Problemy oceny przedsięwzięć związanych z eksploatacją złóż kruszyw naturalnych

Transkrypt

1 Problemy oceny przedsięwzięć związanych z eksploatacją złóż kruszyw naturalnych dr Bożena Kotońska Mariusz Skwara Radosław Koryga Wydział Ochrony Przyrody i Obszarów Natura 2000

2 Ocena oddziaływania na środowisko instrument prewencyjny - istotą jest przewidywanie potencjalnych oddziaływań (jeszcze na etapie planowania inwestycji), które mogą wywierać znaczący wpływ na środowisko, a następnie przeciwdziałanie im lub ich ograniczanie; ma dostarczyć podejmującemu decyzję organowi informacji, czy ingerencja inwestycji w środowisko, została zaplanowana w sposób optymalny;

3 Raport o oddziaływaniu na środowisko Bezpośredni i pośredni wpływ planowanego przedsięwzięcia na: środowisko przyrodnicze, środowisko społeczne, w tym na zdrowie i warunki życia ludzi, na dobra materialne, oraz na zabytki kultury, wzajemne powiązania między powyższymi elementami, dostępność do złóż kopalin. Możliwości oraz sposoby zapobiegania i łagodzenia negatywnego oddziaływania na środowisko. Wymagany zakres monitoringu, który w przypadku bardziej uciążliwych inwestycji pozwoli na określenie rzeczywistych oddziaływań na środowisko przyrodnicze i społeczne w trakcie eksploatacji i ewentualnie na korektę zastosowanych środków łagodzących oddziaływania negatywne.

4 Raport ooś zawsze wymagany (tzw. I grupa) Wydobywanie kopalin ze złoża metodą odkrywkową na powierzchni obszaru górniczego nie mniejszej niż 25 ha.

5 Raport ooś może być wymagany (tzw. II grupa) Wydobywanie kopalin ze złoża metodą odkrywkową: a) bez względu na powierzchnię obszaru górniczego: na obszarach bezpośredniego lub potencjalnego zagrożenia powodzią, na terenie gruntów leśnych lub w odległości nie większej niż 100 m od nich, na obszarach objętych formami ochrony przyrody lub w ich otulinach, w odległości nie większej niż 250 m od terenów chronionych akustycznie, jeżeli działalność będzie prowadzona z użyciem materiałów wybuchowych, jeżeli w odległości nie większej niż 0,5 km od miejsca planowanego wydobywania kopalin metodą odkrywkową znajduje się inny obszar górniczy ustanowiony dla wydobywania kopalin metodą odkrywkową.

6 Raport ooś może być wymagany (tzw. II grupa) Wydobywanie kopalin ze złoża metodą odkrywkową: b) z obszaru górniczego o powierzchni większej niż 2 ha lub o wydobyciu większym niż m 3 na rok; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko

7 Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 (tzw. III grupa) Wymagany w przypadku eksploatacji nie spełniającej ww. kryteriów, ale mogącej wpływać negatywnie na obszar Natura 2000 (możliwość wpływu rozważa organ koncesyjny). Może dotyczyć również eksploatacji prowadzonej poza obszarem Natura Ograniczony do analizy oddziaływania przedsięwzięcia na gatunki i siedliska przyrodnicze stanowiące przedmiot ochrony obszaru Natura 2000.

8 Gospodarowanie zasobami surowców naturalnych na obszarach chronionych W parkach narodowych i rezerwatach zabrania się m.in.: (6 PN i 85 rezerwatów na terenie województwa małopolskiego) Zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody; Pozyskiwania skal w tym torfu, oraz skamieniałości, minerałów; Niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i użytkowania gruntów; Zakazy te powodują, iż nie jest możliwa eksploatacja surowców.

9 Gospodarowanie zasobami surowców naturalnych na obszarach chronionych cd. W parku krajobrazowym i w obszarze chronionego krajobrazu mogą być wprowadzone zakazy m.in.: Realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko; Pozyskiwania do celów gospodarczych skał w tym torfu, skamieniałości, minerałów; Dokonywania zmian stosunków wodnych; regulacji rzek i potoków jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;

10 Gospodarowanie zasobami surowców naturalnych na obszarach chronionych cd. Odstępstwa od zakazów: Zakaz realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, nie dotyczy realizacji przedsięwzięć, dla których sporządzenie raportu nie jest obligatoryjne, a przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrodę PK; Zakaz realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, nie dotyczy realizacji przedsięwzięć, dla których przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko wykazała brak znaczącego negatywnego wpływu na ochronę przyrody OChK; Realizacji inwestycji celu publicznego na terenie PK i OChK;

11 Natura 2000 Art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody jedyne ograniczenie obowiązujące na obszarach Natura 2000 Zabrania się podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.

12 Zasady oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 Ocena z punktu widzenia celów ochrony obszaru Natura 2000 (w tym integralność obszaru); Ocena zgodnie z zasadą przezorności: - procedurę OOŚ przeprowadza się nie tylko w przypadku pewnego wystąpienia znaczącego oddziaływania, ale również gdy istnieje podejrzenie jego wystąpienia, - wątpliwości musza być interpretowane na korzyść ochrony środowiska, a nie na korzyść inwestycji; Ocena wpływu samej inwestycji oraz w powiązaniu z innymi planami lub projektami (oddziaływanie skumulowane).

13 Zezwolenie na realizacje inwestycji znacząco negatywnie oddziaływującej na obszar Natura 2000 Brak rozwiązań alternatywnych; Konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego (NIP); Zapewnienie wykonania kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000.

14 Wariantowanie przedsięwzięć Ocena oddziaływania ma umożliwić wskazanie wariantu najkorzystniejszego z punktu widzenia celów ochrony obszaru Natura Jeżeli przedsięwzięcie może mieć znaczący wpływ na obszar Natura 2000 należy udowodnić brak rozwiązań alternatywnych.

15 Nadrzędny Interes Publiczny (NIP) Ochrona fundamentalnych wartości związanych z życiem obywateli: zdrowie ludzkie, bezpieczeństwo publiczne, korzystne skutki o podstawowym znaczeniu dla środowiska; Spełnienie celów interesu społecznego i gospodarczego, np. wypełnienie obowiązków związanych z usługami publicznymi: transport, energia, komunikacja, usługi komunalne; Określone przez władze krajowe uzasadnione cele polityki społeczno-gospodarczej: zdrowie, edukacja, usługi komunalne; Oparty na dowodach; Ma względy przeważające w stosunku do obszaru chronionego; Ma charakter długofalowy..

16 Kompensacja naturowa Rozwiązanie ostateczne; Stosowane, gdy zawiodą inne rozwiązania (alternatywne i minimalizujące), a przedsięwzięcie musi być zrealizowane; Nie powiązane z przedsięwzięciem; Mają charakter długofalowy; Należy je wdrażać przed wystąpieniem szkody na skutek realizacji przedsięwzięcia.

17 Działania kompensacyjne Odtworzenie - rekonstrukcja siedliska. Poprawa wartości biologicznej siedliska. Powyższe działania mogą być realizowane na istniejących obszarach Natura 2000 lub na terenach, które zostaną włączone do sieci. Objęcie ochroną poprzez utworzenie lub powiększenie obszaru Natura 2000.

18 Zasady kompensacji Zachowanie proporcji w stosunku do siedlisk i gatunków ulegających negatywnym wpływom 1:1, zalecane powyżej 1; Ten sam region biogeograficzny w obrębie tego samego Kraju Członkowskiego; Najbliższa odległość od siedliska, które uległo zniszczeniu; Zapewnienie funkcji obszaru kompensacji porównywalnych do funkcji spełnianych pierwotnie; Dostosowanie do konkretnego negatywnego oddziaływania na dane gatunki i siedliska (odpowiednia do straty wywołanej inwestycją);

19 Zasady kompensacji Określony harmonogram jej realizacji: terminy, monitoring; Zabezpieczenie prawne i finansowe działań; Musi być skuteczna i wykonalna; Koszty działań kompensacyjnych ponosi inwestor;

20 Potencjalne oddziaływania działalności wydobywczej na różnorodność biologiczną Utrata, pogorszenie stanu siedlisk lub ich rozczłonkowanie. Zakłócanie funkcjonowania zagrożonych gatunków lub ich przemieszczenie się. Utrata pojedynczych okazów lub całych populacji rzadkich lub zagrożonych gatunków.

21 Potencjalne oddziaływania działalności wydobywczej na różnorodność biologiczną Zmiana w składzie gatunkowym (lokalnej flory i fauny). Zasiedlenie obszaru przez nowoprzybyłe obce gatunki inwazyjne. Zmiany w ekosystemach wodnych i ich degradacja.

22 Potencjalne oddziaływania działalności wydobywczej na różnorodność biologiczną Teren kopalni po rekultywacji może stanowić cenną ostoję i dodatkową niszę ekologiczną dla dziko żyjących gatunków.

23 Najczęstsze nieprawidłowości przy ocenie wpływu inwestycji na obszary Natura 2000 Nieprawidłowości w opisie zamierzenia oraz opisie stanu faktycznego; Ogólne przedstawienie wpływu bez podania szczegółowych wartości; Nieprawidłowości w opisie oddziaływań; Zła interpretacja nadrzędnego interesu publicznego lub jej brak; Brak analizy rozwiązań alternatywnych lub nieprawidłowe wariantowanie;

24 Najczęstsze nieprawidłowości przy ocenie wpływu inwestycji na obszary Natura 2000 Mylenie działań minimalizujących z działaniami kompensacyjnymi; Niedostosowanie działań kompensacyjnych do poniesionych strat; Założenie, że kompensacja przyrodnicza zostanie wykonywana po realizacji przedsięwzięcia. W większości powyższe nieprawidłowości mają swoje źródło w nierzetelnym raporcie OOŚ/OON2K.

25 Nieprawidłowości w opisie zamierzenia oraz w opisie stanu faktycznego Dzielenie przedsięwzięć; Zbyt ogólne i nieprecyzyjne informacje o przedsięwzięciu (skala, lokalizacja, opis procesów w trakcie eksploatacji, metody i harmonogram prowadzonych prac); Niewłaściwe zdefiniowany zakres przestrzenny analiz; Ogólne informacje o stanie środowiska, często opis właściwy dla bardzo dużego obszaru, bez szczególnego uwzględnienia terenu, na którym bezpośrednio realizowane ma być przedsięwzięcie; Niedostateczna ocena występowania siedlisk i gatunków;

26 Nieprawidłowości w opisie zamierzenia oraz w opisie stanu faktycznego Brak inwentaryzacji przyrodniczej albo nieaktualna lub niekompletna inwentaryzacja; Inwentaryzacja wykonana nieprawidłowo (zbyt krótki lub niewłaściwie dobrany okres badań terenowych, zbyt mały obszar objęty badaniami, wybiórcze badania terenowe tylko ssaki); Niewiarygodne dane materiały źródłowe; Brak map i innych graficznych prezentacji albo ich nieczytelność.

27 Nieprawidłowości w opisie oddziaływania Analiza wybiórcza nie wszystkie siedliska/gatunki będące przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 są brane pod uwagę; Brak ilościowego oszacowania strat w środowisku przyrodniczym, np. wskazania wielkości powierzchni, która ulegnie bezpośredniemu lub pośredniemu zniszczeniu na skutek zajęcia terenu lub w wyniku innego oddziaływania przedsięwzięcia, np. zmiany stosunków wodnych; Brak oceny wartości przyrodniczej i roli zagrożonych elementów;

28 Nieprawidłowości w opisie oddziaływania Pomijanie oddziaływań pośrednich i skumulowanych; Brak analizy istotności oddziaływania w odniesieniu do zasobów danego elementu w obszarze oraz jego stanu zachowania; Nieprawidłowa ocena istotności oddziaływania; Brak propozycji środków minimalizujących i kompensujących oraz brak analizy ich skuteczności (strata przed minimalizacją i po).

29 Najczęstsze problemy Raporty OOŚ: - niewłaściwie wyznaczane pasy ochronne dla użytków leśnych i cieków wodnych (zbyt wąskie), - brak rzetelnej oceny oddziaływania transportu kruszywa (często przez tereny leśne), - brak rzetelnej oceny oddziaływania skumulowanego. Brak oceny wpływu basenów poeksploatacyjnych na zmiany klimatyczne regionu. Brak oceny wpływu inwestycji na skład gatunkowy lokalnej flory i fauny. Brak analizy wpływu inwestycji na funkcjonowanie korytarzy migracyjnych zwierząt

30 Najczęstsze problemy Eksploatacja kruszywa bezpośrednio z koryta rzek lub z międzywala uzasadniana potrzebą ochrony przeciwpowodziowej. Eksploatacja bezpośrednio za wałem przeciwpowodziowym.

31 Najczęstsze problemy W trakcie eksploatacji złóż kruszyw naturalnych: Nie przestrzeganie nałożonego decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach warunku braku ingerencji na wyznaczonych pasach ochronnych (w efekcie często niszczenie siedlisk gatunków chronionych). Zabijanie płazów na drogach wywozowych (koleiny) oraz w miejscach ich intensywnej migracji. Niszczenie siedlisk gatunków/zabijanie osobników zasiedlających obszar eksploatacji w czasie jej trwania (np. jaskółka brzegówka).

32 Dobry raport OOŚ/OON2K Przygotowanie rzetelnego raportu o oddziaływaniu na środowisko oraz prawidłowo przeprowadzony udział społeczeństwa stanowią o jakości decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Jakość raportu wpływa na obniżenie kosztów inwestycji: - przyspieszenie procedur (brak wezwań do uzupełnienia, brak ponownej oceny), - optymalny dobór urządzeń ochrony środowiska oraz innych działań minimalizujących i kompensujących. Najważniejsze czynniki wpływające na jakość raportu: - znajomość prawa z zakresu OOŚ/OON oraz innych regulacji środowiskowych, - właściwie dobrany zespół specjalistów.

33 Wytyczne Podręczniki międzysektorowe dla podmiotów lokalnych i zarządców obszarów Natura 2000 opracowane podczas realizacji projektu Komunikacja, świadomość społeczna i wzmocnienie instytucjonalne dla funkcjonowania europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 : Natura 2000 w ocenach oddziaływania przedsięwzięć na środowisko Postępowania administracyjne w sprawach dotyczących ocen oddziaływania na środowisko" - Zeszyty metodyczne GDOŚ Nr 1 Wytyczne dostępne na stronie GDOŚ: Wydobycie surowców nieenergetycznych i sieć Natura Wytyczne KE dotyczące podejmowania nowej działalności wydobywczej w zakresie surowców nieenergetycznych Wytyczne dostępne na stronach KE:

34 Dziękuję za uwagę Kontakt: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie Kraków, ul. Smoleńsk Tel , , fax: sekretariat@rdos.krakow.pl