Regiony polskie wobec polityki regionalnej i polityki spójności Unii Europejskiej

Transkrypt

1 dr Jan Borkowski Regiony polskie wobec polityki regionalnej i polityki spójności Unii Europejskiej Przystąpienie do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku nowych dziesięciu państw, którego podstawą są wyniki negocjacji zakończonych w Kopenhadze (13 grudnia 2002 r.) zawarte w traktacie akcesyjnym podpisanym w Atenach (16 kwietnia 2003 r.), stawia w nowym świetle politykę spójności UE. 1. Traktatowe podstawy polityki strukturalnej Założycielom Wspólnoty bardzo zależało aby umocnić jedność ich gospodarek i zapewnić ich zharmonizowany rozwój poprzez zmniejszenie dysproporcji istniejących między różnymi regionami i zacofania najsłabiej rozwiniętych regionów co zostało zapisane w Preambule do Traktatu o EWG. Główny problem regionalny ówczesnej Wspólnoty stanowiło właściwie tylko włoskie Mezzorgiorno. Zanim w traktacie poświęcono problemowi spójności odrębny rozdział 1, Wspólnota doświadczyła recesji gospodarczej w latach 70., zwiększonego zróżnicowania wewnętrznego spowodowanego głównie kolejnymi rozszerzeniami oraz stopniowego pogłębiania procesu integracji. 2 W rezultacie rozwiązywania praktycznych problemów zostały ustanowione i ukształtowane kolejne Fundusze Strukturalne dysponujące coraz większą częścią budżetu Wspólnoty. Przystępując do realizacji Jednolitego Rynku i stawiając sobie za cel utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej, postanowiono o wpisaniu do Jednolitego Aktu Europejskiego, że Wspólnota stawia sobie za cel zmniejszenie rozpiętości między różnymi regionami i opóźnienia regionów mniej uprzywilejowanych. 3 Potwierdził to Traktat z Maastricht, który usankcjonował i 1 Tytuł XVII. Spójność ekonomiczna i społeczna. 2 L.Tsoukalis, Nowa ekonomia europejska, Instytut Europejski, Łódź 1998, s Art. 130A Jednolitego Aktu Europejskiego, podpisanego 17 i 28 lutego 1986 r.

2 wzmocnił rangę regionów, powołując do życia Komitet Regionów oraz ustanowił Fundusz Spójności. Zgodnie z Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską zadaniem Wspólnoty jest m.in. przyczynianie się do spójności gospodarczej i społecznej oraz solidarności pomiędzy państwami członkowskimi. 4 Projekt Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, stanowiący obecnie przedmiot ogólnoeuropejskiej debaty, podtrzymuje znaczenie spójności stwierdzając, że Unia wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między Państwami Członkowskimi oraz poświęcając temu zagadnieniu sekcję Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna. 5 Jest bardzo istotne z punktu widzenia Polski i innych państw przystępujących do Unii Europejskiej z nadzieją na korzyści w formie transferów finansowych z Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności. 2. Spójność Unii Europejskiej i konsekwencje rozszerzenia Zgodnie z ocenami zawartymi w Drugim Raporcie Komisji Europejskiej w sprawie gospodarczej i społecznej spójności 6, dysproporcje pomiędzy państwami członkowskimi obecnej UE pozostają, pomimo silnych tendencji do zbieżności. Natomiast dysproporcje pomiędzy regionami także zmniejszyły się, lecz w mniejszym zakresie. W świetle danych tabeli 1 w większości państw członkowskich UE-15 w roku 2000 rozpiętości między regionami wg PKB mierzonego parytetem siły nabywczej były większe niż w roku Dotyczy to zarówno państw bogatych jak i tzw. państw kohezyjnych. 7 Tylko w Austrii, Niemczech i Francji w tym 4 Art. 2 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, podpisanego 7 lutego 1992 r. 5 Projekt Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, przyjęty przez Konwent Europejski i przedłożony Przewodniczącemu Rady Europejskiej w Rzymie 18 lipca 2003 r., art. 3, ustęp 3 oraz rozdział III, sekcja 3, art Unity, solidarity, diversity for Europe, its people and territory, Second report on Economic and Social Cohesion, European Commission, January Piewszy Raport (First Cohesion Report) został opracowany przez Komisję Europejską w 1996 roku. W ślad za Drugim Raportem Komisja opublikowała w styczniu 2002 r. Pierwszy Raport w sprawie postępów ekonomicznej i społecznej spójności (First progress report on cohesion), w styczniu 2003 r. został opublikowany Drugi Raport w sprawie postępów spójności (Second progress report on economic and social cohesion), zaś w lutym 2004 r. opublikowano Trzeci Raport w sprawie spójności ekonomicznej i społecznej (A new partnership for cohesion. Convergence, competitiveness, cooperation). 7 Do państw kohezyjnych tj. uprawnionych w analizowanym okresie do korzystania z Funduszu Kohezji (Spójności) zalicza się Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia.

3 okresie różnice w poziomie rozwoju regionów uległy zmniejszeniu. Różnice między regionami w ramach całej UE-15 w ciągu 10 lat zmniejszyły się zaledwie 0,5 punktu procentowego. Różnice między państwami były znacznie mniejsze i uległy zmniejszeniu o 1,7 punktów procentowych. Tabela 1. Zróżnicowanie PKB na osobę wg parytetu siły nabywczej w regionach państw członkowskich UE w latach 1990 i 2000, UE-15 = 100 Państwa członkowskie UE Austria Belgia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Niemcy Niemcy bez landów wschodnich Portugalia Szwecja Wielka Brytania Włochy 27,5 25,1 17,9 28,9 6,3 14,9 10,6 13,7 (1995) 21,8 38,6 (1991) 13,5 10,8 20,2 24,8 23,9 39,4 25,0 28,3 9,6 18,1 15,5 18,8 26,2 22,1 16,6 20,9 34,2 27,2 UE-15 wg regionów 29,4 28,9 UE-15 wg państw 13,1 11,4 Źródło: Second progress report on economic and social cohesion, European Commission, January 2003, s.a-20 Na szczególną uwagę zasługują zmiany poziomu PKB w przeliczeniu na głowę mieszkańca względem średniego PKB per capita całej Unii Europejskiej w państwach, które przystępowały do Wspólnoty jako najuboższe. Korzystały one dotychczas z Funduszu Spójności, a większość ich regionów była objęta finansowaniem z Funduszy Strukturalnych w ramach celu 1. W latach wszystkie one zmniejszyły znacznie dystans do średniego PKB per capita UE. (Tabela 2.) Grecja, (która przystąpiła do Wspólnoty w 1981 r.) w analizowanym okresie zredukowała dystans do całej UE o 6,4 punktów procentowych. Równie uboga Portugalia (przystąpiła do Wspólnoty w 1986 r.) zmniejszyła dystans o 9,8 punktów procentowych. Hiszpania (przystąpiła do WE razem z Portugalią) zmniejszyła dystans o 11,6 punktów. Natomiast radykalnej zmianie uległa pozycja Irlandii, która z poziomu 63,8% w 1988 r. stała się jednym z najbogatszych państw UE ze wskaźnikiem 117,9% średniej UE.

4 Tabela 2. PKB na osobę wg parytetu siły nabywczej w państwach kohezyjnych w stosunku do średniej UE-15, w latach , UE-15 = 100 Rok Grecja Hiszpania Irlandia Portugalia ,3 72,5 63,8 59, ,1 73,1 66,3 59, ,4 74,1 71,1 58, ,1 78,7 74,7 63, ,9 77,0 78,4 64, ,2 78,1 82,5 67, ,2 78,1 90,7 69, ,9 78,2 93,3 69, ,6 79,3 93,5 70, ,9 79,9 103,7 70, ,9 79,2 106,1 72, ,2 82,1 112,2 71, ,7 82,2 115,2 68, ,7 84,1 117,9 69,0 Zmiana 6,4 11,6 54,1 9,8 Źródło: Second progress report..., op.cit. W wyniku nowego rozszerzenia do Unii Europejskiej zostaną przyjęte państwa znacznie biedniejsze od obecnych członków, a w ich ramach regiony znacznie biedniejsze od regionów obecnej Unii. Rozszerzenie to stanowi wyzwanie dla polityki spójności w dwóch wymiarach: po pierwsze - prowadzi ono do ponad dwukrotnego zwiększenia liczby ludności zamieszkującej regiony o poziomie PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca znajdującym się poniżej 75% obecnej średniej UE, zaś po drugie - powoduje wzrost intensywności (skali) istniejących dysproporcji. Statystycznym efektem przyjęcia dwunastu państw kandydackich (10 państw przystępujących do UE w 2004 roku oraz 2 państw prowadzących negocjacje Bułgarii i Rumunii które mogą być przyjęte nie wcześniej niż w 2007 roku) do Wspólnoty, byłoby w świetle danych statystycznych z 1998 roku obniżenie średniego unijnego poziomu PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca o 18%, a tym samym relatywną poprawę pozycji regionów obecnej Unii. 8 Wykres 1 obrazujący dysproporcje regionalne wewnątrz poszczególnych państw, ujawnia usytuowanie poszczególnych państw względem średniej UE, które w świetle dotychczasowych zasad określa dostęp regionów do Funduszy Strukturalnych w ramach celu 1 oraz dostęp państw do Funduszu Spójności. 8 Unity, solidarity,..., op. cit., s.8-9.

5 Wykres 1. PKB na osobę wg parytetu siły nabywczej państw i regionów z uwzględnieniem wartości ekstremalnych, 1998 r. Źródło: Unity, solidarity, diversity for Europe, its people and territory, Second report on Economic and Social Cohesion, European Commission, January 2001, s.4. Wprawdzie zgodnie z obecnie obowiązującymi zasadami polityki regionalnej UE, poziom rozwoju gospodarczego uprawnia regiony i państwa Europy Środkowej i Wschodniej do korzystania ze środków strukturalnych w ramach Celu 1, to zamiast powodów do zadowolenia należy przede wszystkim widzieć w tym problem zapóźnienia gospodarczego oraz poważne wyzwanie dla przyszłej polityki osiągania spójności przez rozszerzoną Unię (Tabela 3). Tabela 3. Regiony posiadające PKB na 1 mieszkańca poniżej 75% średniej UE w związku z jej rozszerzeniem, 2000 r. UE-15 Wskaźniki UE-15 = EUR Liczba regionów poniżej 75% PKB/os. UE 48 - w tym z UE Ludność w tych regionach (mln) 68 - w tym z UE Udział ludności w tych regionach (%) 18 - w tym z UE Średni PKB/os wg siły nabywczej w tych regionach 65 - w tym z UE UE-25 UE-15 = 100 UE-25 = EUR EUR Źródło: Eurostat, obliczenia DG REGIO, za: Second progress report on cohesion. Unity, solidarity, diversity for Europe, its people and territory, European Commission, January 2002.

6 W wyniku spadku średniej wartości PKB/os. Unii Europejskiej z euro (według danych z 2000 r.) do euro w wyniku rozszerzenia o 10 nowych państw, liczba regionów obecnej Unii poniżej średniego 75% PKB/os. zmaleje z 48 do 30, ale ogólna liczba regionów o tak niskich dochodach wzrośnie do 67, a liczba zamieszkujących w nich obywateli wzrośnie z 68 milionów do 116 milionów. Na podstawie danych z 2000 roku można stwierdzić, że najbogatsze regiony obejmujące 10% ludności Unii, przy uwzględnieniu rozszerzenia, będą charakteryzowały się PKB/os. sięgającym 171,8% w stosunku do średniego PKB/os. UE, a regiony obejmujące 25% ludności 147,1% w stosunku do średniego wskaźnika dla całej UE. Tymczasem dla regionów najuboższych ich wskaźnik dochodów zmaleje odpowiednio do 38,7% i 53,9% średniej unijnej, jeśli obejmiemy nimi 10% ludności i 25% ludności. Tym samym rozpiętość poziomu PKB wzrośnie z 2,6 razy do 4,4 razy, jeśli porównamy najbogatsze i najuboższe regiony obejmujące po 10 procent ludności, odpowiednio dla 15 państw członkowskich i 25 państw przyszłej Unii Europejskiej (Tabela 4). Tabela 4. PKB/os. wg siły nabywczej w stosunku do średniej UE = 100 w regionach najlepiej i najsłabiej rozwiniętych obecnej UE-15 i rozszerzonej UE-25, 1990 i 2000 r. Regiony UE-15 UE Najbogatsze - 10% ludności UE 154,9 157,9 171,8 Najuboższe - 10% ludności UE 55,2 61,0 38,7 Rozpiętość poziomu PKB/os. 2,8 2,6 4,4 Najbogatsze - 25% ludności UE 133,8 138,2 147,1 Najuboższe - 25% ludności UE 66,4 68,4 53,9 Rozpiętość poziomu PKB/os. 2,0 2,0 2,7 Źródło: Eurostat, obliczenia DG REGIO, za: Second progress report..., op. cit. Obok dużego zróżnicowania PKB w przeliczeniu na mieszkańca, w regionach rozszerzonej Unii Europejskiej - wraz z nowymi państwami członkowskimi - pojawią się w nowej skali problemy społeczne. Synonimem takich problemów jest bezrobocie i prezentujące je wskaźniki zatrudnienia i bezrobocia, świadczące o stanie spójności społecznej całego obszaru. Według danych zawartych w tabeli 5 państwa przystępujące do Unii Europejskiej charakteryzują się zróżnicowanym wskaźnikiem bezrobocia. W roku 2000

7 najwyższe wskaźniki bezrobocia zanotowano w Słowacji, w Polsce i na Łotwie, natomiast najniższe wskaźniki zanotowano na Węgrzech, w Słowenii i w Republice Czeskiej. Ale bezrobocie w państwach kandydujących do Unii Europejskiej posiada też pewną dynamikę, która w konfrontacji gospodarek na jednolitym rynku może objawić się nową redukcją miejsc pracy w sektorach wymagających restrukturyzacji i nie zdolnych do sprostania konkurencji. Państwa członkowskie i instytucje Unii Europejskiej, a wraz z nimi zapewne także Polska, stoją przed problemem wyboru takiej polityki spójności, która będzie łagodzić negatywne skutki i zmniejszać ogromne dysproporcje występujące w sferze gospodarczej i społecznej. Drugi Raport w sprawie postępów spójności a następnie Trzeci Raport w sprawie gospodarczej i społecznej spójności przynoszą najnowsze dane o sytuacji w regionach "nowej" Unii Europejskiej, które będą stanowiły ważną podstawę do dyskusji i decyzji w sprawie realizacji polityki spójności po roku Pozycja regionów polskich w rozszerzonej UE Zgodnie ze wspólnotową nomenklaturą wyodrębnienia regionów do celów statystycznych w ramach polityki spójności, podział regionalny na poziomie NUTS 2 obejmuje 4 państwa przystępujące: Republikę Czeską (8 regionów), Węgry (7), Polskę (16) i Słowację (4), zaś pozostałe 6 państw podlega podziałom na jednostki statystyczne dopiero na poziomie NUTS 3. (Tabela1) Regiony Republiki Czeskiej prezentują podobny potencjał ludnościowy gdyż zamieszkuje je od 1109,8 tys. (Stredni Cechy) do 1659,5 tys. osób (Jihovychod). Wartość PKB na 1 mieszkańca mierzona siłą nabywczą w stosunku do średniego PKB/os. obecnej Unii Europejskiej jest zróżnicowana w skali 1:3, gdyż wynosi od 48,5% (Stredni Cechy) aż do 121,6% (Praha). Znacznie bardziej zróżnicowane pod względem liczby mieszkańców są regiony Węgier - od 985,5 tys. (Nyugat-Dunántúl) do 2850,6 tys. osób (Közép- Magyarország), a ich poziom rozwoju względem średniej w UE stanowi od zaledwie 32,5% (Ėszak-Alföld) do 72,4% (Közép-Magyarország). Podział Węgier na NUTS 2 nie pokrywa się z podziałem na jednostki administracyjne..

8 Tabela 5. PKB na osobę wg siły nabywczej w stosunku do PKB dla UE-15 oraz liczba ludności w regionach państw przystępujących Region Ludność (tys.), 1999 PKB/os., UE-15= Bezrobocie 2000 (% siły roboczej) Cypr (Kypros) 665,0 83,8. Rep. Czeska (Ceská Republika) Praha Stredni Cechy Jihozapad Severozapad Severovychod Jihovychod Stredni Morava Moravskoslezsko 10282,8 1190,0 1109,8 1178,3 1131,5 1490,2 1659,5 1240,9 1282,6 60,3 121,6 48,5 56,5 51,7 51,8 52,9 49,8 54,1 8,8 3,4 6,8 6,1 13,7 6,7 8,8 10,1 15,2 Estonia (Eesti) 1442,4 37,1 13,2 Węgry (Magyarország) Közép-Magyarország Közép-Dunántúl Nyugat-Dunántúl Dél-Dunántúl Ėszak-Magyarország Ėszak-Alföld Dél-Alföld 10067,5 2850,6 1109,6 985,5 977,5 1272,7 1526,4 1345,3 48,5 72,4 46,5 53,5 37,6 32,6 32,5 37,0 Litwa (Lietuva) 3699,7 33,9 14,2 Łotwa (Latvija) 2431,8 28,2 15,6 Malta 387,2 54,7. Polska Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 38653,6 2979,7 2100,3 2237,3 1023,0 2657,6 3218,6 5064,9 1088,7 2123,8 1222,9 1188,8 4874,7 1324,0 1464,4 3353,1 1732,1 38,2 38,9 34,6 27,6 34,8 34,3 34,4 55,0 33,5 28,8 29,0 37,9 43,2 29,6 29,7 40,2 37,9 16,3 19,3 19,7 14,4 20,5 15,3 12,6 12,5 14,8 20,1 15,6 19,0 16,6 19,6 24,4 12,0 21,7 Słowenia (Slovenija) 1985,6 66,8 6,9 Słowacja (Slovenská Republika) Bratislavský Západné Slovensko Stredné Slovensko Východné Slovensko 5395,1 617,0 1876,5 1355,0 1546,7 Źródło: Eurostat, za: First progress report on cohesion. Unity, solidarity, diversity for Europe, its people and territory, European Commission, January 2002, s.a-29; Statistical yearbook on candidate and south-east European countries, Eurostat, Data , s , ,1 98,0 44,2 41,6 38,6 6,6 5,4 5,1 4,4 8,0 9,9 9,8 5,1 19,1 6,6 17,8 20,6 25,1 Jednostki statystyczne Słowacji obejmują od 617 tys. (Bratislavský) do 1876,5 tys. mieszkańców (Západné Slovensko) (1:3), a ich poziom rozwoju waha się od 38,6% do 98% średniego poziomu UE-15. Na tle regionów w państwach przystępujących do Unii Europejskiej, polskie województwa są najbardziej zróżnicowane - bo w proporcji 1:5 - pod względem liczby ludności (od 1088,7 tys. - Opolskie do 5064,9 tys. mieszkańców - Mazowieckie).

9 Tabela 6. Najuboższe regiony UE-25 wg PKB na osobę pod względem siły nabywczej w stosunku do średniej dla całej UE-25, 2000 r. Lp Region Lubelskie Podkarpackie Podlaskie Warmińsko-Mazurskie Świętokrzyskie Latvija (LV) Ėszak-Alföld (HU) Eszak-Magyarország (HU) Opolskie Łódzkie Małopolskie Kujawsko-Pomorskie Lubuskie Východné Slovensko (SK) Lietuva (LT) Dél-Alföld (HU) Dél-Dunántúl (HU) Zachodniopomorskie Stredné Slovensko (SK) Pomorskie Eesti (EE) Dolnośląskie Wielkopolskie Západne Slovensko (SK) Śląskie Stredni Morava (CZ) Severozapad (CZ) Moravskoslezsko (CZ) Stredni Cechy (CZ) Ipeiros (GR) Severovýchod (CZ) Jihovýchod (CZ) Közép-Dunántúl (HU) Réunion (FR) Dytiki Ellada (GR) Açores (PT) Jihozapad (CZ) Extremadura (ES) Guyane (FR) Centro (PT) Alentejo (PT) Anatoliki Makedonia, Thraki (GR) Malta (MT) Norte (PT) Nyugat-Dunántúl (HU) Guadeloupe (FR) Peloponnisos (GR) Mazowieckie Ionia Nisia (GR) Andalucia (ES) Thessalia (GR) Calabria (IT) Dessau (DE) Galicia (ES) Cornwall & Isles of Scilly (UK) Campania (IT) Sicilia (IT) Voreio Aigaio (GR) Chemnitz (DE) Algarve (P) Kriti (GR) Castilla-La Mancha (ES) Dytiki Makedonia (GR) Puglia (IT) Slovenija (Sl) PKB/os., UE-25 = 100 Polska Inni kandydaci UE-15 29,4 30,5 31,8 31,9 33,5 36,6 38,0 38,2 38,4 38,4 42,3 43,1 44,3 45,7 47,1 64,9 34,0 34,7 35,4 39,1 39,3 39,4 41,0 42,6 44,2 47,0 49,6 50,5 51,4 51,8 53,0 53,9 55,0 57,7 60,7 62,4 74,0 51,9 55,6 56,3 57,0 58,4 59,2 59,7 60,0 60,2 61,7 63,5 63,6 65,2 67,4 67,7 68,5 70,7 71,3 71,6 72,0 72,1 72,3 72,7 72,7 72,9 73,6 73,9 74,0 Źródło: Eurostat, za: Second progress report..., op.cit.

10 Większość polskich województw w rozszerzonej Unii Europejskiej będzie należało do najuboższych. Jak wskazują dane zawarte w tabeli 6, dotyczy to przede wszystkim województw Lubelskiego, Podkarpackiego, Podlaskiego, Warmińsko-Mazurskiego i Świętokrzyskiego. Wśród dziesięciu najuboższych regionów "nowej" Unii Europejskiej znajduje się aż 7 polskich województw, zaś wszystkie polskie województwa mieszczą się wśród 65 regionów osiągających wartość PKB na 1 mieszkańca mierzoną siłą nabywczą poniżej 75% średniego PKB/os. całej UE-25. Poza tą listą znajdują się jedynie regiony stołeczne Republiki Czeskiej oraz Republiki Słowackiej, a także Cypr. 4. Znaczenie polityki strukturalnej UE dla polskich regionów Trzeba przyznać, że Unia Europejska oparta nie tylko na jednolitym rynku, którego podstawę stanowi strefa wolnego handlu i działające mechanizmy rynku, ale właśnie Unia prowadząca politykę wyrównywania różnic pomiędzy regionami i państwami członkowskimi jest atrakcyjnym celem dla Polski. Znalazło to potwierdzenie m.in. w stanowisku polskiego rządu przedstawionym na otwarcie negocjacji akcesyjnych z UE, w którym Polska przykłada dużą wagę do uczestnictwa w unijnej polityce strukturalnej. Uważamy, że jest ona ważnym instrumentem realizacji zasady solidarności, subsydiarności i wymiaru społecznego integracji europejskiej. 9 Transfery ze wspólnotowego budżetu, które są niemal oczywistą konsekwencją udziału w polityce regionalnej UE państwa uboższego niż większość pozostałych państw członkowskich, należą do mierzalnych korzyści członkostwa. W odróżnieniu od innych korzyści, dają się one w dość prosty sposób przeliczać i prezentować w formie określonych przedsięwzięć, obiektów i rzeczowych efektów dla całego kraju, regionu czy społeczności lokalnej. Są rodzajem korzyści zrozumiałych dla ludzi o różnym poziomie wykształcenia, doświadczeniu czy stosunku do integracji europejskiej. Transfery z Funduszy Strukturalnych stają się wręcz synonimem korzyści z członkostwa. Na lata ustalenia negocjacyjne przewidują zobowiązania UE na rzecz Polski na kwotę ok. 7,65 mld euro z Funduszy Strukturalnych oraz 3,75 mld 9 Wystąpienie Ministra Spraw Zagranicznych na otwarcie negocjacji Polski o członkostwo w Unii Europejskiej, Bruksela, 31 marca 1998 r.

11 euro. 10 Zgodnie z Narodowym Programem Rozwoju każde województwo otrzyma euro z Funduszu Spójności. Wstępne szacunki UE na lata przewidują, przy optymistycznych założeniach, faktyczne wypłaty w wysokości ok. 5,23 mld możliwość dostępu do środków z Funduszy Strukturalnych w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), obejmującego łączną kwotę 4.385,2 mln euro. Działając w ramach przyjętych priorytetów, każdy region może ukształtować własną rzeczową strukturę projektów. Wykorzystanie Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności pozwoli przyśpieszyć budowę koniecznej, nowoczesnej infrastruktury gospodarczej, warunkującej rozwój przedsiębiorczości i napływ inwestycji bezpośrednich. Toteż istotnym jest fakt, że aż 1/3 wszystkich wynegocjowanych środków będzie pochodzić z Funduszu Spójności. Jednak zarządzanie środkami tego Funduszu odbywa się centralnie zarówno w części dotyczącej infrastruktury transportowej jak i w odniesieniu do ochrony środowiska. Ale nie mniej istotne są zasady według których może się dokonywać absorpcja funduszy. Przede wszystkim warunkiem absorpcji Funduszy Strukturalnych jest współfinansowanie przedsięwzięć, które przyjmuje formę przymusu zmiany struktury wydatków budżetu krajowego i budżetów samorządów na cele przynoszące strukturalny, a więc długofalowy, efekt. O ile wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej dokonują istotnej redystrybucji dochodów za pośrednictwem krajowych budżetów i prowadzą politykę wyrównywania różnic między regionami, to polityka regionalna prowadzona w Polsce dotychczas miała niezwykle ograniczony charakter. Wkład krajowy ze środków publicznych niezbędny do zaabsorbowania wszystkich Funduszy Strukturalnych został oszacowany na kwotę 3.144,7 mln euro. Na ZPORR przypada kwota 1.515,7 mln euro. Przygotowanie organizacyjne, kadrowe i instytucjonalne, niezbędne do skutecznego uzyskiwania bezzwrotnych transferów z UE, stworzy trwałą strukturę myślenia i działania w kategoriach rozwoju. Wytworzy się 10 Rezultaty negocjacji o członkostwo Polski w Unii Europejskiej i wstępna ocena ich skutków gospodarczo-społecznych, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa, styczeń 2003, s.67.

12 zapotrzebowanie na umiejętności projektowania i programowania rozwoju, na korzystanie z nowoczesnej wiedzy i doświadczeń innych. Regiony zasobne w dobrze wykwalifikowaną kadrę mogą tym samym uzyskiwać przewagę nad innymi. Kreowanie zdolności absorpcyjnych będzie się odbywało w warunkach konkurowania o środki strukturalne w kraju a jednocześnie powinno się przyczynić do kształtowania się mechanizmów partnerstwa różnych szczebli administracji, samorządów i podmiotów prywatnych. Szczególnie istotnym będzie właściwe ułożenie współdziałania administracji samorządowej i rządowej szczebla wojewódzkiego. Zasady polityki regionalnej Unii Europejskiej stanowiące formę barier dostępu do funduszy w praktyce będą czynnikiem porządkującym organizację i zasady współpracy administracji oraz wymuszającym określoną politykę budżetową oraz zasady kreowania rozwoju gospodarczego i społecznego. W przededniu akcesji Polska zasadniczo spełnia wymogi członkostwa w odniesieniu do organizacji terytorialnej i programowania. 11 Dobiega końca proces dostosowań prawnych, kształtowania struktury instytucjonalnej oraz w zakresie zarządzania finansowego i kontroli finansowej. Otwartą pozostaje baza dobrze przygotowanych projektów. Ten ostatni czynnik będzie w istotny sposób przesądzał jak poszczególne regiony wykorzystają dostęp do Funduszy Strukturalnych. 11 Kompleksowy Raport Monitorujący w sprawie przygotowań Polski do członkostwa, Komisja Europejska, 5 listopada 2003, tłumaczenie robocze UKIE, s.50.