Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
|
|
- Krystyna Andrzejewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Kapczuk I. i inni: Zaburzenia hormonalne w przebiegu leczenia guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej Vol. 9/2010 Nr 2(31) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Zaburzenia hormonalne w przebiegu leczenia guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej Hormonal Disorders in Therapy of Tumors of the Hypothalamus and Pituitary Region Iga Kapczuk, Iwona Beń-Skowronek, Teresa Jaklińska, Leszek Szewczyk Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Adres do korespondencji: Kapczuk Iga, Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny, Lublin, ul. Chodźki 2, tel Słowa kluczowe: czaszkogardlak, zarodczak, gruczolak, zaburzenia hormonalne Key words: craniopharyngioma, germinoma, adenoma of pituitary, hormonal disturbances STRESZCZENIE/ABSTRACT Wstęp. Guzy okolicy podwzgórza i poprzez swoje umiejscowienie lub charakter wydzielniczy są przyczyną zaburzeń hormonalnych i neurologicznych u dzieci. Cel pracy. Ocena częstości występowania i rodzaju guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej oraz związanych z nimi zaburzeń endokrynologicznych. Pacjenci i metody. Oceniano zaburzenia hormonalne u 25 pacjentów w wieku 4 18 lat hospitalizowanych w latach z powodu guzów zlokalizowanych w okolicy podwzgórza i. Rodzaj guza określano przy pomocy badania MR, testów hormonalnych i badania histopatologicznego, wykonanego u 15 dzieci poddanych zabiegowi neurochirurgicznemu. Pacjenci byli regularnie kontrolowani w zakresie wzrostu i rozwoju, wydzielania GH, TSH, LH, FSH, PRL, ACTH, estradiolu, progesteronu, testosteronu, rytmu wydzielania kortyzolu, beta HCG, AFP. Oceniano również ciężary właściwe moczu. Wyniki. Wśród 25 pacjentów hospitalizowanych z powodu guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej rozpoznano: 9 czaszkogardlaków (36%), 8 gruczolaków produkujących prolaktynę (32%), 2 zarodczaki (8%), 2 torbiele nadsiodłowe pajęczynówki (8%), gwiaździaka (4%), guza zapalnego (4%), powiększenie (4%). Makro- i mikrogruczolaki produkujące prolaktynę były przyczyną zaburzeń cyklu miesięcznego lub pierwotnego braku miesiączki. Guzy o typie czaszkogardlaka wymagały zabiegów operacyjnych i powodowały moczówkę prostą i wielohormonalną niedoczynność przedniego płata oraz otyłość na skutek zaburzeń czynności podwzgórza. Podobne objawy wywoływały nowotwory o charakterze germinoma i astrocytoma. Cysty nadsiodłowe były przyczyną przedwczesnego dojrzewania. Guz zapalny powodował znaczne zaburzenia widzenia i moczówkę prostą. W jednym przypadku obserwowano powiększenie bez zaburzeń hormonalnych. Wnioski. 1. W okolicy podwzgórzowo-przysadkowej u obserwowanych dzieci najczęściej występowały czaszkogardlaki i gruczolaki produkujące prolaktynę. 2. Guzy produkujące prolaktynę nie powodowały zaburzeń wydzielania GH, ACTH i ADH. 3. Czaszkogardlaki i guzy nowotworowe często są przyczyną wielohormonalnej 35
2 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 9/2010;2(31):35-44 niedoczynności, moczówki prostej i zaburzeń odżywiania w związku z przebiegiem choroby i koniecznością wykonania rozległego zabiegu neurochirurgicznego. Pediatr. Endocrinol. 9/2010;2(31): Introduction. Due to their localization or secretory function, hypothalamus and pituitary region tumors are the causes of hormonal and neurological disorders in children. Aim of study. Estimation of frequency and kind of tumors of the hypothalamus and pituitary region and related endocrine disorders. Patients and methods. Endocrine disorders were estimated in 25 patients aged 5 18 years admitted in the period with tumors localized in the region of the hypothalamus and pituitary gland. The kind of tumors was diagnosed with the use of MRI, hormonal tests and in histopathological investigations. The growth and development of the patients were regularly controlled. The levels of GH, TSH, LH, FSH, PRL, ACTH, estradiol, progesterone, testosterone, hydrocortisone, beta HCG, AFP were estimated. The adiuretin secretion was estimated by checking the specific weight of urine. Results. Among 25 patients treated for hypothalamus and pituitary tumors, the following were diagnosed: 9 craniopharyngioma (36%), 8 prolactinoma (32%), 2 germinoma (8%), 2 suprasellar cysts (8%), 1 astrocytoma, inflammation of pituitary, enlargement of pituitary. Macro and microprolactinomas were the cause of menstrual disorders and amenorrhea primaria. Craniopharyngomas were operated and caused diabetes insipidus and panhypopituitarism and obesity as the result of hypothalamus damage. Similar signs were caused due to astrocytoma and germinoma. The suprasellar cysts were the cause of precocious puberty. The tumors of the pituitary gland caused vision disorders. Conclusions. 1. Mainly craniopharyngiomas and prolactinomas occurred in the hypothalamus and pituitary region in children. 2. Prolactinomas did not cause GH, ACTH, and TSH secreion disorders. 3. Craniopharyngiomas and neoplasms are frequent causes of panhypopituitrism, diabetes insipidus, and eating disorders connected with the course of the illness and necessity of surgical interventions. Endokrynol. Ped. 9/2010;2(31): Wstęp Guzy wewnątrzczaszkowe stanowią 20 25% wszystkich nowotworów występujących u dzieci, zajmując równocześnie drugie miejsce pod względem częstości po białaczkach i pierwsze w grupie guzów litych. Wprowadzenie nowoczesnych technik obrazowania radiologicznego, a szczególnie upowszechnienie badania MR umożliwiło znaczny postęp w diagnozowaniu i różnicowaniu oraz wyborze opcji terapeutycznych procesów rozrostowych ośrodkowego układu nerwowego. Biorąc pod uwagę umowny podział według lokalizacji nad lub pod namiotem móżdżku, guzy okolicy podwzgórzowoprzysadkowej (inaczej zwane guzami linii środkowej mózgu) obejmują prawie połowę guzów umiejscowionych nadnamiotowo. Wśród zmian nowotworowych w okolicy siodła tureckiego znaleźć się mogą: czaszkogardlaki, gruczolaki, zarodczaki, torbiele: kieszonki Rathkego, naskórkowa i skórzasta, gwiaździaki włosowatokomórkowe (in. glejaki nerwów wzrokowych), rzadziej powiększenie w wyniku zapalenia limfocytarnego lub histiocytozy komórek Langerhansa [1 3]. Wśród prezentowanych przez Zakrzewskiego guzów czaszkogardlaki stanowiły 4,2%, zarodczaki 2,7%, gruczolaki 1%. Procentowy udział poszczególnych grup nowotworów według lokalizacji i typu histologicznego przedstawiają tabele I i II. Najczęstszym nowotworem okolicy podwzgórzowo-przysadkowej jest craniopharyngioma [4, 5]. Wśród wszystkich dziecięcych nowotworów wewnątrzczaszkowych zajmuje według różnych statystyk od 1,2 do 10% [4, 6 12], a według niektórych statystyk do 15% [13]. Czaszkogardlak jest równocześnie w populacji dziecięcej najczęstszym guzem wewnątrzczaszkowym niemającym pochodzenia glejowego. Szczyt zachorowań przypada na wiek 5 10 lat (drugi wzrost zachorowalności występuje u dorosłych w r.ż.), nie obserwuje się predylekcji co do płci ani dziedziczenia choroby. Histologicznie jest zaliczany do grupy nowotworów łagodnych [12], co do pochodzenia istnieją dwie teorie: pierwsza (częściej podawana) przyjmuje podłoże embrionalne rozwój z nabłonka epitelialnego pozostałości kieszonki Rathkego (typ szkliwiakowaty) [4, 6 10, 13], druga sugeruje metaplazję komórek gruczołowych (w przypadku typu łuskowo-brodawkowatego) [4,13]. Typ szkliwiakowaty występuje częściej u dzieci, zaś łuskowo-brodawkowaty u dorosłych. Pierwszy z nich ma większą skłonność do naciekania tkanki mózgowej i jest związany z większym ryzykiem nawrotów [4]. Drugie miejsce pod względem częstości występowania w okolicy siodła tureckiego zajmuje gruczolak. Stanowi on 2% wszystkich guzów wewnątrzczaszkowych u dzieci [14], natomiast wśród guzów nadnamiotowych 3% [15]. Wśród gruczolaków ok. 50% wydziela w nadmiarze prolaktynę [14]. W badaniach nad podłożem molekularnym gruczolaków stwierdzono wzmożoną ekspresję PTTG (pituitary tumor 36
3 Kapczuk I. i inni: Zaburzenia hormonalne w przebiegu leczenia guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej Tabela I. Umiejscowienie i typy histologiczne guzów OUN (Wg Balwierz i Załęska-Czepko [2]) Table I. The localisation and histologic types of central nervous system tumors. (in: Balwierz and Załęska-Czepko [2]) Umiejscowienie (odsetek) Localisation (percentage) Nadnamiotowe (40%) półkule mózgu (24%) linia środkowa (16%) (siodło tureckie, skrzyżowanie nerwu wzrokowego) Podnamiotowe (60%) móżdżek (45%) pień mózgu (15%) Typ histopatologiczny (odsetek) The histological type (percentage) gwiaździak (6%) wyściółczak (5%) glejak złośliwy (5%) oponiak (4%) inne (4%) czaszkogardlak (9%) gruczolak (3%) glejak nerwu wzrokowego (2%) inne (2%) rdzeniak (25%) gwiaździak (18%) oponiak (2%) gwiaździak (5%) oponiak (5%) glejak złośliwy (3%) inne (2%) Tabela II. Umiejscowienie nowotworów mózgu u dzieci w materiale Instytutu CZMP (wg Zakrzewskiego [1]) Table II. The localisation of brain neoplasms in children in the material of CZMP (in Zakrzewskiego [1] ) Lokalizacja % NADNAMIOTOWA 52,5 Półkula mózgu 24,2 Wzgórze 3,1 Komora boczna 4,8 Okolica siodła tureckiego 13,8 Komora III 1 Ciało modzelowate 0,4 Okolica szyszynki 5,2 PODNAMIOTOWA 47,5 Robak móżdżku i komora IV 29,0 Półkula móżdżku 13,3 Kąt mostowo-móżdżkowy 1,3 Pień mózgu 3,5 Proces rozsiany 0,4 Razem
4 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 9/2010;2(31):35-44 transforming gene), indukowaną przez estrogeny, a powodującą wzrost BFGF (basic fibroblast growth factor) i VEGF (vascular endothelial growth factor) czynników sprzyjających nowotworzeniu. Dotyczy to wszystkich gruczolaków wydzielających hormony, włącznie z prolactinoma [14]. Mniej częstymi nowotworami okolicy podwzgórzowo-przysadkowej są glejaki (gwiaździaki włosowatokomórkowe) oraz zarodczaki (germinoma). Glejaki mogą być umiejscowione w różnych obszarach mózgu, w tym w okolicy dróg wzrokowych i podwzgórza u dzieci. Stanowią one 3,6 7% dziecięcych guzów wewnątrzczaszkowych, częściej występują u dziewczynek, 75% przypadków ujawnia się przed 10. r.ż. Wśród wszystkich gwiaździaków włosowatokomórkowych tej okolicy 30 60% dotyczy skrzyżowania nerwów wzrokowych, lokalizacja w obrębie podwzgórza zdarza się prawie wyłącznie wśród dzieci i wiąże się często z chorobą Recklinghausena. Stopień złośliwości tego typu nowotworu jest niewielki, choć zdarzają się przypadki o dużej dynamice [16]. Nowotworem o największym stopniu złośliwości spośród występujących w okolicy siodła tureckiego jest zarodczak (germinoma). Należy on do grupy guzów germinalnych lokalizujących się najczęściej w okolicy szyszynki (33 63%) oraz siodła tureckiego (26,1 34%) [17]. Charakterystyczna dla tego typu jest dwuogniskowa lokalizacja w obu wymienionych okolicach. Rokowanie w przypadku zarodczaków zależy od typu histologicznego jest gorsze w przypadku guzów zawierających komórki olbrzymie syncytiotrofoblastu. Jeszcze większy stopień złośliwości stwierdza się w przypadku potworniaka niedojrzałego, guzów germinalnych mieszanych, raka zarodkowego, raka kosmówkowego, guzów zatoki endodermalnej [17]. Wybór opcji terapeutycznej zależy od typu rozpoznanego nowotworu i odpowiednio w przypadku czaszkogardlaków i glejaków jest to zabieg neurochirurgiczny, gruczolaki są leczone farmakologicznie, przy rozpoznaniu germinoma leczeniem z wyboru jest chemioterapia i radioterapia. Pomimo że dzieci z guzami okolicy podwzgórzowo-przysadkowej stanowią niewielką część wśród wszystkich dotkniętych chorobą nowotworową OUN, są dość częstymi pacjentami w oddziałach endokrynologii z powodu pierwotnych objawów związanych z zaburzeniami hormonalnymi (ze względu na wydzielniczy charakter guzów lub umiejscowienie uszkadzające podwzgórze lub przysadkę), lub dysfunkcji wydzielania wewnętrznego powstałych wskutek leczenia operacyjnego OUN. Nieprawidłowości w zakresie gospodarki hormonalnej obejmują nadprodukcję lub niedobór hormonów przedniego płata (GH, PRL, TSH, ACTH, FSH, LH), tylnego płata (ADH), a także zaburzenia czynności podwzgórza zarówno w funkcjonowaniu zlokalizowanych w nim ośrodków łaknienia, pragnienia, snu i czuwania, jak też wydzielania neurohormonów podwzgórzowych (GnRH, TRH, CRH, GHRH, somatostatyny, dopaminy). Celem naszej pracy jest ocena częstości występowania różnych typów guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej oraz związanych z nimi zaburzeń endokrynologicznych u pacjentów Kliniki Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej UM w Lublinie. Pacjenci i metody Badania dotyczyły 25 dzieci w wieku 4 18 lat (11 chłopców i 14 dziewczynek) z guzami okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, leczonych w Klinice Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej UM w Lublinie w latach Rodzaj guza diagnozowano na podstawie obrazu MR oraz badań hormonalnych, a u dzieci poddawanych zabiegom operacyjnym (w Klinice Neurochirurgii UM w Lublinie lub w Klinice Neurochirurgii CZD w Warszawie) na podstawie badania histopatologicznego (u 15 dzieci). U każdego dziecka prowadzono obserwacje auksologiczne, odnotowując wzrost, masę ciała i fazę dojrzewania przy rozpoznaniu i następnie co 6 miesięcy w trakcie leczenia. Dane porównywano z odpowiednimi siatkami centylowymi. Raz w roku wykonywano badanie wieku kostnego metodą Greulich Pyle. U wszystkich dzieci oznaczano poziomy hormonów przysadkowych: TSH, FSH, LH, PRL, ACTH metodą immunochemiczną (ABBOTT). Hormon wzrostu oznaczano met. immunoradiometryczną przy pomocy zestawu hgh- IRMA u dzieci z zaburzeniami wzrastania. Oceniano też czynność tarczycy -ft3 i ft4 met. immunochemiczną (ABBOTT), czynność gonad poprzez oznaczenia estradiolu, progesteronu i testosteronu, czynność nadnerczy poprzez oznaczanie rytmu wydzielania kortyzolu metodą immunochemiczną (ABBOTT), a w przypadku zaburzeń wydzielania badano poziom ACTH. Badano również poziomy beta HCG i alfa fetoproteiny (AFP) w surowicy krwi, a w przypadku podejrzenia germionoma w płynie mózgowo-rdzeniowym. Analizowano ciężary właściwe moczu przygodne i w teście zagęszczania 38
5 Kapczuk I. i inni: Zaburzenia hormonalne w przebiegu leczenia guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej Tabela III. Leczenie guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej Table III. Therapy of tumors in the region hypothalamus and pituitary Liczba Leczenie operacyjne Rodzaj guza okolicy podwzgórzowo-przysadkowej Radioterapia Chemioterapia Leczenie farmakologiczne Leczenie substytucyjne Bez leczenia Craniopharyngioma Gruczolak wydzielający prolaktynę Germinoma 2 2 (biopsje) Torbiel pajęczynówki nadsiodłowa Astrocytoma Guz zapalny Powiększenie Incydentaloma Ogółem moczu. Określano poziom IGF1. Badania prowadzono przed rozpoczęciem leczenia, a następnie co 3 6 miesięcy w trakcie terapii. Wszystkie dzieci konsultowano okulistycznie, oceniając dno oka i pole widzenia. W zależności od rodzaju guza stosowano różne metody terapeutyczne (tab. III). Wyniki W badanej populacji 25 dzieci z guzami okolicy podwzgórzowo-przysadkowej najczęściej występowały czaszkogardlaki (36%), mikro- i makrogruczolaki produkujące prolaktynę (32%), zarodczaki (8%). Pozostałe guzy występowały sporadycznie (ryc. 1). Dzieci z guzami okolicy podwzgórzowo-przysadkowej zgłaszały się do Kliniki Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej z objawami neurologicznymi albo z objawami zaburzeń rozwoju. Objawami neurologicznymi były najczęściej bóle głowy, wymioty, zaburzenia widzenia pod postacią niedowidzenia połowiczego, zaburzeń ostrości wzroku, zaburzenia równowagi i chodu. Część pacjentów była kierowana ze względu na zahamowanie wzrastania, wtórny brak miesiączki u dziewcząt, przedwczesne lub opóźnione dojrzewanie, jak też objawy moczówki prostej. Troje dzieci trafiło do Kliniki już po operacji neurochirurgicznej (tab. IV). Analizując zaburzenia hormonalne po postawieniu diagnozy lub po operacji neurochirurgicznej najczęściej odnotowywano: niedobór TSH (52%), moczówkę prostą (48%), niedobór ACTH (48%). Niedobory te wynikały z rozwoju guza o typie craniopharyngioma, germinoma, astrocytoma i guza zapalnego już przed zabiegiem operacyjnym, a nasilały się po interwencji chirurgicznej (co było związane z usunięciem części lub całości zmienionej chorobowo lub podwzgórza). Pooperacyjnie stosowana radio- i chemioterapia nie miała wpływu na pogłębienie niedoboru hormonów przysadkowych. Podwyższona prolaktynemia występowała u 40% pacjentów, zwłaszcza u pacjentów z mikro- i makrogruczolakiem wydzielającym prolaktynę. Sporadycznie towarzyszyła rozwojowi guzów o typie germinoma, craniopharyngioma. Nadsiodłowe torbiele pajęczynówki, guz o typie incydentaloma i obserwowane w MR powiększenie nie miały wpływu na wydzielanie hormonów przysadkowych. FSH, LH i gonadalnych hormonów płciowych występował w przypadku craniopharyngioma, germinoma, prolaktinoma i ujawniał się w okresie dojrzewania (tab. V). Uszkodzenie podwzgórza i oddziaływało na rozwój zaburzeń metabolicznych u badanych dzieci. Czaszkogardlak był przyczyną hiperlipidemii i hipertriglicerydamii u 66% pacjentów, co wpływało na rozwój stłuszczeniowego zapalenia wątroby manifestującego się zmianami w USG i podwyższonym poziomem transaminaz. 39
6 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 9/2010;2(31):35-44 Makrogruczolak 8% Torbiel pajęczynówki nadsiodłowa 8% Ryc. 1. Rodzaje i częstość występowania guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej w badanej grupie dzieci Fig. 1. The types and frequency of tumors in region hypothalamus and pituitary in examinated group of children Tabela IV. Początkowe objawy guzów okolicy podwzgórzowo przysadkowej u badanych dzieci Table IV. The initial signs of tumors in the hypothalamus and pituitary region in children Rodzaj guza Liczba Bóle głowy Zaburzenia widzenia Zahamowanie wzrastania Nudności wymioty Zaburzenia miesiączkowania Ginekomastia/ mastopatia/ mlekotok Przedwczesne dojrzewanie Zaburzenia równowagi/ chodu Czaszkogardlak Gruczolak wydzielający prolaktynę Germinoma Torbiel nadsiodłowa pajęczynówki Astrocytoma Powiększenie Guz zapalny Incydentaloma Ogółem Zaburzenia zachowania 100% 44% 40% 32% 24% 24% 12% 8% 8% 4% 40
7 Kapczuk I. i inni: Zaburzenia hormonalne w przebiegu leczenia guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej Tabela V. Zaburzenia hormonalne u dzieci z guzami okolicy podwzgórzowo-przysadkowej Table V. Hormonal disorders in children with tumors of the hypothalamus and pituitary region Rodzaj guza okolicy podwzgórzowo- -przysadkowej Liczba ADH TSH ACTH FSH, LH hormonów gonadalnych GH Podwyższona PRL Craniopharyngioma Gruczolak wydzielający prolaktynę Germinoma Torbiel pajęczynówki nadsiodłowa Astrocytoma Guz zapalny Powiększenie Incydentaloma Ogółem % 48% 52% 48% 32% 44% 32% 40% Zarodczak oddziaływał w mniejszym stopniu na rozwój zaburzeń gospodarki lipidowej i nie powodował stłuszczeniowego zapalenia wątroby. Pozostałe guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej nie miały wpływu na metabolizm lipidów. Nieprawidłowe wydzielanie hormonów podwzgórzowych i przysadkowych wpływało najczęściej na zaburzenia dojrzewania płciowego (80% badanych dzieci). U 32% dzieci obserwowano opóźnienie dojrzewania płciowego. Najczęściej był to skutek rozwoju craniopharyngioma (7 dzieci), germinoma (1 dziecko). U 3 pacjentów obserwowano przedwczesne dojrzewanie płciowe (12%) były to dziewczynki z astrocytoma, mikroprolaktynoma i torbielą pajęczynówki. U dziewczynek z mikro- i makrogruczolakami wydzielającymi prolaktynę oraz guzem zapalnym obserwowano wtórny lub pierwotny brak miesiączki (28%). U chłopca z mikrogruczolakiem produkującym prolaktynę wystąpiła ginekomastia, u dwóch dziewczynek mlekotok i mastopatia. U dwójki dzieci w okresie przedpokwitaniowym było za wcześnie na ocenę występowania dojrzewania. Moczówka prosta była rozpoznawana prawie u połowy pacjentów (48%) i dotyczyła dzieci z craniopharyngioma, germinoma i guzem zapalnym. Zaburzenia widzenia pod postacią ograniczenia pola widzenia występowały u 40% dzieci i dotyczyły wszystkich guzów z wyjątkiem germinoma, makrogruczolaków i incydentaloma. U 32 % dzieci obserwowano niskorosłość byli to pacjenci z czaszkogardlakiem i zarodczakiem. U 32% pacjentów występowała otyłość, dotyczyło to zwłaszcza dzieci z craniopharyngioma. Dyskusja Częstość występowania poszczególnych typów guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej w badanej grupie 25 dzieci prezentuje się podobnie jak w podawanych statystykach. Czaszkogardlaki występują w naszym zestawieniu rzadziej niż w podawanym przez Lafferty i Chrousos, gdzie stanowiły 80 90% operowanych guzów okolicy [5]. Mniejsza, kilkuprocentowa częstość występowania pozostałych guzów jest podobna do podawanej w literaturze, choć dane procentowe odnoszą się zazwyczaj do ogółu guzów wewnątrzczaszkowych u dzieci, a nie okolicy podwzgórza i i z tego powodu trudno o dokładne porównania [1, 2, 4, 5]. Analizując wczesne objawy sugerujące guz OUN, z którymi dzieci badanej grupy były kierowane do szpitala, zauważamy, że najczęstsza były bóle głowy (44%), zaburzenia widzenia (40%) oraz zwolnienie tempa wzrastania (32%). Zaburzenia endokrynologiczne polegające na wyłączeniu funkcji 41
8 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 9/2010;2(31):35-44 przedniego i tylnego płata są charakterystyczne dla guzów okolicy siodła tureckiego. Najczęściej nieprawidłowości w wydzielaniu hormonów przysadkowych można stwierdzić w momencie rozpoznania choroby, mogą też ujawnić się lub pogłębić po leczeniu operacyjnym. Najliczniej w literaturze są opisywane zaburzenia hormonalne związane z craniopharyngioma. Przedoperacyjnie stwierdzano niedobór GH (75%), FSH i LH (40%), ACTH (25%), TSH (25%), moczówkę prostą (17%) [18]. Konieczność suplementacji hormonalnej zwiększa się zazwyczaj po zabiegu neurochirurgicznym ze względu na pogłębienie deficytów hormonalnych po usunięciu części podwzgórza lub i wynosi 85 95%, a w odniesieniu do poszczególnych hormonów: GH %, ACTH 55 88%, TSH 39 95%, ADH 25 86%. Moczówka prosta występuje z większą częstością po totalnej resekcji guza (do 100%) [4, 10, 13]. Prawie nigdy nie obserwuje się powrotu funkcji hormonalnej po leczeniu operacyjnym craniopharyngioma [18]. Dusick i wsp. porównywali częstość przed- i pooperacyjnych zaburzeń funkcji w craniopharyngioma, stwierdzając aż u 83% pacjentów dysfunkcję przedoperacyjną, a u 33% nowo powstały hypopituitaryzm [19]. M. Caldarelli i wsp. [20] w badaniach prowadzonych nad odległymi skutkami leczenia operacyjnego craniopharyngioma oceniali deficyty hormonalne u 52 dzieci, dwukrotnie częściej wstępujące po zabiegu operacyjnym. Porównując wyniki badań dzieci leczonych operacyjnie w badanej przez nas grupie, największe niedobory hormonów przysadkowych (sięgające 100% w odniesieniu do ADH, TSH, ACTH) obserwowano u dzieci z craniopharyngioma, a także germinoma, astrocytoma i guzem zapalnym. Nieco rzadziej występował niedobór gonadotropin i GH odpowiednio 77 i 66% u dzieci z craniopharyngioma i po 50% z germinoma, co prawdopodobnie wiązało się z przedpokwitaniowym wiekiem badanych pacjentów. Zdania na temat wpływu leczenia operacyjnego na pogłębienie uszkodzenia podwzgórza są podzielone z jednej strony zabiegi totalnej resekcji guza obarczone są dużym ryzykiem zniszczenia dróg wzrokowych oraz podwzgórza, w związku z czym niektóre ośrodki preferują u dzieci resekcję subtotalną w połączeniu z radioterapią [4, 7, 8, 20], z drugiej zabiegi subtotalnej resekcji związane są z większym ryzykiem nawrotu, co skłania do wyboru operacji radykalnej. Wydaje się, że leczenie neurochirurgiczne ma mniejszy wpływ na zaburzenia metaboliczne i hormonalne niż sam pierwotny rozwój guza i nacieczenie podwzgórza, a także nawrót choroby związany z dalszym jego uszkodzeniem [21]. Następowa radio- i chemioterapia u pacjentów badanej przez nas grupy nie powodowały nasilenia zaburzeń hormonalnych, choć trudno rozdzielić konsekwencje zabiegu chirurgicznego od tych po radioterapii. Należy pamiętać jednak o możliwości ostrych powikłań napromieniania oraz ryzyku nowotworów wtórnych [7, 9]. Poważnym problemem u pacjentów z guzami okolicy siodła tureckiego jest znacznego stopnia otyłość, która obok zaburzeń hormonalnych pogarsza ich stan zdrowia i jakość życia. Wśród 25 badanych przez nas dzieci otyłość występowała u 32%, w tym najliczniej u pacjentów z craniopharyngioma (55% tej grupy, co odpowiada statystykom podawanym w literaturze [11, 13]). Poza tym otyłych było dwoje dzieci z gruczolakami i jedno z astrocytoma. Wśród przyczyn otyłości rozważa się zniszczenie struktur podwzgórza (ośrodek łaknienia jądro łukowate), zmniejszoną aktywność fizyczną, a także rolę adipocytokin w szczególności leptyny. Trwa dyskusja, czy podwyższony poziom insuliny i insulinooporność są wynikiem hiperfagii, czy też uszkodzenie podwzgórza za pośrednictwem układu autonomicznego zaburza regulację wydzielania insuliny przez trzustkę i wtórnie powoduje hiperinsulinemię [11, 22]. Trivin i wsp. są zdania, że stopień nacieczenia podwzgórza przed leczeniem operacyjnym ma wpływ na rozwój otyłości i jest związany z hiperinsulinemią. Stwierdzono dodatnią korelację przedoperacyjnie badanego IGF1 oraz oznaczanych pooperacyjnie insuliny i leptyny (były wyższe u pacjentów z nacieczeniem podwzgórza), natomiast poziom ghreliny u tych pacjentów był obniżony [23]. Podwyższony poziom leptyny hamującej łaknienie oraz obniżony poziom ghreliny powodującej wzrost apetytu to wyniki odwrotne niż oczekiwane u pacjentów z otyłością. Być może taka konfiguracja hormonów związana jest z utratą wrażliwości receptorów podwzgórza i leptynoopornością [11]. W innej publikacji autorzy sądzą, że hiperleptynemia i obniżenie wrażliwości receptorów leptyny (łącznie z podwyższonym poziomem adiponektyny i rezystyny) odgrywają większą rolę w rozwoju otyłości podwzgórzowej niż hiperinsulinemia, która jest tu uważana za efekt wtórny do nadmiaru tkanki tłuszczowej [24]. Z naszych obserwacji wynika, że zaburzenie gospodarki lipidowej nie zawsze wiązało się z otyłością. 42
9 Kapczuk I. i inni: Zaburzenia hormonalne w przebiegu leczenia guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej Niskorosłość, podobnie jak otyłość, często towarzyszy guzom podwzgórza i, w większości dotyczy czaszkogardlaków i zazwyczaj jest stwierdzana już przed leczeniem operacyjnym, a często jest pierwszym zauważalnym objawem. W analizowanej przez nas grupie występowała u 8 dzieci (32%), w tym 6/9 z craniopharyngioma i 2/2 z germinoma. Sześcioro dzieci było leczonych rekombinowanymi preparatami hormonu wzrostu. Troje pacjentów może być przykładem obserwowanego nieraz u osób z uszkodzonym podwzgórzem prawidłowego wzrostu mimo braku hormonu wzrostu. Mechanizm tego zjawiska jest związany z otyłością i stymulowanym przez insulinę wysokim poziomem IGF1 [4, 11, 18, 23]. Dyskusyjny jest wzrost ryzyka nawrotu craniopharyngioma na skutek mitogennego działania podawanego substytucyjnie GH [4, 18]. Nie ma dotychczas badań potwierdzających tę teorię. Nieliczna grupa badanych przez nas pacjentów także nie pozwala na wysnuwanie wniosków statystycznych, można jednak zaznaczyć, że wśród sześciorga dzieci z craniopharyngioma leczonych GH u dwojga wystąpiła wznowa choroby, lecz wznowę obserwowano także u jednego pacjenta nieotrzymującego GH. Wydaje się, że w tych przypadkach w czasie pierwszego zabiegu operacyjnego nie usunięto guza w całości. Dość częstym objawem u dzieci z guzami okołosiodłowymi jest moczówka prosta. W opisywanej przez nas grupie pacjentów występowała u 48%, u większości była diagnozowana pooperacyjnie i dotyczyła najliczniej dzieci z craniopharyngioma. Wymaga jednak podkreślenia występowanie moczówki jako pierwszego objawu nowotworu o większej złośliwości germinoma. W badanej grupie u 2 z 25 dzieci była ona pierwotnym objawem wyprzedzającym o ok. 2 lata ujawnienie się germinoma w badaniach obrazowych. Towarzyszyła jej niskorosłość i zaburzenia tempa wzrastania. W jednym przypadku kolejnymi objawami były zaburzenia widzenia i niedoczynność tarczycy, w drugim niedoczynność tarczycy i zaburzenia zachowania. Podobne zależności opisywane są w piśmiennictwie [25, 26]. Powoduje to konieczność czujnego obserwowania pacjentów z moczówką prostą i powtarzania u nich regularnie badań MR oraz endokrynologicznych. Obserwowane licznie w badanej przez nas grupie dzieci zaburzenia dojrzewania dotyczyły najczęściej pacjentów z gruczolakami (32%), były u nich także najczęstszymi pierwotnymi objawami choroby. Prolaktynoma u dzieci ujawnia się z wiekiem, w okresie dojrzewania płciowego. U dziewczynek obserwuje się większą skłonność do występowania mikrogruczolaków z częściej zaznaczonymi objawami endokrynologicznymi (opóźnione dojrzewanie, pierwotny lub wtórny brak miesiączki, mlekotok), u chłopców częściej diagnozowane są makrogruczolaki z przewagą objawów neurologiczno-okulistycznych. W okresie prepubertalnym i pubertalnym trudno diagnozować hypogonadyzm i impotencję, które towarzyszą prolaktynoma u mężczyzn [14,15,27]. Według piśmiennictwa wyraźniejsze objawy hormonalne u płci żeńskiej (najczęściej brak miesiączki) mają związek z wcześniejszym rozpoznaniem choroby, natomiast opóźnienie diagnozy u mężczyzn powoduje większe rozmiary guza. W pracy Fideleff i wsp. nie obserwowano jednak różnicy w czasie od ujawnienia się objawów do diagnozy gruczolaka wśród dziewcząt i chłopców, co może sugerować różnicę w biologii gruczolaków kobiet i mężczyzn [14]. W badanej przez nas grupie makrogruczolaki występowały u dziewcząt i nie powodowały zaburzeń widzenia. W diagnostyce zmian rozrostowych linii pośrodkowej mózgu należy brać pod uwagę zmiany zapalne i guzy o typie incydentaloma, które wymagają leczenia i ścisłego monitorowania zwłaszcza w wieku rozwojowym. Wnioski 1. W okolicy podwzgórzowo-przysadkowej u dzieci najczęściej występowały czaszkogardlaki i gruczolaki produkujące prolaktynę. 2. Wczesnymi objawami guza OUN były zaburzenia widzenia, bóle głowy oraz zwolnienie tempa wzrastania, natomiast wśród zaburzeń hormonalnych występowały moczówka prosta, niedoczynność w zakresie wydzielania GH, TSH, ACTH. 3. Czaszkogardlaki i guzy nowotworowe często są przyczyną wielohormonalnej niedoczynności, moczówki prostej i otyłości w związku z przebiegiem choroby i koniecznością wykonania rozległego zabiegu neurochirurgicznego. 43
10 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 9/2010;2(31):35-44 PIŚMIENNICTWO/REFERENCES [1] Zakrzewski K.: Ogólna charakterystyka nowotworów mózgu u dzieci. [w:] Nowotwory mózgu wieku dziecięcego. Red. K. Zakrzewski, Czelej, Lublin 2004:6, [2] Balwierz W., Załęska-Czepko E.: Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego. [w:] Wybrane zagadnienia z pediatrii, tom V. Red. J. Pietrzyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005, [3] Zgliczyński W.: Postępy w rozpoznawaniu i leczeniu chorób podwzgórza i. Klinika Endokrynologii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa [4] May J.A., Krieger M.D., Bowen I. et al.: Craniopharyngioma in Childhood. Adv. Pediatr., 2006:53, [5] Lafferty A.R., Chrousos G.P.: Pituitary tumors in children and adolescents. J. Clin. Endocrinol. Metab., 1999:84, [6] Nejat F., El Khashab M., Rutka J.T.: Initial management of Childhood Brain Tumors: Neurosurgical Consideratons. J. Child Neurol., 2008:23(10), [7] Lin L.L., El Naqa I., Leonard J.R. et al.: Long-term outcome in children treated for craniopharyngioma with and without radiotherapy. J. Neurosurg. Pediatrics, 2008:1, [8] Poretti A., Grotzer M.A., Ribi K. et al.: Outcome of craniopharyngioma in children: long-term complications and quality of life. Dev. Med. Child Neurol., 2004:46, [9] Kalapurakal J.A.: Radiation therapy in the management of pediatric craniopharyngiomas a review. Childs Nerv. Syst., 2005:21, [10] Kendall-Taylor P., Jonsson P.J., Abs R. et al.: The clinical, metabolic and endocrine features and the quality of life in adults with childhood-onset craniopharyngioma compared with adult-onset craniopharyngioma. Eur. J. Endocrinol., 2005:152, [11] Muller H.L.: Childhood craniopharyngioma. Recent advances in diagnoisis, treatment and follow-up. Horm. Res., 2008:69(4), [12] Sörensen N.: Czaszkogardlaki, [w:] Nowotwory mózgu wieku dziecięcego. Red. K. Zakrzewski, Czelej, Lublin 2004:14, [13] Karavitaki N., Cudlip S., Adams Ch.B.T. et al.: Craniopharyngiomas. Endocr. Rev., 2006:27(4), [14] Fideleff H.L., Boquete H.R., Suarez M.G. et al.: Prolactinoma in Children and Adolescents. Horm. Res., 2009:72, [15] Cannavò S., Venturino M., Curtò L. et al.: Clinical presentation and outcome of pituitary adenomas in teenagers. Clin. Endocrinol., 2003:58, [16] Polis L.: Gwiaździaki włosowatokomórkowe. [w:] Nowotwory mózgu wieku dziecięcego. Red. K. Zakrzewski, Czelej, Lublin 2004:7, [17] Mandera M.: Nowotwory germinalne i nowotwory miąższu szyszynki. [w:] Nowotwory mózgu wieku dziecięcego. Red. K. Zakrzewski, Czelej, Lublin 2004:13, [18] Müller H.L., Gebhardt U., Etavard-Gorris N. et al.: Current Strategies in Diagnostics and Endocrine Treatment of Patients with Childhood Craniopharyngioma During Follow-Up Recommendations in KRANIOPHARYNGEOM Onkologie, 2005:28, [19] Dusick J.R., Fatemi N., Mattozo C. et al.: Pituitary function after endonasal surgery for nonadematous parasellar tumors: Rathke,s cleft cysts, craniopharyngiomas and meningiomas. Surg. Neurol., 2008:70, [20] Caldarelli M., Massimi L., Tamburrini G. et al.: Long-term results of the surgical treatment of craniopharyngioma: the experience at the Policlinico Gemelli, Catholic University, Rome. Childs Nerv. Syst., 2005:21, [21] Vinchon M., Weill J., Delestret I. et al.: Craniopharyngioma and hypothalamic obesity in children. Childs Nerv. Syst., 2009:25, [22] Gleeson H., Amin R., Maghnie M.: Do no harm : management of craniopharyngioma. Eur. J. Endocrinol., 2008:159, [23] Trivin Ch., Busiah K., Mahlaoui N. et al.: Childhood craniopharyngioma: greater hypothalamic involvement before surgery is associated with higher homeostasis model insulin resistance index. BMC Pediatrics, 2009:9, 24. [24] Guftar Shaikh M., Grundy R.G., Kirk J.M.W.: Hyperleptinaemia rather than fasting hyperinsulinaemia is associated with obesity following hypothalamic damage in children. Eur. J. Endocrinol., 2008:159, [25] Oishi M., Morii K., Okazaki H. et al.: Neurohypophyseal germinoma traced from its earliest stage via magnetic resonance imaging: case report. Surg. Neurol., 2001:56, [26] De Buyst J., Massa G., Christophe C. et al.: Clinical, hormonal and imaging findings in 27 children with central diabetes insipidus. Eur. J. Pediatr., 2007:166, [27] Semple P., Fieggen G., Parkes J. et al.: Giant prolactinomas in adolescence: an uncommon cause of blindness. Childs Nerv. Syst., 2007:23,
FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ
FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ A.JAKUBOWSKA, M.BRZEWSKI, M.GRAJEWSKA-FERENS, A.MARCIŃSKI, J.MĄDZIK ZAKŁAD RADIOLOGII PEDIATRYCZNEJ I KLINIKA ENDOKRYNOLOGII
Bardziej szczegółowoGuzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu
Guzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu Tumors of posterior fossa in material of Pediatric Neurologial Surgery in Poznań Krzysztof Jarmusz, Katarzyna Nowakowska,
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI
Załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Nazwa programu: LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI ICD-10 E 22.8 Przedwczesne dojrzewanie płciowe
Bardziej szczegółowoLECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATOTROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (ICD-10 E 23)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 697 Poz. 133 Załącznik B.19. LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATOTROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (ICD-10 E 23) ŚWIADCZENIOBIORCY Do programu kwalifikuje Zespół Koordynacyjny
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Wstęp: Celem pracy Materiały i metody:
STRESZCZENIE Wstęp: Dzięki poprawie wyników leczenia przeciwnowotworowego u dzieci i młodzieży systematycznie wzrasta liczba osób wyleczonych z choroby nowotworowej. Leczenie onkologiczne nie jest wybiórcze
Bardziej szczegółowoPrzykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza
lek. Jacek Bujko 17 października 2014 Przykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza W diagnostyce laboratoryjnej uszkodzenia podwzgórza można stwierdzić cechy niedoczynności
Bardziej szczegółowoPrzykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoProgram dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008.
załącznik nr 7 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Program dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008. 1. Nazwa programu:
Bardziej szczegółowoLECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 701 Poz. 9 Załącznik B.64. LECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.9)
Bardziej szczegółowoLECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.
Załącznik B.64. LECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.9) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY
Bardziej szczegółowoPrzysadka mózgowa. Przysadka mózgowa
Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 1 Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 2 Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 3 Przysadka mózgowa K. kwasochłonne GH i PRL K. zasadochłonne TSH, FSH, LH, ACTH K. chromofobne
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 9
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 9 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Tyreologia Opis przypadku European Society of Endocrinology Clinical
Bardziej szczegółowoNIEDZIELA, Rejestracja uczestników
NIEDZIELA, 7.04.2019 15.00 Rejestracja uczestników 15.30-18.30 Warsztaty prawne: O zapobieganiu błędom medycznym w praktyce Dr Monika Sadowska 19.00-19:15 Otwarcie 20.00 Kolacja Sala Kobielski 3+Łosowicz
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie glejaków mózgu Załącznik nr 6 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r.
Załącznik nr 6 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Nazwa programu: LECZENIE GLEJAKÓW MÓZGU ICD-10 C71 nowotwór złośliwy mózgu Dziedzina medycyny: Onkologia kliniczna,
Bardziej szczegółowoLECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 879 Poz. 133 Załącznik B.64. LECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.9)
Bardziej szczegółowoWPŁYW NIEDOBORU HORMONU WZROSTU NA ROZWÓJ STRUKTUR MÓZGU, FUNKCJI POZNAWCZYCH ORAZ MOTORYCZNYCH."
WPŁYW NIEDOBORU HORMONU WZROSTU NA ROZWÓJ STRUKTUR MÓZGU, FUNKCJI POZNAWCZYCH ORAZ MOTORYCZNYCH." Sympozjum Neuronauka a dziecko 9.03.2013 Wydział Biologii Uniwersytetu Warszawskiego Natalia Bezniakow
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoObrazowanie MR przysadki mózgowej
Obrazowanie MR przysadki mózgowej dr hab. med. JOANNA BLADOWSKA Zakład Radiologii Ogólnej, Zabiegowej i Neuroradiologii Katedry Radiologii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Anatomia okolicy okołosiodłowej
Bardziej szczegółowoUkład wewnątrzwydzielniczy
Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 100/2014 z dnia 31 marca 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie usunięcia świadczenia opieki zdrowotnej obejmującego
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoProgram. 10.00 10.15 Powitanie 10.15 10.45 Otwarcie Sympozjum Czego dokonaliśmy- dokąd zmierzamy Prof. D.Perek
Czwartek, 05 listopada 2009 Program 10.00 10.15 Powitanie 10.15 10.45 Otwarcie Sympozjum Czego dokonaliśmy- dokąd zmierzamy Prof. D.Perek 10.45 11.00 Przerwa na kawę Sesja I 11.00 14.00 Przewodniczą: E.
Bardziej szczegółowoWarszawa, r.
Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Warszawski Uniwersytet Medyczny SP CSK ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa Tel. 599 25 83; fax: 599 25 82 Kierownik: dr hab. n. med. Leszek Czupryniak Warszawa, 24.08.2016r.
Bardziej szczegółowoPOLSKA SZKOŁA NEUROCHIRURGII Nowotwory wewnątrzczaszkowe"
POLSKA SZKOŁA NEUROCHIRURGII Nowotwory wewnątrzczaszkowe" Olsztyn 10-15. 05. 2015 Szanowni Państwo Serdecznie zapraszamy do udziału w kolejnej edycji Polskiej Szkoły Neurochirurgii, która odbędzie się
Bardziej szczegółowoGuzy ośrodkowego układu nerwowego u dzieci trudności diagnostyczne
Guzy ośrodkowego układu nerwowego u dzieci trudności diagnostyczne Tumors of the central nervous system in children diagnostic difficulties Ewa Bień, Małgorzata Krawczyk, Anna Balcerska Klinika Pediatrii,
Bardziej szczegółowoS T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.
Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce
Bardziej szczegółowor Gdynia
22 23.06.2018r Gdynia Związek hypertyreozy z brakiem miesiączki został opisany w 1840 r. przez von Basedowa Von Basedow CA: Wochenschrift Heilkunde 1840 Związek znany od czasów starożytnych Zależność
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 66 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 66 SECTIO D 2005 Katedra Radiologii, Akademia Medyczna Wrocław Department of Radiology, Wroclaw Medical University ELŻBIETA
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 16
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 16 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 64-letnia kobieta leczona w powodu depresji. W
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć Obowiązujące podręczniki: 1. Pediatria, Kawalec, Grenda, Ziółkowska. 2013, 2. Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego
Bardziej szczegółowoIV SZKOŁA PTEiDD w Krakowie program naukowy
IV SZKOŁA PTEiDD w Krakowie program naukowy Czwartek 29.09.2016 "Postępy endokrynologii i diabetologii dziecięcej" 8.00-9.00 Rejestracja uczestników 9:00-11:00 Sesja 1 Co nowego w endokrynologii i diabetologii?
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ 2019 Endokrynologia/ Nefrologia Obowiązujące podręczniki: 1. Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H. (red.), Pediatria, wyd. I, Warszawa, PZWL, 2013. 2. Pediatria
Bardziej szczegółowoZałożenia i cele. Ogromny postęp, który dokonał się w dziedzinie chirurgii rekonstrukcyjnej w ostatnich dekadach, sprawił, że stało się możliwe
Założenia i cele. Ogromny postęp, który dokonał się w dziedzinie chirurgii rekonstrukcyjnej w ostatnich dekadach, sprawił, że stało się możliwe zaopatrywanie rozległych ubytków poresekcyjnych praktycznie
Bardziej szczegółowoDrogie Koleżanki i Koledzy!
11-13.03 2010 Szanowni Państwo! Drogie Koleżanki i Koledzy! Warszawa, 6 listopada 2009 Zapraszamy Was wszystkich bardzo serdecznie w dniach 11-13 marca 2010 roku do nowego hotelu Prezydent w pięknej, słonecznej
Bardziej szczegółowolek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.
lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny
Bardziej szczegółowoDefinicja niepłodności:
Niepłodność kobieca Definicja niepłodności: Brak potomstwa po dwunastomiesięcznym okresie regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. W Polsce niepłodność dotyczy 14 % par. Przyczyny
Bardziej szczegółowoDIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY. Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa
DIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa 1 PROBLEMY DIAGNOSTYCZNE Wady rozwojowe Wole Guzki tarczycy Nowotwory tarczycy Zaburzenia
Bardziej szczegółowoGamma Knife bezinwazyjna alternatywa dla leczenia operacyjnego guzów wewnątrzczaszkowych oraz innych patologii mózgu
Gamma Knife bezinwazyjna alternatywa dla leczenia operacyjnego guzów wewnątrzczaszkowych oraz innych patologii mózgu Leszek Lombarski Klinika Neurochirurgii i Urazów Układu Nerwowego CMKP, Warszawa Stereotaksja
Bardziej szczegółowoEfektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder
Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder Marzena Wełnicka-Jaśkiewicz Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Efektywna kontrola ścisła obserwacja po leczeniu
Bardziej szczegółowo[13ZPK/KII] Endokrynologia
1. Ogólne informacje o module [13ZPK/KII] Endokrynologia Nazwa modułu Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status modułu Język modułu
Bardziej szczegółowoNowotwory pierwotne i przerzutowe ośrodkowego układu nerwowego - diagnostyka różnicowa
Nowotwory pierwotne i przerzutowe ośrodkowego układu nerwowego - diagnostyka różnicowa Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN) rozwijają się w tkankach mózgowia i rdzenia kręgowego. Mogą być pierwotne
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku
Nowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku Urszula Wojciechowska, Joanna Didkowska Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Centrum Onkologii - Instytut, Warszawa Krajowy Rejestr Nowotworów Niniejsze
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka przerwania ciągłości torebki
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Praca na stopień doktora nauk medycznych wykonana w Katedrze i Klinice Otolaryngologii Kierownik: prof. dr hab. med. Czesław Stankiewicz Krzysztof Kiciński Czynniki ryzyka
Bardziej szczegółowoAlgorytmy postępowania w przypadku stwierdzenia objawów wskazujących na potencjalną chorobę nowotworową
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Algorytmy postępowania w przypadku stwierdzenia objawów wskazujących na potencjalną chorobę nowotworową
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa Barbara Czerska... 11 Autorzy... 17 Wykaz skrótów... 19
Przedmowa Barbara Czerska.................................. 11 Autorzy.................................................... 17 Wykaz skrótów.............................................. 19 Rozdział I.
Bardziej szczegółowoOKRES DOJRZAŁOŚCI PŁCIOWEJ - POKWITANIE
OKRES DOJRZAŁOŚCI PŁCIOWEJ - POKWITANIE Co powinno zostać w mojej pamięci po wykładzie Symptomy pokwitania Mechanizm pokwitania Znajomość pojęć: adrenarche, gonadarche, przedwczesne pokwitanie płciowe
Bardziej szczegółowoOcena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne
Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Świerblewski M. 1, Kopacz A. 1, Jastrzębski T. 1 1 Katedra i
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE Katarzyna Myszka Podgórska Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u osób z przypadkowo wykrytymi guzami nadnerczy z prawidłową aktywnością hormonalną
Bardziej szczegółowoZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
Bardziej szczegółowoLECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Wprowadzenie
STRESZCZENIE Wprowadzenie Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych o różnorodnej etiologii, charakteryzujących się przewlekłą hiperglikemią, wynikającą z nieprawidłowego wydzielania i/lub działania insuliny.
Bardziej szczegółowoOpis programu Leczenie radioizotopowe
Opis programu Leczenie radioizotopowe I. Leczenie radioizotopowe z zastosowaniem 131-I Leczenie dotyczy schorzeń tarczycy (choroby Graves-Basedowa, wola guzowatego, guzów autonomicznych). Polega ono na
Bardziej szczegółowoSymultaniczny PET/MR zastosowanie w pediatrii
Symultaniczny PET/MR zastosowanie w pediatrii Dr n. med. Małgorzata Mojsak Kierownik Samodzielnej Pracowni Laboratorium Obrazowania Molekularnego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Symultaniczny PET/MR
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 2
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 2 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letni mężczyzna zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoPOSTĘPY ENDOKRYNOLOGII I DIABETOLOGII
POSTĘPY ENDOKRYNOLOGII I DIABETOLOGII Jurata, hotel Neptun 16-18 czerwca 2011 r. Za kształcenie ORGANIZATORZY: w endokrynologii Klinika Endokrynologii CMKP Oddział Warszawski PTE Narodowa Fundacja Endokrynologii
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 5/2006 Nr 3(16) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Pierwotny brak miesiączki u 17-letniej dziewczynki z inwazyjnym macroprolactinoma Primary amenorrhoea in 17-years-old girl with
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoKurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego AKROMEGALIA. partner kursu: Novartis (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną)
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego AKROMEGALIA partner kursu: Novartis (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) 67-letni mężczyzna zgłosił się do Twojego gabinetu z objawami nadmiernego
Bardziej szczegółowoCzynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (SNP)
załącznik nr 20 do zarządzenia Nr 8/2010/DGL Prezesa NFZ z dnia 20 stycznia 2010 r. Nazwa programu: LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (SNP) ICD-10 E 23 Dziedzina medycyny:
Bardziej szczegółowoChoroby przysadki i podwzgórza
Choroby przysadki i podwzgórza Prof. dr hab. n. med. Marek Bolanowski Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Choroby
Bardziej szczegółowoPodstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień
Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania
Bardziej szczegółowoBrodawczaki splotu naczyniówkowego u dzieci
Brodawczaki splotu naczyniówkowego u dzieci Choroid plexus papilloma in children Krzysztof Jarmusz, Zdzis³aw Huber, Pawe³ Ma³asiak, Katarzyna Nowakowska, Krzysztof Strzy ewski z Katedry i Kliniki Chirurgii,
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 15
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 15 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letnia kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku
Nowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku Joanna Didkowska, Urszula Wojciechowska, Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Centrum Onkologii Instytut, Warszawa Krajowy Rejestr Nowotworów Niniejsze opracowanie
Bardziej szczegółowoLeczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008
Leczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008 W latach 2004-2008 w Dolnośląskim Rejestrze Nowotworów zarejestrowaliśmy 6.125 zachorowań na inwazyjne
Bardziej szczegółowoCzaszkogardlak jako przyczyna zahamowania. Craniopharyngioma as a cause of. dojrzewania opis przypadku. a case report
Praca kazuistyczna Endokrynol. Ped. 2018.17.1.62:59-66 DOI: 10.18544/EP-01.17.01.1692 Case Report Pediatr. Endocrinol. 2018.17.1.62:59-66 Czaszkogardlak jako przyczyna zahamowania wzrastania i opóźnienia
Bardziej szczegółowoHormony Gruczoły dokrewne
Hormony Gruczoły dokrewne Dr n. biol. Urszula Wasik Zakład Biologii Medycznej HORMON Przekazuje informacje między poszczególnymi organami regulują wzrost, rozwój organizmu efekt biologiczny - niewielkie
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoULTRASONOGRAFIA SUTKÓW u dzieci
ULTRASONOGRAFIA SUTKÓW u dzieci Katarzyna Czerwińska Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej WUM WSKAZANIA DO BADANIA USG SUTKÓW GINEKOMASTIA PRZEDWCZESNE POWIĘKSZENIE SUTKÓW ZNACZĄCA ASYMETRIA
Bardziej szczegółowoCzym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją?
Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją? Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka Centrum Medycyny Ratunkowej stale podnosi jakość prowadzonego
Bardziej szczegółowo2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16
INTENSYWNA TERAPIA STANU ASTMATYCZNEGO 1. Definicja... 13 2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16 3. Obraz kliniczny... 17 3.1. Rozpoznanie... 17 3.2. Diagnostyka
Bardziej szczegółowoPracownia Patologii Ogólnej i Neuropatologii, Katedra Pielęgniarstwa, Gdański Uniwersytet Medyczny
POZAGONADALNE I POZACZASZKOWE GUZY GERMINALNE (EXTRAGONADAL GERM CELL TUMOR) Ewa IŜycka-Świeszewska Pracownia Patologii Ogólnej i Neuropatologii, Katedra Pielęgniarstwa, Gdański Uniwersytet Medyczny 1.
Bardziej szczegółowoI. STRESZCZENIE Cele pracy:
I. STRESZCZENIE Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) jest przewlekłym procesem zapalnym, powodującym postępujące i nieodwracalne włóknienie trzustki. Choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzeń, prowadząc
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E
załącznik nr 19 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu: LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E 75 Zaburzenia przemian sfingolipidów i inne zaburzenia spichrzania
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoWybrane zagadnienia endokrynologiczne w ciąży
Wybrane zagadnienia endokrynologiczne w ciąży I KATEDRA I KLINIKI POŁOŻNICTWA I GINEKOLOGII WUM dr n. med. Barbara Grzechocińska, lek. Małgorzata Radowicka, lek. Damian Warzecha GRUCZOŁ TARCZOWY A CIĄŻA
Bardziej szczegółowoZastosowanie radioterapii w gruczolakach przysadki u dzieci opis trzech przypadków
INNE PRACE OPIS PRZYPADKU OTHER ARTICLES CASE REPORT Borgis Nowa Pediatr 2016; 20(2): 57-61 *Marzanna Chojnacka¹, Anna Semaniak², Katarzyna Pędziwiatr¹, Anna Skowrońska-Gardas¹ Zastosowanie radioterapii
Bardziej szczegółowoUrologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa
Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Nefrektomia Nefrektomia jest metodą umożliwiającą całkowite wyleczenie
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.
NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza
Bardziej szczegółowo4.5. Joduria. Grupy wieku Płeć >60 Razem Min Max Min Max Min Max
4.5. Joduria. Jodurię w porannej próbce moczu oznaczono u 489 osób (54,9%) z populacji badanej miasta Krakowa w tym u 316 kobiet (55,3%) i 173 mężczyzn (54%). Pozostała część osób nie dostarczyła próbki
Bardziej szczegółowoPOLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE
POLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE Iwona Grabska-Liberek Badania przesiewowe w kierunku jaskry ważnym elementem profilaktyki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Klinika Okulistyki Działania PTO na
Bardziej szczegółowoDr hab. med. Mirosław Dziuk, prof. nadzw. Kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej WIM Warszawa
Dr hab. med. Mirosław Dziuk, prof. nadzw. Kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej WIM Warszawa ROZPOZNAWANIE: PET - CT W ONKOLOGII poszukiwanie ognisk choroby - wczesne wykrywanie różnicowanie zmian łagodnych
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości. Część II Etiologia i patogeneza otyłości
Spis treści Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości Rozdział 1. Wprowadzenie: problematyka otyłości w ujęciu historycznym i współczesnym..................................... 15 Problematyka
Bardziej szczegółowoPakiet onkologiczny. w podstawowej opiece zdrowotnej
Pakiet onkologiczny w podstawowej opiece zdrowotnej Agnieszka Jankowska-Zduńczyk Specjalista medycyny rodzinnej Konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej Profilaktyka chorób nowotworowych Pakiet
Bardziej szczegółowoLECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z CIĘŻKIM PIERWOTNYM NIEDOBOREM IGF-1
Nazwa programu: Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2009 Załącznik nr 18 do Zarządzenia Nr 16/2009 Prezesa NFZ z dnia 10 marca 2009 roku LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z CIĘŻKIM PIERWOTNYM NIEDOBOREM IGF-1
Bardziej szczegółowoGuzy zarodkowe jąder czego możemy dowiedzieć się od patologa?
Guzy zarodkowe jąder czego możemy dowiedzieć się od patologa? Marcin Ligaj Zakład Patologii Centrum Onkologii w Warszawie Diagnostyka patomorfologiczna 1. Ocena wycinków z biopsji chirurgicznej jądra pacjenci
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowokrwi u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym"
RECEN JA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ S Warszawa, 26.02.2018 -m~jeei~~imłi~lłiałek: MIC-l i ZAG/LMF W surowicy krwi u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym" LekarzAnny Jarzumbek Zaburzenia odżywiania są dość rozpowszechnionym
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 6
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 6 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 23-letna kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoLeczenie nowotworów tarczycy Dr hab. n. med. Sylwia Grodecka-Gazdecka 2007
Leczenie nowotworów tarczycy Dr hab. n. med. Sylwia Grodecka-Gazdecka 2007 Klasyfikacja guzów tarczycy wg WHO Guzy nabłonkowe 1. Łagodne 2. Złośliwe Gruczolak pęcherzykowy Inne gruczolaki 2.1. Rak pęcherzykowy
Bardziej szczegółowoGruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka
Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony Gruczoły dokrewne człowieka PRZYSADKA mózgowa Przysadka mózgowa jest gruczołem wielkości ziarna grochu
Bardziej szczegółowoR_02 10-04-15 18:07 Page 103 Krytyczne spojrzenie 103
Krytyczne spojrzenie 103 ODPOWIEDZI PRZYPADEK 104 104 R_02 10-04-15 18:07 Page 105 P R Z Y P A D E K 51 1. Jakie jest najbardziej prawdopodobne rozpoznanie? 2. Jaką lokalizację przerzutów ze względu na
Bardziej szczegółowoTerapie dla kobiet z zaawansowanym rakiem piersi w Polsce
Warszawa, 27.01.2016 Seminarium naukowe: Terapie przełomowe w onkologii i hematoonkologii a dostępność do leczenia w Polsce na tle Europy Terapie dla kobiet z zaawansowanym rakiem piersi w Polsce Dr n.
Bardziej szczegółowo1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi
Płód w płodzie fetus in fetu. Hanna Moczulska 1, Maria Respondek-Liberska 2 1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi 2. Zakład
Bardziej szczegółowoWentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu
Wentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu Karolina Mroczkowska Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Źródło Critical Care 2018: Respiratory management in patients
Bardziej szczegółowo