CZYSTOŚCI POWIETRZA W REGIONIE WAŁBRZYSKIM W LATACH Kazimierz Gaj. Hanna Cybulska. Monika Maciejewska

Transkrypt

1 STATYSTYKA ZMIAN CZYSTOŚCI POWIETRZA W REGIONIE WAŁBRZYSKIM W LATACH Opracowali: Kazimierz Gaj Hanna Cybulska Monika Maciejewska Praca została zrealizowana w ramach Projektu Badawczego Zamawianego Nr PBZ 1772 pt.: Restrukturyzacja rozwojowa rejonów o upadającym górnictwie, zagrożonych bezrobociem i terenów zdegradowanych ekologicznie w województwie wałbrzyskim Zadanie Zbadanie wpływu zatrzymywania działalności górniczej w głównych centrach przemysłowych województwa na ich rozwój gospodarczy, bezrobocie i warunki funkcjonowania pod kierunkiem Jerzego Bednarczyka Wrocław, styczeń 2

2 Autorzy opracowania dziękują Pracownikom Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze i w Wałbrzychu oraz Pracownikom Państwowej Inspekcji Sanitarnej w Wałbrzychu za okazaną pomoc w realizacji pracy 2

3 Spis treści 1. WPROWADZENIE STACJE POMIAROWE KRYTERIA OCENY STANU ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO STATYSTYCZNA OCENA ZMIAN JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO NA TERENACH BYŁEGO WOJEWÓDZTWA WAŁBRZYSKIEGO W LATACH Zastosowane metodyki analizy statystycznej Średnia arytmetyczna Odchylenie standardowe od średniej Mediana Percentyl Wartość modalna Współczynnik korelacji Histogram Analiza skupień Wyniki podstawowej analizy statystycznej dla stężeń średniodobowych Przebiegi czasowe stężeń Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Pył zawieszony Histogramy stężeń średniodobowych Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Pył zawieszony Porównanie analizowanych miejscowości pod względem stanu czystości powietrza na przestrzeni lat Zmienność stężeń średniorocznych i sezonowych Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Pył zawieszony Histogramy stężeń średniodobowych Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Pył zawieszony Analiza skupień Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Pył zawieszony Współczynnik korelacji PODSUMOWANIE

4 1. WPROWADZENIE Opracowanie wykonano w oparciu o umowę nr 8922/ , z dnia , zawartą pomiędzy Instytutem Górnictwa Odkrywkowego Poltegor-Instytut we Wrocławiu, przy ul. Parkowej 25, a Instytutem Inżynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej. Celem pracy była statystyczna ocena zmian jakości powietrza w efekcie restrukturyzacji regionu w latach oraz identyfikacja długoterminowych tendencji w rozwoju stanu zanieczyszczenia powietrza. Realizacja tak postawionego celu pracy wymagała przeanalizowania danych pomiarowych za ten okres, pochodzących z wybranych stacji monitoringowych powietrza atmosferycznego. Dane te zebrane zostały w trakcie realizacji Projektu Badawczego Zamawianego Nr PBZ 1772 pt.: Restrukturyzacja rozwojowa rejonów o upadającym górnictwie, zagrożonych bezrobociem i terenów zdegradowanych ekologicznie w województwie wałbrzyskim, Zadanie Podstawowe problemy restrukturyzacji województwa wałbrzyskiego i zebrane w raporcie Instytutu Inżynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej SPR nr 2/2, zatytułowanym Opracowanie bazy danych imisji zanieczyszczeń powietrza na obszarze byłego województwa wałbrzyskiego i w obszarach górniczych. Analizę wykonano w oparciu o wyniki pomiarów stężeń średniodobowych dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu w 12 stacjonarnych punktach pomiarowych. W celu uzyskania szukanej, retrospektywnej informacji z dostępnego zbioru wyników pomiarów, poddano je szeregowi analiz statystycznych wykorzystując rozliczne miary i narzędzia statystyczne. Do celów pracy wykorzystano dane pomiarowe ze stacji prowadzonych przez oddziały regionalne Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu - Oddział w Jeleniej Górze (nadzoruje sieć monitoringu Czarny Trójkąt) i Oddział w Wałbrzychu (monitoring krajowy - sieć podstawowa oraz monitoring wojewódzki), oraz przez Państwową Inspekcję Sanitarno-Epidemiologiczną we Wrocławiu, Oddział w Wałbrzychu (monitoring krajowy - sieć nadzoru ogólnego). 2. STACJE POMIAROWE Badania jakości powietrza atmosferycznego na terenie byłego województwa wałbrzyskiego prowadzone są w ramach monitoringu rejonu Czarnego Trójkąta, monitoringu krajowego, wojewódzkiego oraz lokalnego. Sieć monitoringu Czarnego Trójkąta na analizowanym obszarze reprezentują 4 stacje stacjonarne. W skład sieci monitoringu krajowego wchodzi sieć podstawowa oraz sieć nadzoru ogólnego. Pomiary w sieci podstawowej prowadzone są przez Oddział Wałbrzyski Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, zaś merytoryczny nadzór nad pracą sieci sprawuje Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie. Pomiary w sieci nadzoru ogólnego prowadzone są przez Państwową Inspekcję Sanitarno-Epidemiologiczną. Monitoring wojewódzki stanowi rozszerzenie sieci krajowej. Monitoring lokalny uwzględnia oddziaływanie lokalnych źródeł zanieczyszczeń, głównie zakładów przemysłowych. Wykaz stacji pomiarowych, uwzględnionych w analizach statystycznych, przedstawiono w tabeli 1 a ich lokalizację - na rys. 1. 4

5 Tabela 1. Stacje pomiarowe uwzględnione w analizie Punkt pomiarowy Okres pracy przyjęty do analizy Lokalizacja stacji Od Do Czarny Trójkąt stacje stacjonarne Czarna Góra Grupa Śnieżnika Spalona Góry Bystrzyckie Sokolec Góry Sowie Witków teren pozamiejski, Góry Wałbrzyskie Monitoring krajowy - sieć podstawowa Wałbrzych - Piaskowa Góra ul. Broniewskiego 65 Szczawno Zdrój ul. Ratuszowa 1 Monitoring krajowy - sieć ogólnego nadzoru Nowa Ruda Rynek 2 Świdnica ul. Wałbrzyska 15 Ząbkowice ul. Kłodzka 2 Polanica Zdrój ul. Parkowa 4 Przerzeczyn Zdrój ul. Zdrojowa 31 Monitoring wojewódzki Wałbrzych - Śródmieście ul. Mickiewicza KRYTERIA OCENY STANU ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu (D.U. nr 55, poz. 355, zał. 1) określa: listy substancji zanieczyszczających oraz dopuszczalne wartości stężeń tych substancji w powietrzu, obszary, na których obowiązują dopuszczalne wartości stężeń, zakres i warunki dotrzymania dopuszczalnych wartości stężeń, czas obowiązywania dopuszczalnych wartości stężeń. W/w Rozporządzenie różnicuje rodzaje substancji i dopuszczalne wartości ich stężeń na obszarach: parków narodowych, leśnych kompleksów promocyjnych, ochrony uzdrowiskowej, na których znajdują się pomniki historii wpisane na Listę dziedzictwa światowego. Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym zostały określone dla czasów uśredniania: 3 minut (D 3 ), 24 godzin (D 24 ) i roku (D a ). Stężenia dopuszczalne uważa się za dotrzymane jeżeli: dopuszczalna wartość stężenia substancji zanieczyszczającej odniesiona do 3 minut nie jest przekraczana przez 99,8 percentyl obliczony ze stężeń tych substancji odniesionych do 3 minut, występujących w roku kalendarzowym, dopuszczalna wartość stężenia substancji zanieczyszczającej odniesiona do 24 godzin nie jest przekraczana przez 98 percentyl obliczony ze stężeń tych substancji odniesionych do 24 godzin, występujących w roku kalendarzowym, nie występują przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń. 5

6 Rys. 1. Lokalizacja analizowanych stacji pomiarowych oraz głównych źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza na terenie byłego województwa wałbrzyskiego 6

7 W obrębie byłego województwa wałbrzyskiego znajduje się Park Narodowy Gór Stołowych oraz obszary ochrony uzdrowiskowej. Nie występują natomiast obszary leśnych kompleksów promocyjnych oraz pomniki historii wpisane na Listę dziedzictwa światowego. Dopuszczalne wartości stężeń obowiązujące na obszarach, na których zlokalizowane są wybrane do analizy statystycznej punkty pomiarowe zestawiono w tabelach 2 i 3. Kwalifikację punktów pomiarowych przyjętych do oceny stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie byłego województwa wałbrzyskiego przedstawia tabela 4. Tabela 2. Dopuszczalne wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu na obszarze kraju oraz czas ich obowiązywania Dopuszczalne wartości stężeń w odniesieniu do okresu Nazwa substancji 3 min. (D 3 ) 24 godz. (D 24 ) roku (D a ) µg/m 3 Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Pył zawieszony ogółem Pył zawieszony PM Tabela 3. Dopuszczalne wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu na obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz czas ich obowiązywania Dopuszczalne wartości stężeń w odniesieniu do okresu Nazwa substancji 3 min. (D 3 ) 24 godz. (D 24 ) roku (D a ) µg/m 3 Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Pył zawieszony ogółem Pył zawieszony PM Tabela 4. Klasyfikacja punktów pomiarowych Punkt pomiarowy Czarna Góra Spalona Sokolec Witków Wałbrzych Szczawno Zdrój Nowa Ruda Świdnica Ząbkowice Polanica Zdrój Przerzeczyn Zdrój Rodzaj obszaru obszar obszar obszar obszar obszar obszar ochrony uzdrowiskowej obszar obszar obszar obszar ochrony uzdrowiskowej obszar ochrony uzdrowiskowej 7

8 4. STATYSTYCZNA OCENA ZMIAN JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO NA TERENACH BYŁEGO WOJEWÓDZTWA WAŁBRZYSKIEGO W LATACH Zastosowane metodyki analizy statystycznej Średnia arytmetyczna Jest to najlepszy, w sensie statystycznym, estymator wartości średniej dowolnej cechy mierzalnej. Miarę średniej arytmetycznej wykorzystano do oceny wartości średnich stężeń poszczególnych zanieczyszczeń w kolejnych punktach pomiarowych w okresach: dobowym, miesięcznym i rocznym. Doprowadziło to do uzyskania stężeń średniodobowych, średniomiesięcznych i średniorocznych oraz stężeń średnich dla sezonu grzewczego i letniego Odchylenie standardowe od średniej Jest miarą rozrzutu wartości rzeczywistych cechy mierzalnej wokół wartości średniej. Im mniejsza jest wartość odchylenia standardowego tym bardziej wartości mierzone skupiają się wokół wartości średniej. Ładunek informacyjny średniej jest duży. Jeśli odchylenie standardowe ma dużą wartość, średnia arytmetyczna niewiele mówi o możliwych rzeczywistych wartościach cechy mierzalnej. Mogą one znacznie przekraczać wartość średnią, jak również przyjmować wartości znacznie mniejsze od niej Mediana Wskazuje na centrum szeregu statystycznego (np. szeregu czasowego stężeń), gdyż przyjmuje wartość położoną w środku szeregu. Dokładnie jedna połowa wszystkich danych szeregu jest mniejsza od mediany a druga połowa danych jest od niej większa. Mediana równa się średniej arytmetycznej w przypadku, gdy cecha mierzona ma rozkład symetryczny. Jeśli rozkład jest prawoskośny, mediana przyjmuje wartość niższą od średniej arytmetycznej. Oznacza to, że większość danych w szeregu ma wartości mniejsze od średniej arytmetycznej. W przypadku analizowania wartości stężeń zanieczyszczeń można w ten sposób określić na przykład, czy stężenia wysokie występują rzadziej niż stężenia niskie Percentyl 98 Jest miarą poziomu, który analizowana zmienna przekracza z bardzo małym prawdopodobieństwem, równym,2. Jeśli wartości zmiennej w szeregu statystycznym uporządkować rosnąco, to 98 percentyl określa taką wartość zmiennej, że 98 % elementów szeregu statystycznego ma wartości mniejsze od niej. Percentyl 98 jest umowną granicą, która umożliwia zidentyfikowanie wysokich wartości zmiennej występujących epizodycznie (owe 2 % szeregu statystycznego). Są to wartości wyższe od 98 percentyla. Jednocześnie pozyskiwana jest informacja o wartości poniżej której mieści się zdecydowana większość wartości zmiennej. Stąd wykorzystanie 98 percentyla jako wartości normatywnej Wartość modalna Niesie informację o tendencji centrum szeregu statystycznego. Jest to wartość, która w szeregu statystycznym występuje najczęściej. Uzupełnia ona obraz szeregu uzyskany w wyniku wyliczenia średniej, odchylenia standardowego od średniej i mediany. W 8

9 odniesieniu do stężeń zanieczyszczeń wartość modalna określa jaką wartość najczęściej przyjmowało stężenie średniodobowe w wybranym punkcie pomiarowym Współczynnik korelacji Miarą zależności liniowych między zmiennymi jest współczynnik korelacji. Jego wysoka wartość (bliska 1) pozwala wnioskować o proporcjonalności zmiennych. Małe współczynniki korelacji (bliskie -1) stanowią przyczynek do stwierdzenia odwrotnej proporcjonalności zmiennych. W opracowaniu przeanalizowano współczynniki korelacji między stężeniami średniodobowymi tych samych zanieczyszczeń we wszystkich punktach pomiarowych. Wykonano to z zamiarem wskazania grup stacji bardziej i mniej podobnych do siebie pod względem charakteru zmienności stężeń Histogram Jest to graficzna reprezentacja rozkładu cechy mierzalnej w całym zakresie wartości, które przyjmuje. W celu wykreślenia histogramu należy podzielić pełny zakres wartości przyjmowanych przez zmienną na rozłączne fragmenty, tzw. klasy, i zliczyć przypadki, w których zmienna przynależy do poszczególnych klas. Liczność przypadków w klasach odniesiona do ogólnej liczby przypadków daje częstość występowania danej klasy. Kluczem dobrego wykorzystania histogramu jest właściwy dobór liczby klas. W opracowaniu wykorzystano histogram do dwóch celów: 1) Udokumentowania wzrostu częstości występowania stężeń w niskich zakresach i spadku częstości występowania stężeń w zakresach wysokich na przestrzeni lat Posłużyło do tego zestawienie histogramów stężeń wybranego zanieczyszczenia w wybranym punkcie pomiarowym dla czterech lat. 2) Zobrazowania różnic między stacjami w zakresie częstości występowania stężeń małych i dużych. W tym celu przedstawiono obok siebie histogramy stężeń wybranego zanieczyszczenia, w wybranym roku, dla wszystkich punktów pomiarowych Analiza skupień Metoda analizy skupień jest przydatna w obróbce dużej ilości informacji, którą należy poklasyfikować w sensowne grupy dla ułatwienia a czasem w ogóle umożliwienia jej interpretacji. Dane, niosące informacje zbliżone, zostają w wyniku analizy skupień przypisane do tej samej grupy, zaś dane, których ładunek informacyjny jest inny, znajdą się w różnych grupach. Poprzez zidentyfikowanie podobieństw w obrębie grup zostają jednocześnie uwypuklone różnice między grupami, co często naprowadza na interpretacje niedostrzegalne przed wykonaniem analizy. Pod pojęciem analizy skupień kryją się różne algorytmy klasyfikacji. Rozbieżności dotyczą kwestii ogólnych, jak sformułowanie problemu analizy skupień oraz szczegółów, jak metody i techniki obliczeniowe. Do obróbki danych stanowiących przedmiot opracowania wykorzystano: łączenie drzewkowe (grupowanie drzewkowe), grupowanie metodą k-średnich. 9

10 Łączenie drzewkowe ma na celu łączenie obiektów (np. punktów pomiarowych) w coraz to większe grupy, z zastosowaniem pewnej miary podobieństwa. Przy tej klasyfikacji, im wyższy poziom agregacji, tym mniejsze jest podobieństwo pomiędzy członkami poszczególnych grup. Miarę podobieństwa wyraża odległość wiązania. Biorąc pod uwagę specyficzne cechy analizowanego problemu do oceny odległości wiązania wybrano metodę średnich połączeń ważonych. W metodzie tej odległość między dwoma skupieniami oblicza się jako średnią odległość między wszystkimi parami obiektów należących do dwóch różnych skupień. Wielkość odpowiednich skupień, tzn. liczbę zawartych w nich obiektów, wykorzystuje się jako wagę. Typowym wynikiem grupowania drzewkowego jest hierarchiczny diagram drzewkowy. Po lewej stronie diagramu zaczynamy od obiektów, które stanowią swoje własne klasy. Przesuwając się w prawo osłabiamy kryterium przynależności do grupy (rośnie odległość wiązania), wskutek czego skupienia powiększają się o kolejne elementy coraz bardziej różniące się od siebie. W ostatnim etapie wszystkie elementy zostają ze sobą połączone. Przy każdym węźle na wykresie, w miejscu gdzie uformowało się nowe skupienie, możemy odczytać odległość, w której odpowiednie elementy zostały powiązane ze sobą tworząc nowe pojedyncze skupienie. Jeżeli w danych istnieją skupienia podobnych do siebie obiektów, to często struktura ta znajdzie odbicie na hierarchicznym drzewie w postaci oddzielnych gałęzi. Pomyślna analiza przy pomocy metody łączenia daje możliwość wykrywania skupień (gałęzi) i ich interpretacji. Grupowanie metodą k-średnich wiąże się z nieco innym postawieniem zagadnienia niż w grupowaniu drzewkowym. W tym przypadku należy dysponować wyobrażeniem o możliwej liczbie skupień obiektów, opartym na mniej lub bardziej jawnych przesłankach. Metoda wymaga bowiem określenia liczby skupień. Jej zadaniem jest natomiast rozmieszczenie obiektów w skupieniach w ten sposób, by zminimalizować odległości między obiektami wewnątrz skupień a zmaksymalizować odległości pomiędzy skupieniami. Od strony statystycznej zadaniem metody jest minimalizacja wariancji wewnątrzgrupowej przy równoczesnej maksymalizacji wariancji międzygrupowej. Algorytm tak długo przenosi obiekty między skupieniami aż osiąga zadane kryterium. W przypadku braku jakichkolwiek przesłanek co do ilości skupień należy sprawdzić rozwiązanie problemu dla kilku różnych liczb skupień i dobrać ich optymalna ilość. Grupowanie metodą k-średnich prowadzi do badania średnich dla każdego skupienia w każdym wymiarze, aby oszacować, na ile nasze k skupienia są od siebie różne. Idealnie otrzymalibyśmy bardzo różne średnie dla większości, jeśli nie wszystkich wymiarów wprowadzonych do analizy. Świadczy to o spójności wewnątrz wydzielonych klas i rozbieżnościach między nimi. Cele przeprowadzonej analizy skupień były następujące: wskazanie grup punktów pomiarowych, które są do siebie podobne ze względu na poziom i zmienność stężeń poszczególnych zanieczyszczeń, sprawdzenie na ile skład grup jest stabilny na przestrzeni lat , tzn. czy można zauważyć punkty wykazujące w przeszłości wyższe stężenia, które zbliżają się w miarę upływu czasu do punktów, gdzie poziom stężeń jest niższy, stwierdzenie czy wyrazistość skupień jest jednakowa w ciągu całego roku, czy też są okresy, gdy różnice między punktami pomiarowymi zacierają się. 4.2 Wyniki podstawowej analizy statystycznej dla stężeń średniodobowych W tabelach 5 7 przedstawiono wyniki statystyki podstawowej dla dwutlenku azotu, dwutlenku siarki oraz pyłu zawieszonego ogółem i PM1. Pył PM1 oznaczany był w punktach pomiarowych położonych w Czarnej Górze, Sokolcu, Spalonej i Witkowie. 1

11 Tabela 5. Zestawienie wyników statystyki podstawowej dla stężeń średniodobowych dwutlenku azotu Stężenie Stężenie maksymalne Średnia arytmetyczna Odchylenie 98 percentyl Mediana Wartość Miejscowość Rok minimalne standardowe modalna rok rok sezon grzewczy sezon letni rok sezon grzewczy sezon letni µg/m Czarna Góra , , , Spalona , , , Sokolec , , , Witków , , , Wałbrzych, , ul. Broniewskiego, , rejon Piaskowa Góra , , Wałbrzych, , ul. Mickiewicza, , rejon Śródmieście , , Nowa Ruda , , , ,

12 Świdnica ,6 5 32, , , , Ząbkowice , , , , Szczawno Zdrój , , , , Polanica Zdrój , , , , ,5 25 Przerzeczyn Zdrój , , ,9 25 9, ,

13 Analiza wyników statystyki podstawowej dla dwutlenku azotu pozwala stwierdzić, że: nie wystąpiły stężenia wyższe od poziomu D 24 dla obszarów, stężenia wyższe od poziomu D 24 dla obszarów ochrony uzdrowiskowej wystąpiły w Szczawnie Zdroju, w roku 1996, nie wystąpiły przekroczenia D 24 przez 98 percentyl obliczony ze stężeń średniodobowych, zarówno dla obszarów jak i obszarów ochrony uzdrowiskowej, maksymalne ze stężeń średniodobowych dwutlenku azotu wystąpiły w: 1996 roku w Szczawnie Zdroju µg/m 3, 1997 roku w Witkowie - 14 µg/m 3, 1998 roku w Ząbkowicach - 12 µg/m 3, 1999 roku w Ząbkowicach µg/m 3, maksymalne średniodobowe stężenia dwutlenku azotu ze stacji pomiarowych Witkowa, Nowej Rudy, Świdnicy i Przerzeczyna Zdroju we wszystkich analizowanych latach związane były z sezonem grzewczym a dla pozostałych miejscowości pochodzą zarówno z okresu letniego, jak i grzewczego, minimalne stężenia średniodobowe dwutlenku azotu wahały się w granicach od µg/m 3 w Polanicy Zdroju (lata 1996 i 1998) do 19 µg/m 3 w Nowej Rudzie w 1999 roku, średnioroczne stężenia dwutlenku azotu oscylowały: w 1996 roku: od 1 µg/m 3 w Przerzeczynie Zdroju do 44 µg/m 3 w Wałbrzychu - rejon Śródmieście, w 1997 roku: od 5 µg/m 3 w Czarnej Górze do 33 µg/m 3 w Nowej Rudzie, w 1998 roku: od 5 µg/m 3 w Czarnej Górze i Spalonej do 37 µg/m 3 w Ząbkowicach, w 1999 roku: od 3 µg/m 3 w Czarnej Górze do 32 µg/m 3 w Wałbrzychu - rejon Śródmieście, średnie arytmetyczne stężenia dwutlenku azotu, obliczone dla sezonu grzewczego, były w większości analizowanych przypadków wyższe od średnich arytmetycznych obliczonych dla sezonu letniego, przy czym różnice pomiędzy ich wartościami uwidaczniały się wyraźniej w Czarnej Górze, Spalonej, Sokolcu i Witkowie niż w pozostałych miejscowościach, średnioroczne stężenie dwutlenku azotu było przeważnie wyższe od odpowiadającej mu mediany; różnice pomiędzy tymi wielkościami oscylowały w przedziale 5 µg/m 3, co wskazuje na częstsze występowanie stężeń niskich niż wysokich, odchylenie standardowe wahało się w granicach 2,6 19,9 µg/m 3, z przewagą odchyleń mniejszych od 1 µg/m 3, porównując zmienność maksymalnych stężeń średniodobowych i średnich stężeń rocznych w latach , można stwierdzić, że wyraźna tendencja zmniejszania się stężeń dwutlenku azotu wystąpiła w 7 spośród 12 punktów pomiarowych (Czarna Góra, Spalona, Witków, Wałbrzych - ul. Broniewskiego, Wałbrzych - ul. Mickiewicza, Szczawno Zdrój). 13

14 Tabela 6. Zestawienie wyników statystyki podstawowej dla stężeń średniodobowych dwutlenku siarki Stężenie Stężenie maksymalne Średnia arytmetyczna Odchylenie 98 percentyl Mediana Wartość Miejscowość Rok minimalne standardowe modalna rok rok sezon grzewczy sezon letni rok sezon grzewczy sezon letni µg/m Czarna Góra , , , Spalona , , , Sokolec , , , Witków , , , Wałbrzych, , ul. Broniewskiego, , rejon Piaskowa Góra , , Wałbrzych, , ul. Mickiewicza, , rejon Śródmieście , , , Nowa Ruda , , , ,

15 Świdnica , , , , Ząbkowice , , , , Szczawno Zdrój , , , , Polanica Zdrój , , , , ,5 Przerzeczyn Zdrój , , , ,

16 Analiza wyników statystyki podstawowej dla dwutlenku siarki pozwala stwierdzić, że: stężenia wyższe od poziomu D 24 dla obszarów wystąpiły w: Witkowie w 1997 roku, Wałbrzychu (ul. Broniewskiego - rejon Piaskowa Góra) w 1996 roku, Wałbrzychu (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) w latach , Nowej Rudzie w latach , Ząbkowicach w roku 1997, stężenia wyższe od poziomu D 24 dla obszarów ochrony uzdrowiskowej wystąpiły w: Szczawnie Zdroju w latach , Przerzeczynie Zdroju w roku 1997, przekroczenia D 24 przez 98 percentyl obliczony ze stężeń średniodobowych wystąpiły w: Wałbrzychu (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) w 1996 roku, Nowej Rudzie w 1997 i 1998 roku, maksymalne ze stężeń średniodobowych dwutlenku siarki wystąpiły w: 1996 roku w Wałbrzychu (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) µg/m 3, 1997 roku w Witkowie µg/m 3, 1998 roku w Wałbrzychu (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) - 31 µg/m 3, 1999 roku w (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) - 15 µg/m 3, maksymalne średniodobowe stężenia dwutlenku siarki we wszystkich analizowanych latach, dla wszystkich analizowanych stacji związane były z sezonem grzewczym, minimalne stężenia średniodobowe dwutlenku siarki wahały się w granicach 14 µg/m 3, średnioroczne stężenia dwutlenku siarki oscylowały: w 1996 roku: od 11 µg/m 3 w Przerzeczynie Zdroju do 45 µg/m 3 w Nowej Rudzie, w 1997 roku: od 11 µg/m 3 w Czarnej Górze do 6 µg/m 3 w Nowej Rudzie, w 1998 roku: od 7 µg/m 3 w Przerzeczynie Zdroju do 43 µg/m 3 w Nowej Rudzie, w 1999 roku: od 5 µg/m 3 w Czarnej Górze i Przerzeczynie Zdroju do 24 µg/m 3 w Nowej Rudzie, średnie arytmetyczne stężenia dwutlenku siarki, obliczone dla sezonu grzewczego były wyraźnie wyższe od średnich arytmetycznych obliczonych dla sezonu letniego, średnie arytmetyczne stężenia dwutlenku siarki obliczone dla sezonu letniego we wszystkich latach i miejscowościach nie przekraczały wartości 12 µg/m 3 za wyjątkiem Nowej Rudy, gdzie w kolejnych latach wynosiły odpowiednio 2, 33, 18, 16 µg/m 3, średnioroczne stężenie dwutlenku siarki było przeważnie wyższe od odpowiadającej mu mediany; różnice pomiędzy tymi wielkościami oscylowały w przedziale 17 µg/m 3, co świadczy o częstszym występowaniu stężeń niskich niż wysokich, odchylenie standardowe wahało się w granicach 4,7 47,3 µg/m 3 z przewagą odchyleń mniejszych od 1 µg/m 3, co wskazuje na duży rozrzut wyników pomiarów wokół wartości średniorocznej, porównując zmienność maksymalnych stężeń średniodobowych i średnich stężeń rocznych w latach , można stwierdzić, że we wszystkich analizowanych punktach pomiarowych wystąpiła tendencja zmniejszania się zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki; największy spadek stężeń wystąpił w roku 1999 (poza punktami zlokalizowanymi w Świdnicy i Polanicy Zdroju). 16

17 Tabela 7. Zestawienie wyników statystyki podstawowej dla stężeń średniodobowych pyłu zawieszonego Stężenie Stężenie maksymalne Średnia arytmetyczna Odchylenie 98 percentyl Mediana Wartość Miejscowość Rok minimalne standardowe modalna rok rok sezon grzewczy sezon letni rok sezon grzewczy sezon letni µg/m Czarna Góra , , , Spalona , , , , Sokolec , , , Witków , , Wałbrzych, , ,5 21 ul. Broniewskiego, , rejon Piaskowa Góra , , Wałbrzych, ul , ul. Mickiewicza, , rejon Śródmieście , , Nowa Ruda , , , ,

18 Świdnica , , , , , Ząbkowice , , , , Szczawno Zdrój , , , , , , Polanica Zdrój , , , , Przerzeczyn Zdrój , , , ,

19 Analiza wyników statystyki podstawowej dla pyłu zawieszonego pozwala stwierdzić, że: stężenia wyższe od poziomu D 24 (dla obszarów) wystąpiły w: Witkowie w 1998 roku, Wałbrzychu (ul. Broniewskiego - rejon Piaskowa Góra) w latach , Wałbrzychu (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) w latach , Nowej Rudzie w latach , Ząbkowicach w latach , stężenia wyższe od poziomu D 24 (dla obszarów ochrony uzdrowiskowej) wystąpiły w: Szczawnie Zdroju w latach , przekroczenia D 24 przez 98 percentyl obliczony ze stężeń średniodobowych wystąpiły w: Wałbrzychu (ul. Broniewskiego - rejon Piaskowa Góra) w roku 1996, Wałbrzychu (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) w latach , Nowej Rudzie w latach , Szczawnie Zdroju w latach , maksymalne ze stężeń średniodobowych pyłu zawieszonego wystąpiły w: 1996 roku w Wałbrzychu (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) µg/m 3, 1997 roku w Wałbrzychu (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) µg/m 3, 1998 roku w Wałbrzychu (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) - 37 µg/m 3, 1999 roku w Wałbrzychu (ul. Mickiewicza - rejon Śródmieście) µg/m 3, maksymalne średniodobowe stężenia pyłu zawieszonego w większości analizowanych przypadków pochodziły z sezonu grzewczego, za wyjątkiem stężeń uzyskanych przy ul. Broniewskiego w Wałbrzychu (rejon Piaskowa Góra), minimalne stężenia średniodobowe pyłu zawieszonego wahały się w granicach 2µg/m 3, średnioroczne stężenia pyłu zawieszonego oscylowały: w 1996 roku: od 1 µg/m 3 w Przerzeczynie Zdroju do 89 µg/m 3 w Wałbrzychu - rejon Śródmieście, w 1997 roku: od 7 µg/m 3 w Przerzeczynie Zdroju do 79 µg/m 3 w Wałbrzychu - rejon Śródmieście, w 1998 roku: od 5 µg/m 3 w Czarnej Górze i Przerzeczynie Zdroju do 66 µg/m 3 w Wałbrzychu - rejon Śródmieście, w 1999 roku: od 5 µg/m 3 w Przerzeczynie Zdroju do 62 µg/m 3 w Wałbrzychu - rejon Śródmieście, średnie arytmetyczne stężenia pyłu zawieszonego, obliczone dla sezonu grzewczego, były w większości analizowanych przypadków wyższe od średnich arytmetycznych obliczonych dla sezonu letniego, za wyjątkiem stacji w Wałbrzychu (ul. Broniewskiego - rejon Piaskowa Góra), średnioroczne stężenie pyłu zawieszonego było zawsze wyższe od odpowiadającej mu mediany; różnice pomiędzy tymi wielkościami oscylowały w przedziale 1 16 µg/m 3, co odpowiada sytuacji częstszego występowania stężeń niskich niż wysokich, odchylenie standardowe wahało się w granicach 2,5 64,5 µg/m 3, z przewagą odchyleń grupującą się powyżej 1 µg/m 3, co świadczy o dużym rozrzucie wyników stężeń wokół wartości średniorocznej, porównując zmienność średnich stężeń rocznych w poszczególnych punktach pomiarowych w latach , można stwierdzić, że wyraźna tendencja zmniejszania się stężeń pyłu zawieszonego wystąpiła w 7 spośród analizowanych 12 punktów pomiarowych (Wałbrzych - ul. Broniewskiego, Wałbrzych - ul. Mickiewicza, Szczawno Zdrój, Świdnica, Ząbkowice Śl., Polanica Zdrój i Przerzeczyn Zdrój). 19

20 4.3 Przebiegi czasowe stężeń Dwutlenek azotu Przeprowadzona analiza przebiegów czasowych stężeń NO 2 (rys. 2 13) wykazała, że: obserwuje się spadek stężeń średniorocznych dwutlenku azotu dla: Czarnej Góry, w latach łącznie o ok. 2 µg/m 3 (4 %), Spalonej, w latach łącznie o ok. 2 µg/m 3 (29 %), Sokolca, w latach łącznie o ok. 2 µg/m 3 (25 %), Witkowa, w latach łącznie o ok. 5 µg/m 3 (38 %), Wałbrzycha - ul. Broniewskiego, w latach łącznie o ok. 12 µg/m 3 (41 %), Wałbrzycha - ul. Mickiewicza, w latach o 13 µg/m 3 (3 %), (w kolejnych latach stężenia wahają się od 31 do 36 µg/m 3 ), Szczawna Zdroju, w latach o ok. 11 µg/m 3 (37 %) (w roku 1999 stężenia średnioroczne utrzymują się na poziomie z 1998 roku, tj. 19 µg/m 3 ), w pozostałych miejscowościach stężenia średnioroczne dwutlenku azotu utrzymywały się z niewielkimi wahaniami na stałym poziomie, tj. dla: Nowej Rudy, w latach w granicach µg/m 3, Świdnicy, w latach w granicach µg/m 3, Ząbkowic, w latach 1996, 1997, w granicach µg/m 3 (jedynie w 1998 roku nastąpił wzrost do 37 µg/m 3 ), Polanicy w latach w granicach µg/m 3, Przerzeczyna w latach w granicach 1 12 µg/m 3, wyraźny spadek 98 percentyla widoczny jest w: Czarnej Górze, w latach z 23 µg/m 3 do 12 µg/m 3, Spalonej, w latach z 25 µg/m 3 do 14 µg/m 3, Sokolcu, w latach z 27 µg/m 3 do 18 µg/m 3, Witkowie w latach z 55 µg/m 3 do 28 µg/m 3, Wałbrzychu - ul. Broniewskiego, w latach z 8 µg/m 3 do 36 µg/m 3, Wałbrzychu - ul. Mickiewicza, w latach z 89 µg/m 3 do 58 µg/m 3, Świdnicy, w latach z 52 µg/m 3 do 42 µg/m 3, Szczawnie Zdroju, w latach z 79 µg/m 3 do 35 µg/m 3, Przerzeczynie Zdroju, w latach z 32 µg/m 3 do 25 µg/m 3, stały wzrost 98 percentyla wystąpił jednie w Ząbkowicach - z 64 µg/m 3 w 1996 roku do 94 µg/m 3 w 1999 roku, w pozostałych miejscowościach 98 percentyl kształtował się następująco: w Nowej Rudzie, w latach 1996, 1997 i na poziomie nieco powyżej 4 µg/m 3 (w 1998 roku nastąpił wzrost do 61 µg/m 3 ), w Polanicy Zdroju w kolejnych latach wynosił - 56, 41, 45, 56 µg/m 3, przebiegi z widoczną sezonowością imisji wystąpiły w Czarnej Górze, Sokolcu, Spalonej, Witkowie, Świdnicy i Przerzeczynie Zdroju, najwyższe stężenia średniomiesięczne dwutlenku azotu nie były związane z żadnym miesiącem w latach 1996, 1998 oraz 1999, jedynie w 1997 roku osiągało wartość maksymalną w styczniu i w lutym dla 1 z analizowanych miejscowości. 2

21 35 Stężenie NO2, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl 5 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 2. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego w Czarnej Górze 6 Stężenie NO2, µg/m I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 3. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego w Spalonej 21

22 45 Stężenie NO2, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl 1 5 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 4. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego w Sokolcu 12 Stężenie NO2, µg/m I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 5. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego w Witkowie 22

23 12 Stężenie NO2, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl 2 I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 6. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego Wałbrzych - ul. Broniewskiego 12 Stężenie NO2, µg/m I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 7. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego Wałbrzych - ul. Mickiewicza 23

24 8 Stężenie NO2, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl 1 I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 8. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego w Nowej Rudzie 7 6 Stężenie NO2, µg/m stężenie średniodobowe 1 stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 9. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego w Świdnicy 24

25 Stężenie NO2, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl 2 I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 1. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego w Ząbkowicach 12 1 Stężenie NO2, µg/m I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 11. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego w Szczawnie Zdroju 25

26 9 Stężenie NO2, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl 2 1 I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 12. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego w Polanicy Zdroju 6 Stężenie NO2, µg/m I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data 26

27 Rys. 13. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku azotu w latach dla punktu pomiarowego w Przerzeczynie Zdroju Dwutlenek siarki Przeprowadzona analiza przebiegów czasowych stężeń SO 2 (rys ) wykazała, że: obserwuje się spadek średniorocznych stężeń dwutlenku siarki dla: Czarnej Góry, w latach o ok. 6 µg/m 3 (55 %), Spalonej, w latach o ok. 7 µg/m 3 (54 %), Sokolca, w latach o ok. 8 µg/m 3 (53 %), Witkowa, w latach o ok. 15 µg/m 3 (62 %), Wałbrzycha - ul. Broniewskiego, w latach o ok. 15 µg/m 3 (62 %), Wałbrzycha - ul. Mickiewicza, w latach o ok. 16µg/m 3 ( 48 %), Nowej Rudy, w latach o ok. 19 µg/m 3 (44 %), Świdnicy, w latach o ok. 21 µg/m 3 (6 %), Ząbkowic, w latach o ok. 19 µg/m 3 (63 %), Szczawna Zdroju, w latach o ok. 12 µg/m 3 (52 %), Polanicy Zdroju, w latach o ok. 5 µg/m 3 (24 %), Przerzeczyna Zdroju, w latach o ok. 6 µg/m 3 (54 %), wyraźny spadek 98 percentyla widoczny jest w: Czarnej Górze, w latach z 36 µg/m 3 do 19 µg/m 3, Spalonej, w latach z 46 µg/m 3 do 22 µg/m 3, Sokolcu, w latach z 62 µg/m 3 do 23 µg/m 3, Witkowie, w latach z 15 µg/m 3 do 33 µg/m 3, Wałbrzychu - ul. Broniewskiego, w latach ze 11 µg/m 3 do 44 µg/m 3, Wałbrzychu - ul. Mickiewicza, w latach ze 151 µg/m 3 do 6 µg/m 3, Nowej Rudzie, w latach z 212 µg/m 3 do 45 µg/m 3, Świdnicy, w latach ze 12 µg/m 3 do 37 µg/m 3, Szczawnie Zdroju, w latach z 78 µg/m 3 do 48 µg/m 3, Polanicy Zdroju, w latach z 62 µg/m 3 do 42 µg/m 3, Przerzeczynie Zdroju, w latach z 85 µg/m 3 do 19 µg/m 3, wszystkie przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki charakteryzują się zmiennością sezonową imisji, najwyższe stężenia średniomiesięczne dwutlenku siarki występowały: w 1996 roku - przeważnie w styczniu i lutym, w 1997 roku - przeważnie w styczniu, w 1998 roku - przeważnie w listopadzie i grudniu, za wyjątkiem stacji Czarnego Trójkąta, w których najwyższe stężenia średniomiesięczne wystąpiły w lutym, w 1999 roku - przeważnie w lutym i listopadzie. 27

28 12 1 Stężenie SO2, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl 2 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 14. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego w Czarnej Górze 12 1 Stężenie SO2, µg/m I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 15. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego w Spalonej 28

29 1 Stężenie SO2, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl 2 1 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 16. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego w Sokolcu 25 Stężenie SO2, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl 5 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 Data IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Rys. 17. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego w Witkowie 29

30 16 14 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 Stężenie SO2, µg/m 3 IX.99 XI.99 Data Rys. 18. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego Wałbrzych - ul. Broniewskiego 35 Stężenie SO2, µg/m I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 19. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego Wałbrzych - ul. Mickiewicza 3

31 3 25 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 Stężenie SO2, µg/m 3 IX.99 XI.99 Data Rys. 2. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego w Nowej Rudzie 14 Stężenie SO2, µg/m I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 21. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego w Świdnicy 31

32 25 Stężenie SO2, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl 5 I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 22. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego w Ząbkowicach 18 Stężenie SO2, µg/m I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 23. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego w Szczawnie Zdroju 32

33 9 8 7 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 Stężenie SO2, µg/m 3 IX.99 XI.99 Data Rys. 24. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego w Polanicy Zdroju 14 Stężenie SO2, µg/m I.96 III.96 V.96 VII.96 IX.96 XI.96 I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 25. Przebiegi czasowe stężeń dwutlenku siarki w latach dla punktu pomiarowego w Przerzeczynie Zdroju 33

34 4.3.3 Pył zawieszony Przeprowadzona analiza przebiegów czasowych stężeń pyłu zawieszonego (rys ) wykazała, że: obserwuje się spadek średniorocznych stężeń pyłu zawieszonego dla: Witkowa, w latach o ok. 3 µg/m 3 (12 %), Wałbrzycha - ul. Broniewskiego, w latach o ok. 14 µg/m 3 (28 %), Wałbrzycha - ul. Mickiewicza, w latach o ok. 27 µg/m 3 (3 %), Świdnicy, w latach o ok. 14 µg/m 3 (67 %), Ząbkowic, w latach o ok. 2 µg/m 3 (48 %), Szczawna Zdroju, w latach o ok. 27 µg/m 3 (44 %), Polanicy Zdroju, w latach o ok. 14 µg/m 3 (42 %), Przerzeczyna Zdroju, w latach o ok. 5 µg/m 3 (5 %), wzrost średniorocznych stężeń pyłu zawieszonego wystąpił w: Czarnej Górze, w latach o ok. 8 µg/m 3, Sokolcu, w latach o ok. 7 µg/m 3, w Spalonej stężenia średnioroczne pyłu zawieszonego utrzymywały się na poziomie µg/m 3, w Nowej Rudzie, w kolejnych latach stężenia średnioroczne pyłu zawieszonego wahały się w granicach ±5 µg/m 3 wokół wartości 53 µg/ m 3, wyraźny spadek 98 percentyla widoczny jest w: Witkowie, w latach z 82 µg/m 3 do 59 µg/m 3, Wałbrzychu - ul. Broniewskiego, w latach ze 154 µg/m 3 do 17 µg/m 3, Wałbrzychu - ul. Mickiewicza, w latach z 242 µg/m 3 do 136 µg/m 3, Świdnicy, w latach z 75 µg/m 3 do 25 µg/m 3, Ząbkowicach, w latach ze 138 µg/m 3 do 8 µg/m 3, Szczawnie Zdroju, w latach ze 196 µg/m 3 do 85 µg/m 3, Polanicy Zdroju, w latach ze 16 µg/m 3 do 48 µg/m 3, Przerzeczynie Zdroju, w latach z 65 µg/m 3 do 24 µg/m 3, wzrost 98 percentyla występuje w: Czarnej Górze, w latach z 11 µg/m 3 do 42 µg/m 3, Spalonej, w latach z 34 µg/m 3 do 46 µg/m 3, Sokolcu, w latach z 32 µg/m 3 do 44 µg/m 3, w Nowej Rudzie 98 percentyl w kolejnych latach przyjmował wartości 142, 169, 165, 134 µg/m 3, przebiegi z sezonową zmiennością imisji wystąpiły w Nowej Rudzie, Świdnicy, Ząbkowicach, Polanicy Zdroju i Przerzeczynie Zdroju. 34

35 6 Stężenie pyłu zawieszonego PM1, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 26. Przebiegi czasowe stężeń pyłu zawieszonego PM1 w latach dla punktu pomiarowego w Czarnej Górze 7 Stężenie pyłu zawieszonego PM1, µg/m I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 27. Przebiegi czasowe stężeń pyłu zawieszonego PM1 w latach dla punktu pomiarowego w Spalonej 35

36 6 Stężenie pyłu zawieszonego PM1, µg/m stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 Data Rys. 28. Przebiegi czasowe stężeń pyłu zawieszonego PM1 w latach dla punktu pomiarowego w Sokolcu 18 Stężenie pyłu zawieszonego PM1, µg/m I.97 III.97 V.97 VII.97 IX.97 XI.97 I.98 III.98 V.98 VII.98 IX.98 XI.98 I.99 III.99 V.99 VII.99 IX.99 XI.99 stężenie średniodobowe stężenie średnie miesięczne stężenie średnioroczne 98 percentyl Data Rys. 29. Przebiegi czasowe stężeń pyłu zawieszonego PM1 w latach dla punktu pomiarowego w Witkowie 36