Makroekonomia I Zajęcia 2. Jan Baran

Transkrypt

1 Makroekonomia I Zajęcia 2 Jan Baran

2 Podstawowe pojęcia Rynek pracy rodzaj rynku, na którym spotyka się podaż pracy (osoby oferujące swoją pracę) z popytem na pracę (pracodawcy poszukujący pracowników); specyficzną cechą rynku pracy jest to, że przedmiotem transakcji jest praca, która jest nierozerwalnie związana z cechami wykonującego ją człowieka (kapitał ludzki) Uwaga: Częstym błędem popełnianym przez nie-ekonomistów jest używanie sformułowania podaż miejsc pracy

3 Podstawowe pojęcia W całej populacji wyróżniamy trzy kategorie osób: Pracujący (E) Bezrobotni (U) Nieaktywni zawodowo (NA) ani pracujący, ani bezrobotni Aktywni zawodowo = pracujący + bezrobotni A = E + U Na ogół analizujemy grupę wieku (wiek produkcyjny) lub 15-74

4 Kto jest pracującym? Według definicji ekonomicznej (ILO) używanej w badaniach za pracujących uznaje się osoby, które w tygodniu poprzedzającym badanie przynajmniej 1 godzinę wykonywały pracę przynoszącą zarobek, miała pracę ale jej nie wykonywała ze względu na urlop, chorobę itp., lub pomagała nieodpłatnie w rodzinnej działalności gospodarczej.

5 Kim jest bezrobotny? Wg definicji ekonomicznej (wykorzystywanej np. w BAEL) bezrobotny to osoba, która w okresie badanego tygodnia: nie pracowała, aktywnie poszukiwała pracy i była gotowa podjąć pracę (chce i może podjąć pracę) Spełnienie tych trzech warunków jednocześnie kwalifikuje osobę jako bezrobotną Zauważ, że: nie wszystkie osoby pozostające bez pracy (jobless) to bezrobotne (unemployed) liczba osób poszukujących pracy może być większa niż zasób bezrobotnych

6 Kto to jest bezrobotny? Drugą powszechnie wykorzystywaną definicją bezrobocia jest bezrobocie rejestrowane. Bezrobocie rejestrowane obliczane na podstawie definicji przyjętej na użytek publicznych służb zatrudnienia. Wg tej definicji bezrobotnym jest osoba: niepracująca, zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy, w wieku 18 59/64 lata

7 Kto to jest bezrobotny? Według najnowszych odczytów stopa bezrobocia BAEL oraz stopa bezrobocia rejestrowanego różnią się o 2.7pp: Stopa bezrobocia rejestrowanego: 8.6 % (17m11) Stopa bezrobocia (BAEL): 5.9% (16q3) Wytłumacz skąd mogą się brać te różnice? Zastanów się, z których danych o bezrobociu należałoby korzystać?

8

9 Rodzaje bezrobocia Bezrobocie frykcyjne wynikające z faktu, że zmiana miejsca pracy nie następuje natychmiast; aby znaleźć odpowiednią ofertę pracy należy poświęcić trochę czasu na szukanie, (people between jobs) Bezrobocie strukturalne bezrobocie wynikające z niedopasowania struktury popytu i podaży na pracę (niedopasowanie pod względem kwalifikacji, umiejętności, lecz również niedopasowanie przestrzenne) Bezrobocie cykliczne bezrobocie wynikające z wahań koniunktury gospodarczej Naturalna stopa bezrobocia = bezrobocie strukturalne + frykcyjne; utożsamiana z NAIRU (non-accelerating inflation rate of unemployment), oraz ze stopą bezrobocia przy zerowej luce popytowej

10 Podstawowe wskaźniki sytuacji na rynku pracy Współczynnik aktywności (participation rate) odsetek aktywnych zawodowo w danej grupie wieku: a = A / (A + NA) Wskaźnik zatrudnienia (employment rate) odsetek pracujących w całej populacji w danej grupie wieku: e = E / (A + NA) Stopa bezrobocia (unemployment rate) stosunek liczby bezrobotnych do aktywnych zawodowo u = U / A Zastanów się, czy prawdą jest, że jeżeli rośnie stopa bezrobocia rośnie musi to implikować spadek wskaźnika zatrudnienia? Mówimy zawsze wpółczynnik aktywności, wskaźnik zatrudnienia, stopa bezrobocia

11 Wskaźnik zatrudnienia, %, Źródło: Eurostat.

12 Inne wskaźniki sytuacji na rynku pracy Ważną informację o sytuacji na rynku pracy stanowi informacja o wakatach na rynku pracy (nie obsadzonych miejscach pracy) Zastanów się, jak się zmienia liczba wakatów względem cyklu koniunkturalnego? Jest procykliczna czy antycykliczna? Dlaczego na rynku pracy może utrzymywać się jednocześnie duża liczba wakatów i wysokie bezrobocie? Zależność między liczbą bezrobotnych a liczbą wakatów (albo stopą bezrobocia a stopą wakatów) opisuje krzywa Beveridge a. Zastanów się, jakie jest nachylenie krzywej Beveridge a i dlaczego?

13 Krzywa Beveridge a Źródło: OECD 2014

14

15 Źródła danych Główny Urząd Statystyczny Bank Danych Lokalnych GUS (tylko Polska, dane w rozbiciu na woj., powiaty i gminy) stat.gov.pl/bdl/ Eurostat OECD IMF AMECO European Central Bank WB World Development Idicators

16 Zadanie Znajdź na stronie GUS informację o stopie bezrobocia w końcu 2014 roku

17 tutaj dane o bezrobociu rejestrowanym tutaj dane o bezrobociu wg BAEL

18 Zadanie 1 Korzystając z danych Banku Danych Lokalnych bdl.stat.gov.pl wygeneruj wykres stopy bezrobocia (na podstawie danych BAEL) dla Polski i woj. mazowieckiego; zapiszcie dane na pulpicie Podpowiedź: szukamy danych w katalogu rynek pracy a następnie aktywność ekonomiczna ludności (dane średnioroczne)

19

20

21

22

23 Zadanie Kiedy stopa bezrobocia osiągnęła maksimum, a kiedy minimum? Ile wynosiło? Zastanów się, co było przyczyną wzrostu stopy bezrobocia po 1998 roku i po 2008 roku? POLSKA MAZOWIECKIE

24 Zadanie 2 Korzystając z danych BDL wygenerujcie wykres stopy bezrobocia rejestrowanego dla Polski i woj. mazowieckiego i powiatu szydłowieckiego; zapiszcie dane na pulpicie Szukamy danych w katalogu rynek pracy a następnie bezrobocie rejestrowane

25 Zadanie POLSKA MAZOWIECKIE Powiat szydłowiecki

26 Zadanie 3 Porównajcie na wykresie stopę bezrobocia dla Polski i woj. mazowieckiego z obu źródeł (BAEL vs. bezrobocie rejestrowane)

27 Zadanie Która metoda liczenia bezrobocia powoduje zawyżenie stopy bezrobocia? Skąd się bierze różnica między stopą bezrobocia wg BAEL a stopą wyliczoną na podstawie informacji z rejestrów bezrobotnych? Która miara jest lepsza? Polska rejestrowane MAZOWIECKIE rejestrowane Polska BAEL MAZOWIECKIE BAEL

28 Zadanie 4 Wykorzystując dane Eurostat porównaj współczynnik aktywności kobiet w Polsce, Szwecji, Niemczech, Hiszpanii w grupie wieku lat, zapisz dane, zrób wykres Eurostat -> database -> database by themes -> population and social condition -> labour market (labour) -> employment and unemployment (Labour Force Survey) -> LFS series - detailed annual surveys (trzeci wiersz)

29

30

31

32 Zadanie Germany Spain Poland Sweden

33 Zadanie 5 Które branże zatrudniają najwięcej pracowników w UE28. Które z nich straciły względnie najwięcej pracowników od początku Wielkiej Recesji (2008q1)? Wykorzystaj dane Eurostat.

34

35 2008Q1 2016Q3 struktura w struktura w zmiana w zmiana 2008Q1 2016Q3 strukturze zatr. procentowa Total - all NACE activities ,0% 100,0% - 4% Agriculture, forestry and fishing ,9% 3,0% -0,94-21% Mining and quarrying ,1% 0,1% -0,04-32% Manufacturing ,8% 9,9% -1,95-13% Electricity, gas, steam and air conditioning supply ,3% 0,4% 0,04 17% Water supply; sewerage, waste management and remediation activities ,3% 0,3% 0,01 8% Construction ,7% 1,4% -0,25-11% Wholesale and retail trade; repair of motor vehicles and motorcycles ,7% 15,0% -0,70 0% Transportation and storage ,6% 2,5% -0,03 3% Accommodation and food service activities ,1% 5,9% 0,78 20% Information and communication ,1% 2,0% -0,11-1% Financial and insurance activities ,5% 3,3% -0,21-2% Real estate activities ,9% 0,9% 0,01 6% Professional, scientific and technical activities ,0% 5,7% 0,67 18% Administrative and support service activities ,0% 4,4% 0,38 14% Public administration and defence; ,2% 7,2% 0,00 4% compulsory social security Education ,3% 11,6% 0,32 7% Human health and social work activities ,7% 18,5% 1,77 15% Arts, entertainment and recreation ,7% 1,9% 0,22 18% Other service activities ,5% 3,5% -0,03 3% Activities of households as employers; undifferentiated goods- and servicesproducing activities of households for own use Activities of extraterritorial organisations and bodies ,2% 1,9% -0,28-9% ,1% 0,1% 0,00 8%

36

37 Przepływy na rynku pracy Źródło: W. Kołodziejczyk

38 Stopa bezrobocia w równowadze Bazując na koncepcji łańcuchów Markowa możemy wyliczyć stopę bezrobocia w równowadze przy zadanych (obserwowanych) prawdopodobieństwach przepływów na rynku pracy W równowadze liczba osób odpływających i napływających do bezrobocia muszą się równoważyć: s E napływ do bezrobocia = f U odpływ z bezrobocia Gdzie: s prawdopodobieństwo utraty pracy i trafienia do bezrobocia, f prawdopodobieństwo znalezienia pracy przez bezrobotnego, E liczba osób pracujących, U liczba osób bezrobotnych Uwaga, stopa bezrobocia w równowadze może różnić się od faktycznej stopy bezrobocia w gospodarce

39 Stopa bezrobocia w równowadze Przeformułowując warunek równowagi, otrzymujemy stopę bezrobocia w równowadze: f U = s E f U = s A U f U + s U = s A u = U = s A s+f Wzrost stopy bezrobocia może być spowodowany wzrostem prawdopobieństwa utraty pracy (job separation rate) albo spadkiem prawdopobieństwa znalezienia (job finding rate)

40 Współczynnik przyjęć i współczynnik odejść Źródło: Gradzewicz, Strzelecki

41 Zadanie 7 Liczba ludności w kraju X wynosi 30 mln, z czego początkowo 18 mln osób ma pracę, 2 mln są bezrobotne, reszta (10 mln) to osoby bierne zawodowo. W ciągu roku obserwowano następujące zmiany na rynku pracy: 4 mln osób zmieniło pracę, 1 mln osób stracił pracę i zasilił grono osób bezrobotnych, 0,8 mln spośród bezrobotnych zniechęciło się i zasiliło grono osób nieaktywnych zawodowo 0,4 bezrobotnych znalazło zatrudnienie, 0,6 mln osób spośród nieaktywnych powróciło na rynek pracy: 0,2 mln znalazło pracę, a 0,4 mln zasiliło zasób bezrobotnych Rozrysuj przepływy na rynku pracy Oblicz współczynnik aktywności zawodowej w obu okresach Oblicz wskaźnik zatrudnienia w obu okresach Oblicz stopę bezrobocia w obu okresach

42 Zadanie 8 Według danych na Łotwie liczba ludności powyżej 15 lat i więcej wynosiła tys., spośród których 864 tys. pracowało a 93 tys. było osobami bezrobotnymi. Oblicz współczynnik aktywności zawodowej, wskaźnik zatrudnienia i stopę bezrobocia w tym kraju.

43 Zadanie 9 Stopa bezrobocia w kraju X wynosi 12%, wielkość populacji w wieku produkcyjnym to 12,0 mln osób a liczba osób pracujących to 5,6 mln osób. Oblicz współczynnik aktywności, wskaźnik zatrudnienia i stopę bezrobocia.

44 Zadanie 10 Przypuśćmy, że w Finlandii pracownicy tracą pracę z prawdopodobieństwem 2%. Prawdopodobieństwo, że osoba bezrobotna znajdzie pracę, wynosi 40%. Ile w wynosi stopa bezrobocia w równowadze? W 2008 roku fińską gospodarkę dotknął kryzys: przedsiębiorstwa zwiększyły zwolnienia oraz zmniejszyły nowe przyjęcia do pracy. W efekcie prawdopodobieństwo utraty pracy wzrosło do 5%, a prawdopodobieństwo znalezienia pracy przez osobę bezrobotną zmalało do 25%. O ile pkt. proc. zmieni się stopa bezrobocia w równowadze?

45 Literatura Begg, Dornbusch, Fischer - rozdział 27 (bezrobocie) Mankiw rozdział 6 (bezrobocie)