostwa Polski w UE składka wpłacana do budżetu UE systematycznie rosła. Podstawową przyczyną tego wzrostu było wyższe tempo wzrostu gospodarczego w relacji do innych państw członkowskich, inflacja oraz rosnące wydatki budżetu UE. Łącznie od 1 maja 2004 r. do końca 2013 r. Polska wpłaciła do budżetu UE kwotę wynoszącą 124,8 mld PLN (w cenach bieżących). Pozytywne saldo transferów w ciągu 10 lat członkostwa: 64.1 mld euro Finanse UE: artykuły TFUE Procedura uchwalania budżetu UE: por. wykład dot. procedur stanowienia prawa UE 17