MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T."

Transkrypt

1 Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 2: 2012 Warszawa 2012

2 międzynarodowe studia filozoficzne Rada Naukowa: František MIHINA (Przewodniczący), Jewgenii BABOSOV, Neven BUDAK, Robert BURCHER, Bronisław BURLIKOWSKI, Rudolf DUPKALA, Marcel F. FRESCO, Maria-Luisa GUERRA, Borys G. JUDIN, Aneta KARAGEORGIEVA, Pavel KOUBA, Richard LEE, Herman LODEWYCKX, Erich MOLL, Vassilis NOULAS, Abdumialik I. NYSANBAJEW, Pedro ORTEGA-CAMPOS, David PELLAUER, Henryk PILUŚ, Jurii REZNIK, Wojciech SŁOMSKI, Frantisek SMAHEL, Stanislav STOLARIK, Alex TIAPKIN, Patrick VIGNOL, Luciana VIGNE, Igor ZAHARA Recenzenci: Pavol Dancak, Jan Balbus, Janusz Czerny, Sergiej Gawrow, Stanisław Jedynak, Stefan Konstańczak, Mirosław Michalski, Andrzej Misiołek, Wanda Rusiecka, Helen Suzane, Marek Storoska, Ireneusz Świtała Redaktorzy tematyczni: Prof. nzw. dr hab. Bronisław Burlikowski, Prof. nzw. dr hab. Henryk Piluś, Dr Remigiusz Ryziński, Dr Anna Wawrzonkiewicz-Słomska, Redaktor statystyczny i techniczny Mgr inż. Adam Polkowski, apolkowski@vp.pl Redaktorzy językowi: Prof. Tamara Yakovuk język rosyjski, tiyakovuk@yandex.ru Dr Juraj Žiak - język angielski i słowacki, ziak.juraj@gmail.com Dr Ivan Balaż język czeski i słowacki, balaz@ismpo.sk Prof. Ramiro Delio Borges de Meneses język, angielski, hiszpański i portugalski, borges272@gmail.com Mgr Marcin Szawiel język polski, marcin.szawiel@wp.pl Mgr Martin Laczek język angielski, martin.laczek@yahoo.co.uk Kolegium redakcyjne: Wojciech Słomski (redaktor naczelny), slomski@vizja.pl Sylwia Jabłońska, jablonska@vizja.pl Marcin Staniewski (sekretarz redakcji), staniewski@vizja.pl Skład, łamanie i opracowanie graficzne: Mgr inż. Adam Polkowski, apolkowski@vp.pl Projekt okładki: Karol Kowalczyk, karol@vizja.pl Redakcja: Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie Wydział Psychologii, Katedra Filozofii Warszawa, ul. Pawia 55, p. 231 Tel ; Fax parerga@vizja.pl ISSN Wydawca: Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie, Wydział Psychologii, Katedra Filozofii, Warszawa, ul. Pawia 55, p. 231, Tel ; Fax parerga@vizja.pl Wersja wydania papierowego Parerga jest wersją główną

3 Spis treści Spis treści...3 Ramiro Délio Borges de Meneses... 5 Leitura Kantiana da Mecânica Clássica: pelos princípios e fundamentos a priori Kant s reading of classical mechanics. The essentials and a priori principles Aleksandra Macintosh W poszukiwaniu pewności: Szestow a Kierkegaard In quest for Certitude: Shestov and Kierkegaard Rudolf Dupkala Warianty filozofii dziejów w pozytywizmie Auguste`a Comte`a i woluntaryzmie Fryderyka Nietzschego Variants of philosophy of history in positivism of Auguste Comte and in voluntarism of Frideric Nietzsche Walentyn M. Wandyszew Идеология утопизма в реалиях ХХ века Vandyshev Valentin. The ideology of utopizm in reality of XX century František Mihina Kant vo filozofických štúdiách Ch. S. Peircea Kant in Ch. S. Peirce s philosophical studies Andrzej Korczak Metodologiczne podstawy interpretacji mitu według Ericha Fromma Methodological basis of myth interpretation according to Erich Fromm Viera Žemberová Ján Amos Komenský - osobnosť slovanskej minulosti Jan Amos Komenský the Authority of Slavic Science and Art Marta Gluchmanova Transcendence and Immanence in Buddhism, Confucianism and Christianity Remigiusz Ryziński Lucy. Przypadek nietypowy Lucy. The unusual case Wojciech Słomski O filozofii autentycznej On authentic philosophy WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 3

4 Spis treści Jaroslav Faltin Problematika morálnych emócii vo vzťahu k ľudskej prirodzenosti (v kontexte etiky sociálnych dôsledkov) The issue of positive emotions in relation to the human nature (in the context of ethics, social outcomes) Remigiusz Król Monistyczne propozycje rozwijane w kręgu idealizmu na temat ciała Monistic Propositions Developed in the Spectrum of Idealism on the Subject of Body José Henrique Silveira de Brito, Ramiro Délio Borges de Meneses Éticas Kantianas: pragmática transcendental Kant s ethics- transcendental pragmatics Recenzje Stefan Konstańczak Войцех Сломский, Очерки польской философии ХХ века, Булорусская Государственная академия исскуств, Минск 2011, 175 s. Mateusz Krzyżanowski Wojciech Słomski, Myśląc o filozofii współczesnej, Wydawnictwo: Europejskie Kolegium Edukacji w Warszawie, Warszawa 2011, 188 s. 4 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 2/2012

5 Ramiro Délio Borges de Meneses międzynarodowe studia filozoficzne nr 2/2012 Professor Adjunto do Instituto Politécnico de Saúde do Norte Gandra e Famalicão Investigador do Centro de Estudos Filosóficos da Faculdade de Filosofia da Universidade Católica Portuguesa Centro Regional de Braga Leitura Kantiana da Mecânica Clássica: pelos princípios e fundamentos a priori Kant s reading of classical mechanics. The essentials and a priori principles [s. 5-17] Key words: Kant, space, time, motion, kinematic, Newton`s laws, physical science, and critique Introdução A preocupação de Kant é gnoseológica, uma vez que o sentido está em determinar as condições de possibilidade puras a priori do movimento. O pensamento kantiano não se dirige ao aspecto ontológico sobre a natureza (essência, como princípio dinâmico) e sobre a causa do movimento, segundo a física aristotélica. A essência do fenómeno cinemático (movimento) é dada pela Física Teórica e isso sabe-o Kant [Kant, 1912: 16-23]. Segundo a filosofia da Física, a lei geral do movimento dá-nos a essência: e v lim de t 0 t dt s v. f f ' t t ou v Daqui se segue que o movimento cinemático é constituido por três variáveis ou como uma função geral: Mc f e, t, v Logo, o movimento, segundo a cinemática, será um conjunto transfinito de pontos (E) e instantes (T), intensivos ( v ), acto-potenciais. A ontologia regional da Física determina o existir (esse) fenoménico, que é o seu fundamento, nos pontos-instantes variáveis vectorialmente no concreto, como um esse f ' t WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 5

6 Ramiro Délio Borges de Meneses cinematicum. A coordenada mais importante do movimento cinemático reside na vectorial pela velocidade. Segundo Kant, para o progresso da Física, no domínio cognoscitivo, é importante ser necessário distinguir as limitações dos princípios fundamentais de meros equívocos na aplicação de um axioma. Logo, o valor pragmático dos fundamentos metafísicos, segundo Kant, pela Dialéctica Transcendental, é o conhecimento Erkenntnis de Deus, da Liberdade e da Imortalidade, o qual fornece exemplos Beispiele na forma de intuições (Anschauungen) para ilustrar os conceitos puros do entendimento reine Verstandesbegriffen das metafísicas universais [Suppes, 1973: 95]. Kant nota que isto será somente a doutrina metafísica da natureza corporal, que pode fornecer as formas e princípios da intuição externa a priori da sensibilidade pelo espaço. Mas, a coordenada temporal é fundamental, em cinemática, porque é ela que, em Física, a diferencia da Geometria, dado que o tempo é forma pura a priori da sensibilidade interna, como Kant elabora na Estética Transcendental. Kant ao não admitir a intuição intelectual pura e ter reduzido toda a intuição ao âmbito da sensibilidade, só poderá, assim, falar de intuições puras no plano sensível (espaço e tempo), independentemente das intuições empíricas. Kant refere que isto será somente a doutrina da natureza corporal, que pode fornecer as formas e princípios da intuição externa a priori da sensibilidade pelo espaço. Mas, a coordenada temporal é fundamental, em cinemática, porque é ela que, em Física, a diferencia da Geometria, dado que o tempo é forma pura a priori da sensibilidade interna. Kant, ao fundamentar a Física, redescobre, a necessidade de um conhecimento denominado a priori, que se apresenta como necessário, universal e puro (conhecimento que é independente de toda a experiência) e que se aplica ao plano intelectual aos conceitos puros do entendimento (Verstand) ou categorias [Burgoa, 58: 88-89]. Com este estudo procuramos estabelecer a interpretação ou formulação da foronomia pela cinemática de Newton, que o filósofo estudou, em Koenigsberg, sob orientação do professor Knuzen [Dugar, 1955: 35-36], e pela leitura da teoria abstracta do movimento. 1 - Uma proposição fundamental e particular (Lehrsatz) da foronomia reparte-se então com a chamada composição de movimentos, especialmente com a composição de dois movimentos rectilíneos de um ponto material, relativamente a um terceiro, usualmente chamado de resultante, que matematicamente se denomina de teorema da composição de velocidades Vr u v. Não poderemos cometer o erro de pensar que Kant estaria interessado, meramente, em elaborar algum princípio formal para compor ou para resolver os movimentos dos quais outra proposição foronómica (cinemática) poderia ser deduzida. Criticando o pensamento foronómico de Kant, 6 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 2/2012

7 Leitura Kantiana da Mecânica Clássica: pelos princípios e fundamentos a priori poderemos asseverar, a partir da Álgebra, que pelo estudo de características das grandezas será suficiente definir outras espécies de grandezas, que axiomaticamente expressam as propriedades formais das leis de composição para os elementos. A grandeza vectorial é fisicamente importante porque possui as mesmas propriedades formais, quer quanto às velocidades, quer quanto ao movimento [Suppes, 1973: 98]. Noutro extremo, a partir de uma aproximação formal da Algebra encontra-se a derivação de Newton sobre a composição dos movimentos, que é feita a partir da primeira lei das duas leis do movimento. Do ponto de vista de Kant, a perspectiva da demonstração de Newton é insuficiente, porque faz uso dos conceitos de inércia e o conceito de força F m. a não tem lugar na foronomia [Netwon, 1965: ]. Aquilo que Kant pretendeu fazer foi mostrar que a composição (Zusammensetzung) de dois movimentos poderá ser construída a priori pela intuição. Assim, a construção a priori requer uma forma pura da intuição e as únicas formas consideradas para a mente humana (Gemüth) são ora o espaço, ora o tempo. Mas, como o tempo per se pode ser representado espacialmente, a forma pura da intuição espacial assume um papel central no estudo do movimento. A solução de Kant para o problema da foronomia (φoρά = movimento, usado por Leibniz na sua teoria abstracta do movimento), mostra que dois movimentos rectilíneos de um ponto material poderá, em certo sentido, ser adicionado no espaço. A solução é formulada na primeira e única proposição da foronomia (Kant, 1883): a composição de dois movimentos de um ponto singular pode somente ser pensado (gedacht werden) ao representar (vorstellen) um dos movimentos no espaço absoluto e o outro pelo movimento equivalente de um espaço relativo com velocidade igual e oposta [Kant, 1911: ]. Para Kant, toda a descrição do movimento necessita de um referencial cinemático (sistema de pontos materiais) ou espaço relativo. Em qualquer problema, entretanto, existirá um espaço relativo, cujo estado de movimento é inespecífico e, isto é, para o problema em questão, o espaço relativo imóvel ou espaço absoluto [Russel, 1956: ]. Segundo Kant, em detrimento de Newton, o espaço absoluto é um referencial indeterminado, sendo a função deste espaço uma ideia reguladora da Vernunft. Na prova da proposição fundamental da foronomia, Kant considerou três casos, dependendo das descrições relativas de dois movimentos originais. No primeiro caso, os dois movimentos são colineares e têm a mesma direcção; no segundo caso, os dois movimentos são colineares, mas de direcção oposta; e, finalmente, um terceiro caso, onde os dois movimentos não são colineares. Ao que parece a insuficiência lógica da prova encontra-se no primeiro caso. WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 7

8 Ramiro Délio Borges de Meneses A prova de Kant, para o segundo e terceiro casos, faz uso da inversão do procedimento no espaço relativo, juntamente com o princípio da relatividade do movimento. Será importante ver que, nestes três casos, a adição de velocidades se conceitualizar intuitivamente, tal como aconteceu com a adição das distâncias. Aquilo que Kant pretendeu realizar foi reduzir o problema da adição de dois movimentos oblícuos de um ponto singular para o problema de calcular o movimento relativo de um ponto que se move e um sistema de coordenadas em movimento, que o problema da subtracção de dois movimentos. Mas, dando o princípo da relatividade do movimento, os dois problemas são facilmente equivalentes, o qual se poderá enunciar, segundo o mesmo Kant: Todo o movimento, como objecto de uma experiência possível, poderá ser visto como movimento de um corpo num espaço, que está em repouso ou como repouso de um corpo e movimento do espaço em direcções opostas com igual velocidade [Kant, 1912: 20-23]. Finalmente, a terceira orientação que encontramos numa perspectiva crítica na prova do apelo para que seja a mesma regra para as determinações em que o ponto em movimento está localizado no sistema de coordenadas em movimento. A minha interpretação crítica (gnoseológica) da prova foronómica de Kant apresenta uma consequência interessante, que se apresenta não como difícil para formular uma analogia relativista da prova. Não parece incompatível com a ideia de espaço absoluto de Kant e com o princípio da relatividade restrita de Einstein [Fock, 1964: 20-25]. 2 - Assim, na cinemática clássica, está implicitamente assumido que existe um tempo universal e único para todos os observadores, em todos os referenciais, em estado de movimento uniforme, rectilíneo ou em repouso. A partir da mesma proposição segue-se directamente que as velocidades v de dt determinam as mesmas regras da adição das distâncias, sendo o tempo o mesmo para todos os observadores t t', de acordo com o grupo de transformação de coordenadas de Galileu [Araújo Moreira, 1980: 35-48]. Assim, diremos que a inversão de Kant, sobre o procedimento do espaço relativo, se determina como representação intuitiva da composição do movimento, relativisticamente se formos capazes de compreender intuitivamente a adição das distâncias num espaço de Lobachevski (estrutura geométrica hiperbólica) [Strauss, 1972: ]. Tem sido discutida a possibilidade de uma intuição do espaço não-euclidiano, porque recentes estudos experimentais do espaço visual biocular sugerem que este se torna 8 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 2/2012

9 Leitura Kantiana da Mecânica Clássica: pelos princípios e fundamentos a priori possível numa curvatura negativa. Mas, as leis gerais e o teorema de composição de velocidades receberam pelas categorias da Verstand, uma formalização pelos juízos sintéticos a priori, onde se fundamentam. Na foronomia, admitir um espaço absoluto, isto é, um espaço que, por não sermaterial, também não poderá ser objecto da Erkentnis, como dado em si,significa algo que nem per se, nem nas suas consequências como movimento noespaço absoluto se pode percepcionar em vista da possibilidade da experiência, aqual deverá ser estabelecida sem ele. O espaço absoluto nada é em si, não é um Objekt, mas significa todo o espaço relativo, que sempre poderá ser pensadoalém do espaço dado e que eu faço retroceder até ao infinito para lá de todo oespaço, como a um espaço que este encerra e no qual posso admitir o primeiro comomóvel.9 Considerar o espaço como uma coisa real é confundir a generalidade lógica deum espaço empírico, enquanto aí contido, com o qual posso comparar todo o espaçoempírico com uma generalidade física.a mobilidade de um objecto no espaço não se pode conhecer a priori,somente pensar.como refere Selvaggi, sobre o conceito de espaço, no âmbito do idealismo dekant: nec ipse negat rem in se, sed illam absolute incognoscibilem declarat:spatium et tempus non sunt nisi formae a priori pure subiecti cognoscentis et, magisin particulari, intuitiones purae sensus externi (spatium) et sensus interni seuimaginationis (tempus). Per has formas subjectivas, data amorpha, quae sensatioin sua passivitate recipit, primo informantur et ordinantur; et per eas fundaturpossibilitas scientiae mathematicae, scilicet geometricae, quae considerat res ut extensas, et arithmethicae, quae illas considerat ut sucessionem habentes in série numerica.10 (Selvaggi (1959), p. 106). Kant não só rejeita a realidade absoluta do espaço e do tempo, propugnada por Newton, como também considera todo o valor transcendental do conhecimento, afirmando terem espaço e tempo as condições subjectivas do conhecimento. Kant nega que o espaço e o tempo sejam, propriamente ditos, conceitos dointelecto ou categorias da razão, que não possuem propriedades do conceito universal, que se predica de muitos. Kant reafirma a origem empírica destas intuições, negando não ser possível queaquelas derivem a partir da experiência, como sendo condições universais,necessárias e a priori. O espaço apresenta-se como uma intuição pura a priori da sensibilidade externa, tal como se indica pela Estética Transcendental. Kant refere-se ao espaçofísico ou ao imaginário, como ser de razão, o qual se fundamenta na intuiçãoextensiva e correlativa dos corpos físicos. 3 - A arquitectura do conhecimento do fenómeno móvel, em Kant, é determinada por duas considerações: por um lado, a tabela das categorias (quantidade, qualidade, relação e modalidade), que, segundo o filósofo, torna exaustivas as determinações possíveis a priori ou especificações de qualquer conceito de movimento ou da matéria; e, por outro, o conteúdo deste conceito e geral de matéria, que é requerido em ordem a ser alguma coisa específica. A avaliação do papel central, que a tabela das categorias desempenha aqui, na WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 9

10 Ramiro Délio Borges de Meneses filosofia de Kant, é o objectivo deste ensaio baseado na Kritik der reinen Vernunft, onde o filósofo considera o movimento como característica da matéria, que a doutrina metafísica da substância corporal toma como ponto de partida. O mesmo pensamento vamos encontrar em Hegel. A matéria é antes de mais objecto do sentido externo e este sentido só pode ser afectado pelo movimento (Bewegung). Kant considera que a determinação fundamental (die Grundbestimmung) da matéria será o movimento (Bewegung). Esta interpretação, não correcta, segundo os comentadores de Kant (a partir de 1883), não é meramente uma questão de definição, podendo ser considerada uma asserção contingente, dependente da plausibilidade, que é determinada pelos resultados fisiologia da percepção. Isto torna difícil ver porque o estado de movimento de um corpo tem sentido a priori mais do que a sua localização no espaço-tempo. Porém, é verdade que o uso dos referenciais quadridimensionais não é completamente natural na cinemática clássica (newtoniana), como são fundamentais em cinemática relativistica [Dias Gomes, 1945: 30-45]. Kant descreve o movimento (Bewegung) como relativo, e nenhum corpo está em repouso. De alguma forma critica o pensamento de Leibniz que associa o espaço, a matéria e o tempo ao movimento, dando a entender que o movimento se apresenta como uma questão insolúvel. Se Kant, na Estética Transcendental, postula que o espaço e o tempo são formas puras a priori da intuição (externa e interna) [Kant, 1911: 60-75] para a construção intuitiva do movimento, então teremos simultaneamente as duas formas puras a priori da sensibilidade externa (espaço) e interna (tempo). A lei do paralelograma, para a adição de velocidades, segundo Kant, em Neuer Lehrbegrift der Bewegung und Ruhe, designa-se como lei fundamental da foronomia. Naturalmente, que, segundo Newton, será o movimento e a força discutidos sob uma forma axiomática. Em Kant, o sucesso destacado dos físicos matemáticos (e de modo especial para o próprio Newton) requere uma explicação em termos de insuficiências fundamentais das faculdades do conhecimento humano sobre a intuição e sobre o entendimento. A explicação de Kant será que os físicos matemáticos descobriram que a necessidade de uma disciplina sintética a priori, que se denominará de ciência da natureza, realizada fora de um processo de construção matemática, é fundada na intuição pura. A crítica kantiana a esta lei fundamental da cinemática restringe-se ao domínio gnoseológico, deixando de lado o esse ou a forma de existir do movimento. Aponta-o como um conjunto de grandezas, mas não refere a natureza das mesmas. Logo, Kant não atingiu o fundamento ontológico da lei geral do movimento [Borges de Meneses, 2002: ]. Segundo Kant, visto a mobilidade de um objecto no espaço não se 10 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 2/2012

11 Leitura Kantiana da Mecânica Clássica: pelos princípios e fundamentos a priori poderconhecer a priori e sem o ensinamento da experiência, ela nem foi incluída na Kritik der reinen Vernunft entre os conceitos puros do entendimento. Esteconceito, enquanto empírico, podia encontrar o seu lugar unicamente numa ciênciada natureza que, enquanto metafísica aplicada, se ocupa de um conceito fornecidopela experiência embora segundo princípios a priori.naturalmente que alguém encontra prazer em referir as três partes do teoremageral da foronomia pelo esquema da divisão de todos os conceitos puros doentendimento (Verstand) sub specie. Pela divisão do conceito de quantidade,observará que, dado o conceito de uma grandeza conter sempre o da composição dohomogéneo, a teoria da composição dos movimentos é, ao mesmo tempo, a pura teoria quantitativa da mesma e segundo os três momentos do movimento que o espaço proporciona: o da unicidade da linha e da direcção; o da pluralidade das direcções numa só e mesma linha e, por fim, o da totalidade das direcções e igualmente das linhas segundo as quais o movimento pode ocorrer. Assim, tem a determinação de todo o movimento possível como quantum, muito embora a quantidade dos movimentos num ponto móvel consista apenas na velocidade. 13 Segundo a perspectiva kantiana, construir o conceito de um movimento composto será representar a priori, na intuição, um movimento enquanto ele resulta da reunião num móvel de dois ou mais movimentos. Assim, segundo a Analítica Transcendental, o movimento e seus graus,gnoseologicamente segundo Kant, fundamentam-se nas categorias do entendimento, quando unificadas pelo esquematismo da Verstand, levando-nos aos juízos sintéticos a priori, onde se fundamentam os conceitos de movimento, velocidade e de espaço. A intuição pura a priori orienta-nos da Estética à Analítica Transcendentais. Para a construção dos conceitos exige-se que a condição da sua representação não se vá buscar à experiência. Também não se pressupõem certas forças, cuja existência se pode derivar apenas da experiência ou, em geral, que a condição da construção não deva ela própria ser um conceito que não pode dar-se a priori na intuição como, por exemplo, o de causa e efeito, acção e reacção. Independentemente dos dados locativos que se referenciam no conceito de movimento, segundo Kant, teremos que salientar que este depende do espaço e do tempo ao ponto de ser considerado como forma pura da sensibilidade, quer externa, quer interna, para o espaço e para o tempo, respectivamente. O movimento locativo, que é estudado na foronomia, é uma forma de intuição empírica, que posso pensar mas não conhecer. Aqui fica claro que a concepção foronómica de Kant se manifesta como descrição gnoseológica, sendo impossível uma fundamentação ontológica para o movimento, até porque este, para se constituir pela Analítica Transcendental, como juízo sintético a priori, necessita da tabela das categorias, tornandoo pela Verstand como algo de pensado, esquecendo o movimento cinemático. Na WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 11

12 Ramiro Délio Borges de Meneses verdade, Kant considera dentro do movimento locativo várias espécies, as quais poderão ser rotatórios (sem mudança de lugar) ou progressivos. Estes, porém, poderão compreender o espaço ou ser movimentos limitados a um espaço. À primeira espécie pertencem os movimentos em linha recta ou também em linha curva, que não retornam a si mesmos; à segunda, surgem os movimentos que retornam a si mesmos. Os últimos são os circulares ou oscilatórios, isto é,,movimentos em círculo. Os primeiros percorrem o mesmo espaço sempre na mesma direcção. Os segundos, alternadamente e em sentido contrário, são como pêndulos que oscilam. Aos dois graus de movimento pertence ainda a vibração motus tremulus, que não é um movimento progressivo de um corpo, mas movimento alternativo de uma matéria que não alterará o seu lugar. 4 - A avaliação do papel central, que a tabela das categorias desempenha aqui, na filosofia de Kant, é o objectivo deste ensaio baseado na Kritik der reinen Vernunft, onde o filósofo considera o movimento como característica da matéria, que a doutrina metafísica da substância corporal toma como ponto de partida [Kant, 1911: ]. Assim, a matéria é antes de mais objecto do sentido externo e este sentido só pode ser afectado pelo movimento (Bewegung). Kant considera que a determinação fundamental (die Grundbestimmung) da matéria será o movimento (Bewegung). Esta interpretação, não correcta, segundo os comentadores de Kant (a partir de 1883), não é meramente uma questão de definição, podendo ser considerada uma asserção contingente e derivada, dependente da plausibilidade e que é determinada pelos últimos resultados em fisiologia da percepção. Kant adianta que a mobilidade dos corpos é um conceito empírico, dado que ele pressupõe a percepção de alguma coisa, que se move [Kant, 1911: 482]. Presumivelmente, o que Kant queria dizer era que, na linha do seu pensamento, seria uma prova a priori de que o movimento é fundamental para os corpos. Entretanto, uma espécie de corpos, como os localizados essencialmente num espaço-tempo quadridimensional, afirma-se pelo invariante espacio-temporal de Minkowski: ds 2 dx 2 dy 2 dz 2 2 c dt 2 Isto torna difícil ver porque o estado de movimento de um corpo é qualquer sentido a priori mais do que a sua localização no espaço-tempo. Assim, é verdade que o uso dos referenciais quadridimensionais não é completamente natural na cinemática clássica (newtoniana), como são fundamentais em cinemática relativistica [Dias Gomes, 1945: 30-45]. Kant apresenta o estudo do movimento como intuição de todas as outras propriedades do móvel. Assim, Kant descreve o movimento (Bewegung) como relativo, e 12 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 2/2012

13 Leitura Kantiana da Mecânica Clássica: pelos princípios e fundamentos a priori nenhum corpo está em repouso. De alguma forma critica o pensamento de Leibniz que associa o espaço, a matéria e o tempo ao movimento, dando a entender que o movimento se apresenta como uma questão insolúvel. Se Kant, na Estética Transcendental, postula que o espaço e o tempo são formas puras a priori da intuição (externa e interna) respectivamente [Kant, 1911: 50-75] para a construção intuitiva do movimento, então teremos simultaneamente as duas formas puras a priori da sensibilidade externa (espaço) e interna (tempo). A posição kantiana no Metaphysiche Anfansgründe der Naturwissenschaft (IV, Akademie, ) apresenta uma outra interpretação para o movimento e suas propriedades, que este denominou de foronomia. Mas, I. Newton, logo no prefácio ao Philosophiae Naturalis Principia Mathematica apresenta as leis do movimento, ou leis mecânicas, como da acção da reacção, ou: F m. A lei do paralelograma, para a adição de velocidades, Kant em Neuer Lehrbegrift der Bewegung und Ruhe (1758), designa-a como lei fundamental da foronomia. Naturalmente, que, segundo Newton, será o movimento e a força discutidos sob uma forma axiomática, tal como o refere: the moderns, rejecting substantial forms and occult qualities, have endeavoured to subject the phenomena of nature to the laws of mathematical [Newton, 1946: XVII]. Por outro lado, para Kant, o sucesso destacado dos físicos matemáticos e, de modo especial para o próprio Newton, requere uma explicação em termos de certas insuficiências fundamentais das faculdades do conhecimento humano sobre a intuição e sobre o entendimento (Verstand). A explicação de Kant será que os físicos matemáticos descobriram que a necessidade de uma sintética disciplina a priori, que se denominará de ciência da natureza, realizada fora de um processo de construção matemática, é fundada ulteriormente na intuição pura. Daqui se aufere, segundo Kant, que o problema inicial dos fundamentos da ciência da natureza poderá demonstrar que o movimento é grandeza genuina, que significa que os movimentos podem, perante grandezas espaciais ou temporais, ser adicionados ou subtraidos, tal como se encontra na equação geral do movimento: E v. f T [Reichenbach, 1958: 10-25] A crítica kantiana a esta lei fundamental da cinemática restringe-se ao domínio gnoseológico, deixando de lado o esse ou a forma de existir do movimento cinemático. Aponta-o como um conjunto de grandezas, mas não refere a natureza das mesmas. a WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 13

14 Ramiro Délio Borges de Meneses Assim Kant não atingiu o fundamento ontológico da lei geral do movimento [Borges de Meses, 2002: ]. Criticando Kant, ontologicamente, poderemos afirmar que o movimento é a passagem contínua e sucessivo-fluente (espaço e tempo) da intensivamente (velocidade) P I ao P I do móvel do n 1 n 1. Será um fieri espacio-temporal intensivo ou forma progressiva do existir relativamente em P I n onde surge o movimento, ontologicamente, como acto-potencial. Enquanto que Kant fixa o movimento no âmbito da intuição pura a priori, dada pelo esquematismo no entendimento, pela Analítica Transcendental, pela categoria da Grandeza referimos que posso inteligir, mas não conhecer per se o movimento. Conclusão Os mesmos juízos sintéticos a priori que fundamentam, a física clássica de Newton, segundo Kant, são, antes de tudo, juízos a priori (universais e necessários), mas somente sintéticos, enquanto devem fundamentar o carácter progressivo do conhecimento da foronomia, que tornam a Física, segundo o pensar kantiano, como possível gnoseologicamente [Kant, 1966: 39-40]. Na física clássica, são possíveis os Juízos Sintéticos, porque subsumem os fenómenos aos conceitos puros do entendimento (Verstand). Este sistema precede todo o conhecimento empírico da natureza. Quando definido num sistema a priori, será determinado como ciência pura da natureza física no caso do movimento (foronomia). Desta sorte, os Juízos Sintéticos podem ser juízos da experiência, que nos ensinam como determinadas coisas são construídas, mas jamais como elas devam necessariamente ser assim e não possam ser constituídas de outro modo, como se pode verificar pela lei geral do movimento. O entendimento (Verstand) capta os fenómenos no espaço e no tempo, no caso da foronomia, e dá-lhes uma forma, submete-o às categorias e dá-lhes carácter objectivo. A representação só possui esse quando informado e integrado no conceito puro. Para nós, este esse é ontológico, enquanto que em Kant é gnoseológico. Esta experiência inclui, segundo Kant, a forma imposta pelo sujeito e é o que já se encontra no plano da sensibilidade, na qual a intuição pura interna (tempo) configura os dados das impressões sensíveis (intuições empíricas) dos instantes concretos. A ligação entre o espaço e o tempo, pela velocidade, origina uma representação do movimento, que é dada numa categoria do entendimento (Verstand) tornando possível um juízo foronómico a priori, universal e necessário. Os mesmos juízos sintéticos a priori que fundamentam, em definitivo, a física clássica de Newton, segundo Kant, são, antes de tudo, juízos a priori (universais e necessários), 14 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 2/2012

15 Leitura Kantiana da Mecânica Clássica: pelos princípios e fundamentos a priori mas somente sintéticos, enquanto devem fundamentar o carácter progressivo do conhecimento da cinemática (leis gerais, universais e necessárias), que tornam a Física, segundo o pensar kantiano, como possível gnoseologicamente [Kant, 1966: 39-40]. Na física clássica, são possíveis os Juízos Sintéticos, porque são princípios que subsumem os fenómenos sob conceitos puros do entendimento (Verstand), transformando-se num sistema natural. Este sistema precede todo o conhecimento empírico da natureza. Quando definido num sistema a priori, então será determinado como ciência pura da natureza física no caso do movimento. Desta sorte, os Juízos Sintéticos podem ser juízos da experiência, que nos ensinam como determinadas coisas são construídas, mas jamais como elas devam necessariamente ser assim e não possam ser constituídas de outro modo, como se pode verificar pela lei geral do movimento [Kant, 1966: 40-42]. A função cognoscitiva caracteriza-se no Juízo Sintético a priori como grau máximo do conhecimento objectivo. Assim, os Juízos Sintéticos são tais que, em virtude do predicado, vão além do conceito do sujeito, uma vez que aquele contém algo que não é pensado no conceito último s v. f t. O entendimento (Verstand) capta os fenómenos no espaço e no tempo, no caso da cinemática e dá-lhes uma forma, submete-as às categorias e dá-lhes carácter objectivo. A representação só possui esse quando informado e integrado no conceito puro. Para nós, este esse é ontológico, em Kant é gnoseológico. Segundo o filósofo da Aufklärung, temos conhecimentos (juízos) em que intervem universalidade e necessidade bem como as condições de possibilidade. Claro será que isso não pode proceder da experiência, deverá o provir de outra fonte a priori, tornando o movimento cogniscível v e [Kane; Sternheim 1988 t 3 : 6-11], Mas, esta experiência formada inclui, para o mesmo Kant, a forma imposta pelo sujeito e é o que já se encontra no plano da sensibilidade, na qual a intuição pura interna (tempo) configura ou con-forma os dados das impressões sensíveis (intuições empíricas) dos instantes concretos (tempo positivo). A ligação entre o espaço e o tempo, pela velocidade, origina uma representação do movimento, que é dada numa categoria do entendimento (Verstand) tornando possível um juízo cinemático a priori, universal e necessário: t v f '. Kant conseguiu fazer uma interpretação da Cinemática Clássica o que já não é possível para a Mecânica Relativista de Einstein, nem para a Física Quântica. Aqui Kant WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 15

16 Ramiro Délio Borges de Meneses teria de fazer uma nova extensão do juízo a priori. Apenas conseguiu uma fundamentação gnoseológica da Cinemática Clássica. Mas, a dinâmica estudaria o movimento como qualidade da matéria. A Mecânica interessa e sepelas relações externas entre objectos físicos, que se movem dinamicamente e se expressam pela categoria da relação. Tudo isto surge na procura de um vínculo entrea Kritik der reinen Vernunft e as Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft, tal como aparece na fenomenologia que se ocupa do movimento ou do repouso da matéria, perante os sentidos externos, pela categoria da modalidade, no intuito de estabelecer nexo entre as teorias físicas de Kant e de Newton. Contudo, deveremos criticar esta fenomenologia, dado que a Mecânica integra, per se, dois capítulos, a saber, a foronomia (cinemática) e a Dinâmica. O esquema de Kant não está de acordo com as teorias axiomáticas e formalizadas da Mecânica de Newton. A foronomia, segundo a lógica formal, é isomorfismo da Mecânica. O esquematismo kantiano, para fundamentar a mecânica de Newton, não se aplica na fundamentação da Mecânica Relativista e também será ultrapassada pela fenomenologia da Mecânica Quântica. Summary Kant's interpretation of the mathematics of motion is to be found in this Neurer Lehrbegriff der Bewegung und Ruhe (1758) in the form of one fundamental principle of kinematics. None of these propositions is especially original with Kant so far as the sheer mathematics goes, but the selection of just these motion's propositions and Kant's proof for each of them are at the very least strongly influenced by the special features of his critical philosophy. There is a new meaning of the phoronomic position, according to Kant, that she is different from the aim of Newton. On the one hand,there are philosophical researches that have go deeper in the understanding of motion, pointing to a strong relationship between the space,and time according to Kant. On the other hand,there are so many aspects of thought that demand a increasingly prominent role of phoronomy in the physical science. However, the a priori sintectic judgment plays a very important role to the critique foundations of phoronomy. [1] Araújo Moreira, J Física Clássica, para aplicações médicas e biológicas, Lisboa, Fundação Calouste Gulbenkian. [2] Borges de Meneses, R.D Teoria do Juízo segundo Kant, in: Humanistica e Teologia, 23. [3] Burgoa, L.V Intuición pura o abstracción formal de Kant a T. de Aquino, in: Pensamiento, 58. [4] Dias Gomes,A. 1945, A Relatividade de A. Einstein, Lisboa, Sá da Costa. [5] Dugas, R.,1955, A History of Mechanics, translated by J. R. Maddon, New York, Central Book. 16 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 2/2012

17 Leitura Kantiana da Mecânica Clássica: pelos princípios e fundamentos a priori [6] Fock, V The Theory of Space, Time and Gravitation, translated by N. Kemmer, New York, Macmillans. [7] Kane, J. W., Sternheim, M. M Physics, New York, J. Wiley and Sons. [8] Kant I Kritik der reinen Vernunft, in: Gesammelte Schriften, Band IV, Berlin, Verlag von G. Reimer. [9] Kant, I Metaphysiche Anfangsgrűnde der Naturwissenschaft, in: Kant s Werk, Gesammelte Schriften, Berlin, Akademie der Wissenschaften, Band IV, Berlin, Verlag G. Reimer. [10] Kant, I Neurer Lehrbegriff der Bewegung un Ruhe (1758), in: Gesammelte Schriften, Band II, Verlag von G. Reimer, Berlin, Akademie der Wissenschaft. [11] Kant, I. 1966, Prolegomena to any Future Metaphysic, translation from german, Manchester, University Press. [12] Newton, I Principia Mathematica Philosophiae Naturalis, translated from latin, Berkeley, University Press. [13] Newton, I Principi Matematici della Filosofia Naturale, a cura di A. Pala, Torino, Unione Tipografica Editrice. [14] Palter, R Kant s Formulation of the Laws of Motion, in P. Suppes (edit.), Space, Time and Geometry, Dordrecht, D. Reidel Publisching Company. [15] Reichenbach, H Philosophy of Space and Time, translated from german, New York, Dover. [16] Russel, B The Principles of Mathematics, London, G. Allen and Unwin Ltd. [17] Strauss, M Modern Physics and its philosophy, Dordrecht, D. Reidel Publishing Company. WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 17

18

19 Aleksandra Macintosh Uniwersytet Zielonogórski międzynarodowe studia filozoficzne nr 2/2012 [s ] W poszukiwaniu pewności: Szestow a Kierkegaard In quest for Certitude: Shestov and Kierkegaard Key words: certainty, certitude, existentialism, Kierkegaard, Shestov, Chestov Na przestrzeni lat pojęcie pewności ewoluowało i przybierało różne formy. Nieodmiennie jednak oparta ona była na poznaniu, wiedzy. Elementem spornym natomiast w historii zakreślania horyzontu definicyjnego pewności był sposób w jaki wiedzę zdobywamy, by daną pewność osiągnąć. W zależności od epoki uważano, że źródłem poznania mogą być: albo prawdy rozumu, albo prawdy wiary. Rozwój filozofii pewności przypadł na wiek XIX wiek rozwoju nauki i nauk szczegółowych, czas rewolucji przemysłowej. Pewność miała opierać się jednocześnie na prawdach rozumu i wiary. Podjęto próby godzenia prawd rozumu i wiary. Wbrew tym tendencjom wystąpił Soren Kierkegaard duński filozof, który nie widział sposobu na pogodzenie tych dwóch żywiołów. Według niego pewność można czerpać tylko z jednego źródła. Kierkegaard urodził się w Kopenhadze w 1815 roku. Trzy momenty z jego biografii wpłynęły na osobowość i później także na kierunek poszukiwań filozoficznych Duńczyka. Po pierwsze wpływ bogobojnego ojca, który żył w przekonaniu, że ściągnął na siebie i swoją rodzinę gniew boży (ojciec Kierkegaarda przeklął Boga a także dopuścił się wykroczeń seksualnych). Drugi to zerwanie zaręczyn z Reginą Olsen, spowodowane nieodwracalnością faktu niemożności zostania mężem. Kierkegaard nie napisał wprost co oznaczała niemożność zostania mężem. Z jednej strony można podejrzewać, że przyczyną tego stanu rzeczy była jego fizyczna niemoc. W literaturze przedmiotu można spotkać opis wizyty młodego Kierkegaarda w domu publicznym, z którego uciekł w popłochu [Palacz, 2005: 234]. Z drugiej strony wydaje się, że wiele innych okoliczności mogło wpłynąć na jego decyzję. Mogło to być spowodowane jego złożoną neurotyczną osobowością, jego postrzeganiem miłości jako coś wyższego niż tylko fizyczne zbliżenie, odczuwaniem życiowego powołania, wiarą w napiętnowanie grzechami ojca. W orbicie zainteresowań Szestowa nieodmiennie znajdowało się doświadczenie jego ulubionych WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 19

20 Aleksandra Macintosh autorów. Dlatego w przypadku Kierkegaarda przykładał on dużo większą wagę do tego faktu z jego życia niż jest to przedstawione w literaturze przedmiotu. Trzecim momentem w biografii Kierkegaarda, na który jego biografowie zwracają uwagę był jego konflikt z pismem Korsarz, które bezdusznie kpiło sobie z filozofa. Moment ten jednak wydaje się nie mieć większego znaczenia w świetle jego poszukiwań filozoficznych. Charakteryzuje on raczej Kierkegaarda, jako człowieka nadmiernie uczulonego na krytykę. Po raz pierwszy Szestow usłyszał o Kierkegaardzie w 1928 roku: najpierw w rozmowie z Martinem Buberem we Frankfurcie, potem w rozmowie z Edmundem Husserlem, gdy ten niemalże zmusił Szestowa, by się zapoznał z pracami Duńczyka. Szestow obiecał, że tak się stanie, słowa dotrzymał i w 1929 roku zaczął czytać prace egzystencjalisty. Warto dodać, że prace Kierkegaarda nie były wtedy jeszcze znane szerszej publiczności ani we Francji, ani w Rosji. To Szestow położył wielkie zasługi na polu popularyzacji filozofii duńskiego egzystencjalisty we Francji. Podobnie jak wcześniej Nietzsche czy Dostojewski tak teraz Kierkegaard, stojący w obliczu osobistej tragedii okazał się być ulubionym typem bohatera Szestowa. Nie należy zapominać, że w zasięgu zainteresowań Szestowa mieścili się jedynie ci filozofowie, których myśl pozostawała w ścisłej zależności z ich osobistym doświadczeniem, a doświadczeniem tym miała być przeżyta tragedia. Szestowa interesowały jednostki, które znalazły się w sytuacji nietypowej, o krok od szaleństwa, ludzie pogrążeni w rozpaczy, którzy wyrwani czy może raczej uwolnieni od wszelkich zależności wobec innych ludzi, wobec czasu czy społeczeństwa mogli zagłębić się w swojej własnej tragedii. Filozofii Szestowa zarzucano psychologiczny biografizm [Wodziński, 1991: 184]. Nie sposób jednak uniknąć odniesienia do biografii Kierkegaarda przy okazji analizy jego myśli skoro miała ona istotny wpływ na jego przemyślenia. Jego problemy wyrastają z jego życia w tym sensie, że pojawiają się przede wszystkim przed nim w formie alternatyw przedstawianych do własnego rozsądzenia, rozsądzenia, które pociąga za sobą radykalne zaangażowanie [Copleston, 1995: 338]. Iwaszkiewicz w słowie wstępnym do Albo-albo określa filozofię Kierkegaarda jako zadziwiającą projekcję jego spraw osobistych [Iwaszkiewicz, 1975: VIII]. Teksty Kierkegaarda, początkowo nie zrobiły na Szestowie wrażenia. W 1929 roku przeczytał on Pojęcie lęku, Chwilę, Bojaźń i drżenie i Powtórzenie. Swoją opinię przedstawił w liście do szwagra: Wydaje mi się, że Niemcy chyba przeceniają Kierkegaarda. Myśl jego nie ma tej siły i głębi, którą jej tam przypisują. Wbrew temu co pisał Buber, myślę, że Nietzsche jest o wiele ważniejszy niż Kierkegaard [Baranowa-Szestowa, 1983: 31]. Dopiero wnikliwe studia i lektura pozostałych tekstów Kierkegaarda zmieniły pogląd Szestowa na filozofię Duńczyka. W 1932 roku w liście do szwagra pisał: Do tej pory myślę o Kierkegaardzie. Nawet najwięksi zwolennicy Kierkegaarda odbierają go jako następcę Sokratesa. Zawsze miałem wrażenie, że według Kierkegaarda nawet sam Bóg, w ostatecznym rozrachunku, pozostaje bezsilny w obliczu okropności 20 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 2/2012

21 W poszukiwaniu pewności: Szestow a Kierkegaard istnienia i, że okropność ta nie może spierać się z bezpośrednimi danymi świadomości. Mimo wszystko, Kierkegaard (w tym jego ogromna zasługa) nie przestawał mówić o tych okropnościach (...) To właśnie, według mnie, jest najwspanialsze w jego pracach [Baranowa-Szestowa, 1983: ]. Pierwsze artykuły o Kierkegaardzie Szestow opublikował w 1932 roku w książce pt.: W byku Falarisa. Praca ta później została włączona do tekstu Ateny i Jerozolima. Rok później pojawiła się książka Kierkegaarda Powtórzenia i Szestow, nie chcąc, by pozostała niezauważona, napisał dla czasopisma Bierdiajewa Put artykuł poświęcony filozofii Kierkegaarda pt.: Hegel albo Hiob (o filozofii egzystencjalnej Kierkegaarda). Następnie w kolejnych latach ( ) Szestow opublikował jeszcze dwa teksty poświęcone filozofii Kierkegaarda: Sine effusione sanguinis. O filozoficznej uczciwości i Kierkegaard filozof religijny. Prace te weszły w skład wydanego pośmiertnie tomu esejów pt.: Spekulacja i objawienie. Za najważniejszą jednak pracę Szestowa, poświęconą duńskiemu filozofowi, popularnie uważa się wydaną w 1936 roku, rozprawę pt.: Kierkegaard i filozofia egzystencjalna. W niektórych źródłach można znaleźć informację, że chronologicznie jest to ostatnia książka napisana przez Szestowa, gdyż artykuły, wchodzące w skład wydanej później pracy pt.: Ateny i Jerozolima, napisane zostały przed rokiem 1933 [5]. Można jednak polemizować w tej kwestii, gdyż np. na tekst eseju pt.: Kierkegaard filozof religijny składają się odczyty, które Szestow wygłosił dla Radio-Paris w 1937 roku. Praca Kierkegaard i filozofia egzystencjalna jest zbiorem dwunastu artykułów napisanych między 1933 r. i 1934 r. Tematyka pracy koncentruje się wokół perykopy z Księgi Genesis i implikacji jakie niesie ze sobą interpretacja Upadku pierwszego człowieka. Szestow nie ograniczył się jednak do analiz teologicznych, wskazał natomiast na dodatkowe podteksty tego zagadnienia. Według niego poznanie jest grzechem o podobnym ciężarze gatunkowym: Wiedza, o którą nasz rozum walczy z takim zapałem, jest najcięższym, śmiertelnym grzechem [Szestow, 2003: 109]. Człowiek, bowiem w momencie skosztowania owocu z drzewa poznania dobra i zła wyrzekł się swobody, ściągnął na siebie gniew boży i jako karę został skazany na wygnanie z Raju. W swej analizie przypowieści o wygnaniu pierwszych ludzi z Raju, Szestow pokazał, że nikt nie przeprowadził świetniejszej krytyki rozumu od samego Boga. To Bóg zakazał pierwszym ludziom korzystać z owoców drzewa poznania dobra i zła i to Bóg ukarał ich za nieposłuszeństwo. W tekście swojej pracy pisał: Wszyscy, którzy zetknęli się z biblijną przypowieścią, jak już wspomniałem, byli gotowi odnaleźć w niej wszystko oprócz tego, co jest naprawdę zawarte w Księdze Genesis. Pojęli upadek jako nieposłuszeństwo Bogu, lub jako poddanie sie ponętnej pokusie, lecz nikt nie był w stanie lub nie miał chęci przyznać, że korzenie grzechu, to znaczy grzechu pierworodnego, są zawarte w wiedzy, oraz że zdolność do rozróżniania pomiędzy dobrem a złem jest Upadkiem, i co więcej, najbardziej przerażającym i zgubnym upadkiem jaki można sobie wyobrazić [Szestow, 2003: 196]. Człowiek tedy WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 21

22 Aleksandra Macintosh przez zlekceważenie Bożego zakazu wyrzekł się wolności. Złamanie nakazów bożych miało swoje dalekosiężne poznawcze konsekwencje, odtąd bowiem logika pojmowana jako narzędzie racjonalności będzie inspiracją i kryterium jego aktywności. Dziś nie jesteśmy już w stanie osiągnąć wolności biblijnej, z tego prostego powodu, że nie zależy to od nas. Decyzja pierwszego człowieka pozbawiła ludzkość nieograniczonej wolności. Zguba człowieka pochodzi tylko od grzechu [...] przeciwieństwem grzechu jest wolność, że, co więcej, wolność nie jest wolnością wyboru pomiędzy dobrem a złem, lecz 'możliwością [Szestow, 2003: 191]. Dlatego zadaniem filozofii egzystencjalnej, której jednym z twórców był Kierkegaard, było odzyskać tę wolność poprzez odrzucenie racjonalnego myślenia jako jedynej drogi wiodącej do jej uzyskania. Szestow za Kierkegaardem powtórzył, że zadaniem filozofii jest szaleńcza walka o możliwość [Szestow, 2003, 120], której głównym narzędziem i jądrem jest wiara. To wiara nadaje filozofii egzystencjalnej jej trzeci wymiar, który sprawia, że jest tak różna od filozofii spekulatywnej. Celem filozofii egzystencjalnej jest przedarcie się poprzez to, co oczywiste, wzniesione przez rozum, i dotarcie do wolności, w której to, co niemożliwe staje się rzeczywistością. Tak jak to napisano: [...] 'nic niemożliwego dla was nie będzie' [Szestow, 2003: 221]. Usytuowanie filozofii egzystencjalnej w kontekście religijnym postawiło ją w oczywistej opozycji do heglizmu. Jej zadaniem stała się walka z założeniami filozofii spekulatywnej. Obaj myśliciele, zarówno Kierkegaard jak i Szestow, uważali, że filozofia powinna mieć charakter indywidualny i subiektywny, jej rozważania miały skupiać się wokół problemów pojedynczego człowieka, który nie mieści się w ogólnych założeniach filozofii spekulatywnej. Sprzeciwiali się schematyzowaniu życia jednostki, broniąc przy tym indywidualności przed rozpłynięciem się w masie. Jednostka nawet jako część tłumu pozostaje jednostką i potrzeby tłumu niekiedy nijak się mają do potrzeb danego człowieka. W opinii Kierkegaarda, a także Szestowa dla filozofii spekulatywnej tego typu problemy nie istniały. Szestow pisał: Dla ludzi wyrzuconych z życia nie ma miejsca w systemie Hegla [Szestow, 2007: 114] i dalej Dla filozofii spekulatywnej pozostaje czymś zupełnie oczywistym, że poszczególny człowiek, tzn. istnienie powstałe w czasie, powinno także w czasie mieć swój koniec, i że prawa w ogóle nie zostały ustanowione po to, ażeby strzec przemijającego istnienia [Szestow, 2007: 115]. Wielką wadą filozofii spekulatywnej, uważał Kierkegaard i Szestow, był obiektywizm. Dlatego Kierkegaard dawał pojedynczemu człowiekowi prawo do własnej prawdy. Według duńskiego egzystencjalisty prawda jest subiektywna. Dotyczy ona jednostki i, jak pisał, jest przygodą, która z żarliwością nieskończoności wybiera obiektywną niepewność [Copleston, 1995: 346]. Był jednak zbyt oczytany i wykształcony by odrzucić prawdy ogólne, z którymi nie można dyskutować, nie narażając się na logiczną sprzeczność. Dawał jednak pierwszeństwo prawdzie subiektywnej jako tej bezpośrednio dotyczącej egzystującej jednostki. 22 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 2/2012

ZESZYTY NAUKOWE. Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie

ZESZYTY NAUKOWE. Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie ZESZYTY NAUKOWE Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie KWARTALNIK 4 (42) / 2013 RADA NAUKOWA Ireneusz MICHAŁKÓW przewodniczący, Kazimierz WORWA wiceprzewodniczący, Hanna GÓRSKA-WARSEWICZ sekretarz,

Bardziej szczegółowo

Parerga. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 2: 2010 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

Parerga. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 2: 2010 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 2: 2010 Warszawa 2010 Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Rada

Bardziej szczegółowo

Cálculo III-A Módulo 4 Tutor

Cálculo III-A Módulo 4 Tutor Universidade Federal Fluminense Instituto de Matemática e Estatística epartamento de Matemática Aplicada Cálculo III-A Módulo 4 Tutor Eercício : Calcule a integral iterada Solução: Temos, e ddd. 3 e e

Bardziej szczegółowo

4 Cálculo Diferencial (Soluções)

4 Cálculo Diferencial (Soluções) 4 Cálculo Diferencial (Soluções). a) ( tg ) = = cos tg, b) ( ) +cos cos (+cos ) sen = +, ( sen ) c) (e arctg ) = earctg +, d) ( e ) log = e log log, para > 0, e) ( sen cos tg ) = (sen ) = sen cos = sen,

Bardziej szczegółowo

MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T.

MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 3:2008 Warszawa 2008 Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Rada Naukowa

Bardziej szczegółowo

Parerga. Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 1: 2010 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

Parerga. Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 1: 2010 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 1: 2010 Warszawa 2010 Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Rada Naukowa František MIHINA (przewodniczący),

Bardziej szczegółowo

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon #14 (1) / 2016 Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW 6 pkt. (Lista B, lp. 1365) recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych

Bardziej szczegółowo

Parerga. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 3: 2009 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

Parerga. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 3: 2009 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 3: 2009 Warszawa 2009 Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Rada

Bardziej szczegółowo

ZESZYTY NAUKOWE. Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie

ZESZYTY NAUKOWE. Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie ZESZYTY NAUKOWE Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie KWARTALNIK 3 (53) / 2016 RADA NAUKOWA / SCIENTIFIC COUNCIL Prof. prof.: Kazimierz WORWA przewodniczący, Maciej TANAŚ sekretarz, Olga BAŁAKI-

Bardziej szczegółowo

Życie za granicą Zakwaterowanie

Życie za granicą Zakwaterowanie - Wynajem polski Szukam do wynajęcia. Wynajmowanie lokum pokoju (mianownik: pokój) mieszkania (mianownik: mieszkanie) kawalerki (mianownik: kawalerka) domu (mianownik: dom) bliźniaka (mianownik: bliźniak)

Bardziej szczegółowo

Język w Komunikacji # 6 (1) / 2015 #6 (1) / 2015 ISSN

Język w Komunikacji # 6 (1) / 2015 #6 (1) / 2015 ISSN #6 (1) / 2015 Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW (część B, nr 1000) JwK to specjalistyczne, recenzowane czasopismo naukowe podejmujące zagadnienia dotyczące roli języka w komunikowaniu.

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Wstęp 3.

SPIS TREŚCI. Wstęp 3. SPIS TREŚCI Wstęp 3 I. ROZWAŻANIA WSTĘPNE 23 1. Luteranizm i jego znaczenie dla filozofii 23 1.1. Główne założenia doktrynalne luteranizmu 24 1.2. Luter i filozofia 33 2. Reakcja na Reformację - racjonalizacje

Bardziej szczegółowo

Parerga. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 3: 2011 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

Parerga. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 3: 2011 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 3: 2011 Warszawa 2011 międzynarodowe studia filozoficzne Rada Naukowa:

Bardziej szczegółowo

Parerga. Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 1: 2009 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

Parerga. Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 1: 2009 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 1: 2009 Warszawa 2009 Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Rada Naukowa František MIHINA (przewodniczący),

Bardziej szczegółowo

KONKURS NA PRZEKŁAD POEZJI FERNANDO PESSOI

KONKURS NA PRZEKŁAD POEZJI FERNANDO PESSOI KONKURS NA PRZEKŁAD POEZJI FERNANDO PESSOI Stowarzyszenie Luzytanistów Polskich we współpracy z Zakładem Filologii Portugalskiej i Przekładoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Katedrą im. Vergílio

Bardziej szczegółowo

Viajar Acomodações. Acomodações - Procurando. Acomodações - Reservando. Gdzie znajdę? Pedindo por orientações para uma acomodação

Viajar Acomodações. Acomodações - Procurando. Acomodações - Reservando. Gdzie znajdę? Pedindo por orientações para uma acomodação - Procurando Gdzie znajdę? Pedindo por orientações para uma acomodação... pokój do wynajęcia?... hostel?... hotel?... pensjonat oferujący zakwaterowanie ze śniadaniem?... plac kempingowy? Jakie są tam

Bardziej szczegółowo

Viajar Acomodações. Acomodações - Procurando. Acomodações - Reservando. Pedindo por orientações para uma acomodação

Viajar Acomodações. Acomodações - Procurando. Acomodações - Reservando. Pedindo por orientações para uma acomodação - Procurando Gdzie znajdę? Pedindo por orientações para uma acomodação Gdzie znajdę?... pokój do wynajęcia?... pokój do wynajęcia?... hostel?... hostel?... hotel?... hotel?... pensjonat oferujący zakwaterowanie

Bardziej szczegółowo

Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 4: 2012 Warszawa 2012 międzynarodowe studia filozoficzne Rada Naukowa:

Bardziej szczegółowo

Bierdiajew. i inni. W kregu mysli rosyjskiego renesansu religijno- -filozoficznego

Bierdiajew. i inni. W kregu mysli rosyjskiego renesansu religijno- -filozoficznego Bierdiajew i inni W kregu mysli rosyjskiego renesansu religijno- -filozoficznego Seria wydawnicza: Filozofia Rosyjska Redaktorzy serii: Lilianna Kiejzik, Jacek Uglik TOM IV Seria książkowa Filozofia Rosyjska,

Bardziej szczegółowo

GWSP GIGI. Filozofia z aksjologią. dr Mieczysław Juda

GWSP GIGI. Filozofia z aksjologią. dr Mieczysław Juda GWSP Filozofia z aksjologią dr Mieczysław Juda GIGI Filozofia z aksjologią [5] Systemy nowożytne: empiryzm Locke a i sceptycyzm Hume a Filozofia z aksjologią [5] Systemy nowożytne: empiryzm Locke a i sceptycyzm

Bardziej szczegółowo

Podróże Ogólne. Ogólne - Niezbędnik. Ogólne - Rozmowa. Możesz mi pomóc? [form.:] Może Pan(i) mi pomóc? Proszenie o pomoc

Podróże Ogólne. Ogólne - Niezbędnik. Ogólne - Rozmowa. Możesz mi pomóc? [form.:] Może Pan(i) mi pomóc? Proszenie o pomoc - Niezbędnik Możesz mi pomóc? [form.:] Może Pan(i) mi pomóc? Proszenie o pomoc Você pode me ajudar, por favor? Czy mówisz po angielsku? [form.:] Czy mówi Pan(i) po angielsku? Pytanie, czy nasz rozmówca

Bardziej szczegółowo

DOI: / /32/37

DOI: / /32/37 . 2015. 4 (32) 1:18 DOI: 10.17223/1998863 /32/37 -,,. - -. :,,,,., -, -.,.-.,.,.,. -., -,.,,., -, 70 80. (.,.,. ),, -,.,, -,, (1886 1980).,.,, (.,.,..), -, -,,,, ; -, - 346, -,.. :, -, -,,,,,.,,, -,,,

Bardziej szczegółowo

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon #21 (4) / 2017 Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW 6 pkt. (Lista B, lp. 1365) recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych

Bardziej szczegółowo

PEDIDO DE VISTO/ WNIOSEK WIZOWY

PEDIDO DE VISTO/ WNIOSEK WIZOWY REPÚBLICA DE ANGOLA EMBAIXADA DA REPÚBLICA DE ANGOLA NA POLÓNIA EM VARSÓVIA PEDIDO DE VISTO/ WNIOSEK WIZOWY Fotografia TRÂNSITO TRANZYT TURISMO TURYSTYCZNA CURTA DURAÇÃO KRÓTKOTERMINOWA ORDINÁRIO ZWYKŁA

Bardziej szczegółowo

Województwo Wielkopolskie. Estado do Paraná OROZUMIENIE O WSPÓŁPRACY POMIĘDZY WOJEWÓDZTWEM WIELKOPOLSKIM I STANEM PARANA

Województwo Wielkopolskie. Estado do Paraná OROZUMIENIE O WSPÓŁPRACY POMIĘDZY WOJEWÓDZTWEM WIELKOPOLSKIM I STANEM PARANA Województwo Wielkopolskie Estado do Paraná OROZUMIENIE O WSPÓŁPRACY POMIĘDZY WOJEWÓDZTWEM WIELKOPOLSKIM I STANEM PARANA CONVENÇÃO DE COLABORAÇÃO ENTRE A VOIVODIA DE WIELKOPOLSKA E O ESTADO DO PARANÁ Województwo

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki online. i110-e0454 i110 Lock ZAMKI BEZPIECZEŃSTWA Z RYGLOWANIEM

Karta charakterystyki online. i110-e0454 i110 Lock ZAMKI BEZPIECZEŃSTWA Z RYGLOWANIEM Karta charakterystyki online i11-e454 i11 Lock i11-e454 i11 Lock A B C D E F Aktywator nie znajduje się w zakresie dostawy Informacje do zamówienia Typ Nr artykułu i11-e454 65163 Aktywator należy zamówić

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki online. i15-mm0123 Lock i15 Lock ZAMKI BEZPIECZEŃSTWA Z RYGLOWANIEM

Karta charakterystyki online. i15-mm0123 Lock i15 Lock ZAMKI BEZPIECZEŃSTWA Z RYGLOWANIEM Karta charakterystyki online i15-mm03 Lock i15 Lock i15-mm03 Lock i15 Lock A B C D E F Aktywator nie znajduje się w zakresie dostawy Informacje do zamówienia Typ Nr artykułu i15-mm03 Lock 6034024 Aktywator

Bardziej szczegółowo

FENOMENOLOGIA POLSKA Roman Ingarden ij jego uczniowie. Artur Andrzejuk

FENOMENOLOGIA POLSKA Roman Ingarden ij jego uczniowie. Artur Andrzejuk FENOMENOLOGIA POLSKA Roman Ingarden ij jego uczniowie i Artur Andrzejuk Plan wykładu Roman Ingarden Fenomenologia Edmunda Husserla Tzw. druga fenomenologia Ingardena Uczniowie Ingardena Fenomenologia dzisiaj

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki online. DWS Pallet SYSTEMY ŚLEDZENIA I POZYCJONOWANIA

Karta charakterystyki online. DWS Pallet SYSTEMY ŚLEDZENIA I POZYCJONOWANIA Karta charakterystyki online DWS Pallet A B C D E F H I J K L M N O P Q R S T Szczegółowe dane techniczne Cechy MTBF Wykluczenia Możliwość legalizacji Zastosowania Wydajność Prędkość osi pomiarowej Maksymalna

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki online UE23-2MF2D3 UE23-2MF PRZEKAŹNIKI BEZPIECZEŃSTWA

Karta charakterystyki online UE23-2MF2D3 UE23-2MF PRZEKAŹNIKI BEZPIECZEŃSTWA Karta charakterystyki online UE23-2MF2D3 UE23-2MF A B C D E F Rysunek może się różnić Informacje do zamówienia Typ Nr artykułu UE23-2MF2D3 6026146 więcej wersji urządzeń i akcesoriów www.sick.com/ue23-2mf

Bardziej szczegółowo

FILOZOFOWIE UMYSŁU. Angielskie oświecenie

FILOZOFOWIE UMYSŁU. Angielskie oświecenie FILOZOFOWIE UMYSŁU Angielskie oświecenie JOHN LOCKE (1632-1704) NOWY ARYSTOTELES Locke w 1690 roku wydaje swoje podstawowe dzieło filozoficzne: En essay concerning the human understanding (Rozważania dotyczące

Bardziej szczegółowo

O sztuce stawania na głowie, czyli przygotowania do egzaminu z historii filozofii

O sztuce stawania na głowie, czyli przygotowania do egzaminu z historii filozofii O sztuce stawania na głowie, czyli przygotowania do egzaminu z historii filozofii II semestr: Racjonalizm-Kartezjusz Pascal Leibniz Spinoza Locke_Hume Kant Hegel_Marks_Mill Kierkegaard Nietzsche Fenomenologia

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki online DKV60-A2K01000 DKV60 ENKODER Z KOŁEM POMIAROWYM

Karta charakterystyki online DKV60-A2K01000 DKV60 ENKODER Z KOŁEM POMIAROWYM Karta charakterystyki online DKV60-A2K01000 DKV60 A B C D E F H I J K L M N O P Q R S T Rysunek może się różnić Szczegółowe dane techniczne Wydajność Informacje do zamówienia Typ więcej wersji urządzeń

Bardziej szczegółowo

Żeby istnieć trzeba myśleć (Kartezjusz) Żywiołem filozofii jest powaga myślenia. Mówimy potocznie:

Żeby istnieć trzeba myśleć (Kartezjusz) Żywiołem filozofii jest powaga myślenia. Mówimy potocznie: Żeby istnieć trzeba myśleć (Kartezjusz) Żywiołem filozofii jest powaga myślenia. Mówimy potocznie: ale z Ciebie filozof! Też mi filozof! Nie filozofuj! Ale czy rozumiemy sens tych słów, poza oczywiście

Bardziej szczegółowo

Integracio n en Rn. Integral mu ltiple.

Integracio n en Rn. Integral mu ltiple. SOLUCIONES DE LOS EJERCICIOS DE CA LCULO II PARA GRADOS DE INGENIERI A Elaboradas por Domingo Pestana y Jose Manuel Rodrı guez, con Paulo Enrique Ferna ndez Moncada, Arturo de Pablo y Elena Romera. Integracio

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT FILOZOFII I SOCJOLOGII POLSKIEJ AKADEMII NAUK

INSTYTUT FILOZOFII I SOCJOLOGII POLSKIEJ AKADEMII NAUK VOL. 62/2017 INSTYTUT FILOZOFII I SOCJOLOGII POLSKIEJ AKADEMII NAUK ARCHIWUM HISTORII FILOZOFII I MYŚLI SPOŁECZNEJ ARCHIVE OF THE HISTORY OF PHILOSOPHY AND SOCIAL THOUGHT VOL. 62/2017 ISSN 0066 6874 Spis

Bardziej szczegółowo

Informal, usada para felicitar um casal recém-casado que você conhece bem

Informal, usada para felicitar um casal recém-casado que você conhece bem - Casamento Gratulujemy! Życzymy Wam wszystkiego, co najlepsze! Frase usada para felicitar um casal recém-casado Gratulacje i najlepsze życzenia w dniu ślubu! Frase usada para felicitar um casal recém-casado

Bardziej szczegółowo

Humanum. #23 (4) / 2016 Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW (7 pkt., część B, nr 992) ISSN: HUMANUM

Humanum. #23 (4) / 2016 Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW (7 pkt., część B, nr 992) ISSN: HUMANUM #23 (4) / 2016 Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW (7 pkt., część B, nr 992) Czasopismo naukowe Humanum powstało w 2008 roku Członkami Redakcji i Rady naukowej są uznani badacze

Bardziej szczegółowo

Etyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk

Etyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk Etyka Tożsamość i definicja Ks. dr Artur Aleksiejuk 1. ETYKA A FILOZOFIA PYTANIA PROBLEMOWE: Czy etyka musi być dyscypliną filozoficzną? Czy etyka może być wolna od filozoficznych założeń? Czy i jak dalece

Bardziej szczegółowo

Czy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Perguntar se existem taxas de comissão para sacar dinheiro em um dado país

Czy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Perguntar se existem taxas de comissão para sacar dinheiro em um dado país - Geral Czy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Perguntar se existem taxas de comissão para sacar dinheiro em um dado país Jakie opłaty obowiązują za korzystanie z obcych bankomatów?

Bardziej szczegółowo

Can I withdraw money in [country] without paying fees? Perguntar se existem taxas de comissão para sacar dinheiro em um dado país

Can I withdraw money in [country] without paying fees? Perguntar se existem taxas de comissão para sacar dinheiro em um dado país - Geral Can I withdraw money in [country] without paying fees? Perguntar se existem taxas de comissão para sacar dinheiro em um dado país What are the fees if I use external ATMs? Czy mogę podjąć gotówkę

Bardziej szczegółowo

Koncepcja etyki E. Levinasa

Koncepcja etyki E. Levinasa Koncepcja etyki E. Levinasa Fragment wypowiedzi Jana Pawła II z: Przekroczyć próg nadziei : Skąd się tego nauczyli filozofowie dialogu? Nauczyli się przede wszystkim z doświadczenia Biblii. Całe życie

Bardziej szczegółowo

Viajar Saúde. Saúde - Emergência. Saúde - No médico. Pedindo para ser levado para um hospital. Pedindo por socorro médico imediato

Viajar Saúde. Saúde - Emergência. Saúde - No médico. Pedindo para ser levado para um hospital. Pedindo por socorro médico imediato - Emergência Eu preciso ir ao hospital. Pedindo para ser levado para um hospital Me sinto doente. Muszę iść do szpitala. Źle się czuję. Eu preciso ir ao médico imediatamente! Pedindo por socorro médico

Bardziej szczegółowo

bab.la Zwroty: Korespondencja osobista Życzenia portugalski-polski

bab.la Zwroty: Korespondencja osobista Życzenia portugalski-polski Życzenia : Ślub Desejando a vocês toda felicidade do mundo. Gratulujemy! Życzymy Wam wszystkiego, co najlepsze! młodej parze Parabéns e votos calorosos aos dois no dia do seu casamento. Gratulacje i najlepsze

Bardziej szczegółowo

MATHCAD 2000 - Computação simbólica

MATHCAD 2000 - Computação simbólica MATHCAD 000 - Computação simbólica Transformações algébricas NOTA: Computação simbólica pode ser eecutada de duas formas diferentes: pelo menu Symbolics através dos botões da barra de ferramentas simbólicas

Bardziej szczegółowo

Bardzo formalny, odbiorca posiada specjalny tytuł, który jest używany zamiast nazwiska. Caro(a) Senhor(a), Prezado(a) Senhor(a),

Bardzo formalny, odbiorca posiada specjalny tytuł, który jest używany zamiast nazwiska. Caro(a) Senhor(a), Prezado(a) Senhor(a), - Wstęp polski Szanowny Panie Prezydencie, portugalski Excelentíssimo Sr. Presidente, Bardzo formalny, odbiorca posiada specjalny tytuł, który jest używany zamiast nazwiska Szanowny Panie, Prezado Senhor,

Bardziej szczegółowo

Korespondencja osobista Życzenia

Korespondencja osobista Życzenia - Ślub Desejando a vocês toda felicidade do mundo. Używane, gdy gratulujemy młodej parze Parabéns e votos calorosos aos dois no dia do seu casamento. Używane, gdy gratulujemy młodej parze Parabéns por

Bardziej szczegółowo

Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH

Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół ponadpodstawowych: liceum, technikum oraz szkół zawodowych. Katechezy

Bardziej szczegółowo

Filozofia, ISE, Wykład X - Filozofia średniowieczna.

Filozofia, ISE, Wykład X - Filozofia średniowieczna. Filozofia, ISE, Wykład X - Filozofia średniowieczna. 2011-10-01 Plan wykładu 1 Filozofia średniowieczna a starożytna 2 3 Ogólna charakterystyka filozofii średniowiecznej Ogólna charakterystyka filozofii

Bardziej szczegółowo

PERIODYK KOŁA NAUKOWEGO TEOLOGÓW

PERIODYK KOŁA NAUKOWEGO TEOLOGÓW Initium Nr 41-42 (2010/2011) CZASOPISMO TEOLOGICZNYCH POSZUKIWAŃ PERIODYK KOŁA NAUKOWEGO TEOLOGÓW WYDZIAŁ TEOLOGICZNY UNIWERSYTETU ŚLĄSKIEGO W KATOWICACH KATOWICE 2011 Spis treści Spis treści Redakcja

Bardziej szczegółowo

Podróże Ogólne. Ogólne - Niezbędnik. Ogólne - Rozmowa. Você pode me ajudar, por favor? Proszenie o pomoc

Podróże Ogólne. Ogólne - Niezbędnik. Ogólne - Rozmowa. Você pode me ajudar, por favor? Proszenie o pomoc - Niezbędnik Può aiutarmi? Proszenie o pomoc Você pode me ajudar, por favor? Parla inglese? Você fala inglês? Pytanie, czy nasz rozmówca posługuje się językiem angielskim Parla _[lingua]_? Você fala _[idioma]_?

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki online. i200-m0323 Lock i200 Lock ZAMKI BEZPIECZEŃSTWA Z RYGLOWANIEM

Karta charakterystyki online. i200-m0323 Lock i200 Lock ZAMKI BEZPIECZEŃSTWA Z RYGLOWANIEM Karta charakterystyki online i200-m0323 Lock i200 Lock A B C D E F Aktywator nie znajduje się w zakresie dostawy Informacje do zamówienia Typ Nr artykułu i200-m0323 Lock 6025113 Aktywator należy zamówić

Bardziej szczegółowo

RADA NAUKOWA REDAKCJA NAUKOWA

RADA NAUKOWA REDAKCJA NAUKOWA Estetyka i Krytyka RADA NAUKOWA WŁADYSŁAW STRÓŻEWSKI (PRZEWODNICZĄCY), GRZEGORZ DZIAMSKI, BOHDAN DZIEMIDOK, TADEUSZ GADACZ, MARIA GOŁASZEWSKA, TERESA KOSTYRKO, ELŻBIETA PACZKOWSKA-ŁAGOWSKA, ZOFIA ROSIŃSKA,

Bardziej szczegółowo

Viajar Comendo fora. Comendo fora - Na entrada. Comendo fora - Fazendo o pedido

Viajar Comendo fora. Comendo fora - Na entrada. Comendo fora - Fazendo o pedido - Na entrada Eu gostaria de reservar uma mesa para _[número de pessoas]_ às _[hora]_. Fazendo uma reserva Uma mesa para _[número de pessoas]_, por favor. Pedido por uma mesa Chciałbym/Chciałabym zarezerwować

Bardziej szczegółowo

Zestawienie czasów angielskich

Zestawienie czasów angielskich Zestawienie czasów angielskich Źródło: http://www.czasy-angielskie.com.pl/ Zobaczymy teraz jak zachowują się zdania w języku angielskim w poszczególnych czasach. Jedno zdanie będziecie mogli porównać w

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA HISZPAŃSKIEGO MAJ 2010 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA HISZPAŃSKIEGO MAJ 2010 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant

Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant 2011-10-01 Plan wykładu 1 Immanuel Kant - uwagi biograficzne 2 3 4 5 6 7 Immanuel Kant (1724-1804) Rysunek: Immanuel Kant - niemiecki filozof, całe życie

Bardziej szczegółowo

Projekt zrealizowany przy wsparciu finansowym uzyskanym z Komisji Europejskiej w ramach Programu Uczenie się przez całe życie COMENIUS PARTNERSKIE

Projekt zrealizowany przy wsparciu finansowym uzyskanym z Komisji Europejskiej w ramach Programu Uczenie się przez całe życie COMENIUS PARTNERSKIE Projekt zrealizowany przy wsparciu finansowym uzyskanym z Komisji Europejskiej w ramach Programu Uczenie się przez całe życie COMENIUS PARTNERSKIE PROJEKTY REGIO Wyłączną odpowiedzialność za treść publikacji

Bardziej szczegółowo

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon #19 (2) / 2017 Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW 6 pkt. (Lista B, lp. 1365) recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych

Bardziej szczegółowo

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon #18 (1) / 2017 Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW 6 pkt. (Lista B, lp. 1365) recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych

Bardziej szczegółowo

STUDIA EUROPEJSKIE. Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego. Numer 1 (73) 2015

STUDIA EUROPEJSKIE. Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego. Numer 1 (73) 2015 STUDIA EUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego Numer 1 (73) 2015 Warszawa 2015 Recenzowany kwartalnik Studia Europejskie wydawany przez: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z FILOZOFII POZIOM ROZSZERZONY

EGZAMIN MATURALNY Z FILOZOFII POZIOM ROZSZERZONY Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. MFI 2016 KOD UZUPEŁNIA ZDAJĄCY PESEL miejsce na naklejkę EGZAMIN MATURALNY Z FILOZOFII POZIOM ROZSZERZONY DATA: 11 maja 2016

Bardziej szczegółowo

Wiek XVIII wiek oświecenia, wiek rozumu. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem tak oto brzmi hasło oświecenia (I. Kant).

Wiek XVIII wiek oświecenia, wiek rozumu. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem tak oto brzmi hasło oświecenia (I. Kant). Wiek XVIII wiek oświecenia, wiek rozumu. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem tak oto brzmi hasło oświecenia (I. Kant). Epoka filozofów, którzy chcą przekształcać świat 4 główne

Bardziej szczegółowo

Główna idea filozofii Lwa Szestowa *

Główna idea filozofii Lwa Szestowa * http://dx.doi.org/10.12775/szhf.2018.002 Główna idea filozofii Lwa Szestowa * Już kilka razy na łamach czasopisma naukowego Putʹ pisałem o Lwie Szestowie. Obecnie zaistniała jednak potrzeba kolejnego,

Bardziej szczegółowo

Carlo Maria MARTINI SŁOWA. dla życia. Przekład Zbigniew Kasprzyk

Carlo Maria MARTINI SŁOWA. dla życia. Przekład Zbigniew Kasprzyk Carlo Maria MARTINI SŁOWA dla życia Przekład Zbigniew Kasprzyk Wydawnictwo WAM Księża Jezuici Kraków 2015 WPROWADZENIE Każdego dnia wypowiadamy, słyszymy i czytamy wiele słów. Czujemy jednak, że niektóre

Bardziej szczegółowo

Filozofia człowieka. Fakt ludzki i jego filozoficzne interpretacje

Filozofia człowieka. Fakt ludzki i jego filozoficzne interpretacje Filozofia człowieka Fakt ludzki i jego filozoficzne interpretacje Spotkanie źródłem poznania i nauk POZNAWANIE 2 Jedność doświadczenia filozoficznego Filozofia nauką o zasadach ( principia) Do wiedzy o

Bardziej szczegółowo

Zdzisława Piątek. o śmierci. seksie. i metodzie in vitro. universitas

Zdzisława Piątek. o śmierci. seksie. i metodzie in vitro. universitas Zdzisława Piątek o śmierci seksie i metodzie in vitro universitas Na ironię zakrawa fakt, iż nauka, która nigdy nie dążyła do odkrycia prawd absolutnych, a wręcz odcinała się od takich poszukiwań,

Bardziej szczegółowo

STUDIA. Społeczne. SOCIAL Studies # 16 (1) Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie

STUDIA. Społeczne. SOCIAL Studies # 16 (1) Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie ISSN 2081-0008 e-issn 2449-9714 wsm.warszawa.pl # 16 (1) 2017 # 16 (1) 2017 Wydawca: Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie Warsaw management university indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Klucz punktowania odpowiedzi MAJ 2010 2 Zadanie 1. (0 2) problemów i tez z zakresu ontologii, epistemologii,

Bardziej szczegółowo

Wiesław M. Macek. Teologia nauki. według. księdza Michała Hellera. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Wiesław M. Macek. Teologia nauki. według. księdza Michała Hellera. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Wiesław M. Macek Teologia nauki według księdza Michała Hellera Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Warszawa 2010 Na początku było Słowo (J 1, 1). Książka ta przedstawia podstawy współczesnej

Bardziej szczegółowo

Jan Paweł II - encyklika Fides et Ratio o relacjach między wiarą a rozumem

Jan Paweł II - encyklika Fides et Ratio o relacjach między wiarą a rozumem Jan Paweł II - encyklika Fides et Ratio o relacjach między wiarą a rozumem Adam Piłat AGH Akademia Górniczo Hutnicza Katedra Automatyki i Inżynierii Biomedycznej Al. A. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków Kraków,

Bardziej szczegółowo

JAK ROZPOCZĄĆ WYPRACOWANIE? na wstępie powinniśmy scharakteryzować osobę mówiącą w wierszu - jest nią

JAK ROZPOCZĄĆ WYPRACOWANIE? na wstępie powinniśmy scharakteryzować osobę mówiącą w wierszu - jest nią "Tren XI" - maturalna analiza i interpretacja Dokonaj analizy i interpretacji Trenu XI Jana Kochanowskiego jako odzwierciedlenie buntu bohatera lirycznego wobec ideałów filozoficznych i religijnych renesansu

Bardziej szczegółowo

UWAGI O ROZUMIENIU CZASU I PRZESTRZENI

UWAGI O ROZUMIENIU CZASU I PRZESTRZENI UWAGI O ROZUMIENIU CZASU I PRZESTRZENI W FIZYCE I FILOZOFII Wiesław M. Macek Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa; Centrum Badań

Bardziej szczegółowo

Paweł Wójs, Rozum w filozofii egzystencji, Universitas, Kraków 2013, ss. 241

Paweł Wójs, Rozum w filozofii egzystencji, Universitas, Kraków 2013, ss. 241 http://dx.doi.org/10.12775/szhf.2014.053 Paweł Wójs, Rozum w filozofii egzystencji, Universitas, Kraków 2013, ss. 241 W ostatnim czasie nakładem krakowskiego wydawnictwa Universitas ukazała się książka

Bardziej szczegółowo

NOTES ABOUT AUTHORS Walter Rothholz Remigiusz Król Michał Wendland Wojciech Torzewski Krzysztof Przybyszewski Piotr Urbański Wojciech Majka

NOTES ABOUT AUTHORS Walter Rothholz Remigiusz Król Michał Wendland Wojciech Torzewski Krzysztof Przybyszewski Piotr Urbański Wojciech Majka NOTES ABOUT AUTHORS Walter Rothholz Professor of Szczecin University, Szczecin, Remigiusz Król Professor of Theology, parist-priest in Ciosaniec, Michał Wendland Doctor of Philosophy Adam Mickiewicz University

Bardziej szczegółowo

Zawierzyć Bożej Opatrzności. YouCat 41-59; KKK

Zawierzyć Bożej Opatrzności. YouCat 41-59; KKK Zawierzyć Bożej Opatrzności YouCat 41-59; KKK 301-314 Przepisz do zeszytu skróty biblijne. Wybierz jeden z psalmów i przepisz do zeszytu jeden werset, który mówi o Bożej Opatrzności. Mt 10, 29-31 Ps 46

Bardziej szczegółowo

Podróże Zakwaterowanie

Podróże Zakwaterowanie - Szukanie zakwaterowania Onde eu posso encontrar? Kie mi povas trovi? Pytanie o wskazówki, jak znaleźć miejsce zakwaterowania... um quarto para alugar?...ĉambron por lui?... um hostel?...gastejon?...

Bardziej szczegółowo

1. KONCEPCJA ŚWIADOMOŚCI W FILOZOFII BERGSONA

1. KONCEPCJA ŚWIADOMOŚCI W FILOZOFII BERGSONA 3 SPIS TREŚCI WSTĘP... 9 1. KONCEPCJA ŚWIADOMOŚCI W FILOZOFII BERGSONA... 11 1.1. O intensywności stanów psychicznych... 11 1.2. Dwa aspekty świadomości... 13 1.3. Implikacje przeciwstawienia dwóch aspektów

Bardziej szczegółowo

POJECIE BYTU I NICOŚCI W TEORII KWANTOWEJ A

POJECIE BYTU I NICOŚCI W TEORII KWANTOWEJ A POJECIE BYTU I NICOŚCI W TEORII KWANTOWEJ A RZECZYWISTOŚĆ Wiesław M. Macek Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa; Centrum Badań Kosmicznych,

Bardziej szczegółowo

Korekta językowa Magdalena Rokicka (język polski) Weronika Mincer (język angielski)

Korekta językowa Magdalena Rokicka (język polski) Weronika Mincer (język angielski) OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE WARSZAWA 2016 Rada Naukowa prof. Christina Ciecierski (Northeastern Illinois University) prof. Piotr Jaworski (Edinburgh Napier University Business

Bardziej szczegółowo

Panorama etyki tomistycznej

Panorama etyki tomistycznej Panorama współczesnej etyki tomistycznej w Polsce Artur Andrzejuk Ramy organizacyjne organizacyjne 1946 - Wydział Filozoficzny KUL J. Keller, W. Bednarski, K. Wojtyła, T. Styczeń, A. Szostek. J. Gałkowski,

Bardziej szczegółowo

OPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI

OPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI OPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI T O M 8 T E X T U S E T S T U D I A 1987 SUBSYSTENCJA I OSOBA WEDŁUG ŚW. TOMASZA Z AKWINU REDAKTOR TOMU: MIECZYSŁAW GOGACZ A K A D E M I A T E O L O G I I K A T O L I C K

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA WŁOSKIEGO MAJ 2014 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA WŁOSKIEGO MAJ 2014 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2013 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA WŁOSKIEGO

Bardziej szczegółowo

Rewolta egzystencjalna. Søren Kierkegaard i Friedrich Nietzsche

Rewolta egzystencjalna. Søren Kierkegaard i Friedrich Nietzsche Rewolta egzystencjalna Søren Kierkegaard i Friedrich Nietzsche Cechy ruchu egzystencjalnego Egzystencjalizm głosi, że filozofia, która chciała wyjaśnić byt doszła do kresu. Egzystencjaliści odkrywają,

Bardziej szczegółowo

WIARY REFLEKSJE TEOLOGICZNE

WIARY REFLEKSJE TEOLOGICZNE PRZYSZŁOŚĆ WIARY J O S E P H RATZINGER PRZYSZŁOŚĆ WIARY REFLEKSJE TEOLOGICZNE przełożył ks. Jarosław Marecki SDS Wydawnictwo WAM Tytuł oryginału: Glaube und Zukunft by Joseph Ratzinger 1970 by Kösel-Verlag

Bardziej szczegółowo

Baruch Spinoza ( )

Baruch Spinoza ( ) Baruch Spinoza (1632-1677) Dla jednych: najszlachetniejszy i najbardziej godny miłości z wielkich filozofów (B. Russell). Dla innych: Największy heretyk XVII wieku. Obrońca diabła. Duchowy sabotaŝysta.

Bardziej szczegółowo

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon

recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych Prosopon #23 (2) / 2018 Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW 6 pkt. (Lista B, lp. 1365) recenzowane czasopismo naukowe poświęcone zagadnieniom współczesnej humanistyki i nauk społecznych

Bardziej szczegółowo

5 WSTĘP Co zabrać ze sobą? Po drugim tygodniu Ćwiczeń duchownych, który oddajemy do Państwa rąk, to kolejny trzeci już tom z minikolekcji rekolekcyjne

5 WSTĘP Co zabrać ze sobą? Po drugim tygodniu Ćwiczeń duchownych, który oddajemy do Państwa rąk, to kolejny trzeci już tom z minikolekcji rekolekcyjne 5 WSTĘP Co zabrać ze sobą? Po drugim tygodniu Ćwiczeń duchownych, który oddajemy do Państwa rąk, to kolejny trzeci już tom z minikolekcji rekolekcyjnej: Co zabrać ze sobą? przygotowanej przez jezuickie

Bardziej szczegółowo

Dobro w czasach postmoderny

Dobro w czasach postmoderny Ks. Ryszard Skowronek Dobro w czasach postmoderny Etyka postmodernizmu a nauczanie moralne Jana Pawła II Księgarnia św. Jacka Katowice 2007 SPIS TREŚCI Contents... 9 Wstęp... 11 Rozdział 1. POSTMODERNIZM

Bardziej szczegółowo

Nowe życie w Chrystusie

Nowe życie w Chrystusie Nowe życie w Chrystusie ISSN 0239-801X Imprimatur 883/15/A Kuria Metropolitalna Białostocka Spis 32 Roczników Studiów Teologicznych dostępny pod adresami: 1) www.studiateologiczne.pl; 2) www.archibial.pl

Bardziej szczegółowo

Instrucciones de instalación ET 200

Instrucciones de instalación ET 200 fl Teclado Multimedia ET200 Instrucciones de instalación ET 200 1. Instalación del teclado a) Desconect su PC b) Conecte la clavija PS/2 del teclado en el enchufe PS/2 para el teclado en su PC. c) Conecte

Bardziej szczegółowo

5. Rozważania o pojęciu wiedzy. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016

5. Rozważania o pojęciu wiedzy. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 5. Rozważania o pojęciu wiedzy Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 Wiedza przez znajomość [by acquaintance] i wiedza przez opis Na początek

Bardziej szczegółowo

Nauczmy się żyć razem

Nauczmy się żyć razem Nauczmy się żyć razem Giovanna Fumagalli Davide Biollo Nauczmy się żyć razem Pierwsze kroki w małżeństwie przełożył Arkadiusz Soćko Tytuł oryginału Imparare a viverti accanto. I primi passi del matrimonio

Bardziej szczegółowo

Ryszard Stachowski Curriculum Vitae

Ryszard Stachowski Curriculum Vitae Ryszard Stachowski Curriculum Vitae Kwalifikacje naukowe: Magisterium: 1963 Doktorat: 1971 Habilitacja: 1978 Profesor nadzwyczajny: psychologia, UAM Katedra Psychologii, Wydział Filozoficzno Historyczny,

Bardziej szczegółowo

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FILOZOFII XIII WIEKU

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FILOZOFII XIII WIEKU OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FILOZOFII XIII WIEKU POWSTANIE UNIWERSYTETÓW Najwcześniej powstają dwa uniwersytety: Sorbona - Paryż Oxford Uniwersytety zostają zorganizowane na wzór struktury cechowej, w której

Bardziej szczegółowo

Chcę poznać Boga i duszę. Filozofowie o Absolucie

Chcę poznać Boga i duszę. Filozofowie o Absolucie Chcę poznać Boga i duszę Filozofowie o Absolucie W jaki sposób można poznać Boga? Jak poznać Kogoś, Kto pozostaje niewidzialny i niepoznawalny? Szukając argumentów na istnienie Boga Świat (np. Teoria Wielkiego

Bardziej szczegółowo

Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie. Historia filozofii w zarysie

Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie. Historia filozofii w zarysie Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie Historia filozofii w zarysie (skrypt) Autor Dorota Łażewska Copyright by Wydawnictwo WSGE Józefów 2008 Wydawnictwo Wyższej Szkoły

Bardziej szczegółowo

Jerzy Topolski Teoretyczne problemy wiedzy historycznej. Antologia tekstów

Jerzy Topolski Teoretyczne problemy wiedzy historycznej. Antologia tekstów Antologia tekstów Jerzego Topolskiego Teoretyczne problemy wiedzy historycznej przygotowana została przede wszystkim z myślą o studentach i doktorantach. Zawiera ona prace napisane przystępnym językiem

Bardziej szczegółowo

Kierownik Grupy Wydawniczej: Ewa Marmurska-Karpińska. Wydawca: Marta Grabowska-Peda. Redaktor: Rafał Kuciński

Kierownik Grupy Wydawniczej: Ewa Marmurska-Karpińska. Wydawca: Marta Grabowska-Peda. Redaktor: Rafał Kuciński Nowa ewidencja VAT Kierownik Grupy Wydawniczej: Ewa Marmurska-Karpińska Wydawca: Marta Grabowska-Peda Redaktor: Rafał Kuciński ISBN: 978-83-269-5870-0 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Bardziej szczegółowo

Spór o poznawalność świata

Spór o poznawalność świata ROMAN ROŻDŻEŃSKI FILOZOFIA A RZECZYWISTOŚĆ Spór o poznawalność świata Wydawnictwo WAM Kraków 2012 Spis treści Przedmowa 11 Rozdział I Myślenie filozoficzne w cieniu zwątpienia 15 1. Wprowadzenie 15 2.

Bardziej szczegółowo