Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu, Polska 2. Klinika Ortopedii i Traumatologii Centralny Szpital Kliniczny MSW, Warszawa, Polska 3

Transkrypt

1 ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja MEDSPORTPRESS, 2013; 5(6); Vol. 15, Jakość życia pacjentów w ocenie wyników leczenia operacyjnego choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych z wykorzystaniem endoprotezy krótkotrzpieniowej Quality of Live of Patients in the Evaluation of Outcomes of Short Stem Hip Arthroplasty for Hip Osteoarthritis Wiesław Tomaszewski 1(A,B,D,E,F), Ireneusz Kotela 2(A,D,E,F), Łukasz Kawik 3(A,B,C,D,F), Marcin Bednarenko 3(B,C,F), Jacek Lorkowski 2(B,F), Andrzej Kotela 2,4(B,C,F) 1 Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu, Polska 2 Klinika Ortopedii i Traumatologii Centralny Szpital Kliniczny MSW, Warszawa, Polska 3 Oddział Ortopedyczno-Urazowy Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza, Tarnów, Polska 4 Klinika Ortopedii i Rehabilitacji, II Wydział Lekarski, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Polska 1 College of Physiotherapy, Wrocław, Poland 2 Clinical Department of Orthopedics and Traumatology Central Clinical Hospital of the Ministry of Interior in Warsaw, Poland 3 Trauma and Orthopedics Department St. Luke s Regional Hospital in Tarnów, Poland 4 Clinic of Orthopaedics and Rehabilitation, Second Faculty of Medicine, Medical University of Warsaw, Poland STRESZCZENIE Wstęp. Celem pracy była ocena wybranych wyników klinicznych, a także szeroko rozumianej jakości życia pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów biodrowych po leczeniu operacyjnym z zastosowaniem endoprotezy krótkotrzpieniowej. Materiał i metody. Pacjenci objęci badaniem zostali zoperowani w Oddziale Ortopedyczno-Urazowym Szpitala Wojewódzkiego im. św. Łu - kasza w Tarnowie w latach Grupę badaną stanowiło 67 osób, w wieku od 22 do 77 lat (średnia wieku 54,0 lata) operowanych z zastosowaniem krótkiego trzpienia Proxima (DePuy, J&J, USA). Grupę kontrolną stanowiło 68 pacjentów operowanych w tym sa mym ośrod ku i w tym samym okresie, z zastosowaniem protezy ABGII, z klasycznym trzpieniem anatomicznym (średnia wieku 62,2 lata). Pacjenci przebywali w szpitalu średnio 8 dni. Termin badania kontrolnego wyznaczano po 6 tygodniach, 3 miesiącach, a następnie raz w roku. Wyniki pooperacyjne oceniono za pomocą skal: HHS, WOMAC i NRS. Wyniki. Oceniając pacjentów z zastosowaniem skali HHS, w grupie badanej uzyskano 89,6% wyników bardzo dobrych i dobrych. W sto - sunku do oceny przedoperacyjnej uzyskano znaczną poprawę ruchomości stawu biodrowego po aloplastyce. Wg znormalizowanej, poszerzonej skali WOMAC, średni wynik leczenia wyniósł 85,5 pkt. W badanym materiale uzyskano istotne zmniejszenie nasilenia dolegliwości bólowych po operacji. Średni wynik NRS przed operacją wyniósł 6,6 pkt, a po zabiegu 1,0 pkt. W grupie kontrolnej wyniki pooperacyjne również były bardzo dobre i dobre, aczkolwiek były one zdecydowanie gorsze, zarówno w badaniu klinicznym, jak również w obszarze jakości życia, od grupy badanej. W skali HHS stwierdzono istotne statystycznie różnice pomiędzy obiema grupami (p=0,018). Wg skali WOMAC średni wynik wyniósł 77,0, co stanowi różnicę istotną statystycznie w porównaniu z grupą badaną (p=0,001). W obu grupach stwierdzono obniżenie wartości w skali NRS po zabiegu, ale w grupie kontrolnej uzyskano istotnie gorsze wyniki (p=0,001). Wnioski. Wyniki leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego za pomocą protezy o krótkim trzpieniu typu Proxima są lep sze w po - równaniu z wynikami uzyskanymi po zastosowaniu klasycznego trzpienia anatomicznego ABG. Największy wpływ na poprawę jakości życia pacjenta po endoprotezoplastyce stawu biodrowego metodą z zastosowaniem krótkiego trzpienia miało zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz zwiększenie zakresu ruchomości biodra. Słowa kluczowe: endoprotezoplastyka stawu biodrowego, proteza krótkotrzpieniowa Proxima, dolegliwości bólowe, zakres ruchomości biodra SUMMARY Background. The aim of the study was to evaluate clinical outcomes and broadly defined quality of life in patients with hip osteoatrthritis after short stem hip arthroplasty. Material and methods. The study enrolled patients operated on at the Trauma and Orthopedics Department of St. Luke s Regional Hospital in Tarnów in the years The experimental group consisted of 67 patients aged 22 to 77 years (average age 54.0 years) who received Proxima short stem implants (DePuy, J&J, USA). The control group consisted of 68 patients, operated on at the same department and in the same period, who were implanted with the ABG II prosthesis with a classic anatomical stem (average age 62.2 years). The average duration of hospital stay was 8 days. Follow-up examinations were scheduled at 6 weeks, 3 months and subsequently once a year. Post-operative outcomes were evaluated with the Harris Hip Score (HHS), WOMAC index and NRS. Results. Analysis of HHS scores in the experimental group showed that 89.6% of the patients demonstrated excellent and good outcomes. The hip range of motion improved significantly after arthroplasty compared to preoperative values. The mean standardized extended WOMAC score was Pain intensity in the experimental group decreased significantly after surgery. The mean preoperative NRS score was 6.6 vs. 1.0 after surgery. The outcomes in the control group were also excellent and good, but far worse than those in the experimental group as regards both clinical status and quality of life. A comparison of HHS scores showed statistically significant differences between the groups (p=0.018). The mean WOMAC score in the control group was 77.0, which is a statistically significant difference compared to the figure in the experimental group (p=0.001). Both groups had lower NRS scores after surgery, but the values were significantly worse in the control group (p=0.001). Conclusions. The outcomes of Proxima short stem arthroplasty in patients with hip osteoarthritis were better than the outcomes of patients who were implanted with the classic anatomical ABG stem. Pain reduction and an increased hip range of motion had the strongest impact on improving patients quality of life after short stem prosthesis hip arthroplasty. Key words: hip arthroplasty, short stem prosthesis Proxima, quality of life, pain 439

2 Tomaszewski W. i wsp., Ocena wyników endoprotezoplastyki biodra WSTĘP Przyjmuje się, że choroba zwyrodnieniowa stawów (ch. z. s.) dotyczy około 15-20% populacji światowej. W Pol sce cier pi na nią oko ło 2 mln osób. Nie za le żnie od przyczyny powstania ch. z. s. (artroza idiopatyczna, pourazowa, zapalna, dysplastyczna, protruzyjna i inne), w zaawansowanym jej przebiegu zawsze prowadzi do utraty sprawności ogólnej [1,2]. Leczenie operacyjne jest postępowaniem z wyboru w większości artroz stawu biodrowego. W związku ze wzrastającą ilością wykonywanych endoprotezoplastyk biodra, endoprotezy ulegają ciągłemu udoskonalaniu. W literaturze przedmiotu z ostatnich lat można dostrzec dążenie do stosowania takich endoprotez i metod operacyjnych, które umożliwiają przenoszenie obciążenia w sposób optymalny, zbliżony do anatomicznego. W tym celu pożądane jest ograniczenie resekcji części bliższej kości udowej i osadzenie w niej mniejszego trzpienia endoprotezy. Zastosowanie takich metod operacyjnych umożliwia i upraszcza wykonanie w przyszłości operacji rewizyjnej (np. w razie obluzowania trzpienia) dzięki zachowanej tkance kost nej w czę ści bli ższej ko ści udo wej. Do ta kich krótkich trzpieni należy endoproteza typu Proxima, której trzpień wypełnia niemal całkowicie kielich bliższego odcinka kości udowej, pozostawiając niewielką warstwę ubitej przykorowo kości gąbczastej, stanowiącą podporę dla trzpienia protezy i podłoże do osteointegracji [3,4,5,6]. Podczas jej implantacji należy zwracać szczególną uwagę zarówno na sposób osteotomii szyjki BACKGROUND Osteoarthritis has been estimated to affect ca % of the world population, including about 2 mi - llion people in Poland. Regardless of its cause (idio - pa thic, post-traumatic, inflammatory, dysplastic, pro - trusive, etc.), osteoarthritis in its advanced stage always leads to loss of overall physical performance [1,2]. Surgery is the treatment of choice in most cases of hip arthritis. Due to the rising number of hip arthroplasty surgeries performed, endoprostheses are being improved constantly. Recent works in the rele - vant literature indicate a tendency to implement such endoprostheses and surgical methods that allow for optimal shifting of weight-bearing stress, similar to anatomical shifting. To achieve this result, it is bene - ficial to limit the resection of the proximal femur and mount the smaller stem of the endoprosthesis in it. Such surgical methods allow for and simplify future revision surgeries (e.g. in cases of stem loosening), since bone tissue in the proximal femur is preserved. Short stems include the Proxima endoprosthesis, whose stem fills the proximal femur almost comple - tely, leaving only a small layer of compacted can - cellous bone, which supports the stem of the pro sthesis and provides ground for osseointegration [3,4,5,6]. During implantation, it is necessary to pay particular attention to the technique of femoral neck osteotomy (Fig. 1), the choice of an operating technique allow - ing for correct preparation of the marrow cavity and Ryc. 1. Schemat osteotomii szyjki kości udowej podczas procedury dla protezy krótkotrzpieniowej Proxima [18] Fig. 1. Femoral neck osteotomy during a Proxima short stem prosthesis arthroplasty [18] 440

3 Tomaszewski W. et al., Evaluation of outcomes of hip arthroplasty kości udowej (Ryc. 1), technikę operacyjną warunkującą prawidłowe przygotowanie jamy szpikowej i ubicie warstwy gąbczastej części bliższej kości udowej, odpowiedni dobór rozmiaru protezy, jak i prawidłowe jej osadze nie (Ryc. 2). Mi mo że trzpień ten jest do stęp ny w Polsce od 2007 r., nadal jego zastosowanie kliniczne jest znikome. Wynika to prawdopodobnie z faktu, że technika operacyjna jest dosyć skomplikowana, zabieg wymaga od operatora dużego doświadczenia, a także często niezbędny jest śródoperacyjny podgląd na monitorze RTG. Przedmiotem artykułu jest ocena i porównanie wyników endoprotezoplastyki stawu biodrowego z zastosowaniem dwóch typów endoprotez bezcementowych: Proximy z krótkim trzpieniem oraz ABG z klasycznym trzpieniem anatomicznym. Celem pracy jest analiza porównawcza wybranych wyników klinicznych endoprotezoplastyki stawu biodrowego z zastosowaniem trzpienia krótkiego i klasycznego anatomicznego, ocena jakości życia chorych po aloplastyce stawu biodrowego w obu badanych grupach, jak również określenie stopnia wpływu różnych czynników na jakość życia po leczeniu operacyjnym, w tym na wykonywanie codziennych czynności życiowych. compacting the cancellous layer of the proximal fe - mur (Fig. 2), the selection of an appropriately sized prosthesis and mounting it correctly. Al though the stem has been available in Poland since 2007, its clinical implementation is still negligible. This is probably due to the fact that the operating technique is rather complicated and the procedure requires ex - tensive surgical experience as well as, in many cases, intraoperative X-ray imaging. The subject of this paper is to evaluate and com - pare outcomes of hip arthroplasty with the use of two types of cementless endoprostheses: the Proxima short stem and the ABG with a classic anatomical stem. The aim of this paper is to compare and analyze the clinical outcomes of hip arthroplasty with the use of implants with a short stem and a classic ana to - mical stem, evaluate quality of life in patients after hip arthroplasty in both groups and specify the im - pact of various factors on quality of life after surgical treatment, including the performance of everyday activities. Ryc. 2. Obraz radiologiczny zaimplantowanej protezy Proxima (materiał własny) Fig. 2. X-ray view of a Proxima prosthesis following arthroplasty (authors collections) 441

4 Tomaszewski W. i wsp., Ocena wyników endoprotezoplastyki biodra MATERIAŁ I METODY Materiał badany Spośród 250 chorych po endoprotezoplastyce stawów biodrowych wykonanej w Oddziale Ortopedyczno-Urazowym Szpitala Wojewódzkiego im. św. Łukasza w Tarnowie w okresie , do badania kontrolnego zgłosiło się 135 osób i tylko te przypadki zostały przeanalizowane i uwzględnione w analizie statystycznej. Czas obserwacji wyniósł od 13 do 49 miesięcy, średnio 34 miesiące. Chorzy operowani byli z dostępu przednio-bocznego i tylno-bocznego. Wyłoniono grupę badaną i kontrolną. W grupie badanej znalazło się 67 osób operowanych z zastosowaniem endoprotezy krótkotrzpieniowej typu Proxima (De Puy, J&J, USA). Śred nia wie ku w gru pie ba - danej wyniosła 54,0 lata. Grupę kontrolną (porównawczą) stanowiło 68 osób, u których zaimplantowano protezę ABG II (Stryker, USA). Średnia wieku w grupie kontrolnej wyniosła 62,2 lat (Tab. 1). Na przeprowadzenie badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej. W obu grupach stwierdzono różnice wiekowe, pacjenci w grupie kontrolnej byli istotnie starsi (p<0,001). W grupie badanej i kontrolnej nie stwierdza się istotnych ró żnic w licz bie mę żczyzn i ko biet (p= 0,543). W obu gru pach nie stwier dzo no istot nych ró żnic w liczbie osób rehabilitowanych po operacji (p=0,641). W grupie badanej rehabilitowane były 43 osoby, co stanowi 64,2%, w grupie kontrolnej 41, co stanowi 60,3% grupy. W obu grupach pacjenci objęci byli odpowiednim programem fizjoterapeutycznym. W grupie badanej i kontrolnej nie stwierdzono istotnych różnic pod względem częstości występowania resztkowej dysplazji stawu biodrowego jako przyczyny wtórnej artrozy (p=0,429). W grupie badanej takich osób było 6 (9%), w grupie kontrolnej 9 (13,2%). Obie gru py są więc po rów ny wal ne pod tym względem. MATERIAL AND METHODS Sample Of 250 patients who underwent hip arthroplasty at the Trauma and Orthopedics Department of St. Luke s Regional Hospital in Tarnów in the years , 135 patients reported for a follow-up examination and only those patients were analyzed and considered in the statistical analysis. The length of follow-up ranged from 13 to 49 months, 34 on ave - rage. The procedures used an anterolateral or posterolateral approach. Patients were divided into an experimental group and a control group. The experimental group con sist - ed of 67 patients who were implanted with the Pro - xima short stem (DePuy, J&J, USA). The average age in this group was 54.0 years. The control group consisted of 68 patients who received the ABG II prosthesis (Stryker, USA). The average age in the control group was 62.2 years (Table 1). The Ethical Review Board granted its consent for conducting the study. The two groups differed with regard to age, pa - tients in the control group being significantly older (p<0.001). There were no significant differences in the number of men and women between the groups (p=0.543) (Table 1). There were no significant differences between the two groups in the number of patients rehabilitated after surgery (p=0.641), with 43 patients (64.2%) rehabilitated in the experimental group and 41 patients (60.3%) in the control group. Patients from both groups were offered an appropriate physical therapy regimen. There were no significant differences between the two groups in the prevalence of residual hip dys pla - sia as the cause of secondary arthrosis (p=0.429). There were 6 such patients (9%) in the experimental group and 9 (13.2%) in the control group. Both groups were therefore comparable in this respect. Tab. 1. Struktura wieku kobiet i mężczyzn w badanych grupach Tab. 1. Age structure of men and women in the two groups 442

5 Tomaszewski W. et al., Evaluation of outcomes of hip arthroplasty Wśród operowanych stwierdzono dość częste występowanie jałowej martwicy głowy kości udowej. Pod względem liczby przypadków w obu grupach nie stwierdzono istotnych różnic (p=0,190). W grupie ba da nej by ło ta kich osób 9, co sta no wi 13,4%, a w grupie kontrolnej było 15 chorych, czyli 22,1%. W grupie badanej stwierdzono występowanie chorób dodatkowych, w tym najczęściej układu krążenia 19 osób (28,4 %), ży la ki koń czyn dol nych 9 przy - padków (13,4%), astma oskrzelowa 8 przypadków (11,9%). W grupie kontrolnej choroby serca były obec ne u 23 cho rych (33,8%), ży la ki koń czyn dol - nych u 12 cho rych (12%), ast ma oskrze lo wa 5 przy - padkach (7,4%). Pod względem występowania schorzeń do dat ko wych i ich czę sto ści obie gru py są po - równywalne. Jedynie istotne różnice zaobserwowano w przypadku oceny współistniejących schorzeń kręgosłupa (Tab. 2). Średnia wieku osób podających dolegliwości bólowe ze strony kręgosłupa wyniosła 63 lata, bez dolegliwości 57 lat. Różnice te są istotne statystycznie (p=0,003). W grupie badanej średni wiek osób z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa wyniósł 58 lat, a bez dolegliwości bólowych 54 lata. W grupie kontrolnej odpowiednio 66 i 61 lat. Cases of avascular necrosis of the femoral head (AVN) were fairly frequent. No statistically signifi - cant differences were noted in the number of such cases between the two groups (p=0.190). There were 9 such patients (13.4%) in the experimental group and 15 (22.1%) in the control group. The most frequent co-morbidities in the experi - mental group were cardiovascular disorders in 19 patients (28.4%), followed by varicose veins in the lower extremities in 9 patients (13.4%) and asthma in 8 patients (11.9%). In the control group, 23 patients (33.8%) had heart disease, 12 (12%) had varicose veins in the lower extremities and 5 (7.4%) had asthma. Both groups were comparable with regard to the presence and frequency of comorbid conditions. Significant differences were only noted with regard to spine-related comorbidities (Table 2). The average age of patients reporting spine-re - lated pain was 63 years and the average age of back pain-free subjects was 57 years, which represents a statistically significant difference (p=0.003). The average age of patients complaining of spinal pain in the experimental group was 58 years com - pared to 54 years for those without pain, against the respective average ages of 66 and 61 in the control group. Tab. 2. Choroby współistniejące w grupie badanej i kontrolnej Tab. 2. Co-morbidities in the experimental and control group 443

6 Tomaszewski W. i wsp., Ocena wyników endoprotezoplastyki biodra Metodyka badań Udział w badaniach był dobrowolny, połączony z zapewnieniem o anonimowości zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych z dnia r. (Dz. U. Nr 133 poz. 883). Pacjenci przebywali w szpitalu od 7 do 10 dni, śred ni czas po by tu wy niósł 8 dni. Przed wyj ściem ze szpitala, osobom operowanym wyznaczono termin pierwszego badania kontrolnego po 6 tygodniach. Kolejne badania odbywały się po 3 miesiącach, a następnie raz w roku. Ocena obejmowała zarówno ogólny stan chorego, jakość życia przed zabiegiem operacyjnym, jak i po aloplastyce stawu biodrowego oraz występowanie powikłań pooperacyjnych. Uwzględniono w analizie wiek chorych, występowanie schorzeń współistniejących oraz aktywność zawodową. Wyniki pooperacyjne oceniono za pomocą skal: Harri s Hip Score (HHS) [7], We stern On ta rio and Mc - Master Universities Osteoarthritis Index (WOMAC) [7] i Numeric Rating Scale (NRS) [8,9]. Pa cjen ci od - powiadali na pytania zawarte w kwestionariuszach, dotyczące oceny subiektywnej oraz jakości życia po alloplastyce. W przypadku skali WOMAC były to 32 pytania. Zastosowano poszerzoną skalę HHS składającą się z 3 czę ści oce nia ją cych ból, sztyw ność oraz funk cję sta - wu biodrowego. Wyniki cząstkowe zostały wyrażone w formie znormalizowanej w zakresie 0-100, od najgorszego do najlepszego wyniku klinicznego. Całkowity wynik w skali został obliczony poprzez zsumowanie wyników cząstkowych z odpowiednich podskal. Zakresy punktowe skali HHS przedstawiono w Tabeli 3. W przypadku skali NRS chorzy samodzielnie oceniali nasilenie dolegliwości bólowych używając 11 stop nio wej (od 0 do 10) ska li licz bo wej (Ryc. 3). Ostatnim kwestionariuszem, który został wykorzysta ny by ła ska la WO MAC, któ ra skła da się z 32 py tań dotyczących oceny subiektywnej i jakości życia operowanych. Za każde pytanie przyznawano punkty, które sumowano. Uzyskany wynik przekładał się na kompleksową ocenę jakości życia pacjenta. Methods Participation in the study was voluntary and the participants were assured of anonymity in accordance with the Personal Data Protection Act of 29 Aug 1997 (Journal of Laws, No. 133, item 883). The duration of hospital stay was 7 to 10 days, with a mean of 8 days. At discharge, patients were scheduled for their first follow-up visit in 6 weeks. Further follow-up examinations were carried out after 3 months, and then once a year. The evaluation included both patients general condition and quality of life before and after hip arthroplasty and the oc cur - rence of postoperative complications. Patients age, comorbid conditions and occupational activity were taken into consideration. Postoperative out comes were evaluated with the Harris Hip Score (HHS) [7], Western Ontario and McMaster Uni versities Osteo arth ritis (WOMAC) index [7] and Nu me ric Rating Scale NRS [8,9]. Patients filled questionnaires concerning their sub ject ive evaluation and quality of life after hip ar thro - plasty. The WOMAC index included 32 questions. The extended HHS questionnaire, consisting of 3 parts evaluating pain, stiffness and hip function, was used. Results for individual items were expressed in a standardized form in the range of points from the worst to best clinical outcome. Total scores were calculated by adding the totals for individual subscales. HHS scoring ranges are shown in Table 3. Evaluation with the NRS (Numeric Rating Scale) involved patients evaluating their pain according to an 11-point (0 to 10) numeric scale (Fig. 3). Finally, the WOMAC index, consisting of 32 que - stions concerning patients subjective evaluation and quality of life, was used. For each question, points were given and then summed up. The total score re - flected a comprehensive evaluation of the patient s quality of life. Ryc. 3. Skala oceny liczbowo numeryczna NRS Fig. 3. Numeric Rating Scale 444

7 Tomaszewski W. et al., Evaluation of outcomes of hip arthroplasty Tab. 3. Kryteria oceny w skali HHS Tab. 3. HHS evaluation criteria Metody analizy statystycznej Cechy ilościowe opisane zostały przez średnią arytmetyczną (x), odchylenie standardowe (s), media nę (Me), war tość naj mniej szą (min) i war tość naj - większą (max). Cechy jakościowe określono przez liczbę przypadków w danej kategorii (n) oraz odsetek (%) i ujęto w tabelach wielodzielczych. Weryfikację różnic cech ilościowych między grupami przeprowadzono testem t-studenta lub testem Manna- -Whit neya. Oce nę zmian NRS przed i po le cze niu przeprowadzono testem Wilcoxona. Ocenę różnic cech jakościowych między dwoma grupami dokonano te stem χ 2, a przy małych liczebnościach, dokładnym testem Fishera. Współzależność cech ilościowych ta kich jak wiek i war to ści ska li Har ris czy WO - MAC, szacowano przez obliczenie współczynnika korelacji Spearmana (rs). Dodatkowo przeprowadzono wielowymiarową analizę wpływu 11 cech: rehabilitacja (tak, nie), infekcja (brak, tak), martwica (tak, nie), mi gra cja (nie, tak), obec ność po wi kłań (tak, nie), rodzaj powikłań (brak, złamanie, wszczep), skostnienia okołostawowe (tak, nie), ból kręgosłupa (tak, nie), gru pa (ba da na, kon tro l na), wiek ( 60 lat, >60 lat), dostęp operacyjny (przednio-boczny, tylno-boczny), jakość życia określoną przez wyniki Harris ( 90, >90), WO MAC ( 86, >86), NRS ( 1, >1) oraz bó lu w obu skalach ( 2, >2). Spośród analizowanych 11 cech, na potrzeby niniejszego artykułu wykorzystano i zaprezentowano wyniki obejmujące analizę cech wybranych, związanych z założonym celem pracy. Dla każdego z pięciu parametrów określających jakość życia zastosowano wielowymiarową regresję logistyczną. Dla poszczególnych parametrów jakości życia, obliczenia rozpoczynano od modelu regresyjnego z 11 cechami niezależnymi. W każdym następnym kroku eliminowano cechę najsłabiej wpływającą na zmienną zależną Y, o największej wartości p. Procedurę eliminacji powtarzano do momentu otrzymania modelu ze zmiennymi zależnymi istotnie wpływającymi na zmienną zależną Y. Statistical design Quantitative characteristics were described by arith - metic means (x), standard deviations (s), medians (Me), minimum values (min) and maximum values (max). Qualitative characteristics were presented in contingency tables as the number of cases in each category (n) and percentage (%). Quantitative diffe - rences between the groups were verified with Stu - dent s t-test or the Mann-Whitney U test. Wilcoxon s test was used to evaluate changes between preope ra - tive and postoperative NRS scores. Differences in qualitative characteristics between the two groups were evaluated with the chi-squared test and, in the case of small sizes, with Fisher s exact test. Corre la - tion between quantitative features, such as age and HHS or WOMAC scores was estimated by calcula - ting Spearman s correlation coefficient (rs). Also con - ducted was a multidimensional analysis of the influence of the following 11 characteristics: rehabi - li tation (yes, no), infection (yes, no), necrosis (yes, no), migration (yes, no), complications (yes, no), type of complications (none, fracture, graft), per ia - rticular calcification (yes, no), spinal pain (yes, no), group (experimental, control), age ( 60, >60), sur - gical approach (anterolateral, posterolateral), quality of life according to HHS ( 90, >90), WOMAC ( 86, >86), NRS ( 1, >1) and pain in both groups ( 2, >2). Multidimensional logistic regression was used for each of the five parameters describing quality of life. Calculations for individual quality of life parameters began with a regression model with 11 independent characteristics. With each following step, the charac - teristic with the weakest influence on the dependent variable Y and with the highest p value was eli mi - nated. The elimination procedure was repeated until a model with dependent variables significantly influ - encing the dependent variable Y was obtained. A significance level of α=0.05 was assumed for verification of all statistical hypotheses. 445

8 Tomaszewski W. i wsp., Ocena wyników endoprotezoplastyki biodra Weryfikację hipotez statystycznych przeprowadzono na poziomie istotności α=0,05. Obliczenia przeprowadzono pakietem STATISTI- CA 6.0 PL pro duk cji Stat Soft, USA. Ba zę da nych przygotowano w Microsoft Office Excel. WYNIKI Wyniki w skali HHS Wy ni ki w ska li HHS nie ró żnią się mię dzy gru pa mi przed operacją (p=0,098), różnią się istotnie po aloplastyce (p=0,004). W grupie badanej uzyskano istotnie lepsze wyniki leczenia po aloplastyce stawu biodrowego. W obu grupach stwierdzono wzrost wartości skali HHS po zabiegach operacyjnych (p<0,001). W grupie ba da nej wzrost ten wy niósł 50,5 punk tu, w gru pie kon - trolnej nastąpił wzrost o 46,2 punktu. Wyniki przedstawiono w Tabeli 4. W skali HHS stwierdzono istotne statystycznie różnice między grupami badaną i kontrolą w ilości wyników w poszczególnych zakresach (p=0,018). W grupie badanej stwierdzono 89,6% wyników bardzo dobrych i dobrych. W grupie kontrolnej wyniki bardzo dobre i dobre uzyskano u 73,5% osób badanych. Wyników dostatecznych w grupie badanej było 9%, a w grupie kontrolnej 13,2 %. Szczegółowo wyniki przedstawiono w Tabeli 5. Sprawdzono czy wiek jest istotnym parametrem w szacowaniu not punktowych pojedynczych wskaźników skali HHS. Ze wszystkich ocenianych parametrów nasilenie dolegliwości bólowych jest związane z wiekiem (p=0,019). Oso by star sze ma ją ni ższe war to ści na - tężenia dolegliwości bólowych, co pokazuje ujemna wartość współczynnika Spearmana (rs =-0,201). Wy - niki przestawiono w Tabeli 6. Parametry w skali HHS: wchodzenie po schodach, korzystanie z komunikacji miejskiej, siedzenie na krześle, ubieranie skarpetek, chód utykanie, korzystanie Calculations were carried out with the use of STATISTICA 6.0 PL by StatSoft, USA. The database was prepared in Microsoft Office Excel. RESULTS HHS scores Preoperative HHS scores did not differ between the groups (p=0.098), but a significant difference was noted post-surgery (p=0.004). The experimental group had significantly better treatment outcomes after hip arthroplasty. Postoperative HHS scores were higher in both groups (p<0.001), increasing by 50.5 points in the experimental group and by 46.2 in the control group, compared to pre-operative va lues. These results are presented in Table 4. Statistically significant differences were observed in HHS between the experimental and control groups with regard to the proportion of outcomes in par ti cular ranges (p=0.018). 89.6% of the outcomes in the experimental group were excellent and good, com pared to 73.5% in the control group. 9% of the outcomes in the experimental group and 13.2% in the control group were fair. The detailed results are shown in Table 5. The significance of the impact of age on indi vi - dual HHS scores was investigated. Of all parameters, pain intensity was connected with age (p=0.019), with elderly patients demonstrating lower pain in - tensity scores, as shown by the negative value of Spearman s correlation coefficient (rs =-0.201). The results are presented in Table 6. The following HHS parameters: going up stairs, ability to use public transportation, sitting in a chair, putting on socks, walking limp, need for crutches and canes, hip range of motion and disability, did not show a correlation with age, with p values between Tab. 4. HHS przed i po operacji w grupie badanej i kontrolnej Tab. 4. Preoperative and postoperative HHS scores in the experimental and control group 446

9 Tomaszewski W. et al., Evaluation of outcomes of hip arthroplasty z kul, lasek, ruchomość biodra, kalectwo nie wykazują korelacji z wiekiem. Wartość p waha się od 0,150 do 0,957. Wyższe wartości skali w tych przypadkach wpływały na poprawę ogólnego wyniku punktowego, dając lepszy wynik leczenia. Stosując skalę HHS oceniano ruchomość stawu biodrowego w obu grupach. W stosunku do oceny przed and Higher scores in these cases con - tributed to improving the overall score, resulting in better treatment outcomes. The hip range of motion was evaluated in both groups with the use of the HHS. In both groups, the hip range of motion improved significantly after hip arthroplasty compared to preoperative scores. The Tab. 5. Wyniki w skali HHS w grupie badanej i kontrolnej Tab. 5. HHS scores in the experimental and control group Tab. 6. Korelacje wieku i parametrów skali HHS w tabeli uwzględniono wszystkie badane parametry Tab. 6. Correlation between age and HHS parameters the table includes all parameters 447

10 Tomaszewski W. i wsp., Ocena wyników endoprotezoplastyki biodra operacyjnej uzyskano znaczną poprawę ruchomości stawu biodrowego po aloplastyce w obu badanych grupach. Parametry oceniane to: zgięcie, odwiedzenie, rotacja zewnętrzna, przywiedzenie. W wymienionych parametrach występowały różnice w ruchomości stawu biodrowego po operacji pomiędzy ocenianymi grupami pacjentów. W grupie badanej uzyskano u 41 pacjentów wartości zgięcia stawu biodrowego po operacji stopni, w 24 przypadkach wartość ta mieściła się w zakresie stopni. Analogicznie w grupie kontrolnej, liczba 43 chorych w poszczególnych zakresach wyniosła 33 i 25. W grupie kontrolnej u 10 operowanych, zgięcie w stawie biodrowym nie przekracza 90 stopni, natomiast w grupie badanej tylko w 2 przypadkach. Podobnie w zakresie odwiedzenia występowały znamienne statystycznie różnice. W grupie badanej, u 46 pacjentów wartość odwiedzenia w stawie biodrowym po operacji wyniosła stopni, w 19 przypadkach wartość ta mieściła się w zakresie stopni. Analogicznie w grupie kontrolnej liczba chorych w poszczególnych zakresach to 35 i 32. W grupie badanej w 2 przypadkach odwiedzenie kończyny było mniejsze niż 15 stopni, natomiast w grupie kontrolnej tylko u 1 pacjenta. W zakresie rotacji zewnętrznej i przywiedzenia, w ocenie pooperacyjnej nie stwierdzono istotnych ró żnic (Tab. 7). W zakresie występowania w ocenie pooperacyjnej przykurczu zgięciowego, utrwalonej rotacji wewnętrznej oraz różnicy w długości kończyn, uzyskane wyniki nie różniły się pomiędzy grupami. following parameters were evaluated: flexion, abduc - tion, external rotation and adduction. There were diffe - rences between groups in the postoperative hip range of motion with regard to the above parameters. Posto - pe rative hip flexion was in 41 patients of the experimental group and in 24 cases. In the control group values in these ranges were recorded for 43?? 33 and 25 patients, respectively. Hip flexion did not exceed 90 in 10 patients from this group, compared to only 2 patients in the experimental group. There were also statistically significant differences in the range of abduction. Postoperative hip abduction was in 46 patients in the experimental group and in 19 cases. In the control group, values in these ranges were recorded for 35 and 32 patients, respectively. Abduction of less than 15 was recorded in 2 patients in the experimental group and only one in the control group. No statistically significant diffe - rences were noted for external rotation and adduction ranges (Table 7). There were no differences between the groups with regard to flexion contracture, fixed internal ro - ta tion and limb length discrepancy. Tab. 7. Ruchomość stawu biodrowego po operacji w obu badanych grupach oceniana w skali HHS Tab. 7. Postoperative hip range of motion in both groups (HHS) 448

11 Tomaszewski W. et al., Evaluation of outcomes of hip arthroplasty Wyniki w skali WOMAC Wg znormalizowanej poszerzonej skali WOMAC, wyniki nie różnią się między grupami przed operacją (p=0,084), różnią się istotnie po aloplastyce (p= 0,001). W grupie badanej uzyskano istotnie lepsze wyniki leczenia po aloplastyce stawu biodrowego, średni wynik 85,5 pkt., odchylenie standardowe wyniosło 11,2 pkt. W grupie kontrolnej po aloplastyce stawu biodrowego średni wynik wyniósł 77,0, odchylenie standardowe 18,2 pkt. W obu grupach stwierdzono wzrost wartości skali WOMAC po zabiegach operacyjnych (p<0,001). W grupie badanej wzrost ten wyniósł 52,9 punktu, w grupie kontrolnej nastąpił wzrost o 47,3 punk tu (Tab. 8). W grupie kontrolnej występują statystycznie starsze osoby, więc sprawdzono, które z parametrów testu WOMAC są skorelowane z wiekiem. Stwierdzono, że jedynie dolegliwości bólowe podczas odwodze nia koń czy ny (r s = -0,175, p=0,043) i ból pod - czas le że nia w łó żku w no cy (r s = -0,181, p=0,035) są zależne od wieku badanych. Starszym osobom odpowiadają niższe wartości skali tych dwóch parametrów. Nie stwierdzono istotnego wpływu wieku na pozostałe parametry testu WOMAC. W Tabeli 9 przedstawiono wyłącznie istotne statystycznie zależności. Stwierdzono, że w grupie kontrolnej wyższe wartości skali, czyli gorszy wynik, wystąpiły istotnie częściej w przypadku parametrów: Do le gli wo ści bó lo we w sta wie bio dro wym (p=0,029), Ból podczas schodzenia i wchodzenia po schodach (p=0,003), Ból podczas stania w wyprostowanej pozycji (p=0,021), Ból podczas chodzenia po nierównej powierzchni (p=0,007). WOMAC scores Preoperative standardized extended WOMAC sco res did not differ between the groups (p=0.084), significant differences were noted after hip arthro pla - sty (p=0.001). Postoperative scores were signifi cant - ly better in the experimental group, with a mean score of 85.5 and a standard deviation of In the control group, the mean score after hip arthroplasty was 77.0, with an 18.2 standard deviation. An in - crease in the WOMAC index after surgical treatment was observed in both groups (p<0.001). The index increased by 52.9 points in the experimental group and by 47.3 points in the control group (Table 8). As the patients in the control group were sta - tistically older, it was investigated which WOMAC parameters correlated with age. It was found that only pain during limb abduction (r s = , p=0.043) and pain while in bed at night (r s = , p=0.035) were dependent on age, with lower values of these two parameters seen in older people. No significant in flu - ence of age on other WOMAC parameters was noted. Table 9 shows statistically significant correlations only. In the control group, higher scores, i.e. worse outcomes, were significantly more frequent in the case of the following parameters: Pain in the hip joint (p=0.029), Pain while going up and down stairs (p=0.003), Pain while standing (p=0.021), Pain while walking on an uneven surface (p= 0.007), These results are presented in Table 10. In the control group, higher WOMAC scores (worse results) were significantly more frequent in the case of the following parameters: Difficulty going down stairs (p=0.016), Difficulty going up stairs (p=0.022), Tab. 8. Wyniki w skali WOMAC przed i po operacji w grupie badanej i kontrolnej Tab. 8. Preoperative and postoperative WOMAC scores in the experimental and control group 449

12 Tomaszewski W. i wsp., Ocena wyników endoprotezoplastyki biodra Wyniki przedstawiono w Tabeli 10. W grupie kontrolnej wyższe wartości skali WO- MAC gorszy wynik, wystąpiły istotnie częściej w przypadku parametrów Trudności podczas schodzenia ze schodów (p= 0,016), Trudności podczas wchodzenia na schody (p= 0,022), Trudności podczas stania (p<0,001), Trudności podczas chodzenia po płaskiej powierzchni (p=0,025), Trud no ści pod czas ko rzy sta nia z sa mo cho du (p=0,003), Trudności idąc na zakupy (p=0,014), Trudności podczas zakładania skarpet (p=0,028), Trudności przy korzystaniu z wanny (p=0,056). Difficulty standing (p<0.001), Difficulty walking on a flat surface (p=0.025), Difficulty using the car (p=0.003), Difficulty going shopping (p=0.014), Difficulty putting on socks (p=0.028), Difficulty using the bathtub (p=0.056) No statistically significant differences were found between groups with regard to the remaining para - meters (Table 11). Tab. 9. Korelacje wieku i istotnych statystycznie parametrów testu WOMAC Tab. 9. Correlation between age and statistically significant WOMAC parameters Tab. 10. Parametry skali WOMAC ocena dolegliwości bólowych Tab. 10. WOMAC parameters evaluation of pain 450

13 Tomaszewski W. et al., Evaluation of outcomes of hip arthroplasty Tab. 11. Parametry skali WOMAC Trudności w codziennych czynnościach Tab. 11. WOMAC parameters Difficulty performing daily activities W po zo sta łych przy pad kach nie stwier dzo no istotnych statystycznie różnic pomiędzy badanymi grupami (Tab. 11). Wyniki w skali NRS Do oceny dolegliwości bólowych zastosowano skalę NRS (Numeric Rating Scale). W skali tej oce- NRS scores The Numeric Rating Scale (NRS) was used to evaluate pain. Pain intensity was rated 0 to 10, with 451

14 Tomaszewski W. i wsp., Ocena wyników endoprotezoplastyki biodra Tab. 12. NRS przed i po operacji w grupie badanej i kontrolnej Tab. 12. Preoperative and postoperative NRS scores in the experimental and control group Tab. 13. Korelacja wieku i wyników w skali NRS Tab. 13. Correlation between age and NRS scores nio no po ziom bó lu od 0 do 10, gdzie brak bó lu to 0, a ból najsilniejszy to 10. NRS nie ró żni się mię dzy gru pa mi przed ope ra cją (p=0,553), różni się natomiast istotnie po aloplastyce (p=0,032). W grupie badanej uzyskano istotnie mniejsze nasilenie dolegliwości bólowych po operacji. W obu gru pach stwierdzono obniżenie wartości NRS po zabiegu operacyjnym (p<0,001) (Tab. 12). Przeprowadzono analizę korelacji pomiędzy wynikiem NRS wyjściowym i końcowym a wiekiem, celem ustalenia jego wpływu na wynik leczenia. NRS przedoperacyjny jest zależny od wieku chorych (p=0,000), współczynnik korelacji Spearmana rs= -0,296. NRS po ope ra cji nie jest za le żne od wie - ku (p=0,658), współczynnik korelacji wynosi rs= -0,038 (Tab. 13). 0 corresponding to no pain and 10 to the worst pain imaginable. Preoperative NRS scores did not differ between the groups (p=0.553), but significant differences were noted after arthroplasty (p=0.032). Signifi cant ly lower pain intensity was recorded after surgery in the experimental group. Decreased postoperative NRS scores were noted in both groups (p<0.001) (Table 12). The correlation between initial and final NRS scores and age was analysed in order to determine the impact of age on the outcome of the treatment. Preoperative NRS scores were dependent on pa - tient age (p=0.000), with the Spearman s correlation coefficient rs = Postoperative NRS did not depend on age (p=0.658), with the correlation co - efficient rs = (Table 13). Analiza szczegółowa wybranych parametrów Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic pomiędzy wy ni ka mi te stów HHS, WO MAC, NRS z uwzględnieniem podziału na kobiety i mężczyzn całościowo, jak i w badanych grupach. W materiale wykazano, że u chorych z towarzyszącymi chorobami kręgosłupa powodującymi ból, istotnie gorsze były wyniki leczenia w skali HHS Detailed analysis of selected parameters There were no statistically significant differences between HHS, WOMAC and NRS scores with re - gard to gender, both in the entire sample and in the two subgroups. Treatment results were significantly worse in pa - tients with spine-related co-morbidities causing pain, as measured with the HHS (p=0.004), WOMAC 452

15 Tomaszewski W. et al., Evaluation of outcomes of hip arthroplasty (p=0,004), ska li WO MAC (p<0,001) i w ska li NRS (p=0,017). W grupie badanej stwierdzono u chorych z bólem kręgosłupa istotnie niższe wyniki tylko w skali HHS (p=0,043). W grupie kontrolnej stwierdzono u chorych z bólem kręgosłupa istotnie niższe wy ni ki za rów no w ska li HHS (p=0,003), jak i w ska - li WO MAC (p=0,001) (Tab. 14). Wpływ pozostałych schorzeń współistniejących nie był istotny statystycznie. Stwierdzono w grupie badanej istotnie wyższe wyniki, niż w grupie kontrolnej, zarówno w HHS (p=0,004), jak i WO MAC (p=0,001), na to miast istot - nie ni ższe (lep sze) w NRS (p=0,032). Wy ni ki przed - stawiono w Tabeli 15. index (p<0.001) and NRS (p=0.017). In patients with spinal pain in the experimental group, significantly lower scores were only noted in the HHS (p=0.043). In the control group, patients with spinal pain had significantly lower scores both in the HHS (p=0.003) and the WOMAC index (p=0.001) (Table 14). The effect of other comorbid conditions was not statistically significant. Scores recorded in the experimental group were significantly higher than those in the control group both with regard to the HHS (p=0.004) and the WOMAC index (p=0.001), but significantly lower (better) in the NRS (p=0.032). The results are shown in Table 15. Tab. 14. Wpływ dolegliwości bólowych kręgosłupa na uzyskiwane wyniki aloplastyki stawu biodrowego w materiale Tab. 14. Impact of spinal pain on the outcomes of hip arthroplasty in the study Tab. 15. Ocena różnic wyników w poszczególnych skalach w grupach osób z i bez chorób kręgosłupa Tab. 15. Evaluation of differences between scores according to the three scales in groups of patients with and without spine-related co-morbidities 453

16 Tomaszewski W. i wsp., Ocena wyników endoprotezoplastyki biodra DYSKUSJA Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych jest przyczyną istotnej dysfunkcji narządu ruchu, a na si le - nie dolegliwości bólowych i ograniczenie sprawności nie rzad ko unie mo żli wia sa mo dziel ną eg zy sten cję i funkcjonowanie w społeczeństwie [2,10,11,12,13]. Choroba dotyka zwłaszcza osoby starsze, ale i ludzie młodzi objęci tym schorzeniem coraz częściej wymagają leczenia chirurgicznego. Potwierdza to przedstawiony materiał- najmłodsza leczona operacyjnie osoba mia ła 22 la ta, naj star sza 77 lat. Dla te go też w opra - cowaniu zwrócono szczególną uwagę na ocenę jakości życia po aloplastyce. Szeroko rozumiana jakość życia wynikała bezpośrednio z odczuwanych dolegliwości (najczęściej bólowych), ograniczenia ruchomości stawu biodrowego, ale również z możliwości wykonywania codziennych czynności takich jak chociażby ubieranie skarpetek, schylanie się, siadanie, stanie i wiele innych [14]. Aloplastyka stawu biodrowego jest skuteczną metodą w leczeniu przewlekłego bólu zwyrodniałego stawu biodrowego, służącą poprawie sprawności fizycznej i właściwej ruchomości stawu biodrowego, jak również poprawie jakości życia chorego [3,14,15,16,17]. Endprotezoplastyka krótkotrzpieniowa (określana także często jako powierzchniowa lub przynasadowa) zazwyczaj bardziej oszczędza tkankę kostną i okoliczne tkanki miękkie, przywraca geometrię stawu biodrowego, pozwala szybko wrócić do aktywnego życia. Logroscino G. i wsp. ocenili osteointegrację tego typu protezy z kością, przeprowadzając badanie na 19 chorych, z którego wynika, że proteza ta zachowuje fizjologiczny rozkład naprężeń w kości udowej, pozwalając na optymalną osteointegrację implantu z ko ścią [18]. Na to miast Kim YH. i wsp., oce nia jąc przeżywalność trzpienia anatomicznego u chorych w obserwacji 7-letniej, zwrócili uwagę na dobrą osteointegrację trzpienia endoprotezy niezależnie od jakości kości, a nawet na dobrą przebudowę w przypadku osteoporozy [19]. Badany materiał w niniejszej pracy to 67 chorych. W ocenie klinicznej uzyskano przeważającą liczbę wyników bardzo dobrych i dobrych. Oceniano chorych za pomocą skal: HHS, WOMAC i NRS. W badaniu przedoperacyjnym średni wynik w skali HHS wynosił 39,8 pkt., a po 34 miesiącach od operacji wyniósł 90,3 pkt. Stwier dzo no więc istot ny wzrost war to ści ska li HHS po zabiegach operacyjnych o 50,5 pkt. Przede wszystkim uzyskano znaczne zmniejszenie dolegliwości bólowych i istotnie statystycznie lepszą ruchomość stawu w stosunku do wartości wyjściowych, jak również w odniesieniu do grupy kontrolnej pacjentów operowanych z użyciem endoprotezy z klasycznym trzpieniem anatomicznym. W ocenie Ghera S i Pa- DISCUSSION Hip osteoarthritis causes significant musculoskeletal dysfunction and the intensity of pain and re strict - ed mobility often make it impossible for patients to live and function independently in society [2,10,11,12, 13]. The disease mainly affects the elderly, but more and more young people suffering from this condition are requiring surgical treatment. This is confirmed by our sample, where the youngest surgical patient was 22 and the oldest 77 years old. This is why particular attention was paid to the evaluation of quality of life after arthroplasty. Broadly construed quality of life was directly connected to medical problems reported by the patients (usually pain) and the limited range of motion in the hip joint, but also to the ability to perform daily activities, such as putting on socks, bending, sitting down, standing, etc. [14]. Hip arthro - plasty is an effective method of treating chronic pain of the arthritic hip joint, serving to improve physical per formance and restore a good range of motion of the hip as well as improving patients quality of life [3,14,15,16,17]. Short stem (also called surface or metaphyseal) implant surgery often saves more bone tissue and surrounding soft tissues, restores geometry of the hip joint and allows for a quick return to active life. Lo - groscino G. et al. evaluated osseointegration of this type of prosthesis in a study of 19 patients, showing that the prosthesis maintained physiological stress distribution in the femur allowing for optimal osseo - integration of the implant [18]. Kim YH. et al. evalu - ated survival of the anatomical stem over a 7-year follow-up period and observed good osseointe gra - tion of the endoprosthesis stem regardless of the quality of the bone and even good remodeling in an osteoporotic patient [19]. Our sample consisted of 67 patients. Clinical eva - lu ation showed a predominance of excellent and good results. Patients were assessed with the HHS, WOMAC and NRS scales. The mean preoperative HHS score was 39.8 points, rising to 90.3 points at 34 months post-surgery, which represented a sig - nificant increase of 50.5 points. Above all, pain in - ten sity reported by patients was significantly lower and the hip range of motion significantly better com - pared to baseline scores, as well as in relation to the control group of patients implanted with a classic anatomical stem endoprosthesis. In a study by Gher S. and Pavan L. which in - cluded 65 patients with short stem prostheses, which is a comparable sample to our experimental group, the mean preoperative HHS score was 51 points and the mean postoperative score was 91 points. The 454

17 Tomaszewski W. et al., Evaluation of outcomes of hip arthroplasty van L, która obejmowała 65 chorych leczonych metodą krótkotrzpieniową, a więc na materiale porównywalnym z grupą badaną w niniejszym opracowaniu, średni wynik przedoperacyjny w skali HHS wynosił 51 pkt., natomiast pooperacyjny 91 pkt. Wyniki uzyskane przez tych autorów były zbliżone do opisanych powyżej. Wzrost wartości punktowej w skali HHS wy niósł 40 pkt., był więc nie co ni ższy od uzy - skanego w materiale własnym [5]. Podobne wyniki przedstawili Floerkemeier i wsp. Przeprowadzili badanie na 73 pacjentach, u których zastosowano trzpień krót ki. Śred ni wy nik ska li HHS uzy ska ny po 34 mie - siącach od operacji wyniósł 90,6 pkt, wartość przedoperacyjna to 41,4 pkt. Zmiana wartości punktowej to 49,2 pkt. jest to wynik porównywalny z badaniami własnymi [20]. Tóth K i wsp. przebadali porównywal ną gru pę 41 pa cjen tów, ze śred nią wie ku 49 lat (35-60 lat), u których zastosowano protezę krótkotrzpieniową Proxima. Autorzy Ci uzyskali poprawę wyników o 49 pkt. [4]. Oceniając w badaniach własnych jakość życia za pomocą skali WOMAC, uzyskano w badaniu przedoperacyjnym średni wynik w grupie badanej 32,6 pkt. Średni wynik skali WOMAC uzyskany po 34 miesiącach od operacji wyniósł 85,5 pkt. Stwierdzono istotny wzrost wartości skali WOMAC po zabiegu operacyjnym o 52,9 pkt. Wzrost wartości punktowej jest zbieżny z uzyskanym w skali HHS. Średni wynik leczenia jest niewiele niższy od wyników uzyskanych przez Kim YH i wsp. [19]. Na to miast zmia na war to ści punktowej oceny pooperacyjnej w stosunku do oceny przedoperacyjnej jest większa w materiale własnym, a więc uzyskano większą poprawę jakości życia. Wskazuje to, iż pacjenci kwalifikowani do operacji mieli bardzo zawansowaną chorobę zwyrodnieniową, a ich jakość życia przed operacją była wysoce niezadowalajaca. Oceniając wyniki leczenia w skali NRS okazało się, że po aloplastyce znacznie zmniejszyły się dolegliwości bólowe w porównaniu z oceną przedoperacyjną. W ocenie przedoperacyjnej pacjenci uzyskiwali średnio 6,6 pkt. W ocenie pooperacyjnej, w grupie badanej, śred ni wy nik ska li NRS to 1 pkt. Wy ni ki ska li NRS ko - relują z oceną parametru bólu w skalach HHS i WO- MAC. Podobne wyniki w skali NRS uzyskał Floerkemeier T. oceniając efekty zastosowania protezy krótkotrzpieniowej. Średni wynik pooperacyjny skali bólu w jego badaniu to 1,7 pkt., co jest wynikiem niewiele gorszym od uzyskanego w materiale własnym [20]. W odniesieniu do grupy kontrolnej, ocenianej w niniejszej pracy na podstawie wyników uzyskanych w badaniach z zastosowaniem skal NRS, HHS i WO- MAC, wykazano statystycznie istotne różnice pomiędzy obiema badanymi grupami. find ings of that study were similar to ours. The in - crease in HHS scores was 40 points, which is slightly less than the result obtained in our study [5]. Similar findings were reported by Floerkemeier et al., who conducted a study on 73 patients who received short stem implants. The mean HHS score at 34 months after surgery was 90.6 points, against a preoperative score of 41.4 points. The score thus increased by 49.2 points, which is comparable to our results [20]. Tóth K et al. studied a similar group of 41 patients of a mean age of 49 years (range: years) implant - ed with Proxima short stem prostheses, demonstra - ting an improvement of 49 points [4]. In the experimental group, the mean preoperative quality of life score calculated by means of the WOMAC index was 32.6 points. The mean WOMAC score at 34 months after surgery was 85.5 points. Thus, a significant increase of 52.9 points in WOMAC scores post-surgery was recorded. This change pa ral - leled the increase in HHS scores. The mean treat - ment result was slightly worse than the results ob - tained by Kim YH et al. [19]. The change between postoperative and preoperative scores was larger in our study, representing a greater increase in quality of life. This indicates very advanced arthritis and highly unsatisfactory pre-surgery quality of life in the patients qualified for surgery. Analysis of NRS scores showed that pain de - creas ed considerably after arthroplasty compared to preoperative scores. The mean preoperative score was 6.6 points, while the mean postoperative NRS score in the experimental group was 1 point. NRS scores correlated with HHS and WOMAC scores, which evaluate pain intensity. Similar NRS results were reported by Floerkemeier T. in an evaluation of metaphyseal prosthesis implantation outcomes. The mean postoperative pain score in his study was 1.7 points, which is only slightly worse than the result reported by us [20]. Statistically significant differences between both groups were observed in relation to the control group evaluated in this study on the basis of NRS, HHS and WOMAC scores. It should be pointed out that spine-related co-mor - bidities characterized by pain and limited mobility have a significant impact on the final outcome of surgical treatment, including patients quality of life. Above all, our study confirms that patients who have undergone surgical treatment cannot be evaluated only with regard to the arthritic hip, but should be subjected to a comprehensive evaluation. The pa tients in the study were fully and properly qualified for hip arthroplasty, but required further treatment of spinerelated co-morbidities to improve their quality of life. 455