Umowa o zachowaniu poufności. Aktualne umowy gospodarcze

Transkrypt

1 Umowa o zachowaniu poufności Aktualne umowy gospodarcze Prawo i zarządzanie

2 Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp. z o.o. al. Krakowska 271, Warszawa tel.: , , faks: , Karolina Tobolska UMOWA O ZACHOWANIU POUFNOŚCI Warszawa 2010

3 Copyright 2010 ISBN: Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. al. Krakowska 271, Warszawa tel.: , , faks: , Opracowanie edytorskie: Aleksandra Towpik Skład: Dorota Kopytowska Wszelkie prawa zastrzeżone, prawo do tytułu i licencji jest własnością Dashöfer Holding Ltd. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji, również na nośnikach magnetycznych i elektronicznych, bez zgody Wydawcy jest zabronione. Ze względu na stałe zmiany w polskim prawie oraz niejednolite interpretacje przepisów Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialności za zamieszczone informacje. 3

4 Spis treści I. Zagadnienia ogólne... 5 II. Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron III. Wzór umowy IV. Orzecznictwo sądowe Pobierz wzór umowy jako plik RTF 4

5 Zagadnienia ogólne I. ZAGADNIENIA OGÓLNE W obrocie gospodarczym podmioty ujawniają sobie różnego rodzaju informacje, które nierzadko posiadają znaczną wartość gospodarczą decydują bowiem o pozycji danego przedsiębiorcy na rynku i jego konkurencyjności. Niekiedy jeszcze przed zawarciem umowy określającej zasady współpracy między przedsiębiorcami dochodzi do ujawnienia pewnych tajemnic handlowych, dotyczących na przykład procesu produkcji, czy wykorzystywanej technologii. Często podjęcie przez przedsiębiorcę decyzji o zaangażowaniu się w określony proces inwestycyjny, o nabyciu udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, akcji w spółce akcyjnej, o nabyciu ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej, jest uzależnione od uzyskania informacji dotyczących inwestycji lub kondycji finansowej spółki. Szczególną rolę informacje te odgrywają w procesie fuzji czy przejęć spółek. Z kolei w interesie przedsiębiorcy leży, aby informacje związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, które zostaną ujawnione były należycie chronione i nie zostały wykorzystane przez kontrahenta w jego własnej działalności. Formą ochrony tajemnic handlowych jest umowa o zachowaniu poufności. Umowa o zachowaniu poufności nie jest przedmiotem odrębnej regulacji unijnej tak w zakresie pierwotnego, jak i wtórnego prawa wspólnotowego. Żaden z instrumentów harmonizacji porządków prawnych państw członkowskich (rozporządzeń, dyrektyw, decyzji) nie reguluje zasad zawierania, wykonywania, czy dochodzenia roszczeń z tytułu niewykonania przedmiotowej umowy. Wola stron stosunku zobowiązaniowego może jednak decydować o poddaniu umowy o zachowaniu poufności regulacjom międzynarodowego prawa kontraktowego. Jest to częste w stosunkach umownych z elementem transgranicznym, tj. w sytuacji, gdy jedną stroną umowy jest przedsiębiorca niemający siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej szczególnego znaczenia dla kreowania stosunków zobowiązaniowych między podmiotami z państw członkowskich nabrały Zasady Europejskiego Prawa Kontraktów (Principles of European Contract Law PECL). Zasady te zostały opracowane przez Komisję do spraw Europejskiego Prawa Umów, zwaną od nazwiska przewodniczącego, profesora z Copenhagen Business School Komisją Ole Lando (Lando Commision). PECL mają być ponadto włączone jako część ogólna do Europejskiego Kodeksu Cywilnego. uregulowania Unii Europejskiej oraz obowiązki wynikające z umów międzynarodowych rola PECL w kształtowaniu stosunków umownych Rola Zasad Europejskiego Prawa Kontraktów dla kształtowania stosunków umownych, w tym również umowy o zachowaniu poufności, jest niebagatelna. W założeniu bowiem PECL mają być zbiorem neutralnych zasad, niezwiązanych z jednym systemem prawnym, które można wykorzystać w kreowaniu zobowiązań. 5

6 Zagadnienia ogólne W tym sensie Zasady Europejskiego Prawa Kontraktów są szczególnie przydatne dla stron mających miejsce zamieszkania (siedzibę, prowadzących działalność gospodarczą) w różnych państwach członkowskich. Warto podkreślić, że PECL mogą być zastosowane do wszelkich typów stosunków zobowiązaniowych, bez względu na to, czy są one nawiązywane w ramach obrotu dwustronnie profesjonalnego (tj. między przedsiębiorcami), jednostronnie profesjonalnego (czyli między przedsiębiorcą a konsumentem), czy też dwustronnie konsumenckiego. Odnośnie do roli Zasad Europejskiego Prawa Kontraktów dla zawarcia i wykonania umowy o zachowaniu poufności stwierdzić należy, że PECL nie regulują bezpośrednio tego typu stosunku zobowiązaniowego. Podstawą do poddania umowy o zachowaniu poufności regulacji Zasad jest art PECL, który kreuje fundamentalną dla prawa zobowiązań zasadę swobody umów (freedom of contract). W świetle powołanego artykułu strony mogą swobodnie zawierać umowę i kształtować jej treść, z zastrzeżeniem zasad dobrej wiary i uczciwego obrotu oraz postanowień bezwzględnie wiążących, zawartych w Zasadach (art ust. 1 PECL). Ponadto jak wynika z ust. 2 art PECL strony mogą wyłączyć zastosowanie poszczególnych postanowień, uchylić je bądź zmienić ich skutki, chyba że Zasady stanowią inaczej. Zasady Europejskiego Prawa Kontraktów nie są jednak zbiorem norm prawnych i w związku z tym nie mogą być uznane za element unijnego, czy też krajowego porządku prawnego. Istotne jest zatem ustalenie, w jaki sposób stosunek zobowiązaniowy może być poddany Zasadom. Artykuł PECL przewiduje cztery możliwe sposoby zastosowania Zasad: a) gdy strony inkorporują Zasady do swojej umowy lub wyrażą zgodę na podanie stosunku umownego Zasadom (art ust. 2 PECL). Strony mogą zatem włączyć PECL (niektóre postanowienia bądź wszystkie) do umowy o zachowaniu poufności na podstawie art ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r., nr 16, poz. 93 ze zm.), dalej jako k.c. Należy przy tym mieć na uwadze, że treść wykreowanego stosunku prawnego nie może być sprzeczna z jego właściwością (naturą), ustawą ani zasadami współżycia społecznego (art in fine k.c.). Z kolei wskazanie Zasad jako właściwych dla zawieranej umowy o zachowaniu poufności może się odbyć w ten sposób, że strony zawrą porozumienie przedkontraktowe umowę ramową, w której określą, że stosunki obligacyjne między nimi będą powstawały w oparciu o reguły wyrażone w PECL. Innym sposobem jest odwołanie się do Zasad jako zbioru norm, którym ma podlegać stosunek zobowiązaniowy w treści oferty lub w umowie o negocjacje; b) gdy strony wyraziły zgodę na poddanie umowy ogólnym zasadom prawa (klauzula general principles of contract law), lex mercatoria bądź innym podobnym zasadom [art ust. 3 a) PECL]. Zamieszczenie w umowie o zachowaniu poufności klauzuli odwołującej się do ogólnych 6

7 Zagadnienia ogólne zasad prawa, względnie lex mercatoria, wywoła ten skutek, że sąd powszechny lub polubowny będzie mógł uznać, iż w ten sposób wolą stron było poddanie stosunku umownego ogólnym zasadom prawa kontraktów. Zatem otworzy się droga do interpretowania umowy zgodnie z PECL; c) gdy strony nie poddały umowy żadnemu systemowi prawnemu ani zasadom prawa [art ust. 3 b) PECL]. Regulacja ta daje sądom międzynarodowym możliwość zastosowania PECL do umowy o zachowaniu poufności w sytuacji, gdy brak jest norm kolizyjnych określających zasady wyboru prawa. Powołany artykuł ma raczej charakter wyjątkowy, choć nie da się wykluczyć sytuacji, w której Europejski Trybunał Sprawiedliwości uczyni z niego podstawę zastosowania PECL; d) Zasady Europejskiego Prawa Kontraktów mogą być również zastosowane w kwestiach, które nie zostały rozstrzygnięte w systemie lub w przepisach prawa właściwego (art ust. 4 PECL). Jest to dyrektywa pozwalająca sądom powszechnym lub polubownym na wypełnienie luki prawnej. Istotne znaczenie dla zawierania umów o zachowaniu poufności między przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej ma konwencja o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, otwarta do podpisu w Rzymie dnia 19 czerwca 1980 r. (konwencja rzymska), (OJ C 169, 08/07/2005, p ). Stała się ona częścią krajowego porządku prawnego jako sporządzona w Luksemburgu dnia 14 kwietnia 2005 r. konwencja o przystąpieniu Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej do Konwencji o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, otwartej do podpisu w Rzymie w dniu 19 czerwca 1980 r., oraz do Pierwszego i Drugiego Protokołu w sprawie jej wykładni przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, (Dz.U. z 2008 r., nr 10, poz. 57). Konwencja ta weszła w życie z dniem 1 sierpnia 2007 r., natomiast w państwach, które uzyskały członkostwo w Unii Europejskiej przed 2004 r. obowiązuje ona od 1 kwietnia 1991 r. konwencja rzymska Zgodnie z art. 1 konwencji rzymskiej, ma ona zastosowanie do zobowiązań umownych w stanach faktycznych, które wykazują związek z prawem różnych państw członkowskich Unii Europejskiej. Wskazane w konwencji zasady wyboru prawa właściwego dla umowy o zachowaniu poufności mogą być zatem zastosowane w sytuacji, gdy na przykład przekazującym informację poufną jest przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w Polsce, natomiast otrzymującym jest przedsiębiorca niemiecki czy francuski lub też w sytuacji, gdy przedsiębiorca włoski zobowiąże się do zachowania poufności informacji dotyczących inwestycji, która ma być realizowana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Konwencja rzymska daje stronom umowy o zachowaniu poufności możliwość swobody wyboru prawa, któremu będzie ona podlegać. 7

8 Zagadnienia ogólne Strony mogą zatem wybrać przepisy takiego sytemu prawnego, który będzie lepiej chronił ich interesy niż przepisy polskiego k.c. Wybór odpowiedniego dla umowy o zachowaniu poufności prawa daje wymierne korzyści. Nie tylko zabezpiecza interesy stron, ale również pozwala uniknąć dodatkowych kosztów związanych chociażby z zastępstwem procesowym przed zagranicznym sądem w przypadku dochodzenia roszczeń z umowy. W świetle art. 10 ust. 1 konwencji rzymskiej, wybrane przez strony umowy o zachowaniu poufności prawo będzie miało zastosowanie w szczególności do: a) jej wykładni; b) wykonania wynikających z niej zobowiązań; c) skutków całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań, łącznie z określeniem wysokości szkody w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym przepisy prawa oraz w granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe; d) różnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienia i utraty praw, wynikających z upływu terminów; e) skutków nieważności umowy. Konwencja rzymska kreuje w art. 3 ust. 1 swobodę w zakresie wyboru prawa, jakiemu podlegać będzie umowa o zachowaniu poufności. Co istotne strony umowy mogą poddać stosunek zobowiązaniowy prawu jakiegokolwiek państwa, które ratyfikowało konwencję. Nie ma zatem przeszkód aby ustalić, że prawem właściwym dla umowy o zachowaniu poufności będzie prawo niemieckie, nawet gdy przedsiębiorca przekazujący informację poufną będzie miał siedzibę w Polsce, natomiast siedziba przedsiębiorcy otrzymującego będzie się znajdowała we Francji. Wybór prawa innego niż polskie może dotyczyć albo całej umowy, albo jej części. Strony umowy o zachowaniu poufności mogą więc postanowić, że prawo na przykład. włoskie będzie miało zastosowanie jedynie do skutków niewykonania umowy. Ponadto jak wynika z art. 3 ust. 2 konwencji rzymskiej strony w każdym czasie mogą umówić się, że umowa o zachowaniu poufności będzie podlegać innemu prawu niż to, które dla umowy było właściwe na podstawie wcześniej dokonanego wyboru. Można zatem dokonać zmiany prawa już po zawarciu umowy o zachowaniu poufności. Jak wynika z art. 3 ust. 1 zd. 2 konwencji rzymskiej, wybór prawa powinien być wyraźny, albo w sposób dostatecznie pewny wynikać z postanowień umowy lub okoliczności sprawy. W celu uniknięcia ewentualnych wątpliwości postulować należy, aby strony umowy o zachowaniu poufności w sposób wyraźny dokonały wyboru właściwego prawa. Jeśli natomiast strony umowy o zachowaniu poufności nie dokonały wyboru prawa, któremu ma podlegać umowa wówczas, zgodnie z art. 4 ust. 1 konwencji rzymskiej umowa będzie podlegała prawu państwa, z którym wykazuje 8

9 Zagadnienia ogólne ona najściślejszy związek. Jednocześnie ust. 2 powołanego artykułu stwarza domniemanie, że umowa wykazuje najściślejszy związek z tym państwem, w którym strona, na której spoczywa obowiązek spełnienia świadczenia charakterystycznego, w chwili zawarcia umowy ma miejsce zwykłego pobytu lub w przypadku spółki, stowarzyszenia lub osoby prawnej siedzibę zarządu. Jeżeli jednak umowa została zawarta w ramach działalności zawodowej lub gospodarczej tej strony, domniemywa się, że umowa wykazuje najściślejszy związek z państwem, w którym znajduje się jej główne przedsiębiorstwo lub jeżeli zgodnie z umową świadczenie ma być spełnione przez inne przedsiębiorstwo niż główne z państwem, w którym znajduje się to inne przedsiębiorstwo. Zatem co do zasady w braku wyboru prawa stosowane będzie prawo tego państwa, w którym podmiot zobowiązany do zachowania poufności ma miejsce zwykłego pobytu, siedzibę lub w którym znajduje się jego główne przedsiębiorstwo. Świadczeniem charakterystycznym w umowie o zachowaniu poufności jest bowiem obowiązek nieujawniania określonych informacji. W pewnych sytuacjach umowa o zachowaniu poufności ma charakter dwustronnie zobowiązujący obie strony są zobowiązane względem siebie do spełnienia określonego świadczenia. W związku z tym w razie braku wyboru może pojawić się problem związany z określeniem właściwego prawa na podstawie art. 4 konwencji rzymskiej. Świadczeniem charakterystycznym jest świadczenie polegające na zachowaniu poufności przekazanych informacji. Dlatego też w razie wątpliwości prawem właściwym będzie prawo państwa, w którym znajduje się główne przedsiębiorstwo przedsiębiorcy otrzymującego określone informacje. Jeśli jednak wynikający z umowy obowiązek zachowania poufności dotyczyłby na przykład procesu inwestycyjnego, który miałby być realizowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub fuzji, względnie przejęcia spółki, która ma siedzibę na terytorium państwa polskiego wówczas w braku wyboru przez strony właściwego prawa należałoby uznać, że do umowy o zachowaniu poufności mają zastosowanie przepisy k.c. umowa ta wykazuje bowiem najściślejszy związek z prawem polskim. Mając na uwadze powyższe wątpliwości należy postulować, żeby przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zawierający umowę o zachowaniu poufności z podmiotem z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej w sposób precyzyjny, zamieszczając odpowiednią klauzulę określili, jakiemu systemowi prawnemu będzie ona podlegać. Dla dochodzenia roszczeń z umowy o zachowaniu poufności pomiędzy podmiotami mającymi siedzibę na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, decydujące znaczenie ma Rozporządzenie Rady Wspólnot Europejskich Nr 44/2001/WE w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (OJ L 012, 16/01/2001, p ). Od 1 maja 2004 r. stanowi ono część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowane. Natomiast w państwach, które uzyskały członkostwo w Unii Europejskiej przed 1 maja 2004 r., weszło ono w życie z dniem wzajemne uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych 9

10 Zagadnienia ogólne 1 marca 2002 r. Powyższe rozporządzenie nie będzie miało zastosowania do dochodzenia roszczeń w sytuacji, gdy umowa o zachowaniu poufności została zawarta pomiędzy przedsiębiorcą polskim a duńskim. W stosunkach z Danią zastosowanie ma bowiem konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i sądowych, sporządzona w Lugano dnia 16 września 1988 r. (konwencja lugańska). Konwencja ta w Rzeczypospolitej Polskiej obowiązuje od dnia 1 lutego 2000 r. (Dz.U. z 2000 r., nr 10, poz. 132). Rozporządzenie Nr 44/2001/WE ma zastosowanie do dochodzenia roszczeń z tytułu umowy o zachowaniu poufności, chyba że strony poddały rozstrzygnięcie sprawy sądowi polubownemu [argument z art. 1 ust. 2 pkt d) rozporządzenia]. W świetle art. 5 pkt 1 a) powołanego rozporządzenia, jeśli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy strona umowy o zachowaniu poufności może być pozwana przed sąd w państwie członkowskim, w którym zobowiązanie zostało wykonane lub miało być wykonane. Jeśli natomiast pozwany z tytułu umowy o zachowaniu poufności chciałby wytoczyć powództwo wzajemne, wówczas zgodnie z art. 6 pkt 3 rozporządzenia powinien to uczynić przed sądem, w którym zostało wytoczone powództwo główne. Określone w rozporządzeniu zasady dotyczące jurysdykcji w sprawach dotyczących umów nie będą stosowane, jeśli strony umowy o zachowaniu poufności zawrą umowę dotyczącą jurysdykcji (art. 23 pkt 1 zd. 2 rozporządzenia). W związku z powyższym, jeśli umowa o zachowaniu poufności została zawarta między przedsiębiorcami mającymi siedzibę na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, wówczas na mocy tzw. klauzuli propagacyjnej (prorogatio fori) mogą oni dowolnie określić właściwość sądu, przed którym będą dochodzone roszczenia. Zgodnie z art. 23 pkt 1 zd. 3 rozporządzenia, umowa dotycząca jurysdykcji może być zawarta w jednej z trzech form, a mianowicie: a) w formie pisemnej lub ustnej potwierdzonej na piśmie, przy czym rozporządzenie zrównuje z formą pisemną przekazy elektroniczne, które umożliwiają trwały zapis umowy; b) w formie, która odpowiada praktyce przyjętej między stronami; c) w handlu międzynarodowym w formie odpowiadającej zwyczajowi handlowemu, który strony znały lub musiały znać i który strony umów tego rodzaju w określonej dziedzinie handlu powszechnie znają i którego stale przestrzegają. Rozporządzenie reguluje również kwestie związane z uznawaniem i wykonywaniem orzeczeń wydanych w innym państwie członkowskim. Jeśli zatem w jednym państwie członkowskim zostało wydane orzeczenie (na przykład wyrok zasądzający odszkodowanie z tytułu niewykonania umowy o zachowaniu poufności) wówczas jest ono uznawane w innych państwach członkowskich bez konieczności przeprowadzania odrębnego postępowania w tym przedmiocie (art. 10

11 Zagadnienia ogólne 33 pkt 1 rozporządzenia). Z kolei orzeczenie wydane i wykonalne w jednym państwie członkowskim staje się wykonalne w innym państwie należącym do Unii Europejskiej, po stwierdzeniu jego wykonalności na wniosek uprawnionego (art. 38 pkt 1 rozporządzenia). Strony umowy o zachowaniu poufności mogą również na podstawie art ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r., nr 43, poz. 296 ze zm.), dalej jako k.p.c., poddać ewentualne spory z niej wynikające rozstrzygnięciu sądu polubownego. Warunkiem oddania wszystkich lub niektórych sporów wynikłych z omawianej umowy pod rozstrzygnięcie sądu polubownego jest zapis na sąd polubowny. Z przepisu art k.p.c. wynika, że zapis na sąd polubowny jest umową stron, która powinna określać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął. Powinien być on dokonany w formie pisemnej (art k.p.c.), przy czym wymóg co do formy jest spełniony również wtedy, gdy zapis na sąd polubowny został zamieszczony w pismach, jakie między sobą wymieniały strony umowy lub w oświadczeniach złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść (art zd. 1 k.p.c.). zapis na sąd polubowny Strony umowy o zachowaniu poufności mogą uznać właściwość sądu polubownego w dwojaki sposób: a) po pierwsze przez zamieszczenie w treści umowy o zachowaniu poufności klauzuli arbitrażowej, tj. postanowienia o poddaniu sporów z umowy sądowi polubownemu (nie ma przeszkód, aby strony określiły w powołanej klauzuli, że sąd polubowny będzie właściwy dla wszystkich sporów z umowy wynikłych w przyszłości). Ponadto możliwe jest zawarcie zapisu na sąd polubowny w odrębnym dokumencie. b) po drugie przez poddanie sporu już wynikłego z umowy o zachowaniu poufności rozstrzygnięciu sądu polubownego (tzw. kompromis). W przypadku zawarcia umowy o zachowaniu poufności między przedsiębiorcą polskim a zagranicznym możliwe jest dochodzenie roszczeń z umowy albo przed sądem polubownym, który orzekał będzie w Polsce, albo przed sądem polubownym, który będzie orzekał za granicą (w ramach międzynarodowego arbitrażu handlowego international commertial arbitration). Decyduje w tym zakresie wola stron umowy o zachowaniu poufności. Wybór sądownictwa polubownego jest równoznaczny z wyłączeniem jurysdykcji polskich sądów powszechnych i może przynieść wymierne korzyści. Dlatego też w obrocie profesjonalnym strony coraz częściej decydują się na taką formę rozstrzygania sporów. Przede wszystkim są one rozstrzygane często przez grono wybitnych specjalistów z danej dziedziny, postępowanie jest jednoinstancyjne (k.p.c. w art przewiduje wprawdzie skargę do sądu powszechnego o uchylenie wyroku sądu polubownego, ale jest ona dopuszczalne tylko po spełnieniu przesłanek z art k.p.c.), postępowanie jest szybsze niż przed 11

12 Zagadnienia ogólne sądem powszechnym, niższe są koszty postępowania (co jest istotne, zwłaszcza gdy przedmiot sporu ma znaczną wartość), a orzeczenia sądu polubownego są tytułami egzekucyjnymi (por. art pkt 2 k.p.c.) i po nadaniu klauzuli wykonalności stanowią podstawę wszczęcia egzekucji. Podobnie orzeczenia zagranicznych sądów polubownych są wykonalne w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie Konwencji w sprawie uznawania i wykonywania zagranicznych wyroków sądów arbitrażowych z 10 czerwca 1958 r. (konwencji nowojorskiej). Konwencja ta obowiązuje w Rzeczypospolitej Polskiej od dnia 3 stycznia 1961 r. (Dz.U. z 1962 r., nr 9, poz. 41). Została ona ratyfikowana przez 140 państw. Umowa o zachowaniu poufności pełni rolę uzupełniającą wobec innego stosunku prawnego lub faktycznego, który istnieje już między stronami, albo powstanie w przyszłości. Umowa ta zawsze pozostaje w określonym związku gospodarczym z innym stosunkiem prawnym. Ma bowiem zabezpieczać przed ujawnieniem informacje, które zostały lub zostaną ujawnione w związku z wykonaniem innej umowy (na przykład umowy inwestycyjnej, umowy o świadczenie usług). Umowa o zachowaniu poufności służy więc realizacji określonego (wspólnego dla kilku umów) celu gospodarczego. Takie powiązanie między umowami określane jest mianem związku umów, zespołu umów, umów sprzężonych, grupy umów, czy kompleksu umów. umowa o zachowaniu poufności w polskim systemie prawnym Pod pojęciem zespołu umów rozumie się kilka umów, zawartych dla realizacji określonego celu gospodarczego (przedsięwzięcia), przy czym powiązania między stosunkami zobowiązaniowymi mogą tworzyć zespół umów równorzędnych lub nierównorzędnych. W przypadku umowy o zachowaniu poufności mamy do czynienia z zespołem umów nierównorzędnych. Jego istota polega na tym, że jedna bądź kilka umów mają znaczenie decydujące dla realizacji wspólnego celu (umowy główne), natomiast pozostałe stosunki zobowiązaniowe pełnią względem nich funkcję pomocniczą. Umowa o zachowaniu poufności spełnia rolę pomocniczą wobec innego zobowiązania jej bezskuteczność lub niewykonanie zwykle nie powoduje, że określony przez strony cel nie zostanie osiągnięty. Dla przykładu jeśli strony zawarły umowę inwestycyjną oraz umowę o zachowaniu poufności, a przedsiębiorca ujawnił informacje poufne nie oznacza to, że wspólny cel (określona inwestycja) nie został osiągnięty. Wyjątek będą tu stanowiły te przypadki, w których przekazanie określonych informacji poufnych jest niezbędne dla realizacji wspólnego przedsięwzięcia (na przykład. udostępnienie określonego know-how, które jest konieczne dla realizacji określonej inwestycji). Należy mieć ponadto na uwadze, że umowa o zachowaniu poufności może pozostawać w określonym związku ze stosunkiem faktycznym (na przykład organizacyjnym) istniejącym między stronami. Zwykle umowa o zachowaniu poufności jest przez strony kreowana przed ustaleniem treści innego zobowiązania (umowy głównej). Zwłaszcza w obrocie gospodarczym istotne jest, aby jeszcze przed nawiązaniem określonego stosunku prawnego zapewnić poufność informacji. 12

13 Zagadnienia ogólne Od wskazanego powyżej powiązania między umową o zachowaniu poufności a innym stosunkiem zobowiązaniowym (umową główną) odróżnić należy formalny związek umów, tj. sytuację, w której postanowienia dotyczące zachowania poufności są zawarte w jednym dokumencie z postanowieniami właściwymi dla innych stosunków zobowiązaniowych. Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia jest ustalenie, czy w opisanej sytuacji została zawarta tzw. umowa kompleksowa, czy też klauzula dotycząca poufności jest odrębną umową. Zagadnienie to zostanie poddane analizie w części dotyczącej zawarcia umowy o zachowaniu poufności. Umowa o zachowaniu poufności nie została uregulowana przez ustawodawcę jako odrębny typ stosunku zobowiązaniowego. W związku z tym jest ona umową nienazwaną (contractus innominatus). Przepisy prawa nie określają essentialia negotii umowy o zachowaniu poufności. umowa nienazwana Dopuszczalność zawarcia umowy o zachowaniu poufności wynika z przepisu art k.c., który kreuje zasadę swobody umów, określaną również jako wolność kontraktowania. W świetle powołanego przepisu strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiała się właściwości (naturze) stosunku, ustawie lub zasadom współżycia społecznego. Jak zostało wspomniane, zasada swobody umów zawarta jest również w art PECL. Przepis art k.c. daje podmiotom prawa cywilnego kompetencje do: a) zawarcia umowy o zachowaniu poufności; b) podjęcia decyzji z kim taka umowa zostanie zawarta (swoboda wyboru kontrahenta); c) określenia treści umowy, czyli praw i obowiązków stron; d) wyboru formy umowy o zachowaniu poufności. Należy jednak pamiętać, że granice ukształtowanego przez strony stosunku zobowiązaniowego (umowy o zachowaniu poufności) wyznaczają trzy kryteria wskazane w art k.c. Uznanie umowy o zachowaniu poufności za umowę nienazwaną rodzi określone konsekwencje w zakresie reżimu prawnego, jakiemu będzie ona podlegać. Nie ma bowiem przepisów prawnych, które regulowałyby odrębnie ten typ stosunku zobowiązaniowego. stosowanie przepisów k.c. W związku z powyższym do umowy o zachowaniu poufności zastosowanie znajdują: a) przepisy księgi pierwszej Kodeksu cywilnego (Część ogólna), tj. art k.c., które regulują: zdolność kontraktową, czyli określają katalog podmiotów prawa cywilnego i ich zdolność do czynności prawnych; 13

14 Zagadnienia ogólne sposób zawarcia umowy o zachowaniu poufności; wady oświadczenia woli stron umowy; formę zawarcia umowy o zachowaniu poufności; przedawnienie roszczeń z umowy; b) przepisy księgi trzeciej Kodeksu cywilnego (Zobowiązania), przepisy części ogólnej, tj. art k.c.), które są stosowane w zakresie: swobody umów; wykonania zobowiązania; skutków niewykonania i nienależytego wykonania zobowiązania. Umowa o zachowaniu poufności należy do czynności prawnych o skutku zobowiązującym, skoro jej wykonanie polega na określonym zachowaniu się (działaniu, zaniechaniu) dłużnika względem wierzyciela. Złożoność stanów faktycznych, w których zawierana jest umowa o zachowaniu poufności sprawia, że może mieć ona charakter jednostronnie bądź dwustronnie zobowiązujący. Decydująca jest w tym zakresie wola stron. charakter prawny umowy czynność prawna zobowiązująca W zależności od tego, czy obowiązek spełnienia świadczenia ciąży na jednej, czy też na dwóch stronach umowy, można wyróżnić dwa typy umów o zachowaniu poufności: a) umowy o zachowaniu poufności jednostronnie zobowiązujące oraz b) umowy o zachowaniu poufności dwustronnie zobowiązujące. W praktyce najczęściej zawierane są umowy o zachowaniu poufności jednostronnie zobowiązujące. Ich istota polega na tym, że obowiązek spełnienia świadczenia spoczywa tylko na jednej stronie umowy, a mianowicie na podmiocie, który ma zachować poufność określonych informacji. Natomiast druga strona czynności prawnej nie zobowiązuje się w przedmiotowej umowie do żadnego świadczenia. Umowa o zachowaniu poufności może być ukształtowana jako umowa dwustronnie zobowiązująca. Będzie to miało miejsce wówczas, gdy strony w taki sposób ustalą treść istniejącego między nimi stosunku prawnego, że każda z nich będzie zobowiązana do spełnienia określonego świadczenia. Ten typ umowy o zachowaniu poufności znajdzie zastosowanie w tych przypadkach, w których przedsiębiorca (strona ujawniająca) zobowiąże się do przekazania informacji poufnych. Będzie to miało miejsce w szczególności wtedy, gdy ujawnienie informacji poufnych stanie się niezbędne dla realizacji wspólnego celu. Rozstrzygnięcia wymaga zatem, czy dwustronnie zobowiązująca umowa o zachowaniu poufności ma charakter wzajemny. Jest to istotne zwłaszcza dla oceny skutków niewykonania lub nienależytego wykonania omawianego kontraktu, ponieważ 14

15 Zagadnienia ogólne przepisy art k.c. odnośnie do umów wzajemnych odrębnie regulują tę kwestię. W świetle art k.c. umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się względem siebie w ten sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Wydaje się, że świadczenia wynikające z umowy o zachowaniu poufności nie mogą być rozpatrywane w kategorii ich ekwiwalentności (równoważności). W istocie bowiem ciężar wykonania umowy spoczywa tylko na jednej stronie, a mianowicie na przedsiębiorcy, który otrzymał określone informacje i zobowiązał się do ich nieujawniania. Reasumując umowa o zachowaniu poufności nie ma charakteru umowy wzajemnej. Umowa o zachowaniu poufności ma charakter czynności prawnej przysparzającej jej skutkiem jest korzystna zmiana w sytuacji majątkowej strony zobowiązanej do zachowania poufności. Informacje poufne zwykle posiadają określoną wartość majątkową. Ich uzyskanie powoduje przysporzenie gdyby bowiem zostały one wykorzystane we własnej działalności gospodarczej podmiotu, który je otrzymał z pewnością spowodowałyby korzystną zmianę w jego sytuacji majątkowej. Rozważania dotyczące kauzalnego lub abstrakcyjnego charakteru umowy o zachowaniu poufności są konsekwencją uznania, że jest ona czynnością przysparzającą. Ważność czynność prawnej kauzalnej (przyczynowej) jest uzależniona od istnienia kauzy (przyczyny, podstawy prawnej), która określa, dlaczego przysporzenie zostało dokonane. Brak lub wadliwość kauzy powoduje, że czynność prawna jest nieważna. W związku z tym wierzyciel nie może domagać się od dłużnika spełnienia świadczenia, a w ewentualnym procesie ten ostatni ma prawo podnieść zarzut braku lub wadliwości kauzy. Z kolei w przypadku czynności prawnych abstrakcyjnych (oderwanych) ich ważność nie zależy od istnienia kauzy; z tego punktu widzenia dla ważności czynności prawnej nie jest istotne ustalenie, dlaczego przysporzenie zostało dokonane. czynność prawna przysparzająca czynność prawna kauzalna Zasadą w polskim systemie prawa są czynności kauzalne. Zakwalifikowanie umowy o zachowaniu poufności do czynności kauzalnych rodzi konieczność ustalenia z jakim typem causae mamy do czynienia. Kauza zwykle traktowana jest jako element treści czynności prawnej lub innego stosunku prawnego, ze względu na który dokonano czynności prawnej. Kauza przysporzenia może być zatem wyznaczona w treści innej czynności prawnej. Jest to istotne dla ustalenia charakteru prawnego umowy o zachowaniu poufności, albowiem jak wyżej wskazano jest ona powiązana z innym stosunkiem prawnym lub faktycznym. W związku z tym kauza umowy o zachowaniu poufności będzie wynikała z innej czynności prawnej (umowy głównej). Kauza leży zatem poza stosunkiem prawnym łączącym strony umowy o zachowaniu poufności. Tradycyjnie wyróżnia się trzy zasadnicze typy kauz, a mianowicie: causa donadi, jeśli przysparzający ma na celu dokonanie szczodrobliwości, causa solvendi, gdy celem przysporzenia jest zwolnienie z zobowiązania oraz causa 15

16 Zagadnienia ogólne obligandi (causa obligandi vel acquirendi), gdy celem dokonanego przysporzenia jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej. Określając charakter prawny umowy o zachowaniu poufności należy odrzucić dwa pierwsze typy kauz. W związku z tym rozważania mogą dotyczyć jedynie trzeciego z wymienionych typów, tj. causae obligandi vel acquirendi. Wówczas przyczynę, dla której czynność prawna została dokonana i na podstawie której doszło do przysporzenia stanowiłoby dążenie podmiotu dokonującego przysporzenia do uzyskania określonej korzyści majątkowej. Celem przysporzenia (uzyskania informacji poufnych) byłoby zatem nabycie przez przysparzającego (podmiot, którego informacje poufne dotyczą) korzyści majątkowej w postaci wykonania zobowiązania z umowy głównej. Bardziej szczegółowy podział czynności prawnych kauzalnych i abstrakcyjnych zakłada wyodrębnienie: a) czynności prawnych materialnie i formalnie kauzalnych gdy ustawa uzależnia ważność czynności prawnej od wskazania w jej treści kauzy; b) czynności prawnych materialnie kauzalnych lecz formalnie oderwanych jeśli ważność czynności przysparzającej jest uzależniona od istnienia kauzy, jednak podstawa prawna przysporzenia nie musi być ujawniona w treści czynności prawnej; c) czynności prawnych materialnie oderwanych gdy wadliwość kauzy nie ma wpływu na ich ważność; d) czynności formalnie oderwanych, gdy ustawa nie określa, czy są jednocześnie materialnie oderwane. Wydaje się, że umowa o zachowaniu poufności ma charakter materialnie i formalnie kauzalny. Umowa o zachowaniu poufności jest czynnością prawną nieodpłatną, ponieważ podmiot, który dokonał przysporzenia (ujawnił informacje poufne) nie otrzymuje w zamian żadnej korzyści majątkowej. Umowa po zachowaniu poufności ma charakter konsensualny dochodzi bowiem do skutku przez zgodne oświadczenie stron. Dla zawarcia umowy nie jest wymagane obok złożenia oświadczenia woli wydanie rzeczy, bądź jakichkolwiek dokumentów. Przyjmując za kryterium status stron umowy o zachowaniu poufności można wyróżnić następujące jej typy: a) umowę o zachowaniu poufności dwustronnie profesjonalną wówczas jest ona zawierana przez podmioty prawa cywilnego, które posiadają status przedsiębiorcy oraz b) umowę o zachowaniu poufności, która ma charakter jednostronnie profeczynność prawna nieodpłatna czynność prawna konsensualna strony umowy o zachowaniu poufności 16

17 Zagadnienia ogólne sjonalny, kiedy jedną ze stron jest konsument zobowiązany do zachowania poufności informacji w celu niezwiązanym z działalnością gospodarczą. Zgodnie z art k.c. przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną (tzw. podmiot ustawowy), prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Powołany przepis wskazuje na dwa kryteria decydujące o uzyskanie statusu przedsiębiorcy, a mianowicie na kryterium podmiotowe (kto może być przedsiębiorcą) oraz na kryterium przedmiotowe (jakiego rodzaju działalność musi prowadzić). Stroną umowy o zachowaniu poufności może być każdy podmiot prawa cywilnego, o ile zostanie spełnione kryterium przedmiotowe. Zawierając umowę przedsiębiorca będzie działał pod firmą (por. art k.c.). Odnosząc się do stron umowy o zachowaniu poufności warto wspomnieć, że w obecnym stanie prawnym spółka cywilna nie posiada podmiotowości prawnej, a jest jedynie stosunkiem zobowiązaniowym. Spółka cywilna nie ma zatem ani zdolności prawnej, ani zdolności do czynności prawnych, nie posiada również statusu przedsiębiorcy (tak wyraźnie art. 4 ust. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności, t.j.: Dz.U. z 2007 r., nr 155, poz ze zm., który uznaje za przedsiębiorców jedynie wspólników spółki cywilnej w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej). W związku z powyższym stroną umowy o zachowaniu poufności mogą być jedynie wspólnicy spółki cywilnej. Stroną umowy o zachowaniu poufności mogą być osoby prawne, w szczególności zaś handlowe spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna). Pamiętać należy, iż umowa powinna być zawarta zgodnie z zasadami reprezentacji, obowiązującymi w danej spółce. Umowę o zachowaniu poufności w imieniu spółki zwiera zarząd. Jeśli zarząd jest jednoosobowy wówczas to jedyny członek zarządu zawiera w imieniu i na rzecz spółki umowę. Natomiast w sytuacji wieloosobowego zarządu sposób reprezentacji powinna określać umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (względnie statut spółki akcyjnej). W braku postanowień do zawarcia umowy o zachowaniu poufności wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu, ewentualnie jednego członka zarządu łącznie z prokurentem (art oraz art ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz ze zm., dalej jako k.s.h.). Zdolność kontraktowa do zawarcia umowy o zachowaniu poufności przysługuje również jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną (art k.c.) tzw. podmiotom ustawowym. W tej kategorii najbardziej reprezentatywne są zapewne handlowe spółki osobowe (spółka jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna). Umowa o zachowaniu poufności powinna być zawarta zgodnie z zasadami reprezentacji, obowiązującymi w danej spółce. Jak zostało wspomniane obowiązek zachowania poufności określonych informacji jest powiązany z innym istniejącym bądź mającym powstać zawarcie umowy 17

18 Zagadnienia ogólne umownym stosunkiem prawnym. Dla przykładu obowiązek poufności może dotyczyć informacji, jakie kontrahent uzyska w wyniku zawarcia i wykonania umowy inwestycyjnej. W tym przypadku umowa o zachowaniu poufności jest związana z umową inwestycyjną mamy zatem do czynienia z zespołem (kompleksem) umów. Obowiązek poufności może być nałożony albo na podstawie odrębnej umowy, albo w postaci klauzuli o zachowanie poufności. Bardzo często klauzula o zachowaniu poufności stanowi integralną część innej umowy. Jeśli przedsiębiorcy zdecydują się na klauzulę o zachowaniu poufności, to zobowiązanie co do zasady powstanie w trybie, w jakim została zawarta inna umowa. Przepisy k.c. nie zawierają szczególnej regulacji dotyczącej zawarcia umowy o zachowaniu poufności. W związku z powyższym zawarcie przedmiotowej umowy podlega ogólnym zasadom wyznaczonym przez przepisy części ogólnej k.c. (art k.c.). Do zawarcia umowy o zachowaniu poufności wymagany jest konsens stron, czyli złożenie oświadczeń woli, które będą zgodne co do wykreowania między nimi stosunku prawnego (umowy o zachowanie poufności) i jego treści (praw i obowiązków stron). Istotne jest również ustalenie, w jakim trybie może być zawarta umowa. Umowa o zachowaniu poufności może być zawarta w trybie ofertowym. Istotą tego trybu jest wystąpienie przez jedną stronę (oferenta) z propozycją zawarcia umowy oraz przyjęcie tej propozycji (oferty) przez drugą stronę (oblata). Jak wynika z przepisu art k.c., nie każda propozycja zawarcia umowy stanowi ofertę może nią być bowiem jedynie takie oświadczenie woli, które określa istotne postanowienia umowy. Ponadto oferta musi być stanowczą propozycją zawarcia umowy. Do zawarcia umowy dochodzi w chwilą złożenia przez oblata oświadczenia woli o przyjęciu oferty. Należy mieć na uwadze, że jeśli stronami umowy o zachowaniu poufności będą przedsiębiorcy, mogą wystąpić modyfikacje dotyczące trybu ofertowego, polegające na dopuszczalności odwołania oferty (art k.c.), możliwości modyfikującego przyjęcia oferty (art k.c.) lub milczącego jej przyjęcia (art k.c.). Nie wydaje się jednak, żeby tryb ofertowy był podstawowym i najczęściej występującym w praktyce sposobem zawarcia przedmiotowej umowy. Najczęstszym sposobem zawarcia umowy o zachowaniu poufności są negocjacje. W tym zakresie należy odróżnić dwie sytuacje: a) po pierwsze przypadki, w których umowa o zachowaniu poufności jest umową ujętą w odrębnym dokumencie oraz b) po drugie te wypadki, w których w innej umowie zawierana jest klauzula o zachowaniu poufności, przy czym są one wyrażone w jednym dokumencie (formalny związek umów). Należy zaznaczyć, że umowa o zachowaniu poufności zawsze pozostaje w określonym związku gospodarczym z inną umową. Zwykle też omawiany 18

19 Zagadnienia ogólne stosunek zobowiązaniowy jest przez strony kreowany przed ustaleniem treści innego zobowiązania. Istotne jest bowiem, żeby jeszcze przed ujawnieniem określonych informacji zapewnić ich poufność. Pierwsza ze wskazanych sytuacji nie budzi żadnych prawnych wątpliwości z punktu widzenia zawarcia umowy o zachowaniu poufności w trybie negocjacji. Zgodnie z art k.c. umowa zostaje zawarta, jeśli strony osiągną porozumienie co do wszystkich postanowień, które były przedmiotem negocjacji. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że strony mogą uznać umowę za zawartą mimo nieosiągnięcia porozumienia co do wszystkich negocjowanych postanowień, przy założeniu jednak, że konsens został osiągnięty przynajmniej w zakresie jej istotnych postanowień. Pewne trudności mogą się pojawić w drugim ze wskazanych przypadków, tj. w sytuacji, gdy mamy do czynienia z formalnym związkiem umowy o zachowaniu poufności z inną umową. Mając na uwadze cel umowy o zachowaniu poufności stwierdzić należy, że zawsze będzie ona pozostawać w związku prawnym z inną umową. Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia jest ustalenie, czy mamy do czynienia z jedną umową, czy z dwiema. Zagadnienie to ma istotne znaczenie z punktu widzenia zawarcia umowy w trybie negocjacji opowiedzenie się za koncepcją dwóch umów oznacza bowiem, że umowa o zachowaniu poufności jest zawarta w momencie, gdy strony uzgodniły wszystkie jej postanowienia, nie ma natomiast znaczenia, że nie został osiągnięty konsens co do innych postanowień, które stanowić mają składniki treści innego stosunku zobowiązaniowego. Z kolei przyjęcie, że mamy do czynienia z jedną rozbudowaną umową prowadzi do wniosku, że zostaje ona zawarta w trybie negocjacji dopiero po uzgodnieniu wszystkich jej postanowień. Zatem osiągnięcie konsensusu co do obowiązku poufności nie rodzi jeszcze stosunku zobowiązaniowego. W literaturze przedmiotu wskazuje się następujące kryteria decydujące o tym, czy strony zawarły jedną umowę, w której zachowanie poufności jest tylko jednym z obowiązków ciążącym na stronach, czy też zawarły dwie umowy, mimo że zostały one spisane w jednym dokumencie: a) w pierwszej kolejności należy brać pod uwagę wolę stron, która jest rozstrzygająca w tym zakresie; b) istotne znaczenie odgrywa również ekonomiczna jedność umowy, czyli ustalenie, czy umowy te mają realizować wspólny cel gospodarczy; c) okoliczności towarzyszące zawarciu umowy; d) tożsamość stron. Kodeks cywilny wskazuje również na aukcję i przetarg jako możliwe tryby zawarcia umowy. Istota zawarcia umowy w drodze aukcji polega na składaniu coraz korzystniejszych ofert (tzw. postąpień) przez licytantów (por. art k.c.), obecnych w tym samym czasie i miejscu. Umowa zostaje zawarta z 19

20 Zagadnienia ogólne chwilą udzielenia przybicia (art k.c.). Natomiast w przypadku przetargu organizator dokonuje wyboru najkorzystniejszej spośród złożonych w odpowiedzi na ogłoszenie o przetargu ofert. Umowa jest zawarta z chwilą otrzymania przez składającego oferty oświadczenia woli organizatora przetargu o przyjęciu oferty złożonej w odpowiedzi na ogłoszenie o przetargu, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej (argument z art k.c.). Wątpliwe jest jednak wykorzystanie aukcji i przetargu dla zawarcia umowy o zachowanie poufności. Strony mają swobodę w zakresie formy omawianej czynności prawnej. Oświadczenie woli może być bowiem wyrażone przez każde zachowanie się strony, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym w postaci elektronicznej. Przepisy ustawy (art. 73 k.c.) mogą jednak kreować obowiązek dokonania czynności prawnej w określonej formie. Ponadto strony umowy mogą postanowić, że czynność prawna między nimi zostanie dokonana w formie szczególnej (art. 76 k.c. pactum de forma). forma umowy Przede wszystkim stwierdzić należy, że przepisy k.c. nie zawierają regulacji dotyczącej formy umowy o zachowaniu poufności. Jeśli zatem strony nie zawrą pactum de forma, to może być ona zawarta w formie dowolnej, przy założeniu, że ze złożonych oświadczeń woli będzie w sposób dostateczny wynikał zamiar wywołania skutków prawnych. Nie ma zatem przeszkód, by umowa o zachowaniu poufności została zawarta ustnie, możliwe jest wykorzystanie zwykłej formy pisemnej, złożenie oświadczeń woli w postaci elektronicznej, zastrzeżenie formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym, czy zawarcie umowy o zachowaniu poufności w formie aktu notarialnego. Raczej za wyjątkową sytuację należałoby uznać zawarcie umowy w formie pisemnej z urzędowym poświadczeniem daty, choć z teoretycznego punktu widzenia takiej sytuacji nie da się wykluczyć. Wybór formy czynności prawnej jest decydujący nie tylko dla zawarcia umowy o zachowaniu poufności, ale również dla jej uzupełnienia, zmiany, rozwiązania oraz ewentualnie dla odstąpienia do umowy bądź jej wypowiedzenia. Zgodnie bowiem z art k.c., zmiana lub uzupełnienie omawianej umowy powinny nastąpić w takiej formie, w jakiej została ona zawarta. Jeśli umowa została zawarta w formie pisemnej wówczas rozwiązanie, odstąpienie lub jej wypowiedzenie winno być dokonane również w formie pisemnej ( 2 powołanego artykułu). Z kolei zawarcie umowy o zachowaniu poufności w formie szczególnej (np. w formie aktu notarialnego) wywołuje ten skutek, że rozwiązanie umowy będzie wymagało zachowania takiej formy, natomiast dla odstąpienia lub wypowiedzenia umowy wystarczająca będzie forma pisemna (art k.c.). W praktyce obrotu gospodarczego najczęściej Umowa o zachowaniu poufności będzie zawierana w formie pisemnej. Wówczas zgodnie z art k.c. do zawarcia umowy dojdzie w wyniku wymiany dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, podpisanych przez każdą ze stron. Wspomnieć również należy, 20

21 Zagadnienia ogólne że jeśli umowa będzie miała dwustronnie profesjonalny charakter, wówczas nie znajdzie zastosowania art i 2 k.c. Odnosząc się do zagadnienia ustania umowy o zachowaniu poufności w pierwszej kolejności należy ustalić, czy świadczenie wynikające z umowy ma charakter jednorazowy, okresowy czy ciągły. W dalszej kolejności dla oceny dopuszczalności wypowiedzenia umowy o zachowaniu poufności należy ocenić, czy została ona zawarta na czas oznaczony, czy nieoznaczony. ustanie umowy Świadczenie jednorazowe polega na jednorazowym zachowaniu się dłużnika, przy czym może to być kilka czynności faktycznych. Z kolei ze świadczeniem ciągłym mamy do czynienia wówczas, gdy zachowanie dłużnika polega na określonym, stałym działaniu bądź zaniechaniu. Natomiast istotą świadczenia okresowego jest określone zachowanie się dłużnika w sposób powtarzający się (cykliczny). Świadczenia ciągłe i okresowe są przedmiotem zobowiązań ciągłych (trwałych). Umowa o zachowaniu poufności jest zobowiązaniem trwałym, a świadczenie będące jej przedmiotem ma charakter świadczenia ciągłego. W świetle art k.c., zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu. W tym kontekście niezmiernie istotne jest określenie w umowie o zachowaniu poufności terminu wypowiedzenia. W braku bowiem oznaczenia terminu podmiot, który był zobowiązany do zachowania poufności otrzymanych informacji, będzie mógł wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym. Termin wypowiedzenia może być oznaczony określoną datą przez zawarcie klauzuli, że obowiązek zachowania poufności trwa na przykład do 31 grudnia 2008 r. Termin ten może być wskazany również pośrednio przez nawiązanie do określonego zdarzenia. Biorąc pod uwagę cel umowy, która ma służyć ochronie informacji uzyskanych na podstawie innego stosunku prawnego obowiązek zachowania poufności powinien trwać tak długo, jak długo ten stosunek ten (na przykład umowa o świadczenie usług czy umowa o generalne wykonawstwo) istnieje między stronami. Dlatego też należy postulować, by strony w umowie o zachowaniu poufności wskazały termin jej wypowiedzenia, zamieszczając klauzulę, zgodnie z którą stronom będzie przysługiwało prawo do wypowiedzenia umowy po ustaniu określonego stosunku prawnego. W doktrynie został wyrażony pogląd, że umowa o zachowaniu poufności zawsze jest umową zawartą na czas oznaczony okres jej obowiązywania wyznacza bowiem stan poufności, który trwa tak długo, dopóki dana informacja będzie mieć charakter tajemnicy. Wówczas nie miałby zastosowania art in fine k.c., zgodnie z którym w braku oznaczenia terminu wypowiedzenia umowa wygasa niezwłocznie po wypowiedzeniu. Należy zwrócić uwagę, iż odrzucenie tej koncepcji nie pozbawia przedsiębiorcy ochrony prawnej w przypadku 21

22 Zagadnienia ogólne ujawnienia informacji poufnych wprawdzie przestaje wiązać umowa o zachowaniu poufności, ale ujawnienie informacji może być kwalifikowane jako naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 11 ust. 4 ustawy z 16 kwietnia 1991 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j.: Dz.U. z 2003 r., nr 153, poz ze zm.), dalej jako ZNKU; może również rodzić odpowiedzialność deliktową podmiotu, który ujawnił informacje poufne. W celu uniknięcia wątpliwości należałoby jednak postulować oznaczenie terminu wypowiedzenia umowy o zachowaniu poufności. Szczególna sytuacja występuje w przypadku zawarcia klauzuli o zachowaniu poufności. Należy bowiem ocenić, czy strony zawarły jedną, czy dwie umowy i w konsekwencji czy oznaczony w dokumencie termin wypowiedzenia odnosi się tylko do umowy o zachowaniu poufności, czy do wszystkich postanowień ujętych w jednym dokumencie. Decydujące znaczenie ma w tym zakresie wola stron. Strony umowy o zachowaniu poufności mogą również zastrzec, że jednej lub obu stronom będzie w ciągu określonego terminu przysługiwało prawo odstąpienia od umowy (art k.c.). Nie wydaje się jednak, żeby taka klauzula często była zamieszczana w omawianej umowie w istotny sposób osłabiałaby bowiem pozycję podmiotu, którego dotyczą informacje poufne.. Nie można jednak wykluczyć umownego prawa odstąpienia w sytuacji, gdy nie doszło jeszcze do przekazania tajemnic handlowych i jednocześnie nie została jeszcze zawarta inna umowa (umowa główna), określająca zasady współpracy między przedsiębiorcami. W przypadku odstąpienia od umowy uważa się ją za niezawartą (art k.c.). Jak wynika z art k.c., jeśli podczas negocjacji strona udostępniła informacje z zastrzeżeniem poufności, na drugiej stronie ciążą następujące obowiązki: inne formy ochrony informacji a) obowiązek nieujawniania otrzymanych informacji; b) obowiązek nieprzekazywania informacji osobom trzecim oraz c) obowiązek niewykorzystywania tych informacji do własnych celów. Z kolei w przypadku niewykonania i nienależytego wykonania powyższych obowiązków, strona która przekazała podczas negocjacji określone informacje poufne może domagać się: a) naprawienia szkody, albo b) wydania uzyskanych korzyści. Wskazany przepis odnosi się do informacji ujawnionych w trakcie negocjacji i będzie miał zastosowanie wówczas, gdy strony nie zawarły odrębnej umowy o zachowaniu poufności. Wynika to z art in fine k.c., zgodnie z którym obowiązki wskazane w tym przepisie będą ciążyły na partnerach negocjujących umowę, chyba że strony uzgodniły inaczej. Innymi słowy zawarcie umowy obowiązek zachowania poufności podczas negocjacji 22

23 Zagadnienia ogólne o zachowaniu poufności będzie miało dla stron ten skutek, że zasady ochrony przekazanych informacji, ich rodzaj oraz zasady odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania będzie określała umowa, a nie przepisy art oraz 2 k.c. Porównujące regulację ustawową w zakresie ochrony informacji ujawnionych w trakcie negocjacji z umową o zachowaniu poufności można wskazać na dwie zalety tej ostatniej: a) w umowie o zachowaniu poufności można określić zakres informacji podlegających ochronie niekoniecznie muszą to być informacje ujawnione z zastrzeżeniem poufności; b) dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej. Przepis art. 11 ZNKU uznaje za czyn nieuczciwej konkurencji przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża to lub narusza interes przedsiębiorcy. Czynem nieuczciwej konkurencji jest również podjęcie działań określonych w ust. 1 przez osobę, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy albo innego stosunku prawnego przez okres trzech lat od jego ustania (tzw. pracowniczy czyn nieuczciwej konkurencji), chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy (art. 11 ust. 2 ZNKU). ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Natomiast zgodnie z ust. 4 art. 11 ZNKU, tajemnica przedsiębiorstwa to nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Istotne jest zatem ustalenie relacji pomiędzy ochroną informacji poufnych na podstawie umowy a ochroną tajemnicy przedsiębiorstwa według ZNKU, tym bardziej, że może dojść do zbiegu roszczeń: a) ZNKU dotyczy stosunków między przedsiębiorcami w rozumieniu art. 2 ustawy, tj. pomiędzy osobami fizycznymi, osobami prawnymi oraz jednostkami organizacyjnymi niemającymi osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej. Ponadto w zakresie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa ZNKU dodatkowo reguluje tzw. pracowniczy czyn nieuczciwej konkurencji (art. 11 ust. 2 ZNKU). Umowa o zachowaniu poufności może być umową dwustronnie lub jednostronnie profesjonalną, co oznacza, że jest zawierana z udziałem przedsiębiorców w rozumieniu art k.c. b) inny jest cel ochrony według ZNKU i na podstawie umowy o zachowaniu poufności. W założeniu bowiem ZNKU ma chronić nie tylko interesy przedsiębiorców, ale też klientów i interes publiczny (art. 1 ZNKU). 23

24 Zagadnienia ogólne Natomiast umowa o zachowaniu poufności chroni wyłącznie interesy stron, przede wszystkim zaś przedsiębiorcy, którego dotyczą informacje określone przez strony jako poufne; c) ZNKU zakresem ochrony obejmuje jedynie tajemnicę przedsiębiorstwa, nie tworząc jednak zamkniętego katalogu informacji, które mieszczą się w tym pojęciu. Na ochronę według ZNKU zasługuje jedynie taka informacja, która po pierwsze jest poufna, przy czym przedsiębiorca musiał podjąć określone działania w celu zachowania jej poufności oraz po drugie posiada określoną wartość gospodarczą. Przyjmuje się, że informacja ma cechę poufności, gdy nie jest dostępna dla innego podmiotu (nie jest powszechnie znana i łatwo dostępna dla innych uczestników obrotu). Z kolei wartość gospodarcza informacji pozwala na konkurowanie z innymi przedsiębiorcami i decyduje o poziomie osiąganych zysków. Dla uznania, że przekazanie określonych informacji jest czynem nieuczciwej konkurencji nie wystarcza przekonanie przedsiębiorcy o jej wartości gospodarczej (ekonomicznej) wartość danej informacji należy bowiem oceniać przy zastosowaniu obiektywnych kryteriów. Z kolei zawierając umowę o zachowaniu poufności przedsiębiorcy mogą dość swobodnie określić zakres informacji, których ujawnienie będzie skutkowało odpowiedzialnością ex contractu. Należy jednak przyjąć, że umowne zobowiązanie może dotyczyć wyłącznie informacji poufnych. Nie można bowiem żądać zachowania poufności informacji, które są powszechnie znane lub łatwo dostępne takie postanowienie umowy należałoby uznać za nieważne na podstawie art k.c. (świadczenie niemożliwe). Wreszcie Umowa o zachowaniu poufności pozwala na dochodzenie roszczeń w przypadku ujawnienia lub wykorzystania przez kontrahenta wiadomości, które mają wartość gospodarczą ocenianą subiektywnie z punktu widzenia danego przedsiębiorcy. Konkludując zawierając umowę o zachowaniu poufności można uzyskać ochronę informacji, które nie stanowią tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 11 ust. 4 ZNKU; d) inny jest katalog roszczeń przysługujących przedsiębiorcy w przypadku popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji (art. 18 ZNKU), inne uprawnienia przysługują z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania z umowy o zachowaniu poufności (art. 471 i nast. k.c.) por ; e) niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o zachowaniu poufności może stanowić jednocześnie czyn nieuczciwej konkurencji z art. 11 ust. 4 ZNKU. Wówczas pojawia się problem zbiegu roszczeń por. szerzej Kodeks spółek handlowych również zawiera regulacje mające na celu ochronę informacji poufnych. Przepisy k.s.h. dotyczą jednak obowiązku poufności w relacji spółka wspólnik (spółki osobowe) lub spółka organy (spółki kapikodeks spółek handlowych 24

25 Zagadnienia ogólne tałowe). Nie da się jednak wykluczyć sytuacji, w której umowa o zachowaniu poufności będzie zawierana ze wspólnikami lub akcjonariuszami. W ten sposób spółka uzyska dodatkową ochronę kontraktową przed nieujawnianiem informacji poufnych. Wydaje się, że najkorzystniejsza dla spółki jest sytuacja, w której umowa o zachowaniu poufności zostanie zawarta z zastrzeżeniem warunku, że wiąże ona wspólnika (ewentualnie akcjonariusza choć to przypadek rzadszy, biorąc pod uwagę naturę spółki akcyjnej) po ustaniu jego uczestnictwa w spółce. Jeśli natomiast wspólnik był zatrudniony w ramach stosunku pracy wówczas najczęstszym rozwiązaniem jest zawieranie klauzuli o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W przypadku spółek osobowych (jawnej, partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej) decydujące znaczenie dla ochrony poufnych informacji dotyczących spółki mają art. 56 oraz 57 k.s.h. Pierwszy z powołanych przepisów kreuje zakaz konkurencji sensu largo wspólnik ma bowiem obowiązek powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki (obowiązek lojalności) oraz nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki. Ujawnienie informacji poufnych dotyczących spółki stanowi naruszenie obowiązku lojalności (art k.s.h.) jest to bowiem działalność sprzeczna z interesem spółki. Gdy jednocześnie wspólnik spółki osobowej wykorzysta informacje poufne we własnej działalności gospodarczej lub w działalności innej spółki, której jest wspólnikiem lub członkiem organu należałoby uznać, że zajmuje się interesami konkurencyjnymi (art k.s.h.). W przypadku naruszenia zakazu konkurencji sensu largo każdy wspólnik może żądać wydania spółce korzyści lub naprawienia szkody (art k.s.h.), przy czym roszczenia te przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, gdy wszyscy pozostali wspólnicy dowiedzieli się o naruszeniu zakazu, ale nie później niż z upływem trzech lat (art k.s.h.). Zakres roszczeń i termin przedawnienia jest zatem inny niż w przypadku umowy o zachowanie poufności. Dla ochrony informacji poufnych w spółkach kapitałowych decydujące znaczenie mają przepisy art. 211 oraz 380 k.s.h., które kreują zakaz konkurencji. Adresatami powyższego zakazu są członkowie zarządu. Ustawodawca odnośnie do spółek kapitałowych przyjmuje inny model ochrony informacji, które nie powinny zostać ujawnione. Istotna jest bowiem relacja spółka członkowie jej organów, przede wszystkim zarządu, nie zaś stosunek spółka wspólnicy. Wynika to z natury spółek kapitałowych. Zgodnie z art k.s.h. oraz k.s.h., bez zgody spółki członek zarządu nie może zajmować się interesami konkurencyjnymi oraz nie może uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej, bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz powyższy dotyczy również udziału w konkurencyjnej 25

26 Zagadnienia ogólne spółce kapitałowej, w której członek zarządu posiada co najmniej 10% udziałów (akcji) albo ma przyznane prawo do powoływania co najmniej jednego członka zarządu. W spółce akcyjnej zakaz konkurencji dotyczy ponadto członków rady nadzorczej delegowanych do stałego, indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych (art k.s.h.). Ujawnienie poufnych informacji dotyczących spółki jest zajmowaniem się interesami konkurencyjnymi w rozumieniu art. 211 oraz 380 k.s.h. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ustawodawca przyznaje wspólnikom prawo kontroli (art k.s.h.). Zarząd może jednak odmówić wspólnikowi wyjaśnień oraz wglądu w księgi i dokumenty spółki, jeśli istnieje uzasadniona obawa, że wspólnik wykorzysta je w celach sprzecznych z interesem spółki, wyrządzając tej ostatniej znaczą szkodę (art k.s.h.). Przepis ten będzie miał zastosowanie m.in. do udostępnienia informacji poufnych. Natomiast w spółce akcyjnej akcjonariuszom nie przysługuje prawo indywidualnej kontroli. Członkowie zarządu mogą jednak odmówić akcjonariuszowi udzielenia informacji dotyczących spółki (niezależnie od tego, czy żądanie zostało zgłoszone na walnym zgromadzeniu, czy poza nim), jeśli mogłoby to wyrządzić spółce szkodę (art oraz 4 k.s.h.). Regulacja ta dotyczy informacji poufnych. Ujawnienie przez członka zarządu spółki kapitałowej informacji poufnych rodzi jego odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną spółce (art k.s.h. oraz art k.s.h.). Określając relacje pomiędzy przepisami k.s.h. a umową o zachowaniu poufności stwierdzić należy, że co do zasady umowa taka w stosunkach spółki nie będzie zawierana, ponieważ informacje poufne są chronione na podstawie przepisów o zakazie konkurencji i odpowiedzialności członków organów. W stosunkach z zakresu prawa pracy informacje poufne dotyczące są chronione przez zawarcie z pracownikiem umowy o zakazie konkurencji obowiązującej w trakcie trwania stosunku pracy lub po jego ustaniu. Pracodawca może bowiem zawrzeć z pracownikiem odrębną umowę w formie pisemnej pod rygorem nieważności, na podstawie której pracownik nie będzie mógł prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, nie będzie świadczył pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną (art ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, t.j.: Dz.U. z 1998 r., nr 21, poz. 94 ze zm., dalej jako k.p.). Przepis ten nie nakłada na pracownika obowiązku zachowania poufności informacji uzyskanych w związku ze świadczeniem pracy. Przyjmuje się jednak, że obowiązek lojalności i zakaz ujawniania informacji poufnych ciąży na pracowniku już od momentu nawiązania stosunku pracy. kodeks pracy Natomiast w sytuacji, gdy pracownik miał dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę istnieje możliwość zawarcia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy (art zd. 1 k.p.). 26

27 Zagadnienia ogólne Zasadniczo zatem w relacjach między pracodawcą a pracownikiem informacje poufne są chronione na podstawie odpowiednich umów o zakazie konkurencji. Nie jest zatem zawierana umowa o zachowaniu poufności. 27

28 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron II. WYKONANIE UMOWY - PRAWA I OBOWIĄZKI STRON Omówienie zagadnienia wykonania umowy o zachowaniu poufności musi poprzedzać analiza jej treści. Dłużnik wykonując zobowiązanie powinien bowiem zachować się zgodnie z jego treścią, czyli zgodnie z umową. treść umowy o zachowaniu poufności Obowiązujące przepisy prawa nie określają minimalnej treści umowy o zachowaniu poufności. Jest to wszak umowa nienazwana. Stany faktyczne, w których zawierana jest przedmiotowa umowa, są bardzo zróżnicowane. Dlatego też nie sposób ustalić uniwersalnej jej treści. Należy przy tym mieć na uwadze, że w granicach wyznaczonych przez art k.c. strony mają swobodę w zakresie kształtowania treści stosunku zobowiązaniowego. Wydaje się jednak, że do essenstialia negotii każdej umowy o zachowaniu poufności należą: a) oznaczenie stron umowy; b) określenie informacji poufnych; c) wskazanie praw i obowiązków stron. Wśród accidentalia negotii umowy jak się wydaje decydujące znaczenie będzie miało określenie skutków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, w szczególności zaś zastrzeżenie kary umownej. Ponadto strony mogą określić czas trwania umowy. Niezmiernie istotne jest określenie w umowie informacji, których będzie dotyczył obowiązek poufności. Należy podkreślić, że umowa o zachowaniu poufności daje możliwość ochrony takich informacji, które nie stanowią tajemnic przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 11 ust. 4 ZNKU. W każdym przypadku decydujące będą okoliczności danego przypadku i stosunki między przedsiębiorcami. określenie informacji poufnych Możliwe jest bardzo szerokie ujęcie informacji objętych obowiązkiem zachowania poufności. Strony mogą bowiem zdefiniować informacje poufne jako wszelkiego rodzaju informacje dotyczące przedsiębiorcy, które z zastrzeżeniem ich poufności zostały ujawnione po podpisaniu umowy. Dopuszczalne jest też ujęcie też informacji poufnych jako wszelkich informacji związanych bezpośrednio lub pośrednio z działalnością gospodarczą stron. Mając jednak na uwadze dochodzenie roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, istotne jest określenie informacji poufnych w sposób bardziej 28

29 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron precyzyjny, przynajmniej przez wskazanie, iż obowiązek nieujawniania dotyczy informacji opatrzonych klauzulą poufne lub zastrzeżone. Definicja informacji poufnych może być również skonstruowana przez wskazanie przykładowych informacji, których dotyczy obowiązek poufności. Określając informacje poufne strony mogą nawiązać do terminologii przyjętej w ZNKU obejmując ochroną kontraktową tajemnice przedsiębiorstwa, w szczególności informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne. Umowa może ponadto wskazywać, że charakter informacji poufnych mają dane finansowe, analizy, sprawozdania czy zestawienia. Dopuszczalne jest ustanowienie obowiązku poufności odnośnie do informacji posiadających wartość gospodarczą, jak i niemających takiego charakteru. W umowie o zachowaniu poufności strony mogą także bardzo dokładnie wskazać rodzaj chronionych informacji określając, że będą one dotyczyły know how, sposobu produkcji, projektów nieopatentowanych rozwiązań technicznych, list dostawców i klientów, wyników sprzedaży czy zasad zarządzania przedsiębiorstwem. Zagadnienie wykonania umowy o zachowaniu poufności wymaga określenia, jakie świadczenie powinna spełnić każda ze stron. Zobowiązanie polega bowiem na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika określonego świadczenia, które ten ostatni powinien spełnić (art k.c.), przy czym świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu ( 2 art. 353 k.c.). Ponadto dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią (czyli zgodnie z umową) oraz w sposób odpowiadający celowi społeczno-gospodarczemu zobowiązania, zasadom współżycia społecznego oraz w sposób odpowiadający istniejącym zwyczajom (art k.c.), przy czym wierzyciel winien współdziałać z dłużnikiem przy wykonywaniu zobowiązania. Przede wszystkim zatem strony umowy o zachowaniu poufności powinny realizować jej postanowienia. Przyjęcie tezy o dwustronnie profesjonalnym charakterze umowy sprawia, że podwyższony jest miernik należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązania staranność tę ocenia się bowiem z uwzględnieniem zawodowego charakteru działalności gospodarczej (art k.c.). Określone obowiązki będą ciążyły na stronie niezobowiązanej do zachowania poufności tylko wtedy, gdy umowa będzie miała charakter dwustronnie zobowiązujący. Wówczas strony stosunku prawnego są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami. Podmiot przekazujący (ujawniający) informacje poufne ma zatem jako dłużnik pewne obowiązki wynikające z umowy, ale posiada też jako wierzyciel prawo domagania się od kontrahenta spełnienia określonego świadczenia. wykonywanie umowyzagadnienia ogólne prawa i obowiązki podmiotu przekazujacego informacje poufne Podstawowym obowiązkiem będzie zatem przekazanie informacji, określonych przez strony jako poufne. Strony umowy o zachowaniu poufności mogą przy tym zastrzec, że udostępnianie informacji będzie następowało w określonych odstępach czasu decyduje w tym zakresie wola stron i cel, jaki chcą one osiągnąć zwierając przedmiotową umowę. Stwierdzić należy zatem, 29

30 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron że świadczenie przedsiębiorcy przekazującego informacje poufne polega na działaniu. Treścią świadczenia jest danie (dare). W związku z tym zobowiązanie wynikające z umowy ma charakter zobowiązania rezultatu. Z kolei uprawnienia przedsiębiorcy przekazującego informacje poufne są skorelowane z obowiązkami ciążącymi na podmiocie, który je otrzymał. Przede wszystkim zatem może on domagać się spełnienia świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania, a w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania może domagać się zapłaty kary umownej (jeśli została ona zastrzeżona), ewentualnie zapłaty odszkodowania na zasadach określonych w k.c. Określenie obowiązków podmiotu, który uzyskał informacje z zastrzeżeniem ich poufności, stanowi o istocie omawianej umowy. Celem stosunku zobowiązaniowego jest bowiem, aby informacje uznane przez strony za poufne nie zostały ujawnione osobom trzecim. Istotne jest również, aby podmiot, który je otrzymał, nie wykorzystywał ich we własnej działalności gospodarczej. Można zatem stwierdzić, że na podmiocie tym ciążą trzy podstawowe obowiązki: prawa i obowiązki podmiotu zobowiązanego do zachowania poufności a) obowiązek zachowania poufności informacji, czyli do ich nieujawniania osobom trzecim; b) obowiązek niewykorzystywania otrzymanych informacji w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej oraz c) obowiązek należytego zabezpieczenia otrzymanych informacji przed ich ujawnieniem. Świadczenie będzie polegało przede wszystkim na zaniechaniu (non facere). Podmiot jest bowiem zobowiązany do powstrzymania się od ujawnienia otrzymanych informacji oraz od przekazywania ich osobom trzecim i od wykorzystywania ich w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Obowiązki te mają charakter zobowiązania rezultatu, co oznacza, że w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania druga strona będzie musiała udowodnić jedynie, ze rezultat zobowiązania (zachowanie poufności) nie został osiągnięty. Tym samym dla dochodzenia roszczeń nieistotne będzie, czy doszło do ujawnienia informacji poufnych, mimo iż strona zobowiązana dochowała należytej staranności. Świadczenie otrzymującego informacje będzie polegało również na działaniu (czynieniu facere). Taką treść będzie miał obowiązek podjęcia działań w celu zachowania poufności otrzymanych informacji (należytego ich zabezpieczenia). W tym przypadku mamy do czynienia ze zobowiązaniem starannego działania. Zatem w przypadku niewykonania tego obowiązku, podmiot będzie ponosił odpowiedzialność za niezachowanie należytej staranności w zabezpieczeniu informacji poufnych. Konsekwencją powyższego stanie się konieczność udowodnienia wadliwości zachowania dłużnika. 30

31 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron Należy podkreślić, że w umowie strony nie mogą nałożyć obowiązku zachowania poufności informacji, które są powszechnie znane lub łatwo dostępne dla przeciętnego uczestnika obrotu (np. zostały zamieszczone na stronie www lub podane do publicznej wiadomości w prasie, zostały zamieszczone w folderze reklamowym czy ofercie). Takie świadczenie należałoby uznać za niemożliwe, a zgodnie z przepisem art k.c. umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna. Strony mogą jednak w umowie wyłączyć obowiązek zachowania poufności co do niektórych przekazanych informacji albo wskazać okoliczności, w których ujawnienie wiadomości z zastrzeżeniem poufności nie będzie stanowiło niewykonania umowy. Obowiązkiem dłużnika jest spełnienie świadczenia (argument z art k.c.). W sytuacji, gdy uchyla się on od spełnienia świadczenia lub nienależycie je wykonuje (świadczy niezgodnie z treścią umowy), mamy do czynienia z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania. W przypadku umowy o zachowaniu poufności jej niewykonanie będzie polegało na ujawnieniu informacji określonych przez strony jako poufne lub ewentualnie na ich nieprzekazaniu (gdy umowa miała charakter dwustronnie zobowiązujący). Natomiast pojęcie nienależytego wykonania zobowiązania należy raczej odnieść do sytuacji, w której podmiot należycie nie zabezpieczył informacji objętych obowiązkiem poufności. Ponadto podkreślić należy, że prawo cywilne nie zawiera regulacji szczególnej dotyczącej zasad odpowiedzialności przedsiębiorców. niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy W przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania z umowy o zachowaniu poufności wierzyciel może domagać się naprawienia szkody. Roszczenie o naprawienie szkody może być oparte na trzech podstawach: a) po pierwsze obowiązek naprawienia szkody może wynikać z zastrzeżenia kary umownej; b) po drugie źródłem odpowiedzialności odszkodowawczej mogą być art. 471 i nast. k.c. (odpowiedzialność ex contractu) oraz c) po trzecie roszczenie o naprawienie szkody może być oparte na podstawie deliktowej (art. 405 i nast. k.c.), wówczas gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy stanowi jednocześnie czyn niedozwolony. W świetle art k.c. strony umowy o zachowaniu poufności mogą zastrzec, iż naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej (kara umowna). Dopuszczalność takiego postanowienia wynika z faktu, że świadczenia wynikające z umowy mają charakter niepieniężny. W doktrynie przyjmuje się, że dla skuteczności zastrzeżenia kary umownej nie jest istotne, czy świadczenie polega na działaniu, czy na zaniechaniu. Istotne jest także, iż dłużnik bez zgody wierzyciela nie może zwolnić się z obowiązku jej zapłaty (art k.c.). kara umowna Istota kary umownej sprowadza się do tego, że w przypadku niewykonania zobowiązania z umowy o zachowaniu poufności (ujawnienia informacji poufnych) 31

32 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron lub nienależytego wykonania zobowiązania (wadliwego zabezpieczenia przed uszkodzeniem, zniszczeniem lub kradzieżą otrzymanych informacji) wierzyciel będzie mógł domagać się zapłaty określonej sumy pieniężnej. Strony mogą w umowie zastrzec, że kara umowna będzie należna tylko w przypadku niewykonania zobowiązania. Wówczas w razie nienależytego wykonania umowy wierzyciel będzie mógł dochodzić naprawienia szkody na zasadach ogólnych (art. 471 i nast. k.c.). Zgodnie z najnowszą linią orzecznictwa kara umowna należy się wierzycielowi niezależnie od tego, czy wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania poniósł szkodę. W związku z tym nawet w przypadku, gdyby dłużnik przeprowadził dowód na okoliczność niewystąpienia u wierzyciela szkody nie zwolni go to z obowiązku zapłaty kary umownej (por. wyrok SN z 6 listopada 2003 r., którego tezę przytoczono w punkcie niniejszego opracowania). Należy dostrzec korzyści z zastrzeżenia kary umownej. Wytaczając powództwo wierzyciel nie musi bowiem udowodnić ani wystąpienia szkody, ani winy po stronie dłużnika. Wystarczające jest przeprowadzenie dowodu na okoliczność niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Zatem inaczej aniżeli w przypadku dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 471 i nast. k.c. lub 405 i nast. k.c., dla uwzględnienia powództwa nie jest konieczne wykazanie szkody i związku przyczynowego między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a uszczerbkiem w majątku wierzyciela. Zgodnie z art k.c., kara umowna należy się wierzycielowi w wysokości określonej w umowie, bez względu na wysokość poniesionej szkody, z tym że nie jest dopuszczalne żądanie odszkodowania przekraczającego wysokość kary umownej, chyba że strony inaczej postanowiły. Przepis ten jest podstawą do określenia relacji między karą umowną a odszkodowaniem na podstawie art. 471 i nast. k.c. Dla wierzyciela istotne jest bowiem, czy w razie zastrzeżenia kary umownej i niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania będzie mógł domagać się od dłużnika jedynie kary umownej, czy również odszkodowania. W tym zakresie należy rozróżnić dwie sytuacje: a) po pierwsze gdy strony nie zawarły w umowie postanowienia dotyczącego relacji między karą umowną a odszkodowaniem z art. 471 k.c. Wówczas kara umowna ma charakter wyłączny, co oznacza, że nie jest dopuszczalne odszkodowanie uzupełniające na podstawie przepisów k.c. o odpowiedzialności ex contractu. Wynika to z faktu, iż kara umowna jest surogatem odszkodowania; b) po drugie gdy strony określiły w umowie stosunek kary umownej do odszkodowania na zasadach określonych w art. 471 i nast. k.c. W takim przypadku kara umowna może mieć charakter alternatywny wówczas wierzycielowi będzie przysługiwał wybór pomiędzy karą umowną a odszkodowaniem na zasadach ogólnych. Na podstawie postanowień 32

33 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron stron kara umowna może mieć również charakter zaliczalny, a zatem w sytuacji, gdy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania wierzycielowi została wyrządzona szkoda będzie on uprawniony do żądania kary umownej oraz uzupełniającego odszkodowania na podstawie art. 471 k.c. Takie zastrzeżenie jest korzystne dla wierzyciela pozwala bowiem na wyrównanie uszczerbku, jaki powstał w związku z tym, że kontrahent ujawnił informacje poufne. Kwestią sporną jest natomiast zagadnienie kary kumulatywnej, której zastrzeżenie pozwalałoby wierzycielowi domagać się jej zapłaty i równocześnie zapłaty odszkodowania na zasadach ogólnych. Warto nadmienić, że przepis art k.c. dopuszcza tzw. miarkowanie kary umownej. Dłużnik może bowiem żądać obniżenia jej wysokości, jeśli zobowiązanie zostało wykonane przez niego w znacznej części lub gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Charakter świadczeń w umowie o zachowaniu poufności powoduje, że dłużnik nie będzie mógł dochodzić obniżenia kary umownej na tej podstawie, że wykonał on zobowiązanie w znacznej części. Nie można bowiem spełnić w znacznej części świadczenia do zachowania poufności świadczenie to może być spełnione albo nie, kiedy dochodzi do ujawnienia poufnych informacji. Ponadto miarkowanie kary umownej na podstawie art in principio k.c. jest niedopuszczalne w odniesieniu do świadczeń niepodzielnych. Istnieje natomiast możliwość obniżenia kary umownej z powodu jej rażącego wygórowania. Ciężar dowodu będzie wówczas spoczywał na dłużniku (art. 6 k.c.). Umowa o zachowaniu poufności jest jednym ze źródeł odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania będące następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, rodzi jego odpowiedzialność kontraktową (ex contractu), na zasadach określonych w art. 471 i nast. k.c. Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej istotne znaczenie mają ponadto przepisy art k.c. Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej są następujące: a) zaistnienie zdarzenia, które spowodowało szkodę. W przypadku odpowiedzialności ex contarctu zdarzeniem tym będzie niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z umowy o zachowaniu poufności; odpowiedzialność kontraktowa przesłanki odpowiedzialności b) wystąpienie szkody. Najogólniej szkoda to pewien uszczerbek w prawnie chronionych dobrach, który może mieć postać szkody majątkowej lub niemajątkowej (krzywdy), przy czym w stosunkach między przedsiębiorcami szkoda majątkowa jest regułą; c) adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą. Teorię adekwatnego związku przyczynowego wyraża art k.c., zgodnie z którym dłużnik ponosi odpowiedzialność jedynie za normalne następstwa swojego działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. 33

34 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron Należy mieć na uwadze, że ciężar udowodnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności kontraktowej będzie obciążał wierzyciela. Zgodnie bowiem z art. 6 k.c., ciężar udowodnienia określonego faktu spoczywa na osobie, która wywodzi z niego skutki prawne. W zakresie odpowiedzialności kontraktowej wierzyciel nie musi jednak udowodnić winy dłużnika w niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania. To dłużnik, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności kontraktowej powinien wykazać, że nie wykonał zobowiązania na skutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności (art. 471 a contrario w zw. z art. 6 k.c.). Strony mogą zawrzeć umowę o odpowiedzialność (wystarczające jest zamieszczenie odpowiedniej klauzuli w umowie o zachowaniu poufności), na podstawie której dłużnik będzie ponosił odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu okoliczności, za które według przepisów ustawy nie ponosi odpowiedzialności (art k.c.). Nieważne będzie jednak wyłączenie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie ( 2 powołanego artykułu). Na podstawie art. 473 k.c. strony mogą zarówno rozszerzyć, jak i ograniczyć odpowiedzialność. Klauzula ograniczająca odpowiedzialność (na przykład przewidująca, że dłużnik będzie odpowiadał jedynie za zawinione niewykonanie zobowiązania) istotnie ogranicza uprawnienia wierzyciela. Nie wydaje się zatem, aby często była zamieszczana w umowie o zachowaniu poufności. Na podstawie art k.c. strony mogą natomiast przyjąć zasadę ryzyka jako przesłankę odpowiedzialności kontraktowej, rozszerzając tym samym jej zakres. Wówczas dłużnik ponosiłby odpowiedzialność za ich ujawnienie lub nienależyte zabezpieczenie, nawet gdyby nastąpiło to z przyczyn przez niego niezawinionych. Mając na uwadze, że umowa o zachowaniu poufności zwykle ma charakter dwustronnie profesjonalny, istotne jest nie tylko, żeby przedsiębiorca będący jej stroną zachował w tajemnicy otrzymane informacje, ale również by obowiązki wynikające z umowy były realizowane przez osoby działające w jego imieniu (przez członków organów, prokurentów, przedstawicieli ustawowych) oraz przez inne podmioty, które na podstawie stosunku prawnego istniejącego między nimi a przedsiębiorcą mogłyby mieć dostęp do informacji poufnych (dotyczy to przede wszystkim pracowników, ale też zleceniobiorców czy podwykonawców). W celu zabezpieczenia interesów wierzyciela, ustawodawca w art. 474 k.c. przewiduje, że za działanie lub zaniechanie osób, za pomocą których dłużnik wykonuje zobowiązanie lub którym powierza jego wykonanie, ponosi on odpowiedzialność jak za własne działania lub zaniechania. Dotyczy to również przedstawicieli ustawowych dłużnika. W przypadku ujawnienia informacji poufnych przez pracowników przedsiębiorcy lub na przykład przez członków zarządu, dłużnik nadal będzie ponosił odpowiedzialność i w stosunku do niego wierzyciel będzie kierował swoje roszczenia. Na podstawie art k.c. wierzyciel, który poniósł szkodę niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania, może żądać: umowa o odpowiedzialności odpowiedzialność za inne osoby roszczenia przysługujące wierzycielowij 34

35 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron a) przywrócenia stanu poprzedniego, przy czym gdyby było to niemożliwe lub wiązałoby się z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, przysługuje wyłącznie roszczenie określone w punkcie b); b) zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem odszkodowania. Stwierdzić należy, że w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o zachowaniu poufności wierzyciel nie będzie mógł domagać się przywrócenia stanu poprzedniego. Jeśli bowiem określona informacja została ujawniona, to nie jest możliwe przywrócenie stanu poufności. W związku z powyższym wierzycielowi będzie przysługiwało wyłącznie roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej. Kodeks cywilny wyraża zasadę pełnego odszkodowania (art k.c.) wierzyciel może zatem domagać się nie tylko wyrównania strat, jakie poniósł (damnum emergens), ale również korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkoda nie została wyrządzona (lucrum cessans). Rzeczywiście poniesioną stratą będzie osłabienie pozycji przedsiębiorcy na rynku (osłabienie jego konkurencyjności). Natomiast lucrum cessans to korzyści, jakie mógłby uzyskać przedsiębiorca, gdyby dana informacja nadal miała charakter poufny. Mając na uwadze, że Umowa o zachowaniu poufności jest zawierana w obrocie profesjonalnym oraz w braku przepisu szczególnego regulującego termin przedawnienia roszczenie o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przedawnia się ono z upływem 3 lat od dnia, kiedy stało się ono wymagalne. Taki bowiem termin przedawnienia przewiduje art. 118 k.c. dla roszczeń wynikających z prowadzonej działalności gospodarczej. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o zachowaniu poufności może rodzić odpowiedzialność stron z tytułu czynu niedozwolonego (deliktu). Taka sytuacja będzie miała miejsce, gdy powstanie szkoda na skutek takiego zachowania (działania, zaniechania) dłużnika, które będzie sprzeczne z prawem lub z zasadami współżycia społecznego. Może wówczas dojść do zbiegu roszczeń z reżimu kontraktowego i deliktowego Przesłanki odpowiedzialności ex delicto są następujące: a) zaistnienie zdarzenia powodującego wyrządzenie szkody, tj. czynu niedozwolonego (deliktu), przez który należy rozumieć zachowanie dłużnika sprzeczne z prawem lub z zasadami współżycia społecznego; przedawnienie roszczeń odpowiedzialność deliktowa przesłanki odpowiedzialności deliktowej b) wystąpienie szkody pojęcie to jest rozumiane analogicznie, jak w przypadku odpowiedzialności kontraktowej; c) istnienie adekwatnego związku przyczynowego między czynem niedozwolonym a poniesioną szkodą oraz d) wina dłużnika. 35

36 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron Ciężar dowodu, że spełnione zostały powyższe przesłanki spoczywa na wierzycielu (art. 6 k.c.). Zatem przedsiębiorca, który poniósł szkodę w związku z tym, że ujawnione zostały informacje poufne w sposób sprzeczny z prawem i zasadami współżycia społecznego, będzie musiał wykazać także, iż wyrządzenie szkody nastąpiło na skutek zawinionego działania bądź zaniechania dłużnika. Jeśli szkoda powstała na skutek ujawnienia informacji poufnych i została wyrządzona z winy organu osoby prawnej (na przykład przez zawinione działanie członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, którzy wykorzystali uzyskane informacje poufne w działalności spółki) wówczas to osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody (art. 416 k.c.). Wierzyciel będzie zatem dochodził roszczeń od osoby prawnej, a nie od członków jej organu, którzy wyrządzili szkodę. Jest to konsekwencją przyjęcia teorii organów, która zakłada m.in., że działania organu są traktowane jak działania osoby prawnej. odpowiedzialność za inne osoby Dla dochodzenia roszczeń z tytułu czynu niedozwolonego istotny jest również przepis art. 429 k.c., regulujący odpowiedzialność z tytułu winy w wyborze (culpa in eligendo). Odpowiedzialność za szkodę ponosi podmiot, który powierzył innej osobie wykonanie czynności. Szkoda musi jednak powstać przy wykonywaniu powierzonej czynności. Dłużnik może uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że nie ponosi winy w wyborze lub że powierzył wykonanie czynności osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swojej działalności wykonują takie czynności (na przykład wykaże, że powierzył zabezpieczenie informacji poufnych przedsiębiorcy, który zajmuje się taką działalnością). Odpowiedzialność deliktową za szkodę wyrządzoną przez inny podmiot reguluje również art. 430 k.c. Szkoda może bowiem powstać w następstwie zawinionego działania pracownika, który ujawnił informacje poufne. W takim przypadku odpowiedzialność będzie ponosił pracodawca. Zgodnie z powołanym przepisem, jeśli szkoda została wyrządzona przy wykonywaniu powierzonej czynności przez osobę, która podlegała kierownictwu powierzającego i miała obowiązek stosować się do jego wskazówek wówczas powierzający będzie ponosił odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu tej czynności. Odnośnie do odpowiedzialności deliktowej za szkodę wyrządzoną ujawnieniem lub nienależytym zabezpieczeniem informacji poufnych warto również zwrócić uwagę na regulację art. 422 k.c., która rozszerza katalog podmiotów obowiązanych do naprawienia szkody. Odpowiedzialność deliktową ponosi bowiem nie tylko ten, kto wyrządził szkodę, ale również podmiot, który nakłonił do wyrządzenia szkody (podżegacz), był pomocny przy jej wyrządzeniu (pomocnik) albo skorzystał z wyrządzonej szkody. Podmioty te ponoszą odpowiedzialność solidarną (art k.c. w zw. z art. 422 k.c.). W przypadku popełnienia czynu niedozwolonego pokrzywdzony może domagać się zapłaty określonej sumy pieniężnej (odszkodowania). Zastosowanie w tym zakresie ma przepis art. 363 k.c. rozszerzenie odpowiedzialności deliktowej na inne podmioty roszczenia przysługujace wierzycielowi 36

37 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron Zgodnie z art k.c., roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie, która ma obowiązek jej naprawienia. Termin dochodzenia roszczenia nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Z kolei jeśli ujawnienie informacji poufnych było zbrodnią lub występkiem i jednocześnie doprowadziło do wyrządzenia szkody wówczas roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem lat 20 od dnia popełnienia przestępstwa. Nie jest przy tym istotne, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i podmiocie, który powinien ją naprawić (art k.c.). W związku z tym, że ujawnienie informacji zastrzeżonych jako poufne lub ich nienależyte zabezpieczenie może być źródłem odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej może dojść do zbiegu roszczeń odszkodowawczych. Przepis art. 443 k.c. stanowi, iż niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nie wyłącza obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, chyba że co innego wynika z treści istniejącego uprzednio zobowiązania. W związku z tym, jeśli informacje zostały ujawnione osobom trzecim lub wykorzystane w działalności gospodarczej wierzyciel ma wybór w zakresie podstawy prawnej dochodzenia odszkodowania. Korzystniejszy jest przy tym reżim odpowiedzialności ex contractu, ponieważ powód nie będzie musiał przeprowadzać dowodu na okoliczność, że szkoda powstała na skutek zawinionego działania bądź zaniechania dłużnika. Należy mieć na uwadze, że w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia przyprzedawnienie roszczeń zabieg odpowiedzialnośći kontraktowej i deliktowej Z art. 443 in fine k.c. wynika ponadto, że strony mogą w umowie o zachowaniu poufności odmiennie określić zbieg roszczeń ex delicto i ex contractu. W szczególności strony mogą wyłączyć reżim deliktowy. Ujawnienie informacji zastrzeżonych jako poufne często prowadzi do uzyskania korzyści majątkowej przez podmiot (najczęściej będzie to przedsiębiorca), który nie wykonał zobowiązania wynikającego z umowy. Tytułem przykładu można wskazać sytuację, w której informacje poufne dotyczyły systemu produkcji; zostały one wykorzystane przez przedsiębiorcę mającego na podstawie umowy obowiązek nieudostępniania informacji osobom trzecim i niewykorzystywania ich we własnej działalności gospodarczej. Skutkiem takiego działania było z jednej strony uzyskanie korzyści majątkowych przez przedsiębiorcę (zwiększyły się jego zyski w związku z zastosowaniem nowego systemu produkcji), z drugiej zaś strony zubożenie przedsiębiorcy, którego informacje poufne dotyczyły (zmniejszyła się jego konkurencyjność na rynku, a w konsekwencji osiągane przez niego zyski również zmalały). Spełnione zostały więc przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i nast. k.c.). Jednocześnie jednak takie działanie stanowiło niewykonania zobowiązania wynikającego z umowy o zachowaniu poufności. Istotne jest więc określenie relacji między odpowiedzialnością kontraktową (ewentualnie również deliktową) a bezpodstawnym wzbogaceniem. bezpodstawne wzbogacenie 37

38 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron sługuje roszczenie o wydanie korzyści lub o zwrot ich wartości (art. 405 k.c.), przy czym obowiązek wydania dotyczy nie tylko korzyści bezpośrednio uzyskanych, ale również tzw. surogatów (art. 406 k.c.). Z kolei w przypadku wyrządzenia szkody przysługuje roszczenie o odszkodowanie (tak w reżimie ex contractu, jak i ex delicto). Zagadnienie zbiegu roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia z odpowiedzialnością kontraktową i deliktową reguluje art. 414 k.c., zgodnie z którym przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu nie uchybiają przepisom o obowiązku naprawienia szkody. Uprawniony może zatem wybrać, czy będzie poszukiwał ochrony w art. 405 i nast. k.c., w art. 471 i nast. k.c., czy art. 415 i nast. k.c. Oparcie żądania pozwu na art. 471 k.c. (odpowiedzialność kontraktowa) lub na art. 415 k.c. (odpowiedzialność deliktowa) eliminuje możliwość dochodzenia roszczeń na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Bardzo często ujawnienie informacji określonych w umowie jako poufne stanowi jednocześnie czyn nieuczciwej konkurencji z art. 11 ZNKU. Jeśli zatem przekazana lub wykorzystana we własnej działalności gospodarczej informacja spełnia kryteria wymagane dla tajemnicy przedsiębiorstwa wówczas dochodzi do zbiegu roszczeń określonych w ZNKU i w przepisach k.c. (odpowiedzialność kontraktowa i deliktowa). Przyjąć należy, że w razie ujawnienia informacji poufnych przedsiębiorcy przysługuje wybór w zakresie roszczeń. Może on według swego uznania poszukiwać ochrony w k.c. lub w ZNKU. Wydaje się jednak, że w razie ujawzbieg roszczeń ustawa o zwalczeniu nieuczciwej konkurencji W przypadku popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji przedsiębiorca może domagać się (art. 18 ZNKU): a) zaniechania niedozwolonych działań; b) usunięcia skutków niedozwolonych działań; c) złożenia jednostronnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; d) naprawienia szkody na zasadach ogólnych; e) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści; f) jeśli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony przedsiębiorca może żądać zasądzenia sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny związany ze wspieraniem kultury lub ochroną dziedzictwa narodowego. Roszczenia te przysługują przedsiębiorcy zarówno w sytuacji, gdy jego interes został zagrożony cudzym działaniem, jak i wówczas, gdy doszło już do naruszenia jego interesu. Według art. 20 ZNKU roszczenia przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym przedsiębiorca dowiedział się o popełnieniu czynu nieuczciwej konkurencji. 38

39 Wykonanie umowy prawa i obowiązki stron nienia informacji poufnych wierzyciel w pierwszej kolejności będzie dochodził odszkodowania z tytułu niewykonania umowy o zachowanie poufności na zasadach określonych w art. 471 i nast.. k.c. ze względu na domniemanie winy dłużnika. Natomiast w razie popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji, polegającego na ujawnieniu tajemnic przedsiębiorstwa, roszczenia określone w art. 18 ZNKU będą z reguły kierowane przeciwko podmiotom mającym status przedsiębiorcy w rozumieniu powołanej ustawy, które nie zawarły umowy o zachowaniu poufności. 39

40 Wzór umowy III. WZÓR UMOWY O ZACHOWANIU POUFNOŚCI Umowa o zachowaniu poufności zawarta w Warszawie, dnia r. pomiędzy: a) BOLTEX sp. z o. o., z siedzibą w Warszawie, wpisaną do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem , reprezentowaną przez Jana Kowalskiego prezesa zarządu oraz Annę Nowak prokurenta, zwaną dalej Stroną Ujawniającą oraz b) A.M. Consulting Sp. z o. o. z siedzibą w Krakowie, wpisaną do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem , reprezentowaną przez Stefana Jezierskiego prezesa zarządu, zwaną dalej Stroną Otrzymującą. Zważywszy, że w związku z zawartą między Stronami dnia 2008 r. umową o świadczenie usług doradczych, Strona Otrzymująca uzyska dostęp do informacji poufnych Strony Ujawniającej, Strony niniejszym uzgadniają, co następuje: 1 1. Dla celów umowy Strony określają Informacje Poufne jako wszelkie informacje dotyczące działalności Strony Ujawniającej, przekazane przez nią zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem wspólników, pracowników lub doradców, w szczególności informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne, prawne lub finansowe, jak również analizy, sprawozdania i zestawienia. 2. Za poufne w rozumieniu ustępu 1 Strony uznają jedynie takie informacje, które zostały przekazane w postaci utrwalonej i zostały przez Stronę Ujawniającą opatrzone klauzulą poufne lub zastrzeżone Strona Otrzymująca zobowiązuje się do zachowania poufności przekazanych informacji, przez co należy rozumieć ich nieujawnianie osobom trzecim oraz niewykorzystywanie we własnej działalności gospodarczej. 2. Strona Otrzymująca zobowiązuje się do wykorzystywania przekazanych jej informacji poufnych jedynie dla potrzeb wykonania umowy o świadczenie usług doradczych. 3. Strona Otrzymująca zobowiązuje się do nieujawniania Informacji Poufnych bez uprzedniej pisemnej zgody Strony Ujawniającej. 40

41 Wzór umowy 3 Strona Otrzymująca Informacje Poufne zobowiązuje się do ich należytego zabezpieczenia przed ujawnieniem, zniszczeniem lub kradzieżą co najmniej z taką starannością, z jaką chroni własne informacje poufne. 4 Niedopuszczalne jest sporządzanie kopii Informacji Poufnych, z wyjątkiem kopii niezbędnych dla pracowników Strony Otrzymującej. Kopie muszą być oznaczone klauzulą poufne lub zastrzeżone. 5 Po ustaniu niniejszej umowy Strona Otrzymująca zobowiązana jest zwrócić wszelkie Informacje Poufne oraz ich kopie Zobowiązania Strony Otrzymującej, określone w 2 nie mają zastosowania do Informacji Poufnych, które: a) są lub staną się w przyszłości powszechnie dostępne; b) były jej znane z innych źródeł przed przekazaniem przez Stronę Ujawniającą; c) zostały ujawnione za zgodą Strony Ujawniającej. 2. Zobowiązania strony Otrzymującej, określone w 2, nie uchybiają obowiązkowi ujawnienia Informacji Poufnych na żądanie organu administracji publicznej, organu podatkowego lub kontroli skarbowej, sądu powszechnego lub polubownego. 7 Strona Ujawniająca zobowiązuje się do przekazania Informacji Poufnych w zakresie niezbędnym dla wykonania zawartej między Stronami umowy oświadczenie usług doradczych Strona Otrzymująca Informacje Poufne jest odpowiedzialna za szkodę wyrządzoną Stronie Ujawniającej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem niniejszej umowy. 2. Strona Otrzymująca jest odpowiedzialna za ujawnienie oraz nienależyte zabezpieczenie Informacji Poufnych, niezależnie od tego, czy szkoda została wyrządzona przez zawinione działanie lub zaniechanie. 3. Strona Otrzymująca ponosi względem Strony Ujawniającej odpowiedzialność za działania lub zaniechania osób, którym powierza wykonanie zobowiązania lub za pomocą których je wykonuje Na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z niniejszej umowy Strony zastrzegają karę umowną w wysokości zł (słownie: pięćdziesiąt tysięcy złotych). 2. Przewidziana w ustępie 1 kara umowna nie uchybia obowiązkowi naprawienia szkody na zasadach ogólnych. 41

42 Wzór umowy Umowa zostaje zawarta na czas nieoznaczony. 2. Ustanie umowy o świadczenie usług doradczych nie ma wpływu na zobowiązanie wynikające z niniejszej umowy. 2. Każda ze Stron ma prawo do wypowiedzenia umowy z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia. Wypowiedzenie staje się skuteczne na koniec miesiąca kalendarzowego. 3. Zobowiązania Strony Otrzymującej, określone w 2 niniejszej umowy, wygasają po upływie 5 lat od dnia ustania niniejszej umowy Zmiana lub uzupełnienie niniejszej umowy wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. 2. Niniejsza umowa pozostaje bez wpływu na inne umowy zawarte przez Strony. 1. Niniejsza umowa podlega prawu polskiemu. 2. W zakresie nieuregulowanym w umowie zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego Spory wynikłe z niniejszej umowy będzie rozstrzygał sąd powszechny właściwy miejscowo dla siedziby Strony Ujawniającej. 14 Niniejsza umowa została podpisana w języku polskim, w 2 (słownie: dwóch) jednobrzmiących egzemplarzach, po 1 (słownie: jednym) dla każdej ze Stron.... w imieniu Strony Ujawniającej w imieniu Strony Otrzymującej 42

43 Orzecznictwo sądowe IV. ORZECZNICTWO SĄDOWE 1. Wyrok SN z 10 marca 2000 r.; I CKN 304/00, Glosa 2001 r., nr 7 [poufność] Tajemnica nie traci swego charakteru przez to, że wie o niej pewne koło osób zobowiązanych do dyskrecji w tej sprawie, jak chociażby pracownicy i robotnicy przedsiębiorstwa lub inne osoby, które przedsiębiorca wtajemnicza w proponowany interes. 2. Wyrok SN z 6 listopada 2002 r.; I CKN 1144/2000, LEX nr [swoboda umów] W ramach art k.c. strony mają do wyboru trzy możliwości: przyjęcie bez jakichkolwiek modyfikacji określonego typu umowy uregulowanej normatywnie, zawarcie umowy nazwanej z jednoczesnym wprowadzeniem do niej pewnych odmienności, w tym również połączenie cech kilku umów nazwanych (tzw. umowy mieszane) lub zawarcie umowy nienazwanej, której treść ukształtują według swego uznania (oczywiście z zachowaniem ograniczeń wynikających z art k.c.). 3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 30 kwietnia 1991 r.; I ACr 95/1991, LEX nr [zaproszenie do składania ofert] Złożenie zaproszenia do złożenia oferty nie stwarza jego adresatowi kompetencji do spowodowania wyłącznie własnym działaniem powstania stosunku umownego. W zaproszeniu do złożenia oferty można zasadnie dostrzegać jedynie zawiadomienie o gotowości jego autora do zawarcia oznaczonej umowy, które zostało skierowane w celu wywołania u jego adresata reakcji w postaci złożenia oferty lub przystąpienia do rokowań. 4. Wyrok SN z 20 października 2005 r.; II CK 7/2005, LEX nr [negocjacje] Istotną przesłanką zawarcia umowy w drodze negocjacji jest to, aby treść uzgodnionych postanowień obejmowała przynajmniej minimum treści zawieranej umowy, tj. tzw. elementy przedmiotowo istotne (essentialia negotii). 5. Wyrok SN z 23 lutego 2006 r.; II CSK 126/2005, LEX nr [negocjacje] Od rokowań należy odróżnić sytuację, w której strony osiągnęły porozumienie obejmujące co najmniej elementy przedmiotowo istotne (essentialia negotii) i zamierzają jeszcze prowadzić pertraktacje co do dalszych szczegółów mającego powstać stosunku prawnego, ale w sposób wyraźny lub dorozumiany traktują osiągnięte już porozumienie jako zawartą umowę. Dalsze pertraktacje nie stanowią wówczas rokowań, a w tym zakresie, w jakim strony nie dojdą do porozumienia, treść stosunku prawnego będzie określana na podstawie art. 56 k.c. W wypadku sporu dotyczącego zawarcia umowy w drodze rokowań konieczne jest ustalenie, jaką umowę strony chciały zawrzeć, jaki był zakres postanowień rokowanego stosunku zobowiązaniowego oraz jakie postanowienia były rzeczywiście przedmiotem rokowań i czy strony rzeczywiście doszły do porozumienia co do wszystkich objętych rokowaniami a nie tylko co do istotnych postanowień umowy. Nie dojdzie bowiem do zawarcia umowy w drodze rokowań w rozumieniu art. 72 k.c., jeżeli porozumienie stron obejmie jedynie przedmiotowo istotne elementy rokowanej umowy, a poza nim znajdą się inne kwestie, choćby nawet drugorzędne. 43

44 Orzecznictwo sądowe 6. Wyrok SN z 11 października 2000 r.; III CNK 273/2000, LEX nr [negocjacje] W świetle wyrażonej w art. 72 k.c. reguły interpretacyjnej, uzgodnienie koniecznych elementów umowy w braku odmiennej woli stron nie jest wystarczającą przesłanką do przyjęcia, iż umowa została zawarta. Dopiero uzgodnienie wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem rokowań, stanowi podstawę do uznania, że doszło do zawarcia umowy. Innymi słowy, minimalną treść, jaka powinna być objęta konsensem stron, określa zakres prowadzonych rokowań, chyba że strony postanowiły inaczej. 7. Wyrok SN z 15 lutego 2007 r.; II CSK 484/2006, LEX nr [rozwiązanie umowy] Rozwiązanie z mocą wsteczną umowy stanowiącej źródło stosunku zobowiązaniowego o charakterze trwałym jest sprzeczne z naturą tego zobowiązania. 8. Wyrok SN z 7 grudnia 2000 r.; II CKN 351/2000, OSNC 2001, nr 6 [wypowiedzenie umowy] W braku przepisów normujących wypowiedzenie umowy, z której wynika bezterminowe zobowiązanie trwałe, stosuje się postanowienia umowy, a jeżeli strony w tym względzie nie porozumiały się lub ich porozumienie nie mieści się w granicach swobody umów w drodze analogii przepisy normujące wypowiedzenie innych umów rodzących takie zobowiązanie. 9. Wyrok SN z 26 listopada 2004 r.; I CK 281/2004, LEX nr [niewykonanie i nienależyte wykonanie zobowiązania] Dłużnik ponosi odpowiedzialność dopiero wtedy, gdy wierzyciel udowodni, iż na skutek nienależytego wykonania umowy poniósł szkodę, która pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z nienależytym wykonaniem umowy. 10. Wyrok SN z 27 czerwca 2003 r.; IV CKN 300/2001, Monitor Prawniczy 2007, nr 10. [umowne rozszerzenie zakresu odpowiedzialności] Z art. 471 k.c. wynika, że dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody spowodowanej nie tylko jego zawinionym zachowaniem, ale także innymi okolicznościami. Przepis art. 473 k.c. zaś jednoznacznie pozwala na to, aby krąg okoliczności, o których mowa w art. 471 k.c., został przez ustawę lub umowę stron rozszerzony. Za jak najbardziej dopuszczalną, na tle wspomnianych przepisów, uznać więc należy możliwość, iż odszkodowanie za nienależyte wykonanie umowy może przysługiwać wierzycielowi, jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie będzie następstwem innych okoliczności niż tylko zawinione zachowanie dłużnika. Nie ma też żadnych przeszkód, aby strony umówiły się, że odszkodowanie to przybierze, również i wtedy, postać kary umownej. 11. Wyrok SN z 30 czerwca 2005 r.; IV CK 746/2004, LEX nr [kara umowna] Kary umowne należą się wierzycielowi tylko w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art in principio k.c.). 12. Wyrok SN z 8 lipca 2004 r.; IV CK 583/2003, LEX nr [kara umowna] Przy karze umownej, w razie braku rozszerzenia odpowiedzialności na podstawie art. 471 k.c., wina w niewykonaniu zobowiązania jest podstawową przesłanką roszczenia na podstawie art. 483 k.c Wyrok SN z 6 listopada 2003 r.; III CZP 61/03, OSN 2004 r., nr 5 [kara umowna] Zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalania dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody. 44

45 Orzecznictwo sądowe 14. Wyrok SN z 18 lipca 1997 r.; II CKN 289/1997, LEX nr [roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia a odpowiedzialność kontraktowa] Kodeks cywilny wyklucza zbieg roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. W odniesieniu do zobowiązań wzajemnych wynika to jednoznacznie z art. 494 i 495 k.c. W świetle tych przepisów, w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wzajemnego wierzycielowi przysługuje albo roszczenie oparte na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu albo roszczenie oparte na przepisach o odpowiedzialności kontraktowej. Należy przyjąć, iż analogicznie sprawa przedstawia się w wypadkach niewykonania lub nienależytego wykonania innych zobowiązań. Gdy ugoda obejmuje wszystkie wzajemne roszczenia stron, w razie wątpliwości należy przyjąć, że nie dotyczy ona tych roszczeń, które powstały dopiero po jej zawarciu. 15. Wyrok SN z 13 lutego 2004 r.; IV CK 40/2003, LEX nr [roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia a odpowiedzialność deliktowa] Zgodnie z art. 414 k.c., możliwy jest zbieg roszczeń z obu tych podstaw i jeśli do niego dojdzie, uprawniony powinien dokonać wyboru roszczenia albo z tytułu czynu niedozwolonego, albo z bezpodstawnego wzbogacenia. Nieprawidłowe zatem jest sformułowanie zarzutu kasacyjnego jako naruszenia art. 405 k.c.»w zbiegu«z art. 415 k.c., przepisy te bowiem nie pozostają ze sobą w zależności ani zbiegu. Przesłanką odpowiedzialności na podstawie przepisu art. 415 k.c. jest w pierwszej kolejności bezprawność działania lub zaniechania sprawcy, rozumiana jako naruszenie przepisów prawa lub zasad współżycia społecznego. Chodzi przy tym o naruszenie norm powszechnie obowiązujących, jako reguł postępowania wyznaczonych przez nakazy i zakazy wynikające z norm prawa pozytywnego w szczególności prawa cywilnego, karnego administracyjnego, bankowego itp. Normami takimi bez wątpienia nie są postanowienia umów łączących strony stosunku cywilnoprawnego. 16. Wyrok SN z 31 stycznia 2003 r.; IV CKN 1716/2000, LEX nr [roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia a odpowiedzialność deliktowa] Roszczenie usprawiedliwione przepisem art k.c. eliminuje możliwość dochodzenia roszczenia na podstawie art. 405 k.c Wyrok SN z 9 sierpnia 2001 r.; II CKN 33/1999, LEX nr [roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia a odpowiedzialność deliktowa] Zbieg roszczeń przewidziany w art. 414 k.c. uprawnia do wyboru albo roszczenia przeciwko wzbogaconemu o wydanie korzyści majątkowej uzyskanej bez podstawy prawnej kosztem majątku uprawnionego (art. 405 k.c.), albo roszczenia przeciwko sprawcy czynu wyrządzającego szkodę (art. 415 k.c.), natomiast nie uprawnia do powoływania się na wybrane przesłanki odpowiedzialności właściwe każdemu z ww. rodzajów roszczeń. 45

46 Pozostałe publikacje z serii Aktualne umowy gospodarcze: Prawo i zarządzanie Umowa licencyjna w prawie autorskim Aktualne umowy gospodarcze Umowa licencyjna w prawie autorskim Z publikacji dowiesz się jak na podstawie umowy licencyjnej na autorskich praw majątkowych licencjodawca może upoważnić licencjobiorcę do korzystania z utworu na wyraźnie wymienionych w umowie polach eksploatacji. Szczególną uwagą zwrócono na zagadnienia związane z wykonaniem umowy i skutkami nieprawidłowego jej wykonanie. Kupując publikację w formie PDF, otrzymasz dostęp do edytowalnych wzorów dokumentów i umów. Umowa dostawy Prawo i zarządzanie Umowa dostawy Aktualne umowy gospodarcze Publikacja zawiera praktyczne komentarze dotyczące zawierania umów dostawy w obrocie gospodarczym. W publikacji opisano zarówno zagadnienia związane z prawem europejskim dotyczącym umowy, jak i prawem krajowym. Szczególną uwagą zwrócono na zagadnienia związane z wykonaniem umowy i skutkami nieprawidłowego jej wykonanie. Kupując publikację w formie PDF, otrzymasz dostęp do edytowalnych wzorów dokumentów i umów. Prawo i zarządzanie Umowa założycielska spółki cywilnej Aktualne umowy gospodarcze Umowa założycielska spółki cywilnej Publikacja zawiera obszerny komentarz prawny dotyczący umowy założycielskiej spółki cywilnej. W publikacji opisano kompleksowo zagadnienia związane z zakładaniem spółki cywilnej na gruncie prawa polskiego, jak i prawa europejskiego. W publikacji poruszane są zagadnienia od momentu formułowania umowy spółki i jej rejestracji do momentu jej rozwiązania i procesu likwidacyjnego. Kupując publikację w formie PDF, otrzymasz dostęp do edytowalnych wzorów dokumentów i umów. Szczegółowa oferta na stronie internetowej:!