Umowa dostawy. Aktualne umowy gospodarcze

Transkrypt

1 Umowa dostawy Aktualne umowy gospodarcze Prawo i zarządzanie

2 Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp. z o.o. al. Krakowska 271, Warszawa tel.: , , faks: , Karolina Tobolska Warszawa 2010

3 Copyright 2010 ISBN: Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. al. Krakowska 271, Warszawa tel.: , , faks: , Opracowanie edytorskie: Aleksandra Towpik Skład: Dorota Kopytowska Wszelkie prawa zastrzeżone, prawo do tytułu i licencji jest własnością Dashöfer Holding Ltd. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji, również na nośnikach magnetycznych i elektronicznych, bez zgody Wydawcy jest zabronione. Ze względu na stałe zmiany w polskim prawie oraz niejednolite interpretacje przepisów Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialności za zamieszczone informacje. 3

4 Spis treści I. Zagadnienia ogólne... 5 II. Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron III. Wzór umowy licencyjnej IV. Orzecznictwo sądowe Pobierz wzór umowy jako plik RTF 4

5 Zagadnienia ogólne I. ZAGADNIENIA OGÓLNE Polski system prawa należy do nielicznych, w których umowa dostawy jest odrębnym typem stosunku obligacyjnego. Występowanie umowy dostawy było charakterystyczne zwłaszcza dla państw socjalistycznych i modelu gospodarki nakazowo-rozdzielczej. W okresie zmian ustrojowych i gospodarczych zapoczątkowanych w 1989 r. zdecydowano się na utrzymanie w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r., nr 16, poz. 93 ze zm.), dalej jako k.c., odrębnej regulacji dotyczącej umowy dostawy (art k.c.). W systemach prawnych innych państw członkowskich Unii Europejskiej umowa dostawy rzadko występuje jako wyodrębniony przez ustawodawcę typ stosunku zobowiązaniowego. We Włoszech umowa dostawy jest umową nazwaną, uregulowaną w przepisach art Codice civile z dnia 16 marca 1942 r. Z kolei we Francji, Niemczech i Wielkiej Brytanii umowa dostawy zwykle jest traktowana jako podtyp umowy sprzedaży, a dostawa towarów (ang. delivery of goods) jest jednym z obowiązków sprzedawcy. Dla umowy dostawy istotna jest swoboda przepływu towarów, uregulowana w przepisach pierwotnego prawa wspólnotowego. Ma ona szczególne znaczenie w sytuacji, gdy dostawca i odbiorca mają swoje miejsce zamieszkania, siedzibę lub główne miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej. uregulowania Unii Europejskiej Swoboda przepływu towarów jest jednym z fundamentów rynku wewnętrznego. Zgodnie z art. 14 ust. 2 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską (traktatu rzymskiego) z dnia 25 marca 1957 r., dalej jako TWE, rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób i kapitału. Swoboda przepływu towarów wyraża się w następujących zakazach i nakazach kierowanych do państw członkowskich: a) w zakazie stosowania ceł i opłat o skutku równoważnym do cła (art TWE); swoboda przepływu towarów b) w zakazie dyskryminacyjnego lub protekcjonistycznego stosowania podatków (art TWE); c) w zakazie wprowadzania ograniczeń ilościowych w przywozie i wywozie towarów oraz stosowania środków o skutku podobnym (art TWE), przy czym dopuszczalne jest wprowadzenie przez państwo członkowskie zakazów lub ograniczeń przywozowych, wywozowych, tranzytowych, z powołaniem się na względy moralności publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochronę zdrowia i życia ludzi i 5

6 Zagadnienia ogólne zwierząt lub ochronę roślin, ochronę narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej, bądź ochronę własności przemysłowej i handlowej (por. art. 30 TWE). Zastosowane zakazy lub ograniczenia nie mogą jednak prowadzić do dyskryminacji towarów z innego państwa członkowskiego; nie mogą też stanowić ukrytych ograniczeń w handlu między państwami członkowskimi; d) w nakazie dostosowania monopoli państwowych o charakterze handlowym w taki sposób, aby wykluczona była jakakolwiek dyskryminacja między obywatelami państw członkowskich w stosunku do warunków zaopatrzenia i zbytu (art. 31 TWE). Swoboda, o której mowa, dotyczy towarów dwojakiego rodzaju, a mianowicie: a) towarów pochodzących z państw członkowskich (towarów wspólnotowych) oraz b) towarów pochodzących z państw trzecich, znajdujących się w swobodnym obrocie w państwach członkowskich. Definicja towaru wspólnotowego jest zawarta w art. 4 pkt 7 rozporządzenia Rady nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r., ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (O.J. L. 302 z dnia 19 października 1992, p ). Zgodnie z powołanym przepisem, towarem wspólnotowym jest w szczególności towar, który został wytworzony bądź w znacznej części przetworzony na obszarze celnym Wspólnoty (czyli na terytorium któregokolwiek państwa członkowskiego). Z kolei towarem pochodzącym z państwa trzeciego, znajdującym się w swobodnym obrocie w państwach członkowskich jest jak wynika z art. 24 TWE produkt, w stosunku do którego dopełniono wszelkich formalności przywozowych oraz pobrano wszelkie wymagane cła i opłaty o skutku równoważnym do cła, pod warunkiem, że produkt ten nie korzystał z całkowitego lub częściowego zwrotu ceł lub opłat. Pojęcie towaru jest zatem kluczowe dla wyznaczenia ram zastosowania przedmiotowej swobody. Zauważyć należy, że ani przepisy pierwotnego, ani wtórnego prawa wspólnotowego nie definiują pojęcia towar. Europejski Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniu z 10 grudnia 1968 r. w sprawie 7/68 Komisja przeciwko Włochom (ECR [1968, s. 423) uznał, że towarem może być każdy przedmiot posiadający wartość pieniężną, który może być przedmiotem transakcji handlowych. W rozumieniu prawa wspólnotowego towarem mogą być zatem także rzeczy ruchome oznaczone co do gatunku, które zostaną wytworzone i dostarczone w wykonaniu umowy dostawy. Umowa dostawy jest również uregulowana w przepisach wtórnego prawa wspólnotowego. Do przedmiotowej umowy odnosi się w ograniczonym zakresie dyrektywa 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (O.J. L. 171, p. 12). Zgodnie dyrektywa 1999/44/WE 6

7 Zagadnienia ogólne z art. 1 ust. 4, umowa dostawy towarów konsumpcyjnych, które mają być wytworzone czy wyprodukowane dla celów dyrektywy, jest uważana za umowę sprzedaży. Należy podkreślić, że powyższa regulacja dotyczy obrotu konsumenckiego (umów jednostronnie profesjonalnych). W związku z tym dyrektywa znajduje zastosowanie jedynie do umów dostawy, zawieranych pomiędzy konsumentem (odbiorcą) a przedsiębiorcą (dostawcą), których przedmiotem są towary konsumpcyjne. Konsumentem, zgodnie z art. 1 ust. 2 lit. a dyrektywy 1999/44/WE, jest każda osoba fizyczna, która w umowach objętych dyrektywą działa w celach niezwiązanych z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem. Dostawcą będzie natomiast każda osoba fizyczna lub prawna, która na podstawie umowy zobowiązuje się dostarczyć wytworzone lub wyprodukowane towary konsumpcyjne w ramach swojej działalności handlowej, przedsiębiorstwa lub zawodowej (por. art. 1 ust. 2 lit. b dyrektywy 1999/44/WE, który definiuje pojęcie sprzedawcy). Z kolei w świetle art. 1 ust. 2 lit. b powołanej dyrektywy towary konsumpcyjne to wszystkie materialne rzeczy ruchome, z wyjątkiem: towarów sprzedawanych w drodze egzekucji lub w inny sposób przez władze sądowe; wody, gazu, gdy nie są wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości; elektryczności. Dyrektywa 1999/44/WE została implementowana do polskiego systemu prawnego ustawą z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2002 r., nr 141, poz ze zm.). Powyższa ustawa nie dotyczy umowy dostawy, ponieważ transponowanie przepisów dyrektywy do krajowego porządku prawnego w części dotyczącej tej umowy zostało dokonane przez dodanie art k.c. Należy wspomnieć, że Komisja Europejska dnia 8 października 2008 r. przyjęła projekt nowej dyrektywy w sprawie praw konsumentów (ang. directive on consumer rights). Dyrektywa określa w sposób kompleksowy prawa konsumentów, łącząc i ujednolicając przepisy czterech obowiązujących obecnie tzw. dyrektyw konsumenckich. Istotne jest również, że w projekcie odstąpiono od zasady minimalnej harmonizacji na rzecz harmonizacji pełnej. Oznacza to, że jeśli projekt zostanie przyjęty, wtedy państwa członkowskie nie będą mogły wprowadzać do krajowych porządków prawnych przepisów odbiegających od ustanowionych w dyrektywnie, nawet jeśli gwarantowałyby one wyższy poziom ochrony konsumentów (art. 4 projektu). Dyrektywa ma zatem wyznaczać jednolite we wszystkich państwach członkowskich standardy związane z ochroną konsumentów. Jest to istotne również w kontekście umowy dostawy, której dotyczą przepisy projektu. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 2 projektu dyrektywy przepisy o niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową oraz o gwarancji handlowej należy stosować do umów dostawy towarów, które mają być wytworzone lub wyprodukowane. Należy również zauważyć, że tak rozumiana umowa dostawy (ang. a contract for the supply of goods, niem. die Lieferung von Waren) jest odróżniana od dostawy towarów (ang. delivery of goods, niem. 7

8 Zagadnienia ogólne lieferung), która z kolei jest traktowana przez ustawodawcę unijnego jako jeden z obowiązków sprzedawcy. Powyższy projekt, aby stał się obowiązującym prawem, musi zostać przyjęty przez Parlament Europejski oraz zaakceptowany przez rządy państw członkowskich reprezentowane w Radzie Ministrów. Szczególną rolę w kreowaniu stosunków umownych, w tym również umowy dostawy, odgrywają Zasady Europejskiego Prawa Kontraktów (Principles of European Contract Law PECL). Zostały one opracowane przez Komisję do spraw Europejskiego Prawa Umów i mają zostać włączone jako część ogólna do Europejskiego Kodeksu Cywilnego. W założeniu PECL mają być zbiorem neutralnych zasad, niezwiązanych z konkretnym porządkiem prawnym, które można wykorzystać w kreowaniu stosunków umownych. Zasady nabierają szczególnego znaczenia w sytuacji, gdy umowa dostawy jest zawierana między podmiotami z różnych państw członkowskich. Podkreślić ponadto należy, że PECL mogą być stosowane do wszelkich typów stosunków zobowiązaniowych, niezależnie od tego, czy są one nawiązywane w obrocie dwustronnie profesjonalnym (tj. między przedsiębiorcami), jednostronnie profesjonalnym (tj. między przedsiębiorcą a konsumentem), czy też dwustronnie konsumenckim. rola PECL PECL nie regulują w sposób autonomiczny umowy dostawy, określają jednak ogólne zasady zawierania i wykonywania umów. Zasady Europejskiego Prawa Kontraktów nie są wprawdzie zbiorem norm prawnych, jednakże na podstawie art PECL dopuszczalne jest ich stosowanie do kreowania stosunków umownych. Zgodnie z art PECL Zasady mogą być zastosowane w następujący sposób: a) Po pierwsze strony mogą je inkorporować do umowy dostawy lub mogą wyrazić zgodę na poddanie stosunku umownego Zasadom (art ust. 2 PECL). Podstawą prawną w tym zakresie jest przepis art k.c., statuujący zasadę swobody umów. Pamiętać jednak należy, że treść wykreowanego w ten sposób stosunku prawnego nie może być sprzeczną z jego właściwością (naturą), ustawą ani z zasadami współżycia społecznego (argument z art in fine k.c.). Poddanie umowy dostawy Zasadom może się odbyć w dwojaki sposób. Strony mogą bowiem zawrzeć umowę ramową, w treści której określą, iż wszystkie kreowane między nimi stosunki zobowiązaniowe powstaną i będą wykonywane w oparciu o PECL. Konsekwencją powyższego będzie konieczność przestrzegania Zasad przy zawarciu i wykonaniu umowy dostawy, pełniącej wówczas rolę umowy wykonawczej w stosunku do uprzednio zawartej umowy ramowej. Innym sposobem na poddanie umowy dostawy regułom wskazanym w PECL jest odwołanie się do nich w treści oferty bądź w umowie o negocjacje. b) Po drugie jeśli strony umowy dostawy wyraziły wolę poddania stosunku 8

9 Zagadnienia ogólne zobowiązaniowego ogólnym zasadom prawa (tzw. klauzula general principles of contact law), względnie lex mercatoria lub innym podobnym zasadom (art ust. 3 lit. a PECL), to sąd powszechny bądź polubowny będzie mógł uznać, że zamiarem stron było wykreowanie stosunku prawnego (umowy dostawy) w oparciu o PECL. Przepis art ust. 3 lit. a PECL pełni zatem rolę wskazówki interpretacyjnej dla organów rozstrzygających ewentualne spory wynikłe z umowy dostawy. c) Po trzecie umowa dostawy może być interpretowana zgodnie z Zasadami, jeśli strony nie poddały stosunku zobowiązaniowego żadnemu systemowi prawa ani zasadom prawa (art ust. 3 lit. b PECL). Jest to przepis o charakterze kolizyjnym, którego zastosowanie jak się wydaje będzie miało charakter raczej wyjątkowy. Jednocześnie pełni on rolę normy interpretacyjnej dla sądów powszechnych i polubownych. d) Po czwarte zgodnie z art ust. 4 PECL, Zasady mogą być zastosowane do umowy dostawy w kwestiach, które nie zostały uregulowane w systemie lub w przepisach prawa właściwego. Powyższy przepis pozwala sądom powszechnym lub polubownym na wypełnienie luki prawnej. Znajduje on zastosowanie na etapie sporu wynikłego z umowy dostawy. Istotne znaczenie dla kreowania stosunków zobowiązaniowych między obywatelami pochodzącymi z różnych państw członkowskich Unii Europejskiej ma również konwencja o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, otwarta do podpisu w Rzymie dnia 19 czerwca 1980 r., czyli konwencja rzymska (O.J. C 169 z dnia 8 lipca 2005 r., p ). Konwencja obowiązuje w Rzeczpospolitej Polskiej od dnia 1 sierpnia 2007 r. Została ona ratyfikowana jako sporządzona w Luksemburgu dnia 14 kwietnia 2005 r. konwencja o przystąpieniu Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej do Konwencji o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, otwartej do podpisu w Rzymie w dniu 19 czerwca 1980 r., oraz do Pierwszego i Drugiego Protokołu w sprawie jej wykładni przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (Dz.U. z 2008 r., nr 10, poz. 57). Z kolei w państwach, które przystąpiły do Unii Europejskiej przed 2004 r., konwencja rzymska obowiązuje od dnia 1 kwietnia 1991 r. konwencja rzymska Artykuł 1 konwencji rzymskiej wyznacza zakres jej zastosowania. Zgodnie z powołanym przepisem konwencję stosuje się do zobowiązań umownych w stanach faktycznych, które wykazują związek z prawem różnych państw członkowskich Unii Europejskiej. W związku z powyższym wskazane w konwencji zasady wyboru prawa właściwego dla zobowiązań umownych będą miały istotne znaczenie dla umów dostawy, w których występuje element transgraniczny, tzn. takich, których stronami są obywatele z różnych państw członkowskich, względnie przedsiębiorcy mający swoją siedzibę lub główne miejsce 9

10 Zagadnienia ogólne prowadzenia działalności gospodarczej w różnych państwach Unii Europejskiej. Konwencja rzymska umożliwia stronom umowy dostawy dokonanie wyboru prawa, któremu stosunek obligacyjny będzie podlegał. W zakresie wyboru prawa należy zwrócić uwagę na dwie kwestie: po pierwsze strony umowy dostawy mogą wybrać taki system prawny, który lepiej chroni ich interesy niż przepisy k.c. (np. zaostrza przesłanki odpowiedzialności kontraktowej); po drugie wybór prawa, któremu umowa dostawy będzie podlegać, pozwoli uniknąć dodatkowych kosztów związanych z dochodzeniem przed zagranicznym sądem ewentualnych roszczeń wynikających z umowy dostawy. Zgodnie z art. 10 konwencji rzymskiej, prawo właściwe dla umowy dostawy będzie miało zastosowanie w szczególności do: a) jej wykładni; b) wykonywania wynikających z niej zobowiązań; c) skutków całkowitego lub częściowego niewykonania zobowiązań, łącznie z określeniem wysokości szkody w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym przepisy prawa oraz w granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe; d) różnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienia i utraty praw, wynikającej z upływu terminów; e) skutków nieważności umowy. Przepis art. 3 konwencji rzymskiej kreuje zasadę wyboru prawa, któremu będzie podlegać umowa dostawy. Wybrane przez strony prawo może mieć zastosowanie do całej umowy lub jej części, przy czym konwencja wymaga, aby wybór prawa był wyraźny lub w sposób dostatecznie pewny wynikał z postanowień umowy, względnie z okoliczności sprawy. Oznacza to, że strony umowy dostawy mogą poddać wszystkie bądź tylko niektóre jej postanowienia przepisom prawnym obowiązującym w wybranym przez nie państwie członkowskim. Podkreślić ponadto należy, że strony umowy dostawy mogą poddać stosunek zobowiązaniowy prawu jakiegokolwiek państwa, które ratyfikowało konwencję rzymską. W związku z powyższym nie ma przeszkód, aby polski dostawca i francuski odbiorca ustalili, że prawem właściwym dla umowy dostawy będzie np. prawo włoskie czy niemieckie. Istotne jest również, że strony umowy dostawy mogą dokonać zmiany prawa, któremu umowa podlegała na podstawie art. 4 konwencji rzymskiej. Zgodnie z art. 3 ust. 2 konwencji strony umowy dostawy mogą w każdym czasie umówić się, że umowa będzie podlegać prawu innemu niż to, które dla umowy było uprzednio właściwe. Dokonana zmiana prawa nie może jednak naruszać ważności umowy ze względu na jej formę ani praw osób trzecich. Odnosząc się do kwestii wyboru prawa, któremu podlegać będzie umowa dostawy, należy podkreślić, że konwencja rzymska daje swobodę w zakresie wyboru prawa materialnego, które będzie stosowane do umowy dostawy, nie ma więc zastosowania do dochodzenia ewentualnych roszczeń 10

11 Zagadnienia ogólne wynikających z umowy. Ponadto w celu usunięcia wszelkich wątpliwości co do przepisów prawnych, wedle których oceniana jest umowa dostawy, należy postulować, by zawsze gdy występuje element transgraniczny, strony dokonały w treści umowy wyraźnego wskazania systemu prawnego, któremu będzie ona podlegać. Pozwoli to na wyeliminowanie wątpliwości, które mogą się pojawić, zwłaszcza w braku wyboru prawa, o czym niżej. Jeżeli natomiast strony umowy dostawy nie dokonają wyboru prawa, wówczas będą obowiązywać zasady określone w art. 4 konwencji rzymskiej. W analizowanym przypadku umowa dostawy będzie podlegać prawu państwa, z którym wykazuje ona najściślejszy związek. Jednocześnie art. 4 ust. 2 konwencji rzymskiej wprowadza domniemanie, że umowa wykazuje najściślejszy związek z państwem, w którym strona, na której spoczywa obowiązek spełnienia świadczenia charakterystycznego, w chwili zawarcia umowy ma miejsce zwykłego pobytu, lub w przypadku spółki, stowarzyszenia lub osoby prawnej siedzibę zarządu. Jeśli natomiast umowa dostawy została zawarta w ramach działalności gospodarczej lub zawodowej strony, domniemywa się, że umowa wykazuje najściślejszy związek z państwem, w którym znajduje się jej główne przedsiębiorstwo, lub jeśli zgodnie z umową świadczenie ma być spełnione przez inne przedsiębiorstwo niż główne z państwem, w którym znajduje się to inne przedsiębiorstwo. Wskazane wyżej domniemania mają charakter obalalny; nie znajdą bowiem zastosowania, gdy z okoliczności będzie wynikać, że umowa dostawy wykazuje ściślejszy związek z innym państwem (argument z art. 4 ust. 5 in fine konwencji rzymskiej). Domniemań tych nie stosuje się również wtedy, gdy świadczenie charakterystyczne jest niemożliwe do ustalenia (art. 4 ust. 5 in principio konwencji rzymskiej). Jak z powyższego wynika, ustalenie prawa, któremu podlegać będzie umowa dostawy w sytuacji, gdy strony nie dokonały wyboru na podstawie art. 3 konwencji rzymskiej, będzie dokonywane w dwóch etapach: po pierwsze należy ustalić świadczenie charakterystyczne w umowie dostawy; po drugie trzeba określić czy podmiot, na którym spoczywa obowiązek spełnienia świadczenia charakterystycznego, prowadzi działalność gospodarczą, czy nie. Problematyczne może być wskazanie świadczenia charakterystycznego w umowie dostawy. Przedmiotowa umowa ma charakter dwustronnie zobowiązujący, jest ponadto umową wzajemną. Z treści art. 605 k.c. wynika, że w umowie dostawy cztery świadczenia decydują o jej differentia specifica, tj. wytworzenie rzeczy oznaczonych co do gatunku, dostarczenie ich częściami albo periodycznie oraz odebranie rzeczy i zapłacenie ceny. Wydaje się jednak, że świadczeniem charakterystycznym w umowie dostawy będzie działanie polegające na dostarczeniu rzeczy oznaczonych co do gatunku. Za takie świadczenie nie może być natomiast uznana zapłata ceny, ponieważ jest to świadczenie charakterystyczne nie tylko dla umowy dostawy, ale też np. dla umowy sprzedaży. Konwencja rzymska zawiera również w art. 5 szczególne zasady odnoszące się do umów konsumenckich. Zgodnie z ust. 1 art. 5, umową konsumenc- 11

12 Zagadnienia ogólne ką jest umowa, której przedmiotem jest dostarczenie rzeczy ruchomych lub świadczenie usług na rzecz osoby, konsumenta, w celu, który nie może być uznany za związany z jej działalnością zawodową lub gospodarczą, jak również umowa dotycząca finansowania takiej działalności. Ponieważ konwencja rzymska nie ogranicza pojęcia umowy konsumenckiej wyłącznie do sprzedaży, a przedmiotem świadczenia w umowie dostawy są rzeczy ruchome oznaczone co do gatunku, które mają być wytworzone, a następnie dostarczone odbiorcy należy uznać, że umowa dostawy może mieć również charakter umowy konsumenckiej w rozumieniu konwencji rzymskiej. Warunkiem jest jednak, by odbiorcą był konsument. Jeśli umowa dostawy jest umową konsumencką, to wybór prawa dokonany przez strony na podstawie art. 3 konwencji rzymskiej nie może prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony przysługującej mu na podstawie przepisów bezwzględnie obowiązujących w państwie, w którym ma on miejsce zwykłego pobytu (art. 5 ust. 2 konwencji). W sytuacji natomiast, gdy strony nie dokonały wyboru prawa, dla umów konsumenckich właściwe będzie prawo państwa, w którym konsument ma miejsce stałego pobytu. Jak wyżej wspomniano w zakresie prawa materialnego, któremu podlegać będzie umowa dostawy zawarta między podmiotami z różnych państw członkowskich Unii Europejskiej, decydujące znaczenie ma konwencja rzymska. Natomiast aktem wtórnego prawa wspólnotowego, który reguluje dochodzenie roszczeń wynikłych z umowy dostawy, a zatem odnosi się do przedmiotowego stosunku prawnego na płaszczyźnie procesowej, jest rozporządzenie Rady Wspólnot Europejskich Nr 2001/44/WE w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (O.J. L. 012 z dnia 16 stycznia 2001 r., p ). Rozporządzenie to jako akt prawa wspólnotowego bezpośrednio skuteczny obowiązuje w Rzeczypospolitej Polskiej od dnia 1 maja 2004 r. Należy jednak pamiętać, że rozporządzenie 2001/44/WE nie może być podstawą dochodzenia roszczeń z umowy dostawy zawartej między obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej a obywatelem Danii. W stosunkach z Danią obowiązuje bowiem konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i sądowych, sporządzona w Lugano dnia 16 września 1988 r. (konwencja lugańska). Konwencja ta wiąże Rzeczpospolitą Polską od dnia 1 lutego 2000 r. (Dz.U. z 2000, nr 10, poz. 132). wzajemne uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych Z art. 1 ust. 2 lit. d rozporządzenia 2001/44/WE wynika, że ma ono zastosowanie do dochodzenia roszczeń z umowy dostawy pod warunkiem, że strony nie poddały rozstrzygnięcia sprawy sądowi polubownemu. Zapis na sąd polubowny wyklucza zatem dochodzenie roszczeń na podstawie wskazanego rozporządzenia. Jeśli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, wówczas strona umowy dostawy może być pozwana przed sąd w państwie członkowskim, w którym zobowiązanie zostało wykonane lub miało być wykonane (art. 5 ust. 1 lit. a rozporządzenia 2001/44/ WE). Z kolei jeśli pozwany z umowy dostawy chciałby wytoczyć powództwo wzajemne wówczas powinien to uczynić przed sądem, w którym zostało wytoczone powództwo główne (art. 6 ust. 3 rozporządzenia 2001/44/WE). 12

13 Zagadnienia ogólne Wskazane w rozporządzeniu zasady będą miały zastosowanie, o ile nie zostanie zawarta umowa dotycząca jurysdykcji (art. 23 ust. 1 zd. 2). Strony umowy dostawy mogą zatem wyłączyć reguły określone w rozporządzeniu na mocy tzw. klauzuli prorogacyjnej (prorogatio fori), określając dowolnie właściwość sądu, który będzie rozpoznawał ewentualne spory z umowy. Jednocześnie art. 23 ust. 1 zd. 3 rozporządzenia 2001/44/WE wskazuje na następujące formy zawarcia umowy dotyczącej jurysdykcji: a) formę pisemną lub ustną potwierdzoną na piśmie, przy czym rozporządzenie zrównuje z formą pisemną przekazy elektroniczne, które umożliwiają trwały zapis umowy; b) formę, która odpowiada praktyce przyjętej między stronami; c) w handlu międzynarodowym dopuszczalna jest forma odpowiadająca zwyczajowi handlowemu, który strony znały lub musiały znać i który strony umów tego rodzaju w określonej dziedzinie handlu powszechnie znają i którego stale przestrzegają. Rozporządzenie 2001/44/WE określa ponadto zasady związane z uznawaniem i wykonywaniem orzeczeń wydanych w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. W związku z powyższym, jeśli np. w Rzeczypospolitej Polskiej zostanie wydany wyrok zasądzający odszkodowanie z tytułu niewykonania umowy dostawy, to jest on uznawany w innym państwie członkowskim, bez konieczności przeprowadzania odrębnego postępowania w tym przedmiocie (art. 33 ust. 1 rozporządzenia 2001/44/WE). Należy również zwrócić uwagę, że orzeczenie wydane i wykonalne w państwie członkowskim staje się wykonalne w innym państwie należącym do Unii Europejskiej po stwierdzeniu jego wykonalności na wniosek uprawnionego (art. 38 ust. 1 rozporządzenia 2001/44/WE). W okresie międzywojennym dostawa była uregulowana w ustawie z dnia 15 lutego 1933 r. o dostawach i robotach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz instytucji prawa publicznego (Dz.U. z 1933 r., nr 19, poz. 127). Ustawa ta nie definiowała umowy dostawy, zawierała jednak delegację dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia określającego sposoby i warunki udzielania zamówień na dostawy (rozporządzenie Rady Ministrów z 29 stycznia 1937 r. o dostawach i robotach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu i instytucji prawa publicznego: Dz.U. z 1937 r., nr 13, poz. 92 ze zm.). umowa w świetle polskich regulacji Ustawa z 1933 r. została uchylona przez ustawę z 18 listopada 1948 r. o dostawach, robotach i usługach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz niektórych kategorii osób prawnych (Dz.U. z 1948 r., nr 63, poz. 494), która również nie zawierała definicji umowy dostawy. Istotne znaczenie miało natomiast wydane na jej podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z 19 lutego 1949 r. w sprawie dostaw, robót i usług na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz niektórych kategorii osób prawnych (Dz.U. z 1949 r., nr 12, poz. 73). Rozporządzenie powyższe określało zasady udzielania zamówień na dostawy, powierzania 13

14 Zagadnienia ogólne dostaw, regulowało udzielanie zamówień na dostawy w drodze przetargu i w trybie bezprzetargowym, a ponadto zawierało przepisy w przedmiocie zawarcia i wykonania umowy dostawy. Warto wspomnieć, iż zamawiającym mogły być wyłącznie podmioty prawa publicznego (m.in. Skarb Państwa, przedsiębiorstwa państwowe, związki jednostek samorządu terytorialnego). Zamówienia z kolei mogły być udzielane wyłącznie przedsiębiorstwom państwowym, przedsiębiorstwom pod zarządem państwowym, przedsiębiorstwom samorządowym, przedsiębiorstwom pozostającym pod zarządem związków samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwom państwowo-spółdzielczym oraz centralom spółdzielczo-państwowym. Dostawa była zatem traktowana jako umowa realizowana wyłącznie pomiędzy podmiotami prawa publicznego. Wskazane wyżej ustawa i rozporządzenie utraciły moc obowiązującą z dniem 12 lutego 1958 r., wówczas bowiem weszła w życie ustawa z 28 grudnia 1957 r. o dostawach, robotach i usługach na rzecz jednostek państwowych (Dz.U. z 1958 r., nr 3, poz. 7), która w art. 8 ust. 1 posłużyła się określeniem umowa o wykonanie dostawy. Jednocześnie od 30 maja 1956 r. obowiązywał dekret Rady Państwa z 16 maja 1956 r. o umowach dostawy pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej (Dz.U. z 1956 r., nr 16, poz. 87 ze zm.), który nakładał na jednostki gospodarki uspołecznionej obowiązek zawierania umów dostawy, mających na celu wykonanie zadań planowych (art. 2 ust. 1 dekretu). Z kolei w świetle art. 1 dekretu, dostawy pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej miały być dokonywane na podstawie uprzednio zawartych umów. Przepisy dekretu obowiązywały do dnia 30 września 1990 r., a zatem w okresie uszczegółowiały jedynie ramową regulację k.c. dotyczącą umowy dostawy. Od dnia 1 stycznia 1965 r. zaczął obowiązywać k.c. W świetle przepisu art. 605 k.c. przez umowę dostawy jednostka gospodarki uspołecznionej (dostawca) zobowiązywała się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co o gatunku oraz do ich dostarczenia częściami albo periodycznie, a druga jednostka gospodarki uspołecznionej (odbiorca) zobowiązywała się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny. Umowa dostawy pełniła zatem istotną rolę w warunkach gospodarki nakazowo- -rozdzielczej, centralnie kierowanej. Była wówczas stosunkiem obligacyjnym kreowanym przez podmioty prawa publicznego (od 1965 r. wyłącznie przez jednostki gospodarki uspołecznionej). W związku w tym w okresie przemian politycznych i gospodarczych zapoczątkowanych w 1989 r. powstało pytanie o celowość wyodrębniania dostawy jako odrębnej umowy nazwanej w k.c. Ostatecznie zdecydowano się na utrzymanie w k.c. odrębnej regulacji dotyczącej umowy dostawy, choć w nieco zmienionym kształcie. Należy także podkreślić, że pojęcie dostawa nie jest terminem jednoznacznym i występuje w licznych aktach prawnych, nie zawsze oznaczając stosunek zobowiązaniowy w znaczeniu przyjętym przez art k.c. 14

15 Zagadnienia ogólne Dla przykładu można wskazać ustawę z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2007 r., nr 223, poz ze zm.), dalej jako p.z.p. Przez dostawę w rozumieniu niniejszej ustawy należy rozumieć nabywanie rzeczy, praw oraz innych dóbr, w szczególności na podstawie umowy sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy oraz leasingu (art. 2 pkt 2 p.z.p.). Ponadto w ustawie z 11 marca 2003 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2004 r., nr 54, poz. 535 ze zm.), dalej jako ustawa o VAT, pojawiają się terminy dostawa towarów oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, dostawą towarów jest przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, przy czym w dalszej części przepisu oraz w ust. 2 art. 7 ustawy o VAT ustawodawca wskazuje na pewne typy czynności, które są uznawane za dostawę towarów. Z kolei wewnątrzwspólnotową dostawą towarów jest wywóz towarów z terytorium kraju w wykonaniu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju (art. 13 ustawy o VAT). Podkreślić należy, że zarówno w p.z.p., jak i w ustawie o VAT pojęcie dostawa ma znaczenie szersze niż na gruncie k.c. i oznacza nie tylko stosunek zobowiązaniowy o treści określonej w art k.c. Obecnie umowa dostawy odgrywa szczególną rolę w stosunkach między przedsiębiorcami i należy ją wiązać głównie z obrotem profesjonalnym. Coraz większego znaczenia przedmiotowa umowa nabiera również jako jedno z ogniw tzw. łańcucha usług logistycznych i może być związana z umową przewozu, spedycji czy składu (gospodarczy związek umów). Ponadto należy mieć na uwadze, że kreuje ona między stronami stosunek zobowiązaniowy o trwałym charakterze, organizując współpracę gospodarczą przez dłuższy czas. Zgodnie z art. 605 k.c. w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 83 ustawy z 28 lipca 1990 r. o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. z 1990 r., nr 55, poz. 321), przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczenia częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny. definicja umowy i jej miejsce w klasyfikacji umów Definiując umowę dostawy, należy mieć również na uwadze przepis art k.c., który został dodany ustawą z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2002 r., nr 141, poz. 1176), dalej jako ustawa o sprzedaży konsumenckiej. Przepis ten wprowadził bowiem szczególny typ umowy dostawy, tj. dostawę dokonywaną przez przedsiębiorcę na rzecz konsumenta. Można ją zdefiniować jako umowę, w której dostawca zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczenia częściami albo periodycznie, a odbiorca będący osobą fizyczną, nabywającą rzeczy w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową, zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny. 15

16 Zagadnienia ogólne Umowa dostawy jest uregulowana w art k.c., pomiędzy umową zamiany a umową kontraktacji. Zastosowany system odesłań (art. 612 k.c.) sprawia, że ustawodawca uznaje ten typ stosunku zobowiązaniowego za najbardziej zbliżony do umowy sprzedaży. Podobieństwo zachodzi zwłaszcza między umową dostawy a umową sprzedaży rzeczy przyszłych (emptio rei speratae). Należy też wskazać na pewne cechy wspólne umowy dostawy z umową o dzieło (m.in. świadczenie zarówno dostawcy, jak i przyjmującego zamówienie polega na wytworzeniu rzeczy) oraz z kontraktacją (tak umowa dostawy, jak i kontraktacji, polegają na zobowiązaniu się do wytworzenia i dostarczenia określonych rzeczy ruchomych). Umowa dostawy jest jednak wyodrębnionym stosunkiem prawnym, posiadającym odrębne od innych umów differentia specifica. Różnica w stosunku do umowy sprzedaży polega na tym, że dostawca zobowiązuje się nie tylko do dostarczenia rzeczy, ale też do ich wytworzenia. Ponadto w umowie dostawy nie zawsze zajdzie konieczność przeniesienia na odbiorcę własności wytworzonych rzeczy. Przede wszystkim jednak cechą wyróżniającą umowę dostawy jest dostarczanie wytworzonych rzeczy periodycznie lub częściami, co nie występuje ani w umowie sprzedaży, ani w umowie o dzieło. Umowa dostawy różni się od umowy o dzieło również tym, że przedmiotem świadczenia w umowie dostawy są rzeczy oznaczone co do gatunku, a w pewnych sytuacjach będą to mogły być rzeczy zamienne. Z kolei w umowie o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego (zindywidualizowanego) dzieła (por. art. 627 k.c.). Umowę dostawy należy także odróżnić od umowy kontraktacji. W przypadku kontraktacji bowiem podmiotem, który wytwarza i dostarcza kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych, może być wyłącznie producent rolny (art k.c.). Ponadto przedmiotem świadczenia producenta rolnego są produkty rolne; jest to zatem pojęcie węższe od występującego w umowie dostawy przedmiotu świadczenia (rzeczy oznaczone co do gatunku). Niekiedy też w umowie kontraktacji dodatkowe świadczenia (w szczególności określone w art. 615 k.c.), jakie ma spełnić producent rolny, stają się jej essentialia negotii. Wreszcie na wykonanie umowy kontraktacji mogą mieć wpływ okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności (np. producent rolny nie może spełnić świadczenia z powodu działania sił przyrody), co jest szczegółowo uregulowane w art. 622 k.c. Taka zależność nie występuje natomiast w umowie dostawy. Umowa dostawy jest uregulowana w przepisach Tytułu XIII zatytułowanego Dostawa, księgi trzeciej k.c. (Zobowiązania). W pierwszej kolejności znajdują zatem do niej zastosowanie przepisy regulujące ten typ stosunku zobowiązaniowego, a mianowicie art k.c. Jeśli umowa dostawy jest zawierana w zakresie działalności przedsiębiorstwa dostawcy, a odbiorcą jest osoba fizyczna, która nabywa rzeczy w celu niezwiąźródła prawa Określając zakres zastosowania przepisów prawnych do umowy dostawy, należy pamiętać o dwóch przepisach odsyłających (art k.c. oraz art. 612 k.c.). 16

17 Zagadnienia ogólne zanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową, do umowy dostawy stosuje się przepisy o sprzedaży konsumenckiej (art k.c.). Ponadto zgodnie z art. 612 k.c. do praw i obowiązków stron umowy dostawy w zakresie nieuregulowanym w Tytule XIII należy odpowiednio stosować przepisy k.c. o sprzedaży. Spośród przepisów regulujących umowę sprzedaży do umowy dostawy znajdują zastosowanie: a) art. 536 w zw. z art. 612 k.c., wskazujący na zasady określenia ceny; b) art. 544 w zw. z art. 612 k.c., określający chwilę wydania rzeczy w sytuacji, gdy przedmiot dostawy ma być przesłany do miejsca, które nie jest miejscem spełnienia świadczenia; c) art. 551 w zw. z art. 612 k.c., dotyczący zwłoki odbiorcy w odbiorze rzeczy; d) art. 552 w zw. z art. 612 k.c., określający uprawnienia dostawcy w razie zwłoki odbiorcy w zapłacie ceny; e) art. 554 w zw. z art. 612 k.c., wskazujący na dwuletni okres przedawnienia roszczeń z tytułu umowy dostawy dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa dostawcy; f) art w zw. z art. 612 k.c., dotyczące rękojmi za wady rzeczy będącej przedmiotem umowy dostawy; g) art w zw. z art. 612 k.c., regulujące gwarancję jakości. Należy mieć również na uwadze, że do umowy dostawy znajdują zastosowanie przepisy księgi pierwszej k.c. (Część ogólna), tj. art k.c., które regulują zdolność kontraktową, sposób zawarcia umowy dostawy, wady oświadczeń woli stron umowy. Ponadto do umowy dostawy należy stosować przepisy części ogólnej księgi trzeciej k.c. (Zobowiązania), tj. art k.c., które określają zasady wykonania zobowiązań oraz skutki niewykonania i nienależytego wykonania zobowiązań. Umowa dostawy jest umową nazwaną, ponieważ jej essentialia negotii są objęte przepisami ustawy (art k.c.). Istnieje zatem w k.c. grupa przepisów prawnych, które są właściwe tylko dla tego typu stosunku zobowiązaniowego. Umowa dostawy ma charakter czynności prawnej zobowiązującej. Istotą czynności zobowiązującej jest to, że jedna strona (wierzyciel) ma prawo żądać od drugiej strony (dłużnika) określonego zachowania (spełnienia świadczenia), a dłużnik powinien to świadczenie spełnić. Zgodnie z art k.c. świadczenie może polegać na działaniu lub zaniechaniu. Czynności prawne zobowiązujące mogą mieć dwojaki charakter, w zależności od tego, czy obowiązek spełnienia świadczenia spoczywa na jednej stronie (umowy jednostronnie zobowiązujące), charakter prawny umowy czynność prawna zobowiązująca 17

18 Zagadnienia ogólne czy na obu stronach umowy (umowy dwustronnie zobowiązujące). Umowa dostawy ma charakter dwustronnie zobowiązujący, ponieważ obowiązek spełnienia świadczenia ciąży zarówno na dostawcy, jak i na odbiorcy. W obu przypadkach świadczenie polega na działaniu. Szczególną kategorią czynności prawnych są umowy wzajemne. Zgodnie z art k.c. umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich będzie odpowiednikiem świadczenia drugiej. Cechą charakterystyczną umów wzajemnych jest zatem ekwiwalentność świadczeń (ich równowaga). Strony kreując stosunek prawny w umowach wzajemnych kierują się zasadą do ut des daję, abyś i ty dał. Umowa dostawy jest umową wzajemną, ponieważ strony zobowiązują się w ten sposób, że świadczenie dostawcy (wytworzenie i dostarczenie rzeczy oznaczonych co do gatunku) będzie odpowiednikiem świadczenia odbiorcy (odebrania rzeczy i zapłacenia ceny). Istotą czynności prawnych przysparzających jest dokonanie korzystnej zmiany w sytuacji majątkowej innej osoby. Umowa dostawy ma charakter czynności przysparzającej, ponieważ prowadzi do korzystnej zmiany z sytuacji majątkowej zarówno dostawcy, jak i odbiorcy. Korzyść majątkowa polega na nabyciu wierzytelności; dostawca nabywa bowiem wierzytelność o zapłatę ceny, natomiast odbiorca nabywa wierzytelność o wyprodukowanie i dostarczenie przedmiotu dostawy. Uznanie umowy dostawy za czynność prawną przysparzającą powoduje, że konieczne jest ustalenie, czy umowa ta ma charakter czynności kauzalnej, czy abstrakcyjnej. Ważność czynności prawnej kauzalnej (przyczynowej) jest uzależniona od istnienia kauzy (przyczyny, podstawy prawnej), określającej dlaczego przysporzenie zostało dokonane. Brak lub wadliwość kauzy powoduje, że czynność prawna jest nieważna. Z kolei w przypadku czynności prawnych abstrakcyjnych (oderwanych) ich ważność nie zależy od istnienia kauzy. Z tego punktu widzenia dla ważności czynności prawnej nie jest istotne, dlaczego czynność prawna została dokonana. umowa wzajemna czynność prawna przysparzająca czynność prawna kauzalna Umowa dostawy ma charakter czynności kauzalnej; jej ważność zależy bowiem od istnienia i ważności przyczyny (podstawy prawnej) przysporzenia. Jednocześnie kauza umowy dostawy jest określona w treści czynności prawnej. Konieczne jest ustalenie, jaki typ causae występuje w umowie dostawy. Tradycyjnie wyróżnia się trzy rodzaje kauz, a mianowicie: a) causa donandi, jeśli celem przysporzenia jest dokonanie szczodrobliwości, a zatem przysporzenie jest dokonywane, aby wzbogacić drugą stronę umowy kosztem podmiotu dokonującego przysporzenia; b) causa solvendi, jeśli celem przysporzenia jest zwolnienie ze zobowiązania; c) causa obligandi vel acquirendi, gdy celem dokonanego przysporzenia jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej. 18

19 Zagadnienia ogólne W umowie dostawy decydujące znaczenie ma trzeci z wymienionych rodzajów kauz, tj. causae obligandi vel acquirendi. Dostawca wytwarza i dostarcza rzeczy oznaczone co do gatunku w celu uzyskania wierzytelności o zapłatę ceny. Z kolei kauzą po stronie odbiorcy jest uzyskanie rzeczy będących przedmiotem świadczenia w umowie dostawy. Z kolei w trakcie wykonywania umowy dostawy znaczenia nabiera causa solvendi, ponieważ spełniając swoje świadczenia tak dostawca, jak i odbiorca, będą dążyć do zwolnienia się ze zobowiązania. Należy jeszcze wspomnieć o sytuacji, gdy w wykonaniu umowy dostawy dostawca przenosi własność wytworzonych rzeczy na odbiorcę. Wówczas ważność czynności rozporządzającej będzie uzależniona od ważności czynności zobowiązującej (argument z art. 156 k.c.). Oznacza to, że zobowiązanie z umowy dostawy będzie kauzą dla skutku rozporządzającego, czyli dla przeniesienia własności wytworzonych i dostarczonych rzeczy. W analizowanym przypadku wystąpi causa solvendi, ponieważ dostawca, przenosząc własność rzeczy, będzie dążył do zwolnienia się ze zobowiązania. Umowa dostawy ma charakter czynności prawnej odpłatnej, ponieważ zarówno dostawca, jak i odbiorca, na jej podstawie uzyskują określoną korzyść majątkową. Umowa dostawy jest czynnością prawną konsensualną dochodzi bowiem do skutku przez złożenie zgodnych oświadczeń woli przez dostawcę i odbiorcę (solo consensu). Do skuteczności umowy nie jest wymagane wydanie ani rzeczy, ani dokumentów. Jak wynika z art. 605 k.c., stronami umowy dostawy są: czynność prawna odpłatna czynność prawna konsensualna strony umowy a) dostawca, tj. podmiot, który zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz do ich dostarczenia częściami albo periodycznie; b) odbiorca, czyli podmiot, który zobowiązuje się do odebrania rzeczy i zapłacenia ceny. Jak już wspomniano, do dnia 1 października 1990 r. (data wejścia w życie ustawy z 28 lipca 1990 r. o zmianie kodeksu cywilnego) umowa dostawy mogła być zawierana jedynie między jednostkami gospodarki uspołecznionej. Artykuł 605 k.c. w obecnym brzmieniu nie wprowadza żadnych ograniczeń podmiotowych zarówno w odniesieniu do dostawcy, jak i do odbiorcy. Teoretycznie więc umowa dostawy może być zawarta między każdym podmiotem prawa, o ile posiada on przynajmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych (uwaga ta dotyczy jedynie osób fizycznych, ponieważ osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną podmioty ustawowe (por. art. 33ą 1 k.c.) mogą mieć jedynie pełną zdolność do czynności prawnych). Wydaje się jednak, że należy dokonać wykładni ścieśniającej przepisu art

20 Zagadnienia ogólne k.c. i w konsekwencji zawęzić pojęcie dostawcy do przedsiębiorcy, który w zakresie wykonywanej przez siebie działalności gospodarczej zobowiązuje się do wytworzenia i dostarczenia częściami albo periodycznie rzeczy ruchomych. Interpretacja odmienna musiałaby prowadzić do wniosku, że dostawca jedynie okazjonalnie wytwarzałby będące przedmiotem świadczenia rzeczy ruchome, a następnie dostarczałby je odbiorcy. Ponadto umowa dostawy zakłada pewną sukcesywność świadczeń, co również przemawia za jej związkiem z prowadzeniem działalności gospodarczej. Odbiorcą może być natomiast każdy podmiot prawa zarówno osoba fizyczna, osoba prawna, jak i podmiot ustawowy bez względu na to, czy zawiera i wykonuje umowę dostawy w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. W związku z powyższym odbiorca może mieć status przedsiębiorcy, ale może być również konsumentem (tak wyraęnie art k.c.). Przyjąć zatem należy, że umowa dostawy jest umową handlową, związaną z obrotem profesjonalnym, w której przynajmniej dostawca powinien posiadać status przedsiębiorcy. Można więc wyróżnić dwa typy umowy dostawy, tj: a) umowę dostawy dwustronnie handlową (obrót profesjonalny), kiedy zarówno dostawca, jak i odbiorca, posiadają status przedsiębiorcy, oraz b) umowę dostawy jednostronnie handlową (obrót konsumencki), kiedy dostawca jest przedsiębiorcą, odbiorca zaś konsumentem. Zgodnie z art k.c. przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną (tzw. podmiot ustawowy), prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Powołany przepis wskazuje na dwa kryteria decydujące o uzyskanie statusu przedsiębiorcy, a mianowicie na kryterium podmiotowe (kto może być przedsiębiorcą) oraz na kryterium przedmiotowe (jakiego rodzaju działalność musi prowadzić). Stroną umowy dostawy może być każdy podmiot prawa cywilnego, o ile zostanie spełnione kryterium przedmiotowe. Zawierając umowę, przedsiębiorca będzie działał pod firmą (por. art k.c.). Konsumentem będzie natomiast osoba fizyczna, która nabędzie rzeczy w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową (art in fine k.c.). Jak wyżej wspomniano, w umowie dostawy jedynie odbiorca może mieć status konsumenta. Należy pamiętać, że w obecnym stanie prawnym spółka cywilna nie posiada podmiotowości prawnej, a jest jedynie stosunkiem zobowiązaniowym. Spółka cywilna nie ma zatem ani zdolności prawnej, ani zdolności do czynności prawnych, nie posiada również statusu przedsiębiorcy (tak wyraźnie art. 4 ust. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności, t.j.: Dz.U. z 2007 r., nr 155, poz ze zm., który uznaje za przedsiębiorców jedynie wspólników spółki 20

21 Zagadnienia ogólne cywilnej w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej). W związku z powyższym, stroną umowy dostawy mogą być jedynie wspólnicy spółki cywilnej. Dostawcą, jak i odbiorcą, mogą być ponadto osoby prawne, w szczególności zaś handlowe spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna). Pamiętać należy, iż umowa powinna być zawarta zgodnie z zasadami reprezentacji, obowiązującymi w danej spółce. Umowę dostawy w imieniu spółki zwiera zarząd. Jeśli zarząd jest jednoosobowy wówczas to jedyny członek zarządu zawiera w imieniu i na rzecz spółki umowę. Natomiast w sytuacji wieloosobowego zarządu sposób reprezentacji powinna określać umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (względnie statut spółki akcyjnej). W braku postanowień do zawarcia umowy dostawy wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu, ewentualnie jednego członka zarządu łącznie z prokurentem (art oraz art ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz ze zm., dalej jako k.s.h.). Zdolność kontraktowa do zawarcia umowy dostawy przysługuje również jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną (art k.c.) tzw. podmiotom ustawowym. W tej kategorii najbardziej reprezentatywne są zapewne handlowe spółki osobowe (spółka jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna). Umowa dostawy powinna być zawarta zgodnie z zasadami reprezentacji, obowiązującymi w danej spółce. Ponieważ cechą konstytutywną spółek osobowych jest prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, uznać należy, iż mogą one być dostawcą. Nie ma również ograniczeń co do uzyskania przez te podmioty statusu odbiorcy. Przepisy k.c. nie zawierają szczególnej regulacji w zakresie zawarcia umowy dostawy. W związku z powyższym do zawarcia umowy dostawy zastosowanie mają przepisy części ogólnej k.c., tj. art , które regulują następujące tryby (sposoby) zawarcia umowy: sposób i forma zawarcia umowy a) ofertę i jej przyjęcie; b) negocjacje; c) przetarg, który występuje w dwóch odmianach jako aukcja i jako przetarg w sensie ścisłym. Pamiętać należy, że do zawarcia umowy dostawy niezbędny jest konsens stron, czyli złożenie oświadczeń woli przez dostawcę i odbiorcę, które będą zgodne co do wykreowania stosunku zobowiązaniowego (zawarcia umowy dostawy) i jego treści (praw i obowiązków stron). Najczęstszym sposobem zawarcia umowy dostawy będzie tryb ofertowy, którego istotą jest wystąpienie przez jedną stronę (oferenta) z propozycją zawarcia 21

22 Zagadnienia ogólne umowy oraz przyjęcie tej propozycji (oferty) przez drugą stronę (oblata). Jak wynika z przepisu art k.c., nie każda propozycja zawarcia umowy stanowi ofertę może nią być bowiem jedynie takie oświadczenie woli, które określa istotne postanowienia umowy. Ponadto oferta musi być stanowczą propozycją zawarcia umowy. Do zawarcia umowy dochodzi z chwilą złożenia przez oblata oświadczenia woli o przyjęciu oferty. Jeśli stronami umowy dostawy będą przedsiębiorcy, mogą wystąpić modyfikacje dotyczące trybu ofertowego, polegające na dopuszczalności odwołania oferty (art k.c.), możliwości modyfikującego przyjęcia oferty (art k.c.) lub milczącego jej przyjęcia (art k.c.). Stosunkowo prosty mechanizm kreowania stosunków umownych oparty na ofercie może okazać się niewystarczający. Dotyczy to zwłaszcza tych umów dostawy, które ze względu na stopień skomplikowania wynikający z rozbudowania ich treści i powiązania gospodarczego z innymi umowami (np. przewozu, spedycji) wymagają szczegółowych uzgodnień między kontrahentami. W takich przypadkach umowa dostawy jest zawierana w trybie negocjacji. Do zawarcia przedmiotowej umowy dojdzie, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień, które były przedmiotem negocjacji (art k.c.), przy czym jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego strony mogą uznać umowę za zawartą mimo nieosiągnięcia porozumienia co do wszystkich negocjowanych postanowień, o ile konsens został osiągnięty przynajmniej w zakresie essentialiae negotii. W stosunkach między przedsiębiorcami, którzy zamierzają zawrzeć umowę dostawy, zwłaszcza dla dostawcy istotne jest, aby udostępnione w trakcie negocjacji informacje dotyczące prowadzonej przez niego działalności (np. w zakresie sposobu wytworzenia, terminów dostaw, ceny) nie zostały przez potencjalnego odbiorcę ujawnione przedsiębiorcom konkurencyjnym w stosunku do dostawcy. Istotne jest również, by kontrahent (odbiorca) nie wykorzystał tych informacji we własnej działalności gospodarczej. W tym celu dostawca może skorzystać z mechanizmu ochronnego przewidzianego w art k.c. (tzn. zastrzec poufność informacji przekazywanych w trakcie negocjacji, co w razie niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązku przez kontrahenta skutkować będzie roszczeniem o naprawienie szkody albo o wydanie uzyskanych korzyści); może też zawrzeć odrębną umowę o zachowaniu poufności lub włączyć klauzulę o zachowaniu poufności do umowy dostawy. Możliwe jest również zawarcie umowy dostawy w trybie aukcji lub przetargu. Istota aukcji polega na składaniu coraz korzystniejszych ofert (tzw. postąpienia) przez oferentów (licytantów), obecnych w tym samym czasie i miejscu (por. art k.c.). Umowa zostaje zawarta z chwilą udzielenia przybicia (art k.c.). W przypadku przetargu organizator dokonuje wyboru najkorzystniejszej spośród złożonych w odpowiedzi na ogłoszenie o przetargu ofert. Umowa jest zawarta z chwilą otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia woli organizatora przetargu o przyjęciu oferty złożonej w odpowiedzi na ogłoszenie o przetargu, chyba że w jego warunkach zastrzeżono inaczej (art k.c.). Stwierdzić jednak należy, że o ile przetarg jest często wykorzystywanym trybem zawarcia umowy dostawy, o tyle aukcja ma znaczenie marginalne. 22

23 Zagadnienia ogólne Umowa dostawy może być ponadto zawarta z wykorzystaniem wzorców umownych. Wówczas będzie miała ona charakter umowy adhezyjnej (przez przystąpienie) w odróżnieniu od umowy swobodnie negocjowanej. Wzorzec umowny (w szczególności ogólne warunki umów, wzory umów, regulaminy) wiąże drugą stronę, jeśli został jej doręczony przed zawarciem umowy (art k.c.), przy czym w sytuacji, gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on również wtedy, gdy druga strona mogła z łatwością dowiedzieć się o jego treści ( 2 zd. 1 art. 384 k.c.). Teoria ogłoszenia nie ma jednak zastosowania do umów dostawy zawieranych z konsumentem (art zd. 2 k.c.). Gdyby dostawca posługiwał się wzorcem umownym (np. przygotowanym przez siebie wzorem umowy dostawy) w postaci elektronicznej, wówczas przed zawarciem umowy powinien go udostępnić odbiorcy w taki sposób, aby mógł on wzorzec przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności (art k.c.). Należy mieć także na uwadze, że umowa dostawy może być zawarta na podstawie p.z.p. Przepisy ustawy stanowią lex specialis w stosunku do przepisów k.c., regulujących sposoby zawarcia umowy. Umowa dostawy powinna być stwierdzona pismem. Przepis art. 606 k.c. zastrzega zatem dla umowy formę pisemną dla celów dowodowych (ad probationem). forma umowy W tym kontekście należy zwrócić uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze zastrzeżenie formy pisemnej ad probationem ma ten skutek, że w razie ewentualnego sporu nie są dopuszczalne tzw. osobowe środki dowodowe, tj. dowód z zeznań świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności, chyba że strony wyrażą na to zgodę, żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą lub też jeśli fakt dokonania czynności będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma (art oraz 2 k.c.). Oznacza to, że jeśli umowa dostawy zostanie zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem bez zachowania formy pisemnej, to w ewentualnym sporze sąd będzie musiał dopuścić osobowe środki dowodowe, jeśli stosowny wniosek złoży w tym zakresie konsument. Po drugie przepisów o formie pisemnej zastrzeżonej dla celów dowodowych nie stosuje się w stosunkach między przedsiębiorcami (art k.c.). W związku z tym jeśli dostawcą i odbiorcą są przedsiębiorcy, którzy w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej zawierają umowę dostawy umowa ta może być zawarta w jakiejkolwiek formie, nawet ustnie. Niezachowanie formy pisemnej nie będzie skutkowało nieważnością czynności prawnej. Nie zwalnia to jednak przedsiębiorców z obowiązku należytego dokumentowania dokonanych czynności, co jest wymagane m.in. przez ustawę z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. 2002, nr 76, poz. 694 ze zm.). Ponadto, niezależnie od art. 606 k.c., strony umowy dostawy mogą zawrzeć pactum de forma, zastrzegając, że umowa dostawy zostanie zawarta w formie szczególnej, innej niż pisemna, np. w formie aktu notarialnego. Taką możliwość 23

24 Zagadnienia ogólne przewiduje art. 76 k.c. Forma, w jakiej zostaje dokonana czynność prawna (umowa dostawy) ma również znaczenie dla jej zmiany, uzupełnienia, rozwiązania, wypowiedzenia oraz odstąpienia (por. art. 77 k.c.). Jeśli zatem strony zawarły umowę dostawy w formie pisemnej, to jej zmiana, uzupełnienie, rozwiązanie, jej wypowiedzenie albo odstąpienie również wymagają zachowania takiej formy (art oraz 2 k.c.). Jeśli natomiast strony umowy dostawy przewidziały dla jej zawarcia inną formę szczególną niż pisemna, to zmiana lub uzupełnienie umowy, jej wypowiedzenie albo rozwiązanie wymagają zachowania tej formy szczególnej (art oraz 3 in principio k.c.). Z kolei do odstąpienia od umowy albo jej wypowiedzenia wystarczy zachowanie formy pisemnej (art in fine k.c.). Stosunek zobowiązaniowy między dostawcą a odbiorcą ustaje w szczególności na skutek: ustanie umowy a) rozwiązania umowy dostawy; b) wypowiedzenia umowy dostawy; c) odstąpienia od umowy dostawy. Rozwiązanie umowy dostawy może nastąpić w każdym czasie, jeśli strony umowy nie będą zainteresowane kontynuowaniem stosunku prawnego istniejącego między nimi. Rozwiązanie umowy następuje na mocy zgodnych oświadczeń woli stron. Istotne jest przy tym, aby określić zasady, na jakich strony dokonają rozliczeń między sobą (np. zwrotu przekazanych przez odbiorcę materiałów lub surowców, z których miał być wykonany przedmiot dostawy). Ponadto należy pamiętać, że w pewnych warunkach sąd może rozwiązać umowę dostawy. Jeśli bowiem z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidziały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego orzec o rozwiązaniu umowy dostawy i jednocześnie określić zasady rozliczeń między stronami (art k.c. tzw. duża klauzula rebus sic stantibus). Dla określenia zasad wypowiedzenia umowy dostawy należy określić po pierwsze z jakim rodzajem świadczenia mamy do czynienia (jednorazowym, okresowym, ciągłym), oraz po drugie czy umowa dostawy została zawarta na czas oznaczony, czy nieoznaczony. Świadczenie jednorazowe polega na jednorazowym zachowaniu się dłużnika, przy czym może to być kilka czynności faktycznych. Z kolei w przypadku świadczenia ciągłego zachowanie dłużnika polega na określonym, stałym działaniu bądź zaniechaniu. Natomiast istotą świadczenia okresowego jest określone zachowanie się dłużnika w sposób powtarzający się (cykliczny). Świadczenia ciągłe i okresowe są przedmiotem zobowiązań ciągłych (trwałych). W umowie dostawy mamy do czynienia ze świadczeniem okresowym, ponieważ dostawca zobowiązuje się m.in. do dostarczenia wytworzonych rzeczy periodycznie albo częściami. W związku z 24

25 Zagadnienia ogólne powyższym umowa dostawy jest zobowiązaniem trwałym. W tym kontekście istotny jest art k.c. Zgodnie z powołanym przepisem zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie ich braku niezwłocznie po wypowiedzeniu. Dlatego należy postulować, by w umowie dostawy strony określiły termin wypowiedzenia. W barku bowiem oznaczenia terminu dostawca albo odbiorca będzie mógł umowę wypowiedzieć ze skutkiem natychmiastowym. Wypowiedzenie umowy dostawy jest jednostronną czynnością prawną dokonywaną przez dostawcę albo odbiorcę, która wywołuje skutek jedynie na przyszłość (ex nunc). Odstąpienie od umowy dostawy jest podobnie jak wypowiedzenie jednostronną czynnością prawną. W odróżnieniu jednak od wypowiedzenia umowy, odstąpienie działa z mocą wsteczną (ex tunc), umowa uznawana jest bowiem za niezawartą, a wszystko, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana jest konieczna w granicach zwykłego zarządu. Jednocześnie należy wyróżnić umowne oraz ustawowe prawo odstąpienia od umowy. Umowne prawo odstąpienia jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym na podstawie art. 395 k.c. Warunkiem skutecznego zastrzeżenia prawa odstąpienia od umowy dostawy jest określenie w jej treści, czy prawo odstąpienia przysługiwać będzie wyłącznie dostawcy, wyłącznie odbiorcy, czy też obu stronom umowy dostawy oraz wskazanie terminu, w jakim od umowy będzie można odstąpić. Dopuszczalne jest ponadto zastrzeżenie odstępnego (art. 396 k.c.). Wówczas skuteczność odstąpienia od umowy dostawy będzie uzależniona od zapłaty określonej sumy pieniężnej (odstępnego). Dostawca albo odbiorca mogą również skorzystać z ustawowego prawa odstąpienia od umowy. Ustawowe prawo odstąpienia od umowy dostawy jest uregulowane w następujących przepisach: a) w art , które określają warunki odstąpienia od umowy wzajemnej; b) w art. 610 k.c., który przyznaje odbiorcy prawo odstąpienia od umowy jeszcze przed upływem terminu do dostarczenia przedmiotu dostawy w sytuacji, gdy dostawca opóźnia się z rozpoczęciem wytwarzania przedmiotu dostawy lub poszczególnych jego części tak dalece, że nie jest prawdopodobne, aby zdołał je dostarczyć w czasie umówionym; c) w art. 611 k.c., na podstawie którego odbiorca może odstąpić od umowy dostawy, jeśli w toku wytwarzania okaże się, że dostawca wytwarza przedmiot dostawy w sposób sprzeczny z umową, odbiorca wyznaczył dostawcy odpowiedni termin na zmianę sposobu wykonania przedmiotu dostawy, a termin ten bezskutecznie upłynął; d) w art. 552 w zw. z art. 612 k.c., który jest podstawą odstąpienia od umowy przez dostawcę w sytuacji, gdy odbiorca dopuścił się zwłoki z zapłatą ceny 25

26 Zagadnienia ogólne z dostarczoną część rzeczy albo jeśli ze względu na jego stan majątkowy jest wątpliwe, czy nastąpi zapłata ceny za część rzeczy, które mają być dostarczone w późniejszym terminie. Warunkiem odstąpienia jest jednak bezskuteczny upływ wyznaczonego odbiorcy terminu do zabezpieczenia zapłaty; e) w art. 8 ust. 4 u.s.w.s.k. w zw. z art k.c., na podstawie którego konsument (odbiorca) może odstąpić od umowy dostawy, jeżeli dostarczony towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową, a nie może on żądać naprawy ani wymiany towaru na nowy albo jeżeli dostawca nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim czasie lub gdy naprawa albo wymiana narażałyby odbiorcę na znaczne niedogodności. Przypadki określone w pkt. b-e zostaną szczegółowo omówione w dalszej części opracowania, stanowią one bowiem szczególne uprawnienia odbiorcy. Z kolei ustawowe prawo odstąpienia od umowy dostawy, wynikające z przepisów art k.c., zostanie poddane analizie w części dotyczącej niewykonania lub nienależytego wykonania umowy dostawy. Zagadnienie wykonania umowy dostawy jest immanentnie związane z jej treścią. Jak wynika bowiem z art k.c., dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią, czyli zgodnie z umową dostawy. treść umowy Umowa dostawy jest umową nazwaną. W związku z tym elementy przedmiotowo istotne (essentialia negotii) określone są w przepisach k.c. (przede wszystkim w art. 605 k.c., zawierającym definicję ustawową przedmiotowej umowy). Niezależnie od essentialia negotii, które indywidualizują daną czynność prawną, strony umowy dostawy mogą w jej treści zamieścić również inne klauzule, nadając im rangę postanowień istotnych (accidentalia negotii). Ponadto w treści umowy dostawy mogą być zamieszczone naturalia negotii. Elementami przedmiotowo istotnymi (essentialia negotii) umowy dostawy są: a) oznaczenie rzeczy, które mają być wyprodukowane i dostarczone; b) oznaczenie ceny w tym zakresie odpowiednio stosowany jest przepis art. 536 w zw. z art. 612 k.c. Wśród elementów podmiotowo istotnych (accidentalia negotii) można wskazać m.in.: a) zastrzeżenie, że w procesie produkcji będą stosowane wyłącznie surowce lub materiały dostarczone przez odbiorcę (art. 607 k.c.); b) zastrzeżenie stosowania w procesie produkcji surowców określonego gatunku lub pochodzenia (art k.c.); c) zastrzeżenie w umowie określonego sposobu wytworzenia zamówionych rzeczy (art k.c.); 26

27 Zagadnienia ogólne d) zastrzeżenie, że przedmiot dostawy zostanie wytworzony na podstawie dostarczonej przez odbiorcę dokumentacji technologicznej (art. 609 k.c.); e) określenie terminowości działań dostawcy; f) zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy (art. 483 k.c.); g) zastrzeżenie umownego prawa odstąpienia od umowy dostawy (art. 395 k.c.) i ewentualnie odstępnego (art. 396 k.c.); h) określenie czasu, na jaki umowa dostawy została zawarta. Do naturalia negotii umowy dostawy może z kolei należeć np. wskazanie miejsca spełnienia świadczenia przez strony. 27

28 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron II. WYKONANIE UMOWY - PRAWA I OBOWIĄZKI STRON Istotą każdego stosunku zobowiązaniowego, w tym również umowy dostawy, jest to, że wierzyciel (czyli podmiot uprawniony) może żądać od dłużnika (czyli od podmiotu zobowiązanego) określonego zachowania (spełnienia świadczenia), a dłużnik powinien to świadczenie spełnić (art k.c.), przy czym świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu ( 2 art. 535 k.c.). prawa i obowiązki stron W przypadku umowy dostawy świadczenie tak dostawcy, jak i odbiorcy, będzie polegało przede wszystkim na działaniu (czynieniu, facere). Ponadto skoro dostawca jest zobowiązany także do wydania rzeczy, to jego świadczenie ma również postać dare. W kontekście wykonania umowy dostawy znaczenie ma przepis art. 354 k.c., który z jednej strony określa zasady wykonania zobowiązania ( 1) i w tym sensie ma wymiar uniwersalny, odnoszący się do każdego stosunku zobowiązaniowego, z drugiej strony zaś nakłada na wierzyciela obowiązek współdziałania z dłużnikiem przy wykonywaniu zobowiązania ( 2). Z przepisu art k.c. wynika, że zobowiązanie powinno być wykonane zgodnie z jego treścią (czyli zgodnie z postanowieniami umowy dostawy) oraz w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego, jak również ustalonym zwyczajom. Zarówno dostawca, jak i odbiorca, powinni wykonywać umowę dostawy z zachowaniem należytej staranności. W tym kontekście istotne jest ustalenie, czy strony umowy dostawy mają status przedsiębiorcy, czy też zawierają umowę dostawy w celu niezwiązanym z działalnością gospodarczą lub zawodową. Z art k.c. wynika, że dłużnik jest obowiązany do zachowania staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (tj. do zachowania należytej staranności). Jednakże, jeśli dłużnik zaciąga zobowiązanie w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, należytą staranność określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności ( 2 art. 355 k.c.). Jak już wspomniano, dostawca powinien mieć status przedsiębiorcy, mimo że art. 605 k.c. nie przesądza tej kwestii. W związku z tym w odniesieniu do dostawcy obowiązuje podwyższony miernik staranności. Wykonując umowę dostawy powinien on bowiem zachowywać się jak profesjonalista. Ocena należytej staranności ma znaczenie przy ustalaniu winy dłużnika (niedbalstwa) w niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania. Z kolei ocena należytej staranności odbiorcy uzależniona jest od tego, czy zawiera on umowę dostawy jako przedsiębiorca, czy jako konsument. 28

29 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron Ustalając prawa i obowiązki stron w umowie dostawy należy pamiętać, że jest to umowa dwustronnie zobowiązująca. Dostawca i odbiorca są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami. Obowiązki dostawcy są zatem odbiciem praw odbiorcy, i odwrotnie obowiązki odbiorcy są odzwierciedleniem uprawnień przysługujących dostawcy. Analiza praw i obowiązków stron umowy dostawy zostanie dokonana na dwóch płaszczyznach. Najpierw zostaną wskazane prawa i obowiązki stron wynikające z przepisów k.c., a następnie przedstawione zostaną prawa i obowiązki określone w ustawie o sprzedaży konsumenckiej, stosowanej przez odesłanie w art k.c. Z przepisów art k.c. wynikają następujące obowiązki dostawcy: a) Obowiązek wytworzenia rzeczy będących przedmiotem świadczenia. Jak wynika z art. 605 k.c., przedmiotem świadczenia w umowie dostawy mogą być rzeczy oznaczone co do gatunku. W związku z powyższym będą to jedynie rzeczy ruchome. Skoro dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy, oznacza to, iż nie istnieją one jeszcze w chwili zawierania umowy dostawy; są to zatem rzeczy przyszłe. Ponadto przedmiotem świadczenia w umowie dostawy mogą być rzeczy zamienne, chyba że strony postanowią inaczej. Jest to konsekwencją uznania, że w wykonaniu przedmiotowej umowy mają być wytworzone i dostarczone rzeczy oznaczone co do gatunku. prawa i obowiązki dostawy wynikające z k.c Kwestią wymagającą ustalenia jest określenie, czy dostawca może powierzyć wytworzenie rzeczy osobie trzeciej (np. przedsiębiorcy posiadającemu określoną linię produkcyjną). Zagadnienie to ma znaczenie dla praktyki obrotu gospodarczego. Przede wszystkim stwierdzić należy, że z art. 605 k.c. wynika, że dostawca powinien być jednocześnie wytwórcą rzeczy (dostawca zobowiązuje się m.in. do wytworzenia oraz do ich dostarczenia). Należy też mieć na uwadze, że adresatem szczególnych obowiązków wynikających z art i 2 k.c. (zawiadomienie o przygotowaniu do produkcji, umożliwienie sprawdzenia jakości materiałów lub surowców, sprawdzenie procesu produkcji) jest dostawca. W sytuacji powierzenia wykonania rzeczy osobie trzeciej mogłoby się okazać, że odbiorca nie zawsze będzie miał możliwość zrealizowania swoich uprawnień, co z kolei może rodzić odpowiedzialność kontaktową po stronie dostawcy. Z pewnością powierzenie wytworzenia rzeczy w całości osobie trzeciej oznacza zatracenie differentia specifica umowy dostawy. W takim przypadku należałoby uznać, że została zawarta umowa mieszana, łącząca cechy umowy dostawy z umową sprzedaży lub pośrednictwa. Wydaje się jednak, że inaczej należy ocenić sytuację, w której dostawca powierza osobie trzeciej wykonanie tylko części rzeczy albo wykonanie tzw. półproduktu, który następnie będzie przetwarzany przez dostawcę. Za taką interpretacją przemawiają względy celowościowe (potrzeby obrotu). 29

30 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron W celu uniknięcia wątpliwości należy postulować, aby strony w umowie dostawy uregulowały kwestię dopuszczalności powierzenia wytworzenia rzeczy osobie trzeciej, niebędącej dostawcą, przy czym, jak wspomniano, nie może to prowadzić do sytuacji, w której wytwórcą byłby wyłącznie ten podmiot. Wydaje się, że w omawianym przypadku strony umowy dostawy mogą wykorzystać konstrukcję zastępstwa pośredniego. Wówczas dostawca nabywałby wytworzone rzeczy od osoby trzeciej (pośrednika) we własnym imieniu, ale na rachunek odbiorcy. Następnie na podstawie stosunku łączącego dostawcę z odbiorcą (umowy dostawy), zobowiązany byłby do przeniesienia na odbiorcę wytworzonych rzeczy (dostarczenia ich). Będące przedmiotem świadczenia dostawcy rzeczy oznaczone co do gatunku mogą być wytworzone zarówno z surowców lub materiałów będących własnością dostawcy, jak i odbiorcy. b) Obowiązek dostarczenia przedmiotu świadczenia. Jednym z zasadniczych obowiązków dostawcy jest dostarczenie wytworzonych rzeczy ruchomych, oznaczonych co do gatunku. Istotne jest, że ustawodawca inaczej niż przy umowie sprzedaży używa określenia dostarczenie, nie zaś przeniesienie własności (por. art. 535 k.c.). Wydaje się, że termin dostarczenie powinien być rozumiany dostatecznie szeroko jako jej wydanie. W zależności od okoliczności konkretnego przypadku może oznaczać albo tylko przeniesienie posiadania wytworzonych rzeczy, albo też przeniesienie ich własności. Decydujące w tym zakresie jest ustalenie, z czyich materiałów lub surowców wytworzony został przedmiot dostawy, a zatem czy surowce i materiały wykorzystane w procesie produkcji stanowiły własność dostawcy, czy odbiorcy. Jeśli użyte do wytworzenia produkty stanowiły własność dostawcy, wówczas powinien on przenieść ich własność na odbiorcę. Do przeniesienia własności wymagane jest przeniesienie posiadania rzeczy (argument z art k.c.). Dla wystąpienia skutku rozporządzającego nie jest wymagane zawarcie odrębnej umowy, chyba że strony postanowią inaczej. Z kolei w przypadku gdy przedmiot dostawy został wytworzony z surowców lub materiałów, których właścicielem jest odbiorca, wówczas nie następuje przeniesienie własności, a dostawca jest obowiązany jedynie przenieść ich posiadanie na odbiorcę. Ponadto należy mieć na uwadze, że spełnienie świadczenia powinno nastąpić w szczególny sposób wytworzone rzeczy mają być bowiem dostarczane periodycznie albo częściami (art. 605 k.c.). c) Obowiązek zawiadomienia dostawcy, że surowce lub materiały dostarczone przez odbiorcę są nieprzydatne do prawidłowego wykonania przedmiotu dostawy (art. 607 k.c.). d) Obowiązek zawiadomienia odbiorcy o przygotowaniu rzeczy do pro- 30

31 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron dukcji oraz umożliwienie odbiorcy sprawdzenia ich jakości (art k.c.). Obowiązki te dotyczą jednak tych umów dostawy, w których treści zastrzeżono, że wytworzenie zamówionych rzeczy ma nastąpić z surowców określonego gatunku lub pochodzenia (art in principio k.c.). Wykonanie powyższego obowiązku ma znaczenie dla odpowiedzialności dostawcy z tytułu rękojmi za wady fizyczne dostarczonych rzeczy. Jeśli bowiem dostawca nie zawiadomi odbiorcy i nie umożliwi mu sprawdzenia jakości surowców i materiałów, a wytworzone rzeczy okażą się wadliwe, będzie to podstawą do przyjęcia domniemania, że dostawca o wadach wiedział i podstępnie je zataił (por. art. 564 w zw. z art. 612 k.c. oraz art w zw. z art. 612 k.c.). e) Umożliwienie odbiorcy sprawdzenia procesu produkcji, jeśli w umowie dostawy zastrzeżono, że wytworzenie zamówionych rzeczy ma nastąpić w określony sposób (art k.c.). f) Obowiązek zawiadomienia o dokonaniu sprzedaży wytworzonych rzeczy na rachunek odbiorcy, jeśli odbiorca pozostaje w zwłoce z odebraniem przedmiotu dostawy (art w zw. z art. 612 k.c.). Do uprawnień dostawcy wynikających z przepisów k.c. należą: a) prawo do otrzymania określonej w umowie ceny; b) prawo do zbadania jakości dostarczonych przez odbiorcę surowców i materiałów, z których ma być wykonany przedmiot dostawy; c) prawo żądania dostarczenia materiałów i surowców, z których ma być wykonany przedmiot dostawy, jeśli w umowie zastrzeżono, że materiały i surowce dostarczy odbiorca; d) prawo odstąpienia od umowy dostawy, jeśli odbiorca pozostaje w zwłoce z zapłatą ceny za dostarczoną część rzeczy albo jeśli ze względu na jego stan majątkowy jest wątpliwe, czy nastąpi zapłata za rzeczy dostarczane w późniejszym terminie (art. 552 w zw. z art. 612 k.c.); e) prawo do oddania wytworzonych rzeczy na przechowanie na koszt i niebezpieczeństwo odbiorcy, jeśli odbiorca dopuścił się zwłoki z odebraniem rzeczy będących przedmiotem dostawy (art w zw. z art. 612 k.c.); f) prawo do sprzedaży wytworzonych rzeczy na rachunek odbiorcy, jeśli odbiorca pozostaje w zwłoce z odebraniem rzeczy (art w zw. z art. 612 k.c.). Warunkiem skorzystania z tego uprawnienia jest jednak wyznaczenie odbiorcy dodatkowego terminu do odebrania, chyba że nie jest to możliwe, rzecz jest narażona na zepsucie albo z innych względów groziłaby szkoda. 31

32 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron Z przepisów art k.c. wynikają następujące obowiązki odbiorcy: a) Obowiązek zapłacenia ceny (art. 605 k.c.). W zakresie ustalenia ceny w umowie dostawy należy odpowiednio stosować przepisy o sprzedaży (tj. art. 536 w zw. z art. 612 k.c.). Cena w umowie dostawy nie musi być wyrażona w określonej kwocie, muszą natomiast być wskazane podstawy do jej ustalenia (art w zw. z art. 612 k.c.). Strony mogą zatem ustalić w umowie dostawy cenę na postawie kalkulacji kosztów wytworzenia przedmiotu dostawy. Wówczas ustalenie ceny będzie miało zbliżony charakter do wynagrodzenia w umowie o dzieło. Jeśli natomiast strony nie określą w umowie dostawy ceny przez wskazanie konkretnej kwoty, ani nie wskażą podstaw do jej ustalenia, wówczas należy zastosować wskazówkę interpretacyjną z art w zw. z art. 612 k.c. Jeśli zatem z okoliczności wynika, że strony umowy dostawy miały na względzie cenę przyjętą w stosunkach danego rodzaju, w razie wątpliwości poczytuje się, że chodzi o cenę w miejscu i czasie, w którym rzecz ma być wydana odbiorcy. prawa i obowiazki odbiorcy wynikające z k.c. Zwłoka w zapłacie ceny skutkować będzie uprawnieniami po stronie dostawcy, wskazanymi w art. 552 w zw. z art. 612 k.c. b) Obowiązek odebrania wytworzonych rzeczy (art. 605 k.c.). Rzeczy powinny być odebranie w terminie wskazanym w umowie dostawy. Jeśli tego terminu nie oznaczono wytworzone rzeczy powinny być odebrane niezwłocznie po wezwaniu przez dostawcę (por. art. 455 k.c.). Należy też zauważyć, że w przypadku umowy dostawy nie obowiązuje charakterystyczna dla zobowiązań wzajemnych zasada jednoczesności spełnienia świadczeń (art k.c.), ponieważ z istoty tego stosunku zobowiązaniowego wynika, że świadczenia dostawcy powinny być spełnione wcześniej. Jeśli odbiorca dopuści się zwłoki z odebraniem rzeczy wówczas dostawca może skorzystać z uprawnień określonych w art. 551 w zw. z art. 612 k.c. c) Obowiązek dostarczenia materiałów i surowców niezbędnych do wytworzenia przedmiotu dostawy, jeśli wynika to z uzgodnień stron. Wśród uprawnień odbiorcy należy wymienić przede wszystkim: a) Uprawnienia kontrolne, określone w art. 608 k.c. Mają one charakter dyspozytywny w tym sensie, że skorzystanie z tych uprawnień jest uzależnione od zamieszczenia stosownych postanowień w umowie dostawy. Jeśli zatem strony w umowie zastrzegły, że wytworzenie zamówionych rzeczy ma nastąpić z surowców określonego gatunku lub pochodzenia, odbiorca powinien zostać poinformowany o ich przygotowaniu do produkcji; ma również możliwość sprawdzenia jakości surowców i materiałów (art k.c.). Ponadto, jeśli w umowie dostawy zastrzeżono, że wytworzenie zamówionych rzeczy ma nastąpić w określony sposób, odbiorcy 32

33 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron przysługuje prawo do sprawdzenia procesu produkcji (art k.c.). Szczególne uprawnienia odbiorcy o charakterze kontrolnym wyznaczają differentia specifica umowy dostawy. Pamiętać również należy, że strony korzystając z określonej w art k.c. swobody umów mogą zastrzec uprawnienia kontrolne dla odbiorcy niezależnie od tego, czy wytworzenie zamówionych rzeczy ma nastąpić w określony sposób oraz bez względu na to, czy w procesie tym mają być wykorzystane surowce lub materiały oznaczonego gatunku albo pochodzenia. b) Prawo odstąpienia od umowy przed upływem terminu do dostarczenia przedmiotu dostawy (art. 610 k.c.). Uprawnienie to przysługuje odbiorcy, jeśli dostawca opóźnia się z rozpoczęciem wytwarzania przedmiotu dostawy lub poszczególnych jego części tak dalece, że nie jest prawdopodobne, aby zdołał je dostarczyć w umówionym terminie. Warto zwrócić uwagę, że wystarczającą przesłanką odstąpienia przez odbiorcę od umowy jest opóźnienie ze strony dostawcy. Oznacza to, że odbiorca może odstąpić od umowy nawet wtedy, gdy opóźnienie w rozpoczęciu produkcji nastąpiło z przyczyn niezawinionych przez dostawcę. Ponadto odbiorca nie musi wyznaczać dostawcy dodatkowego terminu przystąpienia do produkcji. Na marginesie należy zaznaczyć, że te szczególne uprawnienia odbiorcy potwierdzają przynajmniej jednostronnie handlowy charakter umowy dostawy. c) Prawo żądania zmiany sposobu wykonania przedmiotu dostawy oraz prawo odstąpienia od umowy (art. 611 k.c.). Przepis art. 610 k.c. wyznacza szczególne uprawnienia odbiorcy, z których może on skorzystać jeszcze przed przystąpieniem do wytwarzania przedmiotu dostawy. Z kolei art. 611 k.c. normuje te stany faktyczne, w których proces wytwarzania przedmiotu dostawy już się rozpoczął, a w toku produkcji okazało się, że dostawca wytwarza rzeczy w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową. Wówczas odbiorca może skorzystać z dwóch uprawnień. Po pierwsze może zażądać od dostawcy zmiany sposobu wykonania przedmiotu dostawy tak, aby był on zgodny z umową albo niewadliwy, zakreślając jednocześnie odpowiedni termin; po drugie po bezskutecznym upływie terminu może od umowy odstąpić. Praktyczne znaczenie ma ustalenie, według jakich kryteriów obiektywnych czy subiektywnych należy ocenić wadliwość procesu produkcji. Wydaje się, że na etapie skorzystania z uprawnień określonych w art. 611 k.c. decydujące znaczenie mają kryteria subiektywne, tj. ocena odbiorcy, z tym że może ona zostać zweryfikowana przez sąd. Szczególnym typem dostawy jest umowa zawierana przez przedsiębiorcę (w zakresie działalności przedsiębiorstwa) a konsumentem (osobą fizyczną, która nabywa wytworzone rzeczy w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową). Do takich umów dostawy ustawodawca nakazuje stosować przepisy o sprzedaży konsumenckiej (art k.c.). To z kolei ma wpływ przede obowiązki dostawy wynikające z ustawy o sprzedaży konsumenckiej 33

34 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron wszystkim na zakres obowiązków dostawcy, w mniejszym zaś stopniu wpływa na obowiązki odbiorcy. Poza wytworzeniem i dostarczeniem przedmiotu dostawy można więc wskazać na szczególne obowiązki dostawcy wynikające z odpowiednio stosowanej ustawy o sprzedaży konsumenckiej: a) obowiązek podania w ofercie lub reklamie ceny towaru konsumpcyjnego, który ma być wytworzony i dostarczony oraz jego ceny jednostkowej (tj. ceny za jednostkę miary), chyba że wyrażają się one tą samą kwotą (art. 2 ust. 1 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.); b) obowiązek udzielenia konsumentowi (odbiorcy) jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania z wytworzonego i dostarczonego towaru konsumpcyjnego (art. 3 ust. 1 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.); c) obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków techniczno-organizacyjnych, umożliwiających dokonanie sprawdzenia jakości towaru konsumpcyjnego, kompletności oraz funkcjonowania głównych mechanizmów i podstawowych podzespołów (art. 3 ust. 3 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). Zgodnie z powołanym przepisem, odpowiednie warunki powinny być zapewnione w miejscu sprzedaży. Wydaje się, że w przypadku umowy dostawy należy odnieść się do miejsca spełnienia świadczenia przez dostawcę; d) obowiązek wyjaśnienia znaczenia poszczególnych postanowień umowy na żądanie konsumenta (odbiorcy) art. 3 ust. 4 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.; e) obowiązek wydania wraz z towarem konsumpcyjnym wszystkich elementów jego wyposażenia oraz instrukcji obsługi, konserwacji i innych dokumentów, jeśli są one wymagane przez odrębne przepisy (art. 3 ust. 5 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). Powyższe informacje i dokumenty powinny być sporządzone w języku polskim, z wyjątkiem nazw własnych, znaków towarowych, nazw handlowych, oznaczeń pochodzenia towarów, zwyczajowo stosowanej terminologii naukowej i technicznej. Obowiązkiem dostawcy jest ponadto przekazanie powyższych informacji w powszechnie zrozumiałej formie graficznej; f) obowiązek wydania dokumentu gwarancyjnego, jeśli przedsiębiorca udziela konsumentowi (odbiorcy) gwarancji oraz obowiązek sprawdzenia zgodności znajdujących się na towarze oznaczeń z danymi zawartymi w dokumencie gwarancyjnym oraz stanu plomb i innych umieszczonych na towarze zabezpieczeń (art. 13 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). obowiązki odbiorcy wynikające z ustawy o sprzedaży konsumenckiej 34

35 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron Szczególne uprawnienia odbiorcy będącego konsumentem z tytułu niezgodności dostarczonego towaru konsumpcyjnego z umową zostaną omówione w dalszej części opracowania. Odnosząc się natomiast do zagadnienia obowiązków, jakie ustawa o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c. nakłada na odbiorcę będącego konsumentem, stwierdzić należy, że podstawowym obowiązkiem jego jest poinformowanie dostawcy o niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową w terminie 2 miesięcy od daty wykrycia wady, przy założeniu oczywiście, że konsument zamierza skorzystać z uprawnień określonych w odpowiednio stosowanym przez odesłanie w art k.c. przepisie art. 8 ustawy o sprzedaży konsumenckiej. Odpowiedzialność w umowie dostawy wymaga odrębnego omówienia następujących zagadnień: a) rękojmi za wady fizyczne i prawne rzeczy dostarczonych w wykonaniu umowy dostawy (art. 609 k.c. oraz art w zw. z art. 612 k.c.); odpowiedzialność w umowie dostawy b) niezgodności dostarczonego towaru konsumpcyjnego z umową (art ustawy o sprzedaży konsumpcyjnej w zw. z art k.c.), gdy umowa dostawy jest zawierana między przedsiębiorcą (dostawcą) a konsumentem (odbiorcą); c) odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy dostawy, przy czym roszczenie o naprawienie szkody może wynikać z: - zastrzeżenia w umowie dostawy kary umownej (art. 483 k.c.); - określonych w art. 471 i nast. k.c. zasad odpowiedzialności kontraktowej; - zasad odpowiedzialności deliktowej (art. 405 i nast. k.c.). Odrębnego omówienia wymaga także kwestia udzielenia przez dostawcę gwarancji na podstawie przepisów k.c. lub ustawy o sprzedaży konsumenckiej. Odpowiedzialność dostawcy z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne jest uregulowana zasadniczo odpowiednio stosowanymi przepisami o sprzedaży (art w zw. z art. 612 k.c.). Należy jednak mieć na uwadze art. 609 k.c., który wprowadza modyfikacje w zakresie odpowiedzialności dostawcy za wady fizyczne. Odpowiedzialność dostawcy z tytułu rękojmi ma charakter szczególnej odpowiedzialności za jakość wytworzonych rzeczy. Jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. rejkojmia za wady rzeczy dostarczonych Dostawca odpowiada wobec odbiorcy z tytułu rękojmi, jeśli przedmiot dostawy dotknięty jest wadą fizyczną albo wadą prawną. Odpowiedzialność dostawcy z tytułu rękojmi za wady fizyczne (art w zw. z art. 612 k.c.) powstaje, gdy: 35

36 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron a) dostarczone rzeczy mają wadę zmniejszającą ich wartość lub użyteczność ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy. Ponieważ przedmiotem świadczenia w umowie dostawy są rzeczy oznaczone co do gatunku, to w razie wątpliwości ocena ich wartości i użyteczności powinna być dokonywana w oparciu o kryterium wyznaczone w art. 357 k.c., zgodnie z którym dłużnik powinien świadczyć rzeczy średniej jakości; b) dostarczone rzeczy nie mają właściwości, o których dostawca zapewniał odbiorcę. Zapewnienie co do właściwości rzeczy może wynikać m.in. z oznaczeń na dostarczonych rzeczach albo z błędnych informacji na opakowaniu; c) rzeczy zostały wydane odbiorcy w stanie niezupełnym; w pojęciu tym mieszczą się również braki ilościowe. Z kolei wada prawna rzeczy dostarczonych występuje, gdy (art w zw. z art. 612 k.c.): a) stanowią one własność osoby trzeciej; b) są obciążone prawem osoby trzeciej. Podkreślenia wymaga, że w pewnych sytuacjach dostawca nie będzie ponosił odpowiedzialności z tytuły rękojmi za wady dostarczonych rzeczy. Dotyczy to następujących przypadków: a) gdy odbiorca wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy (art w zw. z art. 612 k.c.); b) gdy strony wyłączyły odpowiedzialność z tytułu rękojmi (art w zw. z art. 612 k.c.), z tym że nie dotyczy to umów dostawy zawieranych z konsumentem, a ponadto wyłączenie rękojmi jest bezskuteczne, jeśli dostawca zataił podstępnie wady przed odbiorcą (art w zw. z art. 612 k.c.); c) gdy wady fizyczne dostarczonej rzeczy powstały po przejściu niebezpieczeństwa na odbiorcę (czyli po wydaniu rzeczy), chyba że wady wynikły z przyczyn tkwiących wcześniej w dostarczonej rzeczy (art. 559 w zw. z art. 612 k.c.); d) gdy dostawca uwolni się od odpowiedzialności, wskazując na jedną z dwóch okoliczności określonych w art. 609 k.c., o czym niżej. W kontekście rękojmi za wady fizyczne rzeczy dostarczonych istotne znaczenie ma przepis art. 609 k.c., który przewiduje pewne modyfikacje zasad odpowiedzialności dostawcy w porównaniu do odpowiedzialności sprzedawcy. Modyfikacja ta polega na zaostrzeniu zasad odpowiedzialności dostawcy. W świetle art. 609 k.c. dostawca ponosi bowiem odpowiedzialność z tytułu rękojmi 36

37 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron za wady fizyczne również wtedy, gdy wytworzenie rzeczy nastąpiło w sposób określony przez odbiorcę lub na podstawie dostarczonej przez niego dokumentacji technologicznej. Dostawca może uwolnić się od odpowiedzialności z tytułu rękojmi w dwóch przypadkach (art. 609 in fine k.c.): a) jeśli mimo zachowania należytej staranności nie mógł wykryć wadliwości sposobu produkcji lub dokumentacji technologicznej; pamiętać przy tym należy, że skoro dostawca powinien być przedsiębiorcą, to obowiązuje go podwyższony miernik staranności (por. art k.c.), albo b) jeśli mimo zwrócenia przez dostawcę uwagi na wadliwość produkcji lub dokumentacji technologicznej, odbiorca obstaje przy wskazanym przez siebie sposobie produkcji lub dokumentacji. W przypadku stwierdzenia wady fizycznej lub prawnej dostarczonej rzeczy, odbiorcy przysługują określone uprawnienia (art w zw. z art. 612 k.c.). Odbiorca może bowiem: a) odstąpić od umowy (art w zw. z art. 612 k.c.), z tym że nie będzie on mógł skorzystać z tego uprawnienia, jeśli dostawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo niezwłocznie usunie wady. W przypadku umowy dostawy szczególne znaczenie ma przepis art. 562 w zw. z art. 612 k.c. Jeśli bowiem dostawca mimo żądania odbiorcy nie dostarczy zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad, odbiorca może odstąpić od umowy także co do części rzeczy, które mają być dostarczone później. Ponadto z odpowiednio stosowanego art. 565 w zw. z art. 612 k.c. wynika, że jeśli spośród dostarczonych rzeczy wadliwe będą tylko niektóre i dadzą się one odłączyć od rzeczy wolnych od wad, to prawo do odstąpienia od umowy dostawy ogranicza się jedynie do rzeczy wadliwych. b) żądać obniżenia ceny (art w zw. z art. 612 k.c.); c) żądać dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad i naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia (art w zw. z art. 612 k.c.), przy czym istotne jest, że skorzystanie z przedmiotowego uprawnienia nie wyłącza możliwości odstąpienia od umowy lub żądania obniżenia ceny (art w zw. z art. 612 k.c.). Skorzystanie przez odbiorcę ze wskazanych wyżej uprawnień jest uzależnione od dopełnienia przez niego aktów staranności. Mając na uwadze, że przepisy k.c. dotyczące rękojmi będą miały zastosowanie do umów dostawy zawieranych między przedsiębiorcami (jak wskazano, dostawa jest umową dwustronnie handlową lub jednostronnie handlową, przy czym w tym ostatnim przypadku podlega przepisom ustawy o sprzedaży konsumenckiej), to odbiorca powinien zawiadomić dostawcę niezwłocznie o wykrytej wadzie fizycznej (art w zw. z art. 612 k.c.). Ponadto odbiorca będący przedsiębiorcą ma obowiązek pod rygorem utraty uprawnień wynikających z rękojmi zbadania dostar- 37

38 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron czonych rzeczy (art w zw. z art. 612 k.c.). Z kolei o istnieniu wady prawnej odbiorca powinien zawiadomić dostawcę w ciągu roku od chwili, w której dowiedział się o istnieniu wady, a jeśli powziął wiadomość o wadzie prawnej na skutek wytoczenia powództwa przez osobę trzecią termin roczny biegnie od dnia, w którym orzeczenie wydane w sporze z osobą trzecią stało się prawomocne (art w zw. z art. 612 k.c.). Szczególne zasady odpowiedzialności dostawcy obowiązują, gdy umowa dostawy zawierana jest pomiędzy przedsiębiorcą (dostawcą) a konsumentem (odbiorcą). Wówczas na podstawie art k.c. zastosowanie znajdują przepisy ustawy o sprzedaży konsumenckiej. Co istotne wyłączają one stosowanie odpowiednich przepisów k.c., regulujących rękojmię za wady oraz gwarancję (art. 1 ust. 4 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). Przede wszystkim zauważyć należy, że przepisy ustawy o sprzedaży konsumenckiej nie posługują się pojęciem wady rzeczy; występuje natomiast określenie niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową. W związku z powyższym, gdy dostawcą jest przedsiębiorca, a odbiorcą konsument, dostawca odpowiada z tytułu niezgodności dostarczonego towaru konsumpcyjnego z umową. niezgodność dostarczonego towaru konsumpcyjnego Dostarczony towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową, jeżeli: a) posiada wady prawne (tj. stanowi własność osoby trzeciej lub jest obciążony prawem osoby trzeciej); b) posiada wady fizyczne w rozumieniu art k.c., a ponadto jeśli c) jest on niezgodny z zapewnieniami dostawcy (dostawca winien być postrzegany jako producent rzeczy w rozumieniu art. 4 ust. 3 oraz ust. 4 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.); dotyczy to w szczególności zapewnień wyrażonych w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszących się do właściwości towaru, w tym także terminu, w jakim towar ma je zachować; d) występuje nieprawidłowość w zamontowaniu lub uruchomieniu towaru konsumpcyjnego, jeśli czynności te zostały wykonane w ramach umowy dostawy przez dostawcę lub przez osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność, albo przez odbiorcę według instrukcji otrzymanej od dostawcy (art. 6 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). Odpowiedzialność dostawcy powstaje, jeśli towar konsumpcyjny był niezgodny z umową w chwili jego wydania, przy czym w razie stwierdzenia niezgodności przed upływem sześciu miesięcy od wydania towaru domniemywa się, że niezgodność ta istniała w chwili jego wydania (por. art. 4 ust. 1 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). W razie stwierdzenia przez konsumenta (odbiorcę) niezgodności dostarczonego towaru z umową, przysługują mu uprawnienia, które można ująć w dwie 38

39 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron grupy. Co jest istotne konsument nie może dowolnie, wedle swego uznania, korzystać z przedmiotowych uprawnień. Jak wynika z art. 8 ust. 1 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c., w pierwszej kolejności konsument (odbiorca) może domagać się doprowadzenia towaru konsumpcyjnego do stanu zgodnego z umową przez: a) nieodpłatną naprawę albo b) wymianę towaru konsumpcyjnego na nowy, wolny od wad. Podkreślenia wymaga, że zarówno naprawa, jak i wymiana dostarczonych towarów konsumpcyjnych, powinna być nieodpłatna, co oznacza, że dostawca ma obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez odbiorcę, w szczególności kosztów demontażu, dostarczenia, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia (por. art. 8 ust. 2 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). Istotne jest również, że dostawca powinien ustosunkować się do żądań odbiorcy w terminie 14 dni od złożenia przez odbiorcę oświadczenia o zamiarze skorzystania z uprawnień. Jeśli bowiem tego we wskazanym terminie nie uczyni, wówczas działa domniemanie, że uznał roszczenia odbiorcy za uzasadnione (por. art. 8 ust. 3 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). Jeżeli jednak naprawa albo wymiana są niemożliwe, wymagają nadmiernych kosztów albo jeśli dostawca nie dokona naprawy lub wymiany towaru konsumpcyjnego na nowy w odpowiednim czasie, albo też w przypadku gdy naprawa lub wymiana narażałaby konsumenta na znaczne niedogodności, odbiorca może (art. 8 ust. 4 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.): a) domagać się stosownego obniżenia ceny albo b) odstąpić od umowy, z tym że z uprawnienia tego nie może skorzystać, jeśli niezgodność dostarczonego towaru konsumpcyjnego z umową jest nieistotna. Skorzystanie przez odbiorcę ze wskazanych wyżej uprawnień tak z pierwszej, jak i z drugiej grupy, jest uzależnione od dopełnienia przez konsumenta aktu staranności, jakim jest zawiadomienie dostawcy o niezgodności dostarczonego towaru konsumpcyjnego z umową w terminie dwóch miesięcy od stwierdzenia niezgodności, przy czym do zachowania powyższego terminu wystarczające jest wysłanie zawiadomienia (pisma reklamacyjnego) przed jego upływem (art. 9 ust. 1 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). Roszczenia odbiorcy z tytułu niezgodności dostarczonego towaru konsumpcyjnego z umową przedawniają się z upływem roku od dnia jej stwierdzenia przez konsumenta, ale przedawnienie nie może się skończyć przed upływem dwóch lat od wydania towaru (art. 10 ust. 2 w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). 39

40 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron W kontekście uprawnień przysługujących odbiorcy będącemu konsumentem należy jeszcze zwrócić uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze mimo upływu terminów do dochodzenia roszczeń będzie on mógł skorzystać z uprawnień określonych w art. 8 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c., jeśli w chwili zawarcia umowy dostawca wiedział o niezgodności i nie zwrócił na to uwagi konsumenta (np. w sytuacji, gdy dostawca wiedział, że surowce, z których będzie wytwarzany przedmiot dostawy, są wadliwe). Po drugie będącemu konsumentem odbiorcy nie będą przysługiwały uprawnienia z art. 8 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c., jeśli wiedział on o niezgodności towaru z umową lub oceniając rozsądnie powinien był wiedzieć, a także w sytuacji, gdy źródłem niezgodności była wada tkwiąca w surowcach lub materiałach przekazanych przez odbiorcę (por. art. 7 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). Istotne jest również, że uprawnień przysługujących będącemu konsumentem odbiorcy nie można ograniczyć, a także wyłączyć na podstawie umowy ani też przez wybór prawa obcego (art. 11 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). Dostawca może udzielić odbiorcy gwarancji na wytworzone oraz dostarczone rzeczy. W zależności od tego, czy odbiorcą jest konsument, czy przedsiębiorca, gwarancja może zostać udzielona albo na podstawie przepisów k.c. (art w zw. z art. 612 k.c.), albo na podstawie ustawy o sprzedaży konsumenckiej (art. 13 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). gwarancja jakości Gwarancja, zarówno według przepisów k.c., jak i wedle ustawy o sprzedaży konsumenckiej, jest pisemnym zobowiązaniem dostawcy do usunięcia wady fizycznej (niezgodności dostarczonego towaru konsumpcyjnego z umową) lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, jeśli ujawnią się one w terminie określonym w gwarancji. Ponadto uprawnienia wynikające dla odbiorcy z gwarancji nie wyłączają odpowiedzialności dostawcy z tytułu rękojmi (tak wyraźnie art. 579 w zw. z art. 612 k.c.) ani z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. Zasadą jest też, że udzielenie gwarancji następuje przez wręczenie odbiorcy dokumentu gwarancyjnego. W odniesieniu do umowy dostawy zawieranej między przedsiębiorcą a będącym odbiorcą konsumentem, treść tego dokumentu została określona w art. 13 ust. 3 i 4 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c. Co jest istotne w przypadku umowy dostawy, w której dostawcą jest przedsiębiorca, odbiorcą zaś konsument, udzielenie gwarancji następuje również przez oświadczenie gwaranta wyrażone w reklamie (np. w reklamie radiowej, telewizyjnej, czy w folderze reklamowym), jeśli określa ono obowiązki gwaranta i uprawnienia odbiorcy. Skoro do umowy dostawy zawartej między przedsiębiorcą (dostawcą) a konsumentem (odbiorcą) należy stosować przepisy o sprzedaży konsumenckiej, to wnosić należy, że konsumentowi mogą przysługiwać również uprawnienia 40

41 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron wynikające z tzw. gwarancji europejskiej. Będący gwarantem dostawca może bowiem zagwarantować konsumentowi (odbiorcy) możliwość realizacji uprawnień wynikających z gwarancji na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, jeśli tak określi terytorialny zasięg obowiązywania gwarancji (por. art. 13 ust. 4 ustawy o sprzedaży konsumenckiej w zw. z art k.c.). Zagadnienie odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy dostawy jest związane m.in. z zastrzeżeniem w jej treści kary umownej. Na podstawie art k.c. strony umowy dostawy mogą zastrzec, iż naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej (kara umowna). Istotne jest, że dłużnik bez zgody wierzyciela nie może zwolnić się z obowiązku jej zapłaty (art k.c.). kara umowna Istota kary umownej sprowadza się do tego, że w przypadku niewykonania zobowiązania z umowy dostawy (np. w razie niewytworzenia, niedostarczenia przedmiotu dostawy, niezapłacenia ceny) lub nienależytego wykonania zobowiązania (np. wadliwego wykonania przedmiotu dostawy) wierzyciel będzie mógł domagać się zapłaty określonej sumy pieniężnej. Strony mogą w umowie zastrzec, że kara umowna będzie należna tylko w przypadku niewykonania zobowiązania. Wówczas w razie nienależytego wykonania umowy wierzyciel będzie mógł dochodzić naprawienia szkody na zasadach ogólnych (art. 471 i nast. k.c.). Zgodnie z najnowszą linią orzecznictwa kara umowna należy się wierzycielowi niezależnie od tego, czy wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania poniósł szkodę. W związku z tym nawet w przypadku, gdyby dłużnik przeprowadził dowód na okoliczność niewystąpienia u wierzyciela szkody nie zwolni go to z obowiązku zapłaty kary umownej (por. wyrok SN z 6 listopada 2003 r., sygn. III CZP 61/03, OSN 2004 r., nr 5). Należy dostrzec korzyści z zastrzeżenia kary umownej. Wytaczając powództwo, wierzyciel nie musi bowiem udowodnić ani wystąpienia szkody, ani winy po stronie dłużnika. Wystarczające jest przeprowadzenie dowodu na okoliczność niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Zatem inaczej aniżeli w przypadku dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 471 i nast. k.c. lub 405 i nast. k.c., dla uwzględnienia powództwa nie jest konieczne wykazanie szkody i związku przyczynowego między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a uszczerbkiem w majątku wierzyciela. Zgodnie z art k.c., kara umowna należy się wierzycielowi w wysokości określonej w umowie, bez względu na wysokość poniesionej szkody, z tym że nie jest dopuszczalne żądanie odszkodowania przekraczającego wysokość kary umownej, chyba że strony inaczej postanowiły. Przepis ten jest podstawą do określenia relacji między karą umowną a odszkodowaniem na podstawie art. 471 i nast. k.c. Dla wierzyciela istotne jest bowiem, czy w razie zastrzeżenia kary umownej i niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania 41

42 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron będzie mógł domagać się od dłużnika jedynie kary umownej, czy również odszkodowania. W tym zakresie należy rozróżnić dwie sytuacje: a) gdy strony umowy dostawy nie zawarły w umowie postanowienia dotyczącego relacji między karą umowną a odszkodowaniem z art. 471 k.c. Wówczas kara umowna ma charakter wyłączny, co oznacza, że nie jest dopuszczalne odszkodowanie uzupełniające na podstawie przepisów k.c. o odpowiedzialności ex contractu. Wynika to z faktu, iż kara umowna jest surogatem odszkodowania; b) gdy strony określiły w umowie dostawy stosunek kary umownej do odszkodowania na zasadach określonych w art. 471 i nast. k.c. W takim przypadku kara umowna może mieć charakter alternatywny wówczas wierzycielowi będzie przysługiwał wybór pomiędzy karą umowną a odszkodowaniem na zasadach ogólnych. Na podstawie postanowień stron kara umowna może mieć również charakter zaliczalny, a zatem w sytuacji, gdy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania wierzycielowi została wyrządzona szkoda, będzie on uprawniony do żądania kary umownej oraz uzupełniającego odszkodowania na podstawie art. 471 k.c. Takie zastrzeżenie jest korzystne dla wierzyciela pozwala bowiem na wyrównanie uszczerbku, jaki powstał w związku z tym, że kontrahent ujawnił informacje poufne. Kwestią sporną jest natomiast zagadnienie kary kumulatywnej, której zastrzeżenie pozwalałoby wierzycielowi domagać się jej zapłaty i równocześnie zapłaty odszkodowania na zasadach ogólnych. Warto nadmienić, że przepis art k.c. dopuszcza tzw. miarkowanie kary umownej. Można bowiem żądać obniżenia jej wysokości, jeśli zobowiązanie zostało wykonane w znacznej części lub gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Możliwość obniżenia kary umownej z powołaniem się na wykonanie zobowiązania w znacznej części ma szczególne znaczenie dla dostawcy w sytuacji, gdy niewykonanie zobowiązania (niedostarczenie lub niewytworzenie) lub nienależyte wykonanie (np. wytworzenie i dostarczenie rzeczy, które na skutek wadliwości procesu produkcji nie nadają się do użycia) dotyczy tylko określonej partii rzeczy, które były przedmiotem świadczenia. Zgodnie z ogólnym rozkładem ciężaru dowodu w omawianym przypadku okoliczność, że zobowiązanie zostało wykonane w znacznej części będzie musiał udowodnić dostawca (por. art. 6 k.c.). Umowa dostawy jest jednym ze źródeł odpowiedzialności odszkodowawczej stron. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania będące następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, rodzi jego odpowiedzialność kontraktową (ex contractu) na zasadach określonych w art. 471 i nast. k.c. Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej istotne znaczenie mają ponadto przepisy art k.c. odpowiedzialność kontraktowa 42

43 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej są następujące: a) zaistnienie zdarzenia, które spowodowało szkodę, tj. niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z umowy dostawy; przesłanki odpowiedzialności b) wystąpienie szkody. Najogólniej szkoda to pewien uszczerbek w prawnie chronionych dobrach, który może mieć postać szkody majątkowej lub niemajątkowej (krzywdy), przy czym w stosunkach między przedsiębiorcami szkoda majątkowa jest regułą; c) adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą. Teorię adekwatnego związku przyczynowego wyraża art k.c., zgodnie z którym dłużnik ponosi odpowiedzialność jedynie za normalne następstwa swojego działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Ciężar udowodnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności kontraktowej będzie obciążał dostawcę albo odbiorcę, w zależności od tego, która ze stron umowy będzie dochodziła roszczeń na podstawie art. 471 i nast. k.c. Zgodnie bowiem z art. 6 k.c., ciężar udowodnienia określonego faktu spoczywa na osobie, która wywodzi z niego skutki prawne. W zakresie odpowiedzialności kontraktowej wierzyciel nie musi udowodnić winy dłużnika w niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania. To dłużnik, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności kontraktowej, powinien wykazać, że nie wykonał zobowiązania na skutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności (art. 471 a contrario w zw. z art. 6 k.c.). Strony umowy dostawy mogą również zawrzeć umowę o odpowiedzialność, przy czym za wystarczające należy uznać zamieszczenie odpowiedniej klauzuli. Na jej podstawie dłużnik będzie ponosił odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu okoliczności, za które według przepisów ustawy nie ponosi odpowiedzialności (art k.c.). Nie jest jednak dopuszczalne wyłączenie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie ( 2 powołanego artykułu); takie zastrzeżenie jest nieważne. Na podstawie art. 473 k.c. strony mogą zarówno rozszerzyć, jak i ograniczyć odpowiedzialność. Klauzula ograniczająca odpowiedzialność (np. przewidująca, że dostawca będzie odpowiadał jedynie za zawinione niewykonanie zobowiązania) istotnie ogranicza uprawnienia wierzyciela. Na podstawie art k.c. strony mogą też przyjąć zasadę ryzyka jako przesłankę odpowiedzialności kontraktowej, rozszerzając tym samym jej zakres. Wówczas dłużnik ponosiłby odpowiedzialność nawet, gdyby nastąpiło to z przyczyn przez niego niezawinionych (np. w sytuacji, gdy dostawca nie wyprodukowałby rzeczy będących przedmiotem dostawy z powodu strajku pracowników). Mając na uwadze dwie okoliczności, mianowicie: że dostawca powinien być przedsiębiorcą (profesjonalistą) oraz że zobowiązuje się on nie tylko do dostarczenia rzeczy, ale również do ich wytworzenia, istotne jest, aby obowiązki wynikające z umowy były należycie realizowane przez podmioty, które na umowa o odpowiedzialności odpowiedzialność za inne osoby 43

44 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron podstawie stosunku prawnego istniejącego między nimi a dostawcą będą uczestniczyć w wykonywaniu zobowiązania (dotyczy to np. pracowników dostawcy). W celu zabezpieczenia interesów odbiorcy ustawodawca w art. 474 k.c. przewiduje, że za działanie lub zaniechanie osób, za pomocą których dłużnik wykonuje zobowiązanie lub którym powierza jego wykonanie, ponosi on odpowiedzialność jak za własne działania lub zaniechania. Oznacza to, że dostawca nadal będzie ponosił odpowiedzialność kontraktową za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania i to w stosunku do niego odbiorca będzie kierował swoje roszczenia. Na podstawie art k.c. wierzyciel, który poniósł szkodę niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania, może żądać: a) przywrócenia stanu poprzedniego, przy czym gdyby było to niemożliwe lub wiązałoby się z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, przysługuje wyłącznie roszczenie określone w punkcie b; roszczenia przysługujące wierzycielowi b) zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem odszkodowania. Jednocześnie k.c. wyraża zasadę pełnego odszkodowania (art k.c.) wierzyciel może zatem domagać się nie tylko wyrównania strat, jakie poniósł (damnum emergens), ale również korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkoda nie została wyrządzona (lucrum cessans). Mając na uwadze, że umowa dostawy jest umową wzajemną, do jej niewykonania zastosowanie będą miały przepisy art k.c. Istotne jest przy tym ustalenie relacji pomiędzy art. 491 k.c. a art. 610 k.c. Wydaje się, że przepis art k.c. jest podstawą prawną dla odstąpienia od umowy przez dostawcę. Będzie on mógł skorzystać z uprawnień określonych w art k.c., pod warunkiem że odbiorca dopuści się zwłoki w wykonaniu zobowiązania (np. nie zapłaci w terminie ceny). Z kolei odbiorca może odstąpić od umowy dostawy przede wszystkim na podstawie art. 610 k.c. Należy jednak mieć na uwadze, że hipotezą art. 610 k.c. objęte są te stany faktyczne, w których dostawca opóźnia się z rozpoczęciem wytwarzania przedmiotu dostawy. W związku z tym, jeśli dostawca terminowo wytworzyłby przedmiot dostawy, ale pozostawałby w zwłoce z jego dostarczeniem, to odbiorca również mógłby skorzystać z prawa odstąpienia od umowy na podstawie art k.c. roszczenia wynikające z przepusów k.c. o niewykonaniu umów wzajemnych Jeśli zatem strona umowy dostawy pozostaje w zwłoce ze spełnieniem świadczenia, to druga strona: a) może wyznaczyć dodatkowy termin do wykonania zobowiązania z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu terminu, od umowy odstąpi, albo b) może bez wyznaczenia terminu dodatkowego na spełnienie świadczenia, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania 44

45 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. Ponadto zarówno dostawca, jak i odbiorca, mogą skorzystać z prawa odstąpienia od umowy na podstawie art. 492 k.c. Warunkiem jest jednak, aby: a) z treści umowy dostawy wynikało, że zostało zastrzeżone prawo odstąpienia na wypadek niewykonania zobowiązania w ściśle określonym terminie; wówczas w razie zwłoki w spełnieniu świadczenia, druga strona może od umowy odstąpić bez wyznaczenia dodatkowego terminu, lub też b) wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miało dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwość zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce. Odrębnego omówienia wymagają przypadki, w których świadczenie jednej ze stron umowy dostawy stało się niemożliwe do wykonania. Konieczne jest przy tym rozróżnienie, czy świadczenie stało się niemożliwe na skutek okoliczności, za które strona zobowiązana ponosi odpowiedzialność (art k.c.), czy też niemożliwość świadczenia jest następstwem okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi (art k.c.). Ponadto odrębnie należy potraktować te stany faktyczne, w których niemożliwość spełnienia świadczenia ma charakter częściowy (art k.c. oraz art k.c.). Jest to istotne zwłaszcza w przypadku umowy dostawy, może bowiem okazać się, że dostawca nie wytworzył i nie dostarczył albo wytworzył, ale nie dostarczył określonej partii rzeczy będących przedmiotem dostawy. Innymi słowy w opisanych stanach faktycznych dostawca spełnił swoje świadczenie jedynie częściowo. Jeśli zatem jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe w skutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana, druga strona może żądać albo naprawienia szkody wynikłej z niewykonania umowy, albo może od umowy odstąpić (art k.c.). Jeżeli jednak świadczenie jednej ze stron jest tylko częściowo niemożliwe, to druga strona może odstąpić od umowy, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwość zobowiązania albo z uwagi na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy drugiej stronie (art k.c.). Z kolei w przypadku, gdy świadczenie stało się niemożliwe na skutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności, strona, która miała spełnić to świadczenie, nie może domagać się świadczenia wzajemnego, a gdyby je otrzymała ma obowiązek zwrotu na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art k.c.). W razie natomiast częściowej niemożliwości świadczenia, strona ma prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego, z tym że druga strona może odstąpić od umowy, jeśli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwość zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy wiadomy stronie, której świadczenie jest częściowo niemożliwe (art k.c.). 45

46 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron Przepisy art k.c. nie określają terminu przedawnienia roszczeń z umowy dostawy. Jednakże w związku z odpowiednim stosowaniem przepisów o sprzedaży (art. 612 k.c.) stwierdzić należy, że zastosowanie znajduje art. 554 w zw. z art. 612 k.c.. Na podstawie tego przepisu roszczenia z umowy dostawy przedawniać się będą z upływem lat dwóch. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy dostawy może rodzić odpowiedzialność stron z tytułu czynu niedozwolonego (deliktu). Taka sytuacja będzie miała miejsce, gdy powstanie szkoda na skutek takiego zachowania (działania, zaniechania) dłużnika, które będzie sprzeczne z prawem lub z zasadami współżycia społecznego. Może wówczas dojść do zbiegu roszczeń z reżimu kontraktowego i deliktowego. Przesłanki odpowiedzialności ex delicto są następujące: a) zaistnienie zdarzenia powodującego wyrządzenie szkody, tj. czynu niedozwolonego (deliktu), przez który należy rozumieć zachowanie dłużnika sprzeczne z prawem lub z zasadami współżycia społecznego; przedawnienie roszczeń odpowiedzialność deliktowa przesłanki odpowiedzialności deliktowej b) wystąpienie szkody pojęcie to jest rozumiane analogicznie jak w przypadku odpowiedzialności kontraktowej; c) istnienie adekwatnego związku przyczynowego między czynem niedozwolonym a poniesioną szkodą oraz d) wina dłużnika. Ciężar dowodu, że spełnione zostały powyższe przesłanki, spoczywa na wierzycielu (art. 6 k.c.). Szkoda może również zostać wyrządzona z winy organu osoby prawnej. W kontekście umowy dostawy będzie to dotyczyło przede wszystkim tych stanów faktycznych, w których dostawcą jest osoba prawna (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), a szkoda powstanie przez zawinione działanie członków jej organu (np. członków zarządu). W takim przypadku to osoba prawna (dostawca) będzie obowiązana do naprawienia szkody (art. 416 k.c.). Odbiorca może zatem dochodzić roszczeń od osoby prawnej, a nie od członków jej organu, którzy wyrządzili szkodę. Jest to konsekwencją przyjęcia teorii organów, która zakłada m.in., że działania organu są traktowane jak działania osoby prawnej. odpowiedzialność za inne osoby Dla dochodzenia roszczeń z tytułu czynu niedozwolonego istotny jest także przepis art. 429 k.c., regulujący odpowiedzialność z tytułu winy w wyborze (culpa in eligendo). Odpowiedzialność za szkodę ponosi podmiot, który powierzył innej osobie wykonanie czynności. Szkoda musi jednak powstać przy wykonywaniu powierzonej czynności. Dłużnik może uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że nie ponosi winy w wyborze lub że powierzył wykonanie czynności osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swojej działalności wykonują takie czynności. Przepis ten może stać się podstawą odpowiedzialności 46

47 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron odszkodowawczej w sytuacji, gdy dostawca powierzył wykonanie przedmiotu dostawy osobie trzeciej. Odpowiedzialność deliktową za szkodę wyrządzoną przez inny podmiot reguluje również art. 430 k.c. Szkoda może bowiem powstać w następstwie zawinionego działania pracownika dostawcy. W takim przypadku odpowiedzialność będzie ponosił pracodawca. Zgodnie z powołanym przepisem, jeśli szkoda została wyrządzona przy wykonywaniu powierzonej czynności przez osobę, która podlegała kierownictwu powierzającego i miała obowiązek stosować się do jego wskazówek wówczas powierzający (dostawca) będzie ponosił odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu tej czynności. roszczenia przysługujące wierzycielowi W przypadku popełnienia czynu niedozwolonego pokrzywdzony może domagać się zapłaty określonej sumy pieniężnej (odszkodowania). Zastosowanie w tym zakresie ma przepis art. 363 k.c. Zgodnie z art k.c., roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie, która ma obowiązek jej naprawienia. Termin dochodzenia roszczenia nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W związku z tym, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy dostawy może być źródłem odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej możliwy jest zbieg roszczeń odszkodowawczych. Będzie to miało miejsce w sytuacji, gdy np. za skutek zawinionego działania pracownika dostawcy, wytworzony przedmiot dostawy jest wadliwy. Wówczas czyn niedozwolony wyrządzony wadliwym wykonaniem przedmiotu dostawy powoduje jednocześnie, że dostawca już nie wykona należycie umowy dostawy. Przepis art. 443 k.c. stanowi, iż niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nie wyłącza obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, chyba że co innego wynika z treści istniejącego uprzednio zobowiązania. W związku z tym wierzyciel (w analizowanym przypadku odbiorca) ma wybór w zakresie podstawy prawnej dochodzenia odszkodowania. Korzystniejszy jest przy tym reżim odpowiedzialności ex contractu, ponieważ powód nie będzie musiał przeprowadzać dowodu na okoliczność, że szkoda powstała na skutek zawinionego działania bądź zaniechania dłużnika. zbieg odpowiedzialnośći kontraktowej i deliktowej Z art. 443 in fine k.c. wynika ponadto, że strony mogą w umowie dostawy odmiennie określić zbieg roszczeń ex delicto i ex contractu. W szczególności mogą wyłączyć reżim deliktowy. 47

48 Wzór umowy licencyjnej III. WZÓR UMOWY Zawarta w dniu... w... pomiędzy... z siedzibą w.. wpisaną do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy w.. pod nr..., NIP:., REGON:., o kapitale zakładowym... i kapitale wpłaconym.., reprezentowaną przez: nr dow. os...., 2....nr dow. os...., zwaną w dalszej części niniejszej umowy Dostawcą, a... z siedzibą w.. wpisaną do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy w.. pod nr..., NIP:., REGON:., o kapitale zakładowym... i kapitale wpłaconym.., reprezentowaną przez: nr dow. os...., 2....nr dow. os...., zwaną w dalszej części niniejszej umowy Odbiorcą. 1 Dostawca zobowiązuje się do wytworzenia i dostarczenia Odbiorcy w okresie następujących rzeczy ruchomych: 48

49 Wzór umowy licencyjnej w ilości...szt./egz./t.; w ilości...szt./egz./t.; w ilości...szt./egz./t., zwanych w dalszej części umowy przedmiotem dostawy. Przedmiot dostawy zostanie przez Dostawcę dostarczony w następujących ilościach i terminach: 2 1. w 2009 r. do dnia...,... szt./egz./t.; 2. w 2010 r. do dnia...,... szt./egz./t.; 3. w 2011 r. do dnia...,... szt./egz./t. 1. Przedmiot dostawy zostanie przez Dostawcę wytworzony z jego własnych surowców Surowce wykorzystane do wytworzenia przedmiotu dostawy muszą posiadać atest zgodności z Polską Normą. 4 Wydanie przedmiotu dostawy nastąpi w... (np. w magazynie Dostawcy, przez wydanie przedmiotu dostawy przewoźnikowi). 5 Dostawca jest obowiązany zawiadomić Odbiorcę o przygotowaniu przedmiotu dostawy do wydania na... dni przed określonym przez strony w 2 terminem dostawy. Do każdej partii przedmiotu dostawy powinien być dołączony atest zgodności z Polską Normą Przedmiot dostawy zostanie wydany Odbiorcy w opakowaniu... (np. w skrzyniach drewnianych). 2. Cena opakowania będzie wliczona do ceny przedmiotu dostawy Odbiorca zobowiązuje się zapłacić uzgodnioną przez strony cenę, tj.... zł (słownie:...) za szt./egz./t. 2. Cena nie obejmuje kosztów transportu. 3. Zapłata ceny będzie następować przelewem na wskazany przez Dostawcę rachunek bankowy w terminie... dni od dnia doręczenia faktury VAT wystawionej przez Dostawcę. 4. W razie zwłoki w zapłacie ceny Odbiorca obowiązany jest zapłacić odsetki ustawowe. 49

50 Wzór umowy licencyjnej 9 1. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania niniejszej umowy strony zastrzegają karę umowną w wysokości...% wartości przedmiotu dostawy. 2. Strony mogą dochodzić na zasadach ogólnych odszkodowania przewyższającego wysokość kary umownej Gdy Dostawca opóźnia się z rozpoczęciem wytwarzania przedmiotu dostawy lub poszczególnych jego części tak dalece, że nie jest prawdopodobne, aby mógł dostarczyć rzeczy ruchome w określonych w umowie terminach, Odbiorca może odstąpić od umowy bez wyznaczenia Dostawcy dodatkowego terminu. 2. W przypadku określonym powyżej, Odbiorcy należy się kara umowna. 11 Każda ze stron może wypowiedzieć umowę przed kolejnym terminem dostawy z zachowaniem terminu... dniowego (-miesięcznego). Wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności W sprawach nieuregulowanych niniejszą umową znajdują zastosowanie przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. 1964, nr 16, poz. 93 ze zm.). 14 Spory wynikłe z niniejszej umowy strony poddają pod rozstrzygnięcie sądu powszechnego, właściwego ze względu na siedzibę Dostawcy. 15 Umowa została sporządzona w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron Dostawca Odbiorca 50

51 Orzecznictwo sądowe IV. ORZECZNICTWO SĄDOWE 1. Wyrok Sądu Najwyższego z 10 grudnia 1985 r., sygn. I CR 396/85, OSNC 1986 r., nr 11, poz. 181 Okazując przy zawieraniu umowy dostawy wzór towaru dostawca zapewnia, że dostarczy odbiorcy towar o takich właściwościach, jakie posiada wzór. Odpowiada więc w stosunkach między jednostkami gospodarki uspołecznionej za inne wady również w sytuacji, gdy strony ograniczyły lub wyłączyły w umowie odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady fizyczne towaru. Zwolniony jest bowiem od odpowiedzialności z tego tytułu tylko wówczas, gdy odbiorca, wiedząc o tego rodzaju wadach najpóźniej w chwili wydawania mu towaru, zgodził się ten towar nabyć jako niepełnowartościowy po cenie odpowiednio obniżonej. 2. Wyrok Sadu Najwyższego z 19 marca 1970 r., sygn. I CR 594/69, LEX nr 6696 Jeżeli przedsiębiorstwo handlu zagranicznego ze względu na formę realizacji zamówienia eksportowego, czy z innych przyczyn, nie było w stanie dokonać jakościowego odbioru towaru przed jego wysłaniem za granicę, sam fakt niestwierdzenia wad towaru w czasie jego przedwysyłkowych badań nie zwalnia dostawcy od odpowiedzialności za ewentualne wady dostarczonego towaru, za które przedsiębiorstwo to odpowiada względem swego zagranicznego kontrahenta. 3. Wyrok Sądu Najwyższego z 14 maja 2002 r., sygn. V CKN 857/00, OSNC 2003 r., nr 7-8, poz. 108 Umowa zobowiązująca dostawcę i odbiorcę do przestrzegania wyłączności drugiej strony może być podstawą roszczenia odszkodowawczego o utracone korzyści także wówczas, gdy szczegółowe warunki dostawy (rodzaj świadczeń, ilość i cena) miały być uzgodnione w odrębnych porozumieniach. 4. Wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 2006 r., sygn. I CSK 147/05, LEX nr Wada fizyczna występuje wtedy, gdy wartość lub użyteczność rzeczy została zmniejszona, biorąc pod uwagę cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jak również jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, lub rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (art k.c.). Decyduje zatem kryterium funkcjonalne, obejmujące przeznaczenie rzeczy i jej użyteczność, a nie kryterium normatywno-techniczne. 5. Wyrok Sądu Najwyższego z 10 lipca 2002 r., sygn. II CKN 111/01, LEX nr Przepis art k.c. nie stwarza podstawy do stosowania kryterium»istotności«czy»poważnego«charakteru wady, nie zezwala zatem na to, by od takiego kwalifikowania wady uzależniać powstanie zobowiązania z tytułu rękojmi. 2. Kryterium funkcjonalne, obejmujące przeznaczenie rzeczy i jej użyteczność, ma znaczenie pierwszorzędne w stosunku do kryterium normatywno-technicznego, a zgodność z normą techniczną nie 51

52 Orzecznictwo sądowe wyłącza skuteczności zarzutu istnienia wady fizycznej rzeczy. 3. Oferowanie usunięcia wad rzeczy może być nieskuteczne, kiedy byłoby to nieuzasadnione z przyczyn ekonomicznych albo niemożliwe z powodu nieusuwalności wady mimo odmiennych zapewnień; naprawa rzeczy nie może prowadzić do utraty jej fizyczno-produkcyjnej tożsamości, tj. pierwotnie istniejących cech i struktury. 6. Wyrok Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002 r., sygn. II CKN 564/99, OSP 2002, nr 11, poz. 144»Niezwłoczne«usunięcie wady w rozumieniu art k.c. oznacza naprawę rzeczy w krótkim czasie, którego ramy wyznaczają okoliczności konkretnego przypadku. 7. Wyrok Sądu Najwyższego z 25 października 2000 r., sygn. IV CKN 133/00, LEX nr O ile rękojmia jest reżimem odpowiedzialności ustawowej, to samo istnienie, jak i treść gwarancji, mają swoje źródło w autonomii kontraktowej. Uprawnienia gwarancyjne uprawniają gwaranta do dokonania wyboru. Usuwanie wady poprzez naprawę rzeczy powinno zapewnić pełną sprawność eksploatacyjną rzeczy. Przy gwarancji pojęcie wady akcentuje zdolność rzeczy do normalnego użytku, jaką mieć ona powinna, do normalnego, oczekiwanego funkcjonowania. Pojęcie wady fizycznej w rozumieniu gwarancji i rękojmi nie zawsze jest tożsame. Nieskuteczność naprawy, co obejmuje powtarzanie się wady naprawianego elementu albo innych elementów lub też obniżenie parametrów eksploatacyjnych, traktowane jest jako istnienie wady, co dopiero otwiera uprawnionemu drogę do skorzystania z uprawnień, o których stanowi art. 579 k.c.. 8. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 stycznia 1997 r., sygn. I ACa 105/96, Apelacja Warszawska 1997, nr 3, poz. 28 Pojęcie wady fizycznej rzeczy w rozumieniu gwarancji i w rozumieniu rękojmi nie zawsze jest tożsame. Gwarancja stanowi zapewnienie, że dana rzecz jest dobrej jakości, a w wypadku wystąpienia wady w toku zgodnej z przeznaczeniem eksploatacji, zostanie ona usunięta przez naprawę lub będzie dostarczona rzecz wolna od wad. Zatem odpowiedzialność dającego gwarancję obejmuje zwykłe funkcjonowanie rzeczy. Tymczasem jedną z postaci wadliwości przy rękojmi jest brak właściwości, o której istnieniu zapewnił sprzedający, co nie wyłącza, że dostarczona rzecz jest dobrej jakości, zgodnie z normami określającymi cechy gatunkowe i prawidłowo działa. 9. Wyrok Sądu Najwyższego z 5 lutego 2003 r., sygn. II CKN 1248/00, LEX nr Uregulowany w art. 579 k.c. kumulatywny zbieg uprawnień z rękojmi i gwarancji sprowadza się do możliwości dokonania przez kupującego wyboru jednego z dwóch reżimów odpowiedzialności sprzedawcy (gwaranta) z tytułu wystąpienia określonej wady fizycznej rzeczy. Dokonany wybór wiąże w odniesieniu do tej wady do końca jej istnienia i powoduje zawieszenie roszczeń wynikających z drugiej podstawy odpowiedzialności. Roszczenia te stają się bezprzedmiotowe z chwilą zaspokojenia roszczenia wybranego. Jeśli natomiast nie zostało ono zaspokojone, kupujący może pozostać przy roszczeniach wybranej podstawy odpowiedzialności albo sięgnąć po roszczenia wynikające z drugiego reżimu odpowiedzialności. Jeśli zatem kupujący w odniesieniu do stwierdzonej wady żąda naprawy rzeczy w oparciu o udzieloną gwarancję, to wybór ten wiąże w tym znaczeniu, że dopiero niezrealizowanie tego żądania przez sprzedawcę (gwaranta) w odpowiednim terminie, otwiera uprawnionemu drogę do skorzystania z rękojmi albo do dochodzenia dalszych uprawnień z gwarancji. Natomiast skuteczne zrealizowanie przez gwaranta zgłoszonego żądania naprawy rzeczy i usunięcie wady w stosownym terminie sprawia, że przywrócona 52

53 Orzecznictwo sądowe zostaje konieczna ekwiwalentność świadczeń i inne roszczenia zarówno z gwarancji jak i rękojmi stają się, w odniesieniu do tej wady, bezprzedmiotowe. 10. Wyrok Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2005 r., sygn. IV CK 786/04, OSP 2006, nr 10, poz. 112 Kupujący (zamawiający) może odstąpić od umowy sprzedaży z powodu zwłoki sprzedawcy (dostawcy) w wymianie wydawanych rzeczy na wolne od wad. 11. Wyrok Sądu Najwyższego z 25 sierpnia 2004 r., sygn. IV CK 601/03, Monitor Prawniczy 2004, nr 18, s. 823 Jeśli kupiony towar jest wadliwy, nabywca ma wybór co do sposobu uzyskania rekompensaty od sprzedawcy: może dochodzić swych praw z rękojmi za wady, może też żądać odszkodowania za faktyczną szkodę, jakiej doznał wskutek wadliwości towaru. ądanie odszkodowania nie musi być poprzedzone próbą skorzystania z rękojmi. 12. Wyrok Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 2004 r., sygn. I CK 599/03, OSNC 2005, nr 5, poz. 82 Umowa gwarancji jakości może ograniczyć obowiązki gwaranta do naprawy rzeczy i wyłączyć możliwość żądania wymiany rzeczy wadliwej na wolną od wad. 53

54 Pozostałe publikacje z serii Aktualne umowy gospodarcze: Prawo i zarządzanie Umowa licencyjna w prawie autorskim Aktualne umowy gospodarcze Umowa licencyjna w prawie autorskim Z publikacji dowiesz się jak na podstawie umowy licencyjnej na autorskich praw majątkowych licencjodawca może upoważnić licencjobiorcę do korzystania z utworu na wyraźnie wymienionych w umowie polach eksploatacji. Szczególną uwagą zwrócono na zagadnienia związane z wykonaniem umowy i skutkami nieprawidłowego jej wykonanie. Kupując publikację w formie PDF, otrzymasz dostęp do edytowalnych wzorów dokumentów i umów. Prawo i zarządzanie Umowa o zachowaniu poufności Aktualne umowy gospodarcze Umowa o zachowaniu poufności Publikacja zawiera kompleksowy komentarz prawny dotyczący umowy o zachowanie poufności. Z publikacji dowiedzą się Państwo, jak w skuteczny sposób zabezpieczyć interes gospodarczy firmy, chroniąc tajemnice biznesowe i technologiczne przedsiębiorstwa. Publikacja dostarczy szczegółowej wiedzy prawnej dotyczącej umowy o zachowaniu poufności zawieranej zarówno z innym przedsiębiorcą, jak i z osobą fizyczną. Kupując publikację w formie PDF, otrzymasz dostęp do edytowalnych wzorów dokumentów i umów. Prawo i zarządzanie Umowa założycielska spółki cywilnej Aktualne umowy gospodarcze Umowa założycielska spółki cywilnej Publikacja zawiera obszerny komentarz prawny dotyczący umowy założycielskiej spółki cywilnej. W publikacji opisano kompleksowo zagadnienia związane z zakładaniem spółki cywilnej na gruncie prawa polskiego, jak i prawa europejskiego. W publikacji poruszane są zagadnienia od momentu formułowania umowy spółki i jej rejestracji do momentu jej rozwiązania i procesu likwidacyjnego. Kupując publikację w formie PDF, otrzymasz dostęp do edytowalnych wzorów dokumentów i umów. Szczegółowa oferta na stronie internetowej:!