Specyfika ocen oddziaływania na środowisko

Transkrypt

1 Specyfika ocen oddziaływania na środowisko dotyczących obszarów Natura 2000 Przemysław Chylarecki

2 Prawo UE dotyczące obszarów N2K Dyrektywa Siedliskowa UE nie tylko obszary siedliskowe (SOOS) równieŝ obszary ptasie (OSOP) Specyfika OOŚ dla obszarów N2K kontekst: stan docelowy obszar zastosowania asymetria dowodzenia specyficzna procedura OOŚ: sekwencyjna, wieloetapowa alternatywne rozwiązania

3 Natura 2000 Cele ochrony obszaru Korzystny status ochrony siedliska lub gatunku właściwy stan ochrony, korzystny stan ochronny favourable conservation status Zasadniczy cel ochrony utrzymanie lub odtworzenie korzystnego statusu ochrony siedlisk i gatunków, dla ochrony których powołano dany obszar gatunki wskazane w SDF (standardowy formularz danych dla obszaru Natura 2000)

4 Natura 2000 cele ochrony Korzystny status ochrony (KSO) Siedliska naturalny zasięg/powierzchnia nie zmniejsza się zachowane specyficzne struktury i funkcje KSO typowych gatunków

5 Natura 2000 cele ochrony Korzystny status ochrony (KSO) Siedliska naturalny zasięg/powierzchnia nie zmniejsza się zachowane specyficzne struktury i funkcje KSO typowych gatunków Gatunki liczebność nie zmniejsza się zasięg nie zmniejsza się istnieje wystarczająco duŝa powierzchnia siedlisk

6 Natura 2000 cele ochrony Korzystny status ochrony (KSO) Siedliska naturalny zasięg/powierzchnia nie zmniejsza się zachowane specyficzne struktury i funkcje KSO typowych gatunków lokalna populacja jest Ŝywotna Gatunki liczebność nie zmniejsza się zasięg nie zmniejsza się istnieje wystarczająco duŝa powierzchnia siedlisk

7 Natura 2000 cele ochrony Integralność obszaru KSO siedlisk KSO gatunków zachowanie kluczowych struktur zachowanie kluczowych procesów zachowanie kluczowych relacji

8 Natura 2000 cele ochrony Integralność obszaru KSO siedlisk KSO gatunków zachowanie kluczowych struktur zachowanie kluczowych procesów zachowanie kluczowych relacji integralność obszaru

9 Natura 2000 cele ochrony Integralność obszaru KSO siedlisk KSO gatunków zachowanie kluczowych struktur zachowanie kluczowych procesów zachowanie kluczowych relacji integralność obszaru integralność obszaru spójność obszaru lub sieci integralność obszaru ~ niezaburzone funkcjonowanie lokalnych ekosystemów

10 OOŚ dla obszarów Natura 2000 Procedura: Art. 6 Dyrektywy Siedliskowej Ocenie podlegają przedsięwzięcia: nie związane z ochroną obszaru mogące znacząco oddziaływać na obszar N2K cele ochrony obszarowej integralność obszaru (KSO + struktura + procesy) gatunki i siedliska z SFD zasada przezorności

11 Kryteria oceny oddziaływania przedsięwzięcia Czy istnieją znaczące, negatywne oddziaływania na integralność obszaru (KSO, struktury, funkcje)? CięŜar dowodu na inwestorze Projekty i przedsięwzięcia istotnie (znacząco), negatywnie oddziałujące na obszary Natura 2000 nie powinny być realizowane Jak ocenić, czy wpływ jest znaczący??

12 Znaczące oddziaływanie Negatywny wpływ na integralność obszaru ZagroŜenie dla utrzymania KSO gatunków i siedlisk dla ochrony których powołano obszar analiza Ŝywotności populacji narzędziem ZagroŜenie dla kluczowych struktur ZagroŜenie dla kluczowych procesów Wymaga stosowania wielu kryteriów i wskaźników nie moŝe być np. tylko % obszaru objętego oddziaływaniem, czy % populacji naraŝonej Nieunikniony wymiar ekspercki

13 Wykluczenie moŝliwości negatywnego oddziaływania Niepewność odnośnie natęŝenia zakresu negatywnego oddziaływania extra śmiertelność

14 Wykluczenie moŝliwości negatywnego oddziaływania Prawdop. wymarcia lokalnej populacji/10 lat extra śmiertelność

15 Wykluczenie moŝliwości negatywnego oddziaływania Prawdop. wymarcia lokalnej populacji/10 lat extra śmiertelność

16 Wykluczenie moŝliwości negatywnego oddziaływania Prawdop. wymarcia lokalnej populacji/10 lat extra śmiertelność

17 Wykluczenie moŝliwości negatywnego oddziaływania Prawdop. wymarcia lokalnej populacji/10 lat zakres niewątpliwego negatywnego oddziaływania inwestycji extra śmiertelność

18 Czy jesteś pewien, Ŝe negatywne oddziaływanie wystąpi? Czy moŝesz wykluczyć moŝliwość negatywnego oddziaływania? zakres niewątpliwego negatywnego oddziaływania inwestycji extra śmiertelność

19 Czy jesteś pewien, Ŝe negatywne oddziaływanie wystąpi? Czy moŝesz wykluczyć moŝliwość negatywnego oddziaływania? zakres niewątpliwego negatywnego oddziaływania inwestycji extra śmiertelność

20 Wykluczenie moŝliwości negatywnego oddziaływania Prawdop. wymarcia lokalnej populacji/10 lat zakres niewątpliwego negatywnego oddziaływania inwestycji extra śmiertelność

21 Kryteria oceny oddziaływania przedsięwzięcia zasada przezorności Zgodnie z orzecznictwem ETS, w chwili wydawania decyzji zatwierdzającej plan, organ administracji nie moŝe mieć Ŝadnych wątpliwości, Ŝe ujemne skutki nie wystąpią. Wykazanie braku negatywnego wpływu na obszar chroniony to warunek konieczny dopuszczalności inwestycji. Decydującym kryterium nie jest więc okoliczność wystąpienia negatywnych skutków, ale wprost przeciwnie: wykazanie braku takich skutków. W konsekwencji, jeŝeli organ ( ) nie jest w stanie ich wykluczyć, inwestycja w Ŝadnym razie nie moŝe być realizowana. dr T. Koncewicz, Rzeczpospolita

22 Kryteria oceny oddziaływania przedsięwzięcia zasada przezorności there must be no reasonable scientific doubt remaining as to the absence of adverse effects on the integrity of the site in question (Wyroki ETS: C-239/04, C-127/02) Konsekwencje brak wiedzy brak danych niepewność prognoz nie moŝna wykluczyć moŝliwości wystąpienia negatywnego oddziaływania sensowne naukowo ryzyko: = 0.05

23 OOŚ dla obszarów N2K Generalne zasady negatywne efekty Projekty i przedsięwzięcia istotnie, negatywnie oddziałujące na obszary Natura 2000 nie powinny być realizowane

24 OOŚ dla obszarów N2K Generalne zasady negatywne efekty Projekty i przedsięwzięcia istotnie, negatywnie oddziałujące na obszary Natura 2000 nie powinny być realizowane Jedynym kryterium zakres i siła negatywnego wpływu na integralność obszaru (KSO + struktury + procesy)

25 OOŚ dla obszarów N2K Generalne zasady negatywne efekty Projekty i przedsięwzięcia istotnie, negatywnie oddziałujące na obszary Natura 2000 nie powinny być realizowane Jedynym kryterium zakres i siła negatywnego wpływu na integralność obszaru (KSO + struktury + procesy) Lokalizacja przedsięwzięcia nie gra roli!! (moŝe być poza obszarem Natura 2000) np. zapora na rzece zmienia kluczowe charakterystyki ekosystemów rzecznych nawet kilkaset km poniŝej

26 OOŚ dla obszarów N2K Generalne zasady negatywne efekty Projekty i przedsięwzięcia istotnie, negatywnie oddziałujące na obszary Natura 2000 nie powinny być realizowane Jedynym kryterium zakres i siła negatywnego wpływu na integralność obszaru (KSO + struktury + procesy) Lokalizacja przedsięwzięcia nie gra roli!! (moŝe być poza obszarem Natura 2000) np. zapora na rzece zmienia kluczowe charakterystyki ekosystemów rzecznych nawet kilkaset km poniŝej Oddziaływania kumulatywne bardzo waŝne ( w powiązaniu z innymi projektami i przedsięwzięciami )

27 OOŚ dla Natura 2000 Generalne zasady nie powinny Projekty i przedsięwzięcia istotnie, negatywnie oddziałujące na obszary Natura 2000 nie powinny być realizowane Wyjątki gdy spełnione jednocześnie 4 warunki brak rozwiązań alternatywnych nadrzędny cel publiczny / zdrowie ludzkie i bezpieczeństwo publiczne łagodzenie i kompensacja Komisja Europejska zgadza się / jest poinformowana

28 Ocena oddziaływania na obszar N2K Struktura 4 etapy sekwencyjnej procedury Rozpoznanie / kwalifikacja (screening) raport (końcowy lub częściowy) Ocena właściwa raport (końcowy lub częściowy) Ocena rozwiązań alternatywnych raport (końcowy lub częściowy) Ocena w przypadku, gdy brak jest rozwiązań alternatywnych i utrzymują się negatywne oddziaływania raport (końcowy lub częściowy)

29 Ocena oddziaływania na obszar N2K Struktura 4 etapy procedury Rozpoznanie / kwalifikacja (screening) raport (końcowy lub częściowy) Ocena właściwa raport (końcowy lub częściowy) Ocena rozwiązań alternatywnych raport (końcowy lub częściowy) Ocena w przypadku, gdy brak jest rozwiązań alternatywnych i utrzymują się negatywne oddziaływania raport (końcowy lub częściowy)

30 Ocena oddziaływania na obszar N2K Schemat logiczny Czy projekt istotnie, negatywnie oddziałuje na cele ochrony?

31 Ocena oddziaływania na obszar N2K Schemat logiczny Czy projekt istotnie, negatywnie oddziałuje na cele ochrony? nie zgoda

32 Ocena oddziaływania na obszar N2K Schemat logiczny Czy projekt istotnie, negatywnie oddziałuje na cele ochrony? nie zgoda tak Czy istnieją rozwiązania alternatywne?

33 Ocena oddziaływania na obszar N2K Schemat logiczny Czy projekt istotnie, negatywnie oddziałuje na cele ochrony? nie zgoda tak nowy projekt tak Czy istnieją rozwiązania alternatywne?

34 Ocena oddziaływania na obszar N2K Schemat logiczny Czy projekt istotnie, negatywnie oddziałuje na cele ochrony? nie zgoda tak nowy projekt tak Czy istnieją rozwiązania alternatywne? Czy istnieją konieczne wymogi nie nadrzędnego interesu publicznego?

35 Ocena oddziaływania na obszar N2K Schemat logiczny Czy projekt istotnie, negatywnie oddziałuje na cele ochrony? nie zgoda tak nowy projekt tak Czy istnieją rozwiązania alternatywne? Czy istnieją konieczne wymogi nie nadrzędnego interesu publicznego? tak zgoda

36 Ocena oddziaływania na obszar N2K Schemat logiczny Czy projekt istotnie, negatywnie oddziałuje na cele ochrony? nie zgoda tak nowy projekt tak Czy istnieją rozwiązania alternatywne? Czy istnieją konieczne wymogi nie nadrzędnego interesu publicznego? tak zgoda nie odmowa

37 Ocena oddziaływania na obszar N2K Mocne i wymagające prawo Ściśle określona sekwencja procedur odstąpienie od tego logicznego schematu oznacza złamanie prawa nadrzędny interes publiczny nie ma zastosowania, gdy istnieją alternatywne metody realizacji celu przy ocenie wariantów alternatywnych aspekty ekonomiczne nie są waŝniejsze od ekologicznych

38 Dlaczego obecne oceny są tak często złe? Kawałkowanie inwestycji (salami approach) wariantowanie dla 6-km drogi nie jest moŝliwe Niedoszacowanie wpływu inwestycji na cele ochrony obszaru Natura 2000 udawanie, Ŝe nie przedsięwzięcie nie ma wpływu Brak oceny oddziaływań skumulowanych Brak wariantowania lub odwoływanie się do starych analiz wariantowych bez porównawczej oceny wpływu na integralność N2K

39 Błędy w OOŚ dla N2K Alternatywne metody realizacji celu Kluczowa rola w ocenie oddziaływania dla N2K Alternatywne: lokalizacja/przebieg rozwiązania konstrukcyjne harmonogram realizacji sposoby osiągania celu Zarządzanie popytem

40 Błędy w OOŚ dla N2K Kwalifikacja wstępna (screening) Procedura słabo wykorzystywana nie trzeba pełnowymiarowej, drogiej oceny dla ewidentnie nieszkodliwych inwestycji zły PR dla Natura 2000 Procedura naduŝywana kolejka na Kasprowy Wierch ale wymaga raportu ustalenia braku oddziaływań!

41 Błędy w OOŚ dla N2K Nadrzędny interes publiczny Rozmyty, niebezpieczny termin NaduŜywany w praktyce krajowej długotrwały efekt ogólnospołeczny szeroko rozumiane społeczeństwo beneficjentem ochrona Ŝycia i zdrowia społeczeństwa bezpieczeństwo publiczne

42 Błędy w OOŚ dla N2K Nadrzędny interes publiczny Gdy zachodzą okoliczności o charakterze nadrzędnego interesu publicznego i nie ma alternatywnych rozwiązań!!! Na danym obszarze N2K występują gatunki/siedliska priorytetowe działania minimalizujące + kompensacja pytanie do Komisji Europejskiej (PRZED decyzją) Nie występują gatunki/siedliska priorytetowe działania minimalizujące + kompensacja informacja do Komisji Europejskiej (PO decyzji)

43 Błędy w OOŚ dla N2K Łagodzenie Łagodzenie (mitigation measures) obniŝanie ryzyka/zakresu negatywnego wpływu na integralność obszaru skuteczność z reguły trudna do oceny efekt psychologiczny np. regulacje/zabudowa hydrotechniczna rzek robiona w oparciu o materiały naturalne (kamień, faszyna) negatywny efekt na reŝim hydrologiczny taki sam!

44 Błędy w OOŚ dla N2K Kompensacja Działania mające na celu oddanie zniszczonych siedlisk/populacji w innym miejscu Powinna poprzedzać realizację inwestycji Powinien być podany harmonogram i wskazane konkretne działki Bardzo trudna, na ogół nieskuteczna np. ptaki nowo utworzone płaty siedliska nie są łatwo zasiedlane (gatunki łatwe i trudne ) decyzja o zasiedleniu często w oparciu o informacje o sukcesie lęgowym w poprzednim roku

45 Błędy w OOŚ dla N2K Kompensacja Propozycja działań kompensujących oznacza przyznanie się do tego, Ŝe projekt ma znaczący, negatywny wpływ na integralność obszaru Natura 2000 bez istotnego, negatywnego wpływu nie ma potrzeby kompensacji w myśl Art 6 DS

46 Błędy w OOŚ dla N2K Monitoring Monitoring porealizacyjny jako metoda rozwiązywania problemu Jednak brak wbudowanych mechanizmów decyzyjnych związanych z wynikami tego monitoringu faktyczne przyzwolenie na straty środowiskowe, niezgodne z celem ochrony obszarowej zawoalowana oferta następnego zlecenia dla eksperta od OOŚ

47 Lektury zalecane Wytyczne Komisji Europejskiej Ocena planów i przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000 Zarządzanie obszarami Natura 2000 Wytyczne GDOŚ Engel J Natura 2000 w ocenach oddziaływania przedsięwzięć na środowisko Wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Opracowanie Jakość OOŚ w Polsce (WWF 2006)

48 Podsumowanie Specyfika OOŚ dla obszarów Natura 2000 Konieczność analiz wariantowych warianty nie są formalnością narzędzie wywaŝenia sprzecznych celów brak moŝliwości realizacji inwestycji szkodliwej, gdy istnieją rozwiązania alternatywne Zasada przezorności asymetria dowodzenia Granice obszaru mają znaczenie drugorzędne Sekwencja procedur ocennych Rzetelne OOŚ są podstawą dialogu i wypracowywania optymalnych decyzji