ŁÓDZKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE O WITEJ PAMICI PROFESORZE ALEKSANDRZE KAMISKIM [1]

Transkrypt

1 ŁÓDZKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE O WITEJ PAMICI PROFESORZE ALEKSANDRZE KAMISKIM [1] [1] PROFESOR ALEKSANDER KAMISKI. seria SYLWETKI ŁÓDZKICH UCZONYCH zeszyt 67 Łódzkiego Towarzystwa Naukowego Profesor Aleksander Kamiski urodził si 28 stycznia 1903 r. w Warszawie. Był ołnierzem Armii Krajowej, członkiem kierownictwa Szarych Szeregów". Po wojnie pełnił róne funkcje, m.in. Przewodniczcym Rady Naczelnej ZHP. Napisał kilka ksiek zwizanych z Szarymi Szeregami": Zoka i Parasol", Kamienie na szaniec". Jest autorem wielu publikacji naukowych przede wszystkim z zakresu pedagogiki społecznej. Był profesorem Uniwersytetu Łódzkiego. Od 1966 roku był członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego. Zmarł 15 marca 1978 roku. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Warszawie wród członków Batalionu Zoka" i Parasol". W setn rocznic urodzin Profesora, Zarzd Łódzkiego Towarzystwa Naukowego postanowił wyda zeszyt dotyczcy pracy naukowej Profesora Aleksandra Kamiskiego i pełn bibliografi jego prac. Edward Karasiski, Redaktor ŁTN Swe credo dla młodych zawarł w nastpujcych słowach: Jeeli mam swe yczenie przekaza młodym dnia dzisiejszego, którzy mnie rozumiej - to nade wszystko ycz, aby coraz silniej odczuwali smak»dawania«, a coraz słabiej smak»brania«. Dawania bliskim i dalekim, znanym i nieznanym, yjcym i tym, którzy y bd kiedy. W»dawaniu«bowiem ronie prawdziwa rado ycia". I. PRACE ZWARTE: B. Zuchy - harcerstwo - Szare Szeregi 1. Antek - Cwaniak. Ksika o zuchach, Katowice 1932, ss Oficer Rzeczpospolitej. Opowiadanie o pułkowniku Lisie - Kuli, Katowice 1932, ss Wielka gra (pseud. Juliusz Górecki), Warszawa 1932, ss Ksika wodza zuchów, Katowice 1933, ss Andrzej Małkowski, Katowice 1934, ss Krg Rady, Katowice 1935, ss Zuchy, the Polish Wolf Cubs, Warszawa 1939, ss Kamienie na szaniec (pseud. Juliusz Górecki), Warszawa KOPR 1943, ss Przodownik. Podrcznik dla kierowników oddziałów Zawiszy, Warszawa 1944, ss Narodziny dzielnoci. Dwadziecia opowiada dla młodziey. Warszawa 1947, ss Zoka" i Parasol". Opowie o niektórych ludziach i niektórych akcjach dwóch batalionów harcerskich, Warszawa 1957, ss Józef Grzesiak- Czarny", Pary 1981, ss 70, [współautor A. Wasilewski]. 13. O harcerstwie: teksty zapomniane , Warszawa 1988, ss. 112, [wybór i opracowanie A. Janowski] 14. Michał Grayski: (niedokoczona biografia), Kraków ss 67. A. Pedagogika - samorzd - czas wolny 1. Henryk Jordan twórca nowoczesnego wychowania fizycznego w Polsce, Łód 1946, ss Nauczanie i wychowanie metod harcersk, Warszawa 1948, ss Pedagogika Antoniego Makarenki, Warszawa 1948, ss Prehistoria polskich zwizków młodziey, Warszawa 1959, ss Aktywizacja i uspołecznianie uczniów w szkole podstawowej, Warszawa 1960, ss Spółdzielnia z punktu widzenia pedagogiki społecznej, Warszawa 1962, ss Wakacje letnie studentów. Doniesienie wstpne, Warszawa 1962, ss 19.

2 8. Polskie zwizki młodziey , Warszawa 1963, ss Procesy wychowawcze w spółdzielni, Warszawa 1963, ss Wakacje letnie studentów. Warszawa 1963, ss Rekreacja fizyczna w wietle problematyki czasu wolnego, Łód 1964, ss Czas wolny i jego problematyka społeczno-wychowawcza, Wrocław 1965, ss Samorzd młodziey jako metoda wychowawcza. Warszawa 1965, ss Spółdzielnia uczniowska jako placówka wychowawcza - relacja z bada. Warszawa 1967, ss Polskie zwizki młodziey , Warszawa 1968, ss Analiza teoretyczna polskich zwizków młodziey do polowy XIX wieku, Warszawa 1971, ss Pedagogika społeczna dla potrzeb pracowników socjalnych. Warszawa 1971, ss Czas wolny w perspektywie piciodniowego tygodnia pracy. Opinie i postulaty ludnoci miast w Polsce, Warszawa 1972, ss Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna, Warszawa 1972, ss Podstawowe pojcia pedagogiki społecznej w pracy socjalnej, Warszawa 1976, ss Studia i szkice pedagogiczne. Warszawa 1978, ss 427. II. ARTYKUŁY (jest ich ponad sto) YCIORYS PROFESORA (skrót) Dziecistwo i młodo spdził na Ukrainie. W 1921 r. powrócił do Polski. Po ukoczeniu szkoły redniej w Warszawie wstpił w 1923 r. na Uniwersytet Warszawski, na studia historyczne, które ukoczył w 1928 r. i uzyskał dyplom magistra filozofii w zakresie historii z przedmiotem pobocznym archeologia. W roku 1922 rozpoczł prac w Radzie Głównej Opiekuczej miasta Pruszkowa jako wychowawca. W 1929 r. był nauczycielem Gimnazjum S. Kulwiecia. Po roku wrócił do pracy w internatach i do 1931 r. pracował jako kierownik bursy dla młodziey szkół zawodowych w Warszawie. W roku 1931 na skutek choroby opucił Warszaw, w 1933 r. objł stanowisko kierownika Harcerskich Szkół Instruktorskich najpierw w Nierodzimiu, potem w Górkach Wielkich. Do harcerstwa naleał od najmłodszych lat i przeszedł cał hierarchi stopni harcerskich. Napisał kilka ksiek harcerskich. Jego specjalnoci harcersk była praca z zuchami. Uwaany jest za twórc polskiego ruchu zuchowego. Prac w Szkole Instruktorskiej w Górkach Wielkich, w której kształcił starszyzn harcersk msk - przerwała wojna. Wojn spdził w Warszawie. We wrzeniu 1939 r. rozpoczł prac w Komendzie Harcerskiego Pogotowia Wojskowego. Od padziernika 1939 do padziernika 1944 r. pełnił słub w organizacji, która z czasem przyjła nazw Armii Krajowej. Był szefem Biura Informacji i Propagandy Okrgu Stołecznego AK. Napisał kilka ksiek zwizanych z Szarymi Szeregami, wydanych konspiracyjnie. W 1945 r. powrócił do studiów, tym razem pedagogicznych. W maju tego roku rozpoczł prac w Katedrze Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego, kierowanej przez prof. Helen Radlisk. W roku 1947 uzyskał w Uniwersytecie Łódzkim stopie doktora filozofii na podstawie rozprawy Metoda harcerska w wychowaniu i nauczaniu szkolnym. Specjalizował si w pedagogice społecznej. Po obronie doktoratu (1947) pracował do 1950 r. jako adiunkt. W pracy dydaktycznej z wielkim powodzeniem prowadził konwersatoria z zakresu pedagogiki społecznej oraz wiczenia w opisie instytucji i pracy wychowawczej z młodzie. Przymusowe odejcie A. Kamiskiego w 1950 r. z Uniwersytetu Łódzkiego spowodowane było przyczynami obiektywnymi, wynikajcymi z ogólnopolskiej reorganizacji studiów pedagogicznych i zmian w polityce naukowej w stosunku do całokształtu nauk społecznych. Nie bez wpływu na zwolnienie A. Kamiskiego z Uniwersytetu był take jego yciorys konspiracyjny, przede wszystkim pełnienie odpowiedzialnych funkcji w działalnoci propagandowej Armii Krajowej. W latach wrócił do swoich zainteresowa z czasu studiów historycznych na Uniwersytecie Warszawskim, tj. do dziejów i kultury ja wingów, by trwale zapisa si w literaturze przedmiotu. W krgu osób zajmujcych si ja wingami był cenionym specjalist. W 1957 r. powrócił do problematyki pedagogicznej. Kontynuował rozpoczte w latach czterdziestych badania nad zwizkami młodziey pierwszej połowy XIX wieku. W wyniku tych 2

3 prac przygotował rozpraw Prehistoria polskich zwizków młodziey, która stała si podstaw jego habilitacji na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego (1957). W roku 1960 został powołany na stanowisko docenta w Uniwersytecie Łódzkim. W roku nastpnym reaktywowano zarzdzeniem ministra szkolnictwa wyszego Katedr Pedagogiki Społecznej na tyme Uniwersytecie. Reaktywowanie Katedry i mianowanie (kwiecie 1962 r.) Aleksandra Kamiskiego jej kierownikiem, poprzedziły, wynikłe z przemian polskiego padziernika", paroletnie starania o przywrócenie Łodzi orodka kształcenia pracowników społecznych i owiatowych. W roku 1966 docent Kamiski otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego nauk humanistycznych. W roku 1972 odszedł na emerytur. Pod jego opiek wykonano 77 prac magisterskich, 10 prac doktorskich, 2 prace habilitacyjne. Pełnił liczne funkcje społeczne. Był współzałoycielem Zwizku Zawodowego Wychowawców i członkiem jego władz, pełnic róne funkcje. Był wiceprzewodniczcym ZHP, przewodniczcym Rady Naczelnej ZHP, pełnił odpowiedzialne funkcje w Zwizku Nauczycielstwa Polskiego i Polskim Towarzystwie Higieny Psychicznej, był członkiem Białostockiego (od 1963) i Łódzkiego Towarzystwa Naukowego (od 1966), współzałoycielem i wiceprzewodniczcym Polskiego Twarzystwa Gerontologicznego, członkiem Komitetu Nauk Pedagogicznych i Komitetu do spraw Rehabilitacji i Adaptacji Człowieka Polskiej Akademii Nauk, członkiem rad redakcyjnych trzech czasopism: Problemy Opiekuczo-Wychowawcze", Owiata Dorosłych", Człowiek w Pracy i Osiedlu" (Biuletyn TWWP), członkiem ZBoWiD. Brał aktywny udział w powołaniu Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej. Uczestniczył w jego pracach naukowych, redakcyjnych, organizacyjnych. Sw rad, pomoc, autorytetem wspierał liczne inicjatywy Towarzystwa, pełnic w nim róne funkcje a do ostatnich dni swego ycia. Za wybitne osignicia na polu edukacji m. in. otrzymał (1975) prestiowe wyrónienie: nagrod Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego, przyznawan corocznie uczonym pisarzom i artystom polskiego pochodzenia. Pomiertnie (1991) został uhonorowany wyrónieniem Sprawiedliwy wród narodów wiata" oraz nagrod m. Łodzi (1981). Ta skromna informacja wprowadza jedynie w podstawowe fakty z biografii A. Kamiskiego. ycie i dzieło A. Kamiskiego, stanowi bowiem nierozerwaln cało i powinno by rozpatrywane łcznie. Jego dzieło to nie tylko praca pisarska, lecz równie wytrwała i bogata działalno na wielu obszarach zawodowych i społecznych. Profesora Kamiskiego cechowała umiejtno wyboru i koncentracji na sprawach i zagadnieniach, które uwaał za najistotniejsze w danej fazie ycia. Takich przykładów dostarcza okres do 1939 r., gdy podstawowym celem jego działalnoci teoretycznej i praktycznej była organizacja zuchowa i harcerska. Po drugiej wojnie wiatowej A. Kamiski naczelnym zadaniem swego ycia uczynił prac naukow, głównie w zakresie pedagogiki społecznej. Nie oznacza to oczywicie sztucznego pomijania innych wtków działalnoci. Takim wtkiem, któremu był wierny przez całe ycie było - harcerstwo. Aleksander Kamiski najdłuej w swoim yciu pracował jako nauczyciel akademicki w Uniwersytecie Łódzkim ( i ). W tym czasie przygotował swoje podstawowe publikacje, w których przedstawił pogldy na prac nauczyciela-wychowawcy. Wystarczy wymieni studium Nauczanie i wychowanie metod harcersk (1948) oraz ksik pt. Aktywizacja i uspołecznienie uczniów w szkole podstawowej (1960 i 1966). Wiele uwagi powicił nauczycielowi w pracy Samorzd młodziey jako metoda wychowawcza (1965). O opiekunie spółdzielni uczniowskiej pisał w studium Spółdzielnia uczniowska jako placówka wychowawcza (1967). Pracujc w Uniwersytecie Łódzkim przygotował take swe najwaniejsze prace: Czas wolny i jego problematyka spoleczno-wychowawcza (1965), Prehistoria zwizków młodziey (1965), Polskie zwizki młodziey (1963), Analiza teoretyczna polskich zwizków młodziey do połowy XIX wieku (1971) i Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna (1972). Dokonujc analizy wkładu A. Kamiskiego do pedagogiki społecznej, jej teorii, jej metodologii, jej refleksji nad praktyk, szczególnie podkrela si prekursorskie rozwizania oraz pogłbione analizy i koncepcje teoretyczne, których jest autorem, zwłaszcza za: 3

4 1) koncepcj stowarzysze społecznych, ujmowanych w kategorii rodowiska wychowawczego, któr rozwinł przede wszystkim w wielotomowym dziele powiconym zwizkom młodziey, ale take w pracach, dotyczcych samorzdu młodziey, czy spółdzielni uczniowskiej; 2) koncepcj czasu wolnego i analiz jego problematyki społeczno-wychowawczej, opracowan w ksice pt. Czas wolny i jego problematyka społeczno-wychowawcza (1965) i w licznych rozprawach z tego okresu, podejmujcych problematyk budetu czasu wolnego, sposobów spdzania czasu wolnego, take w perspektywie piciodniowego tygodnia pracy, czy te problematyk zabaw na manowcach" i im sprzyjajcych uwarunkowa rodowiskowych; 3) problematyk gerontologii społecznej i społeczno-pedagogicznych aspektów wychowania do staroci, któr zainteresowanie wynikało take ze zwizków pedagogiki społecznej z owiat dorosłych i andragogik oraz z u wano i profesora Kamiskiego, z jak uczestniczył w yciu społecznym; 4) prób okrelenia pedagogiki społecznej wobec innych subdyscyplin pedagogicznych oraz uporzdkowania zwizków z innymi dyscyplinami społecznymi (zwłaszcza za z socjologi, polityk społeczn). W tych dokonaniach szczególne miejsce zajmuj: propozycje stanowiska metodologicznego pedagogiki społecznej, kategoria rodowiska wychowawczego, ustalenia dotyczce diagnozy społecznej i jej znaczenia dla praktyki instytucjonalnej oraz oceny walorów i zagroe rodowiska otwartego. Zagadnienia te Aleksander Kamiski omawiał na łamach czasopism, w rozprawach o pedagogice społecznej (np. Pedagogika społeczna-próba charakterystyki, Kwartalnik Pedagogiczny" 1969/3) o rodowisku wychowawczym (np. rodowisko wychowawcze - kłopoty definicyjne, Ruch Prawniczy i Ekonomiczny" 1974/4, s ), o systemie wychowawczym, o placówkach opiekuczo-wychowawczych, o pracownikach społecznych. Zagadnienia te uczynił take wiodcymi w pracy Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna (1972, i wyd. 2 zmienione i poszerzone 1974), w której to znajdujemy podstawy do pojmowania poj kluczowych dyscypliny; 5) zagadnienia pracy opiekuczej i socjalnej oraz analiz ich funkcji wychowawczej, podejmowanej w wielu rozprawach. Wanym wydarzeniem, podkrelajcym znaczenie rozwojowego modelu pracy socjalnej stało si opublikowanie zespołowego tomu pt. Funkcja wychowawcza pracy socjalnej, Studia Pedagogiczne" 1968 ; 6) koncepcj profilaktyki społeczno-wychowawczej, bdc ide integrujc prac socjaln i kulturaln, szczególnie rozwinit w pracy zespołowej, przygotowanej we współpracy z p. I.Lepalczyk: Problematyka społeczno - wychowawcza zwalczania alkoholizmu (1974), a take rozprawy podejmujce zagadnienie wikszego zagroenia chłopców na wykolejenie społeczne. Przypomnijmy tu cho by: Chłopcy w rodzinie i w szkole, Nowa Szkoła" 1966/5 s , czy Refleksje nad nieprzystosowaniem społecznym mczyzn i chłopców, Studia Socjologiczne" 1966/1, s ; 7) kwesti aksjologicznych podstaw wychowania i oddziaływania poprzez przykład wychowawcy spolegliwego. Te zagadnienia podejmowane były przez A. Kamiskiego w sposób poredni, w bogatej twórczoci harcerskiej i pedagogicznej, przenikajcej humanizmem i nastawieniem na innych. Profesor Aleksander Kamiski, podkrelajc wymiar humanistyczny myli pedagogicznej Heleny Radliskiej, był twórczym jej kontynuatorem, cho niekiedy nazywał siebie poprawiaczem", poszukiwaczem białych plam w pedagogice. Ju w roku 1959 opublikował na łamach Owiaty Dorosłych" artykuł zatytułowany: Wychowanie jako przeobraanie rodowiska w ujciu pedagogiki społecznej Heleny Radliskiej. Pełn interpretacj poj kluczowych dyscypliny, któr stworzyła H. Radliska dał w rozprawie stanowicej drug cz wstpu (pierwsza jest pióra R. Wroczyskiego) do dzieł zebranych II. Radliskiej. Przygotowana przez Profesora A. Kamiskiego ksika pt. Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna (1972), stała si dla wielu roczników studentów pedagogiki społecznej przewodnikiem w poznawaniu tej dyscypliny w sposób uporzdkowany przez jej autora. 4

5 Znajdujca si w niniejszej publikacji bibliografia prac Profesora Aleksandra Kamiskiego dopełnia w sposób jednoznaczny obrazu jego dokona naukowych. Dla wielu osób, które si z nim zetknły, uczniów, studentów, współpracowników, kolegów, Profesor Aleksander Kamiski stanowił wzór osobowy. Jego siła oddziaływania była dua w kadym typie kontaktu wychowawczego. Pozostanie atrakcyjnym wzorem nauczyciela i wychowawcy. Chtnie mówił o sobie, e jego zawodem jest wychowawstwo, które praktykował w rónych rodowiskach i w wielu okolicznociach. Po odbyciu studiów, w czasie pobytu w Warszawie, pracował jeden rok jako nauczyciel gimnazjum. Lata ( ) kierowania Szkoł Instruktorsk w Nierodzimiu i w Górkach Wielkich wypełnione były prac nad kształceniem wychowawcówinstruktorów gromad zuchowych i harcerskich. Na ten okres przypada bliska współpraca z nauczycielami szkoły podstawowej w Mikołowie ( ). Rol wychowawcy podjt w pierwszej druynie harcerskiej i kole samokształceniowym w Humaniu rozwijał i realizował w toku całego swego ycia zawodowego i społecznego. W roli wychowawcy wystpował nie tylko w swych pracach z zakresu literatury piknej i harcerskiej, lecz take w swej twórczoci naukowej. Postawa humanisty, przekonanego o zdolnoci człowieka do samorozwoju i samowychowania, przenika jego prace o zwizkach młodziey i stowarzyszeniach społecznych, o czasie wolnym oraz problematyk gerontological podejmowan u schyłku ycia. Pierwsze prace pocztkujcego wychowawcy placówek opieki na dzieckiem s wyrazem lektur, przemyle własnych dowiadcze, i wskazuj na to w jaki sposób wraliwo wychowawcza moe złagodzi krzywd dziecka cierpicego na skutek wydarze losu, zła lub niewiedzy dorosłych. Znakomite posługiwanie si jzykiem literackim, przekonanie o wartoci słowa mówionego i drukowanego, rozwinita wyobrania społeczna, yczliwo dla ludzi, składaj si na te czynniki, które twórczoci Aleksandra Kamiskiego nadaj sił oddziaływania wychowawczego. W kadej podejmowanej przez siebie problematyce umiał dostrzec szans rozwoju człowieka i dyscypliny, z któr si zwizał na trwałe i głboko. Trudno jest obecnie powiedzie, co stanowi najwyszy dorobek A. Kamiskiego, które jego dzieło oprze si czasowi. Niemniej, mamy prawo sdzi, i teoria zwizków młodziey i stowarzysze społecznych wysuwa si jako opus magnum autora. Ujawnienie znaczenia wychowawczego małej grupy, małego zwizeczku" -jak mówił A. Kamiski -jest znaczcym jego wkładem w teori pedagogiczn. Do czynników grupotwórczych nale, zdaniem Kamiskiego równie czynnoci czasu wolnego, spdzanego w grupie lub przez ni inspirowane. Tej problematyce, a zwłaszcza za, jak to okrelał wychowaniu do umiejtnego i twórczego spdzania czasu wolnego, przypisywał specjalne znaczenie w procesie całego ycia ludzkiego, łcznie z trzecim wiekiem". Podejmowanie wtków badawczych wystpujcych w historii pedagogiki społecznej nadawało pracom A. Kamiskiego głbi i cigło oraz integrowało jego twórczo niezalenie od tego, na pograniczu jakiej dyscypliny rónie rozwizywane były wybrane zagadnienia. Poza wartociami twórczymi i inspiratorskimi Aleksander Kamiski wniósł do aktualnego stanu wiedzy z zakresu pedagogiki społecznej ład. Trawestujc sformułowanie W. Tatarkiewicza, który powiedział, i inteligencja i smak s dezyderatami, ale ład jest obowizkiem uczonego", mona stwierdzi, Aleksander Kamiski wypełnił nie tylko obowizek, ale i dezyderaty kierowane przez społeczestwo do uczonego". Za w warstwie aksjologicznej pozostawił nam przesłanie i przykład jak by dzielnym, umie si piknie róni i umie dawa innym. 5