secesja secessio malarze secesyjni

Transkrypt

1 Malarstwo XX wieku

2 W końcu XIX wieku secesja reprezentowała nowatorskie i rewolucyjne tendencje w sztuce. Jej nazwa pochodząca od łacińskiego secessio oznacza: "oddzielenie", "odejście". W funkcjonujących jeszcze kilkunastu innych jej określeniach podkreśla się nowość lub młodość tej sztuki Jugendstil (Niemcy), Modern Style (Anglia). Secesja ukształtowała się równocześnie w kilku ośrodkach Europy około I890 roku. Styl ten miał wiele inspiracji: angielski ruch Arts and Crafts (Sztuki i Rzemiosła), malarstwo prerafaelitów, modną wówczas sztukę Dalekiego Wschodu, drzeworyt japoński. Wchłonął także elementy rokoka i tradycji regionalnych. Apogeum jego popularności przypadło na rok 1900 i Wystawę Światową w Paryżu. Najważniejszymi ośrodkami były: Anglia, Francja, Belgia, Niemcy i Austria. Schyłek secesji nastąpił po roku 1905, kiedy zaczęła być wypierana przez kierunki awangardowe. Cechą malarstwa secesyjnego jest odcięcie się od tradycji i renesansowej wizji przedstawiania rzeczywistości na płaszczyźnie, poza tym w tym nurcie widoczne są: duża dekoratywność, asymetria, stosowanie krzywych linii i opływowych zakończeń. Tym, w czym specjalizowali się malarze secesyjni, była linia. Za jej pomocą komponowane były nieregularne kształty, o lekkiej i delikatnej konstrukcji. Efekty w postaci światłocieni zminimalizowano, artyści bardziej skupiali się na powtarzalności barwnych plam, z mocno zarysowanymi konturami, które ostatecznie tworzyły daną wizję świata lub postaci.

3 GUSTAVE KLIMT

4

5

6 ALFONS MUCHA

7

8 Ekspresjonizm Pod koniec XIX wieku wielu malarzy skierowało się również w stronę własnej psychiki, obrazując mroczne strony ludzkiej duszy. Tak narodził się ekspresjonizm, akcentujący osobowość artysty i wyrazisty sposób przelania jej na płótno. Charakterystyczne dla tego kierunku są żywe, zniekształcone formy, liczne przedstawienia śmierci i cierpienia oraz samotności twórcy. Jednym z ważniejszych odłamów ekspresjonizmu jest fowizm, który rezygnuje z problemów metafizycznych, ale pozostaje przy ekspresyjnej barwie obrazu. Ekspresjonizm termin został użyty po raz pierwszy w 1901 przez francuskiego malarza J. A. Hervè nadał on tę nazwę cyklowi swoich obrazów które wystawił w Salon Niezależnych. Termin Ekspresjonizm zaczerpnięto od słowa ekspresja oznaczającego wyrazistość oraz siłę oddziaływania na odbiorcę a dokładniej na jego sferę emocjonalną. Cechami charakterystycznymi obrazów tego nurtu to bardzo niewyraźne (zdeformowane oraz zamalowane) obrysy, ekspresjonizm miał na celu akcentowanie osobowości artysty oraz wyrażenia jego uczuć. Obrazy tego nurtu są żywe, zniekształcone formy, często także przedstawiające śmierci oraz cierpienia czy samotności twórcy.

9 Edvard Munch Krzyk powstał w 1893 roku

10 James Ensor, Maski i śmierć, 1897

11 Vincent van Gogh Pokój artysty

12 FUTURYZM Futuryści ukazywali przedmioty, ujęte w poszczególnych fazach gwałtownego ruchu, rozbite. Jak sami twierdzili, ukazywali oni nie moment dynamizmu, ale odczucie dynamiczne, według którego koń w biegu ma nie cztery nogi, lecz dwadzieścia, a ruchy ich są trójkątne. Sprzeciwiali się tradycji, szczególnie antycznej i ogólnie przyjętym zasadom estetycznym. Chcieli odrzucić naśladownictwo i eksploatowane wcześniej tematy. Fascynowały ich nowoczesność, technika, zmienność, symultanizm, dynamika, ruch. Popierali militaryzm, walkę, anarchię. W 1910 roku grupa malarzy Boccioni, Carrà, Russolo, Balla i Severini opublikowała swoje własne: Manifest Malarzy Futurystów oraz Manifest Techniczny Malarstwa Futurystycznego.

13 Umberto Boccioni, Modern Idol, 1911

14 Carlo Carra, Czerwony jeździec, 1913

15 Giacomo Balla ( Dynamizm psa na smyczy, 1912

16 Fowizm, kierunek ekspresyjnego koloryzmu w malarstwie francuskim początku XX w., reprezentowany głównie przez H. Matisse'a. Stanowił reakcję na impresjonizm i symbolizm. Salę z płótnami fowistów wystawionymi w Salonie Jesiennym(1905) krytycy nazwali klatką dzikich bestii, (z języka francuskiego cage de fauves), stąd późniejsza nazwa kierunku. Cechy formalne: czysta nasycona plama barwna, ostre, dysonansowe zestawienia kolorystyczne, płaska kompozycja, silnie uproszczony i graniczący z deformacją rysunek. Malarstwo fowistyczne charakteryzowało przede wszystkim skrajne uproszczenie środków wyrazu. Zredukowano je do dwuwymiarowych płaszczyzn, budowanych jaskrawymi i kontrastowymi plamami barwnymi, których głównym zadaniem było przedstawienie jakości emocjonalnej przedmiotów (stąd nie musiały odpowiadać ich rzeczywistym barwom i kształtom). Fowiści często stosowali wyolbrzymienia, podkreślające i potęgujące cechy charakterystyczne rzeczy, rezygnowali z obowiązków, narzucanych przez prawa perspektywy.

17 HENRY MATISSE

18 Henri Matisse Otwarte okno

19

20 ANDRE DERAIN

21

22 FRANZ MARC

23 Błękitne konie

24 Kubizm Ojcem kolejnego kierunku jest Pablo Picasso. W 1907 roku Picasso wystąpili z obrazem Panny z Awignionu, wizji pięciu nagich postaci oddanych w żywym geście. Odrzucił w tym obrazie wszelki naturalizm, wystąpił z brutalną siłą karykaturalną. Zgeometryzował postaci, uprościł ich kształty tym samym stwarzając zasady kubizmu. Kubizm powstał z obserwacji. Obserwowano zarówno naturę jaki i naturę rzeczy, człowieka w świecie i przedmioty w pracowni. Historia kubizmu to dzieje sztuki Picassa i jego przyjaciół. Kierunek rozbił się na trzy fazy: okres wpływów i form Cezanne a oraz na tzw. okres analityczny i syntetyczny. W roku 1914 kubizm skończył się, a sam jego ojciec nigdy do niego nie wrócił. Najważniejsi przedstawiciele kubizmu: George Braqu, Juan Gris, Andre Derain, Amadeo Ozefant, Fernand Leger, Andre Lhotse, Eduard Jeanneret. Na podobnych do francuskiego kubizmu zasadach opierał się futuryzm włoski. Wydobywał on nie tyle analizę formy co dynamizm ruchu, dźwięku i działania, szybkość i postęp techniczny jaki zawładnąć miał przyszłością. Miedzy futurystami a kubistami często rodziły się spory o pierwszeństwo pomysłów i rozwiązań.

25

26

27

28 GEORGE BRAQUE

29 Dadaizm W Szwajcarii, podczas pierwszej wojny światowej powstał szokujący dziwactwami ruch zwany dada. Pozornie będący bez sensu, bez teorii, w rzeczywistości wyzwalał z więzów klasycznej estetyki. Dadaiści organizowali najdziwniejsze imprezy i uprawiali skandalizującą literaturę. Zrywali z porządkiem i sensem. Wprowadzali nonsens i anarchię, czasem naruszając prawa etyki. W roku 1922 ruch dadaistów przyniósł manifest stwierdzając w nim, że surrealizm rozszerza poznanie i pokazuje to co znajduje się w głębiach umysłu, co jest od nas niezależne, co jest snem lub marzeniem. Surrealiści naturalistycznie traktowali szczegóły, pozornie bez związku tematycznego, lecz wzbudzające u widza lęk i obrzydzenie, wstręt, wzruszenia, skojarzenia senne i jak sen plastyczne. Najwybitniejszymi przedstawicielami surrealizmu są: G. Chirico, S. Dali i C. Carra. Artyści ci uznali, że cywilizacja europejska i układ społeczny zostały skompromitowane przez bezsens wojny. Stąd ich negacja estetyzmu, prowokacyjny, mistyfikacyjny, a niekiedy obraźliwy, charakter wystaw i zdarzeń artystycznych, np. wygaszenie świateł podczas zapowiedzianego kongresu z udziałem Ch. Chaplina, wystawienie muszli klozetowej Duchampa, eksponowanie reprodukcji najsłynniejszych obrazów z wulgarnymi zniekształceniami. Promował on przede wszystkim zerwanie z tradycją, co wyrażało się pełną dowolnością przekazu, a tym samym oparciem sztuki o chaos i absurd, a więc o przypadkowe zestawienie różnorodnych elementów. Ten nurt nazywano antysztuką. W dadaizmie chodziło przede wszystkim o zszokowanie publiczności swoimi dziełami i nonsensownymi pomysłami. Prace dadaistów rzadko kiedy spotykają się z neutralnymi odczuciami albo wzbudzają zachwyt, albo ostrą krytykę.

30 MARCEL DUCHAMP

31

32 Abstrakcjonizm W pierwszych latach XX wieku coraz śmielsze eksperymenty z porzuceniem naturalizmu doprowadziły w końcu do powstania malarstwa abstrakcyjnego. Abstrakcjoniści nie przedstawiali na swoich obrazach obiektów realnie istniejących, lecz skupiali się na konstruowaniu kompozycji obrazu jedynie z plam barwnych. Abstrakcjonizm charakteryzuje się wyeliminowaniem wszelkich przedstawień mających bezpośrednie odniesienie do form lub przedmiotów obserwowanych w rzeczywistości. Jest to sztuka abstrakcyjna, bezprzedmiotowa. Malarze abstrakcyjni szukali nowych form tj.: linia plama, pion poziom, odrzucając figuratywność na rzecz wewnętrznej konstrukcji obrazu układu linii barwnych plam, prostych form geometrycznych.

33 Wassily Kandinsky, Akwarela abstrakcyjna

34 Piet Mondrian, Broadway Boogie Woogie,

35 Konstruktywizm jest kierunkiem, który narodził się w Rosji w latach 20. XX wieku i silnie oddziaływał na europejską sztukę współczesną. Jako pierwszy od formy przedmiotowej odszedł abstrakcjonista rosyjski Wassily Kandinsky. Zwrócił się on ku czystym, nieograniczonym przedstawieniom stanów duchowych i przeżyć. Jego następcy poszli jeszcze dalej, wyrażając koncepcje, określone wspólnym mianem konstruktywizmu. Cechy konstruktywizmu: dążenie do czystej formy (pełnej autonomii formy) sztuki wolnej od pozaplastycznych treści, kontekstów, podtekstów, a nawet przeżyć, uniwersalność formalna, poszukiwanie analogii między malarstwem, rzeźbą i architekturą, racjonalizacja sztuki, zainteresowanie sztuką użytkową, silne powiązanie z ideologią socjalistyczną, artysta, występujący w roli technika, współpracującego z przemysłem.

36 Wassily Kandinsky, Za i przeciw, 1929

37 Lazar Markowicz Lisickij (El Lissitzky) ( Czerwonym klinem uderz w białych, 1919

38 Surrealizm Surrealizm (inaczej nadrealizm) powstał we Francji w 1924 roku. Okres, w którym się narodził, nazywany był epoką snów. Z podobnych poszukiwań powstał surrealizm, jeden z najważniejszych kierunków dwudziestowiecznej sztuki. Surrealiści również uznali, że świat widzialny jest niewystarczający dla bogatych możliwości artysty, i skupili się na świecie rzeczy nieistniejących. W przeciwieństwie jednak do abstrakcjonistów, nie były to nie przypominające niczego kształty (zazwyczaj geometryczne), lecz najczęściej znane nam przedmioty umieszczone w nietypowych okolicznościach lub o zmienionych właściwościach. Surrealizm w malarstwie zakładał: wyrażanie wizualne percepcji wewnętrznej. Artyści tworzyli obrazy, które były sprzeczne z logicznym porządkiem rzeczywistości. Zakrawały one o groteskę i oniryzm. Negowały założenia realizmu, klasycyzmu, empiryzmu, utylitaryzmu i racjonalizmu. Surrealizm odkrywał nadrzeczywistość, uzewnętrzniał marzenia senne, stany podświadomości i kojarzył wszystkie elementy zupełnie przypadkowo.

39 MAX ERNST

40

41 RENE MAGRITTE

42 SALVADOR DALI

43

44

45

46 Max Ernst, Oko milczenia,

47 Prymitywizm Malarstwo prymitywne to prąd w sztuce wywodzący się z kultury ludowej, jego przedstawiciele to głównie niewykształceni artyści, którzy tworzyli z potrzeby serca. To, co charakteryzuje prymitywizm, zamiennie nazywany też sztuką naiwną to upraszczanie form i skłanianie się ku skrajnemu realizmowi. Inspiracją dla tego kierunku była właśnie sztuka ludowa, malunki dzieci i osób chorych umysłowo. O malarstwie prymitywnym zaczęto mówić pod koniec XIX wieku we Francji. Właśnie w Paryżu został otwarty pierwszy związek miłośników prymitywizmu, był to Salon Artystów Niezależnych, który założono w 1884 roku. A już pierwsze dwie dekady XX wieku to prawdziwy rozkwit sztuki w duchu tego nurtu.

48 Henri Rousseau, Głodny lew,

49 Nikifor, Widok Krakowa

50 Minimalizm pojawiał się w sztuce na początku lat sześćdziesiątych XX wieku. Był kompletnie nową koncepcją artystyczną. Odrzucał wiele środków, jakimi wcześniej wyrażała się sztuka. Minimaliści ograniczyli się do podstaw przy tworzeniu swoich dzieł. Dominowały uproszczone kształty, jak kolo, kwadrat czy trójkąt. Powierzchnia obrazu pozostawała gładka. Minimalizm w malarstwie Artyści pozostawali zawsze anonimowi. Ich ślad w obrazie nie był zauważalny, co sprawiało, że dzieła minimalistyczne wyglądały bardzo podobnie. Artyści chętnie nawiązywali do architektury. Widoczna była fascynacja produkcją przemysłową. Obrazy bardzo często zawierały przekaz dotyczący industrializmu.

51 Sol LeWitt, obraz bez tytułu, 1992

52 Pop-art Nurt artystyczny, który nazwano pop-art narodził się w USA i Wielkiej Brytanii na początku lat pięćdziesiątych dwudziestego wieku. Pop-art w sztuce przejawia konsumpcyjny styl życia ludzi, którzy zaczęli czerpać z dóbr materialnych. Na ten rodzaj sztuki duży wpływ miała kultura masowa, którą tworzyły reklamy zarówno te telewizyjne, jak i banery, loga znanych firm, komiksy i kolorowe pisma szczególnie dla pań. Czerpano też z surrealizmu, który obecny w sztuce był od trzydziestu lat. Tym, co odróżniało pop-art od innych, dotychczasowych prądów w sztuce to to, że często wykorzystywał on do stworzenia dzieła coś, co już istnieje, np. jakieś znane zdjęcie reklamowe. Pop-art miał na celu przedstawić, przerobić je tak, by podkreślić jego kiczowatość i banalność.

53 Andy Warhol, Marilyn Monroe, 1962

54 Eduardo Paolozzi, Bunk, 1948

55 Socrealizm Jednocześnie pojawia się z powrotem malarstwo realistyczne. Jego tradycje, silnie zakorzeniły się zwłaszcza w sztuce rosyjskiej. Dało ono początek kierunkowi wyodrębniającemu się w sztuce Związku Radzieckiego po zakończeniu drugiej wojny światowej. Sztuka ta, na usługach ZSSR miała oddawać i kształtować myśl społeczną. Abstrakcjonizm i Konstruktywizm Już w roku 1912 Kandinsky zaczął tworzyć obrazy pozbawione treści literackiej. Również wśród kubistów pojawiły się podobne tendencje abstrakcyjne. Abstrakcjonizm jest wypadkową zasad rosyjskiego suprematyzmu i kubistycznego orfizmu oraz konstruktywizmu. Cechą wspólną tych wszystkich programów było silne geometryzowanie form, łączenie ich z konstrukcja maszyny, stosowanie się do wzrastającej industrializacji życia. Po drugiej wojnie światowej tendencje te przybrały na sile. Łączyły elementy rzeźby, malarstwa, dekoracji, nawet ruchu, dźwięku i zapachów w całość integrując sztukę w dziele plastycznym.

56 IZAAK BRODSKY

57

58 Informel Informel lub art informel (fr. art informel sztuka bezkształtna) termin z zakresu historii sztuki, odnoszący się do europejskiego malarstwa lat 50., równoległego wobec amerykańskiego abstrakcyjnego ekspresjonizmu i charakteryzującego się dążeniem do swobodnej ekspresji poprzez stosowanie barwnych plam, linii itp, nie poddanych żadnym rygorom kompozycyjnym, które mogłyby ograniczyć dramatyzm dzieła sztuki.

59

60

61

62 Taszyzm W latach w Europie rozwinął się taszyzm. Taszyści swobodnie operowali rzekomo przypadkową plamą barwną. Wybitni przedstawiciele tego kierunku to Fr. Bores, M. Rothko, G. Singer, M. Carletti, S. Policoff. Pop-Art i Op-Art W latach sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych rozwijały się dwa prądy o podobnych nazwach, lecz różniące się programami. Pop-Art, czyli Popular Art korzystał z gotowych elementów nawet nierealistycznych. Kierunek ten jest bliski dadaizmowi i czasom pierwszej wojny światowej. Ma zadziwiać, wywoływać wstrząs u widza przez antyestetyzm i wzburzenie. Najwybitniejszymi przedstawicielami Pop-Artu są R. Rauschenberg i S. Steinberg. Op-Art., czyli Optical Art. Wykorzystuje zjawiska fizyczne, złudzenie kolorów i form dla wywołania ruchliwych, drgających efektów. Oba kierunki są bardziej dekoracyjne niż malarskie. Pomimo, iż XX wiek jest już przeszłością, dorobek jego artystów będą mogli oceniać dopiero nasi potomkowie urodzeni w końcu XXI wieku.

63 RICHARD HAMILTON 1922

64

65 ANDY WARHOL

66

67 M. Rothko

68 Hiperrealizm, superrealizm lub fotorealizm kierunek w malarstwie XX wieku, którego celem jest przedstawianie rzeczywistości z jak największą precyzją. 6 kryteriów hiperrealizmu: prawie zawsze wzorem jest zdjęcie lub diapozytyw; tradycyjną kompozycję zastępuje wybrany wzór fotograficzny przenoszony przez projekcję na powierzchnię obrazu; specyficzne cechy indywidualnego warsztatu twórczego są całkowicie odrzucone; przedstawiany przedmiot jest ukazany precyzyjnie i zgodnie ze wzorem; tematy i motywy są czerpane z życia codziennego lub otoczenia artysty; fotografia nie jest traktowana jako środek pomocniczy, ale jako świadomie wybrana sytuacja wyjściowa dla przedstawienia obrazu. Hiperrealiści postawili sobie za cel odzwierciedlanie elementów rzeczywistości z fotograficzną precyzją i właśnie przy użyciu fotografii jako punktu wyjścia. Także i wcześniejsze nurty w malarstwie wykorzystywały fotografię jako materiał pomocniczy i inspirację. Żaden z nich jednak nie posunął się tak daleko w radykalizacji tego przedsięwzięcia. Hiperrealizm nie dopuszcza bowiem żadnej twórczej ingerencji artysty. Wymaga natomiast ogromnej sprawności technicznej i precyzji.

69 Gilles Paul Esnault, 2009 r., Taxis, Paris 16, olej na płótnie, 130 x 81 cm

70 Don Eddy Zielony Volkswagen

71 Duane Hanson, 1973 r., Young Shopper, skala 1:1, poliester i włókno szklane pomalowane farbami olejnymi, Saatchi Gallery, Londyn

72 Denis Peterson FootAction