Typy aktywności życiowej i zawodowej

Transkrypt

1 Typy aktywności życiowej i zawodowej dr Henryk Jarosiewicz Uniwersytet Wrocławski Wrocław

2 Plan wystąpienia Typy aktywności życiowej i zawodowej Założenia Model Typy psychologiczne Typ aktywności życiowej i zawodowej Zastosowania modelu Diagnoza typów aktywności zawodowej Narzędzia Wyniki Wnioski

3 Założenia: JAK DORADCA WIDZI KLIENTA?

4 Mark Savickas twierdzi, że "Gdy zmienia się muzyka, zmienia się taniec. Wyróżnia trzy paradygmaty interwencji doradczej. Ale z drugiej strony trzeba zauważyć, za L. Wittgensteinem, że granice naszego języka, to granice naszego świata Chcę pokazać, że ludzie mają skłonność do podejmowania pewnych tańców w swoim życiu i karierze zawodowej. Innymi słowy ludzie są typowi. Co należy wykorzystać w procesie konstruowania kariery.

5 Twórcy poradnictwa zawodowego Marian Kulczycki; psycholog Koncepcja radzenia sobie w życiu, rozumianego jako rozwiązywanie problemów życiowych; Zarys relacyjnej koncepcji poradnictwa (1985) Działalność człowieka - aspekty podmiotowe i przedmiotowe (1985) Psychologiczne warunki radzenia sobie w życiu (1990) Alicja Kargulowa; pedagog Koncepcja doradztwa dialogicznego Teoria i praktyka poradnictwa (Warszawa 2015, WN PWN) Aktualne koncepcje: Mark Savickas, Konstruowanie kariery: Aktorzy, Uczestnicy i Autorzy (2011).

6 Co to jest poradnictwo? Poradnictwo stanowi swoistą formę współpracy ludzi pomiędzy sobą, z której korzyści odnoszą obie strony. Psychologiczne poradnictwo życiowe jest to specyficzna działalność psychologów, ukierunkowana na ułatwienie ludziom radzenia sobie z codziennymi sprawami życiowymi Zasadniczym celem w poradnictwie życiowym jest takie pogłębienie i rozszerzenie przygotowania do życia określonej osoby, aby mogła samodzielnie radzić sobie z nasuwającymi się problemami i osiągać coraz to wyższy poziom jakości życia (Kulczycki 1985)

7 Zadania doradcy Zadaniem doradcy jest rozwiązanie problemów radzącego się związane z optymalizacją innych podejmowanych przez niego działań lub ze zwiększeniem jego >wewnętrznej< świadomości. A. W pierwszym wypadku może być rozumiane jako pobudzenie do podjęcia decyzji, potwierdzenie, pogłębienie lub przekształcenie decyzji działania. B. W drugim wypadku, jako stymulowanie refleksyjności i zwiększanie emancypacji radzącego się od jego lęków i uprzedzeń (Kargulowa, 2005, str. 38).

8 PRZEDMIOT PORADNICTWA

9 Życie człowieka Według Mariana Kulczyckiego "Przedmiotem naszych zainteresowań jest życie człowieka we wszystkich jego psychologicznych aspektach. Ujmuje się je jako zorganizowaną i rozwijającą się - w zmieniającym się świecie - aktywność, która jest ukierunkowana na radzenie sobie z codziennymi problemami życiowymi w dążeniu do osiągnięcia wysokiej jakości życia M. Kulczycki, Zarys relacyjnej koncepcji poradnictwa, 1985, s. 142.

10 Aktywność, a relacje Pytania: Co to jest aktywność? Jak jest zorganizowana? Jak się rozwija? Założenie: Aktywność występuje w różnych formach i wykazuje wiele różnorodnych właściwości. Zależą one głównie od wzajemnych relacji poszczególnych osób z ich otoczeniem (Kulczycki)

11 - Żegnaj - odpowiedział lis. -A oto mój sekret. Jest bardzo prosty: dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu. - Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu - powtórzył Mały Książę, aby zapamiętać. NAJWAŻNIEJSZE JEST NIEWIDOCZNE DLA OCZU

12 Proces oswajania i jego wytwory: pożądane (wartościowe) relacje Mały Książę poszedł zobaczyć się z różami. - Nie jesteście podobne do mojej róży, nie macie jeszcze żadnej wartości - powiedział różom. Nikt was nie oswoił i wy nie oswoiłyście nikogo. Jesteście takie, jakim był dawniej lis. Był zwykłym lisem, podobnym do stu tysięcy innych lisów. Lecz zrobiłem go swoim przyjacielem i teraz jest dla mnie jedyny na świecie Wartość: Wartość jest to relacja odpowiadania: czegoś komuś z uwagi na coś.

13 Bankier Bankier w chwili przybycia Małego Księcia tak był zajęty, że nawet nie podniósł głowy Nie miał kiedy zauważyć gościa i odpowiedzieć dzień dobry, bo... ciągle liczył swój majątek: - Trzy plus dwa równa się pięć. Pięć plus siedem dwanaście. Dwanaście i trzy piętnaście. Dzień dobry. Piętnaście i siedem dwadzieścia dwa

14 Król Oto poddany! krzyknął Król, gdy zobaczył Małego Księcia. Mały Książę spytał: Widzisz mnie przecież po raz pierwszy, w jaki więc sposób mogłeś mnie rozpoznać? Nie wiedział, że dla królów świat jest bardzo prosty. Wszyscy ludzie są poddanymi. Zbliż się, abym cię widział lepiej powiedział Król, bardzo dumny, że nareszcie może nad kimś panować. Mały Książę poszukał wzrokiem miejsca, gdzie by mógł usiąść, lecz cała planeta zajęta była przez wspaniały płaszcz gronostajowy

15 Starszy Pan - Geograf Geograf jest zbyt ważną osobistością, aby mógł pozwolić sobie na łazikowanie. On nie opuszcza swego biura, lecz przyjmuje badaczy, wypytuje i notuje ich spostrzeżenia. A gdy uwagi któregoś uzna za interesujące, wtedy każe robić wywiad o moralności danego badacza.

16 DYNAMIZMY zachowanie POZNANIE treści: motywy materialne PRZEŻYCIE wartości: motywy osobiste kierunek wola UMYSŁ cele i sposoby

17 DYNAMIZMY napęd Klimat A wola Klimat B Kultura I Kultura II WIEDZA obiekty samowiedza uczucia DĄŻENIA wartości Kultura IV Kultura III Klimat D kierunek Klimat C UMYSŁ Obraz siebie, świata i relacji

18 Czynności i wytwory Kazimierz Twardowski O czynnościach i wytworach Życie psychiczne składa się z czynności i ich wytworów (oraz dyspozycji do podejmowania czynności) Wytworem jest to, co powstaje wskutek czynności Wytworem spostrzegania podniet jest działanie Skutek zewnętrzny: zmiana w sytuacji materialnej Wytworem doznawania jest komunikowania się Skutek zewnętrzny: więź i współpraca Wytworem odczuwania dążeń jest wyobraźnia (ideały ego) Skutek dalszy: twórczość Wytworem refleksji jest obraz siebie (ja) i świata Skutek dalszy: cele oraz kierowanie sobą

19 Czynności DYNAMIZMY napęd Klimat A wola Klimat B Spostrzeganie Doznawanie WIEDZA obiekty samowiedza uczucia DĄŻENIA wartości Refleksja Odczuwanie Klimat D kierunek Klimat C UMYSŁ Obraz siebie, świata i relacji

20 Wytwory DYNAMIZMY zachowanie Kultura adhokracji (Adhocracy) wola Kultura klanu (Clan) WIEDZA motywy materialne Działanie Cele (kierowanie) Komunikacja (współpraca) Wyobraźnia (twórczość) DĄŻENIA motywy osobiste Kultura rynku (Market) kierunek Kultura hierarchii (Hierarchy) OBRAZ UMYSŁOWY cele i sposoby, Wrocław

21 DYNAMISMS Behawiour Climate A will Climate B Culture I (Adhocracy) Culture II (Clan) (SELF)KNOWLEDGE objects self-knowledge feelings STRIVINGS values Cilmate D Culture IV (Market) direction Culture III (Hierarchy) Climate C MIND Image of self, world and relationships, Wrocław

22 TYPY PSYCHOLOGICZNE

23 Istota typu wg C. Junga Warunki zewnętrzne i dyspozycja wewnętrzna nader często faworyzują jeden mechanizm, ograniczając, czy utrudniając działalność drugiego. Jeśli w jakiś sposób przejdzie to w stan chroniczny, powstanie typ, to znaczy postawa habitualna polegająca na tym, że jeden mechanizm stale dominuje (C. Jung Typy psychologiczne, par. 6); Termin habitus (gr. h eksis) to stan, sposób istnienia. Typ jest to zatem jakiś stan, bądź sposób istnienia dynamicznego podmiotu. Jest to pewna forma aktywności psychicznej, która pozostaje taka sama nawet wtedy, gdy warunki się zmienią (Jung, par. 727) W swoim dojrzewaniu i rozwoju podmiot nie tylko coś robi, ale staje się jakiś. Są to różnice jakościowe.

24 Funkcje psychologiczne wg C. Junga Funkcje irracjonalne Wrażenia Intuicje Myślenie Uczucia Kapitał Kariery Funkcje racjonalne, sądy 24

25 DYNAMIZMY napęd Typ Działacza Typ Społeczny WIEDZA motywy materialne Typ Kierujący Typ Twórczy kierunek wola DĄŻENIA motywy osobiste OBRAZ cele i sposoby Album doradcy zawodowego 25

26 Ludzi są typowi C. G. Jung zwraca uwagę na dwa aspekty, których dostatecznie nie odróżnił: na typowe funkcje psychiczne, tj. czynności naszej psychiki, oraz na typ aktywności. Cztery typy psychologiczne: od dawana zwracałem uwagę na to, że oprócz różnic indywidualnych pojawiają się różnice typowe, związane z typem psychologicznym ( Typy psychologiczne, par. 6). Obok tego wyróżnia typowe postawy: zrazu rzuciły mi się w oczy dwa typy, które określiłem mianem "introwertycznego" i "ekstrawertycznego" Są to postawy osoby!

27 Model w metodzie DISC

28 Typy modelu DISC

29 Typologie: źródła Carl G. Jung ( ) Typy psychologiczne 1921 William Stern ( ) Osoba i rzecz. System krytycznego personalizmu (1923) J. Nuttin ( ) Struktura osobowości (1968) "Zachowanie człowieka różni się jednak od procesów fizjologicznych tym, że jest w mniejszym czy większym stopniu upersonalizowane (personnalise), tj. stanowi całościową i znaczącą odpowiedź jednostki na sytuację, mającą dla niej znaczenie. Tak więc psychologię człowieka można określić jako naukę o osobie zachowującej się w świecie, jak również jako badanie zachowania.

30 TYPY AKTYWNOŚCI OSOBY

31 Aktywność życiowa (zawodowa) Człowiek nie tylko jakoś funkcjonuje (typ psychologiczny), ale w jakiś sposób aktywnie działa. Człowiek jest istotą wewnętrznie rozdartą, jego życie jest dramatem, to jest napięciem między dzianiem się i działaniem. Działa o ile podejmuje twórcze decyzje. W refleksyjnym działaniu można wyróżnić (za: M. Kulczycki) 1. Procesy orientacyjne tworzenie obrazu świata 2. Procesy decyzyjne 3. Konstruowanie programów działania 4. Realizacja programów

32 Rydwan platońska alegoria duszy Motyw ten odwołuje się (bardziej lub mniej świadomie) do starożytnej analogii rydwanu do duszy ludzkiej, opisywanej w takich tekstach, jak Republika lub Fajdros Platona lub hinduskich Upaniszadach.

33 Cztery typy aktywności Zasadnicze znaczenie dla aktywności mają procesy orientacyjne, a więc to, w jaki sposób osoba ( woźnica ) widzi siebie i świat. Jaka mapa (obraz świata) taka jazda! Typ Aktora Aktor "widzi" sytuację i siebie w sytuacji, z reguły jako jej twórcę; orientacja ekstrawertywna Typ Uczestnika Posiada subiektywny (niejasny) obraz relacji społecznych, w których uczestniczy i które przeżywa; jest to człowiek uczuć, rozwiązuje problemy Typ Realizatora Ma obiektywny (jasny) obraz rzeczy, które poznaje; jest to człowiek wiedzy, realizuje zadania Typ Autora Tworzy introwertywny obraz siebie; jest to człowiek autokreacji, jego aktywność jest ekspresją ja

34 34 (dążenia) PRZEŻYCIE Uczestnik ZACHOWANIE (dynamizm) Aktor Autor CEL (umysł), Wrocław (wiedza) POZNANIE Realizator

35 BEHAWIOR (dynamisms) actor type (SELF)KNOWLEDGE objects doer type I IV II III participant type STRIVINGS values author type AIMS Image of self, world and relationships, Wrocław

36 Aktorem być Typ Aktora jest zorientowany ekstrawertywnie na sytuację zewnętrzną, która jest >areną< spontanicznego działania i okazją do >pokazywania< siebie i swoich wytworów. Aktor jest człowiekiem ekspresji; widoczną cechą jego zachowania jest ruch i zmiana.

37 Realizatorem być Typ Realizatora zorientowany na rzeczy i procesy, które można poznawać po to, aby je mieć lub na nie działać. Realizator jest człowiekiem wiedzy. Jest nastawiony na realizację zadań, zatem odpowiada mu klimat relacji do rzeczy i informacji, które są motywami jego decyzji.

38 Uczestnikiem być Typ Uczestnika zorientowany na relacje zależności, które są przeżywane uczuciowo. Uczestnik jest człowiekiem uczuć. Odpowiadający mu klimat to relacje społeczne: przeżywa relacji z ludźmi i odczuwa wartości.

39 Autorem być Typ Autora jest zorientowany introwertywnie, na treści środowiska wewnętrznego, z których kształtuje własne "ja". Autor jest człowiekiem autokreacji. - Zaczynam rozumieć - powiedział Mały Książę. - Jest jedna róża... zdaje mi się, że ona mnie oswoiła...

40 PODSUMOWANIE

41 Aktor spostrzeganie doznawanie Realizator Uczestnik refleksja odczuwanie Autor Album doradcy zawodowego 41

42 Paradygmaty doradztwa, a typy aktywności Mark Savickas wyróżnił trzy paradygmaty interwencji kariery: aktora (actor), uczestnika (agent) i autora (author). Nasza metafora brzmi: jaka muzyka, taki taniec; jaki człowiek takie doradztwo Typy aktywności są to typowe osobowości, a więc te relacje w obrazie siebie i świata, które dana osoba uznała za ważne dla siebie, za swoje. Typ aktywności powodują, że osoba w określony sposób projektuje własne życie i karierę zawodową, oraz organizuje siebie do działania (charakter zawodowy).

43 Zastosowania W procesie konstruowania kariery zasadnicze znaczenie ma język! Wyróżnienie i werbalne oznaczenie - czterech typów aktywności dostarcza skutecznego narzędzia w procesie konstruowania tożsamości narracyjnej. Zastosowanie: 1. Indywidualne doradztwo kariery. 2. Ocena przygotowania do kariery zawodowej populacji młodzieży na poziomie szkoły średniej (badania masowe). 3. Teoria doradztwa kariery: W kształceniu zawodowym, które ma wspierać w przygotowaniu do kariery zawodowej, ujmuje się klientów jako agentów. Agent to zarówno Uczestnik, jak i Realizator kariery.

44 THANK YOU!