Technika zdarzeń krytycznych w badaniach Information Literacy w XXI wieku

Transkrypt

1 Technika zdarzeń krytycznych w badaniach Information Literacy w XXI wieku Dr Sabina Cisek Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ XIII Forum INT Zakopane, IX

2 Spis treści Moje pytania badawcze i metoda Na czym polega metoda (technika) zdarzeń krytycznych? Czym jest Information Literacy? CIT w badaniach Information Literacy w latach Zamiast podsumowania 2

3 Moje pytania badawcze i metoda 3

4 Typ badań Badania eksploracyjne Badania opisowe 4

5 Pytania badawcze Jak często i w jaki sposób (liczba respondentów, sposoby gromadzenia i analizy materiału empirycznego, ramy pojęciowe i nadrzędne koncepcje) technika zdarzeń krytycznych była w XXI wieku wykorzystywana do badań Information Literacy? Jakie aspekty Information Literacy były za jej pomocą empirycznie badane? Tematyka badań? 5

6 Zastosowana metoda Analiza i krytyka piśmiennictwa, w oparciu o bazy LISTA, Library, Information Science and Technology Abstracts (EBSCO), SSCI, Web of Science (Thomson Reuters), Emerald Management Extra, Emerald Insight, Subject: Library and Information Science, Francis (INIST-CNRS Francja) Sage Journals (Sage), Scopus (Elsevier). 6

7 Na czym polega metoda (technika) zdarzen krytycznych? 7

8 Alternatywne nazwy CIT Critical Incident Approach Critical Incident Technique Technika incydentów (zdarzeń) krytycznych Metoda incydentów (zdarzeń) krytycznych 8

9 Twórca John C. Flanagan Flanagan, John C. (1954). The critical incident technique. Psychological Bulletin, Vol. 51, No. 4, p

10 Historia i zastosowanie CIT funkcjonuje od ponad 60 lat w wielu naukach humanistycznych i społecznych. Rezultaty badań metodą CIT często są przydatne w praktyce, np. w edukacji, stanowią także punkt wyjścia dla dalszych dociekań (mają charakter eksploracyjny). 10

11 Zdarzenie krytyczne co to jest? Pojedyncze wydarzenie (lub sytuacja), które da się wyodrębnić i które znacząco wpływa na jakieś działanie albo zjawisko Jednakże incydenty krytyczne nie muszą być dramatyczne albo niezwykłe (Gilstrap; Dupree 2008b, p. 409) to nasza interpretacja czyni jakieś zdarzenie krytycznym [Tripp, David (1993). Critical Incidents in Teaching: Developing Professional Judgment. London: Routledge, p. 29.] 11

12 Metoda (technika) zdarzeń krytycznych Rozpatrywanie incydentów krytycznych tak, jak obserwowali je (doświadczali ich) respondenci, uczestnicy badań Polega na zgromadzeniu (najczęściej za pomocą wywiadu bezpośredniego lub ankiety) zdarzeń krytycznych*, a następnie na ich kategoryzacji oraz analizie. Celem jest odkrycie leżących głębiej problemów i uwarunkowań. * A właściwie ludzkich opowieści o zdarzeniach krytycznych 12

13 Metoda (technika) zdarzeń krytycznych stanowi jakościową procedurę badawczą, wiąże się z poszukiwaniem zrozumienia ludzkich działań i znaczeń im przypisywanych 13

14 Metoda (technika) zdarzeń krytycznych etapy postępowania Określenie celu i przedmiotu badania Opracowanie planu badań szczegóły (w tym dobór respondentów) Gromadzenie materiału empirycznego techniki ankieta (online) obserwacja bezpośrednia, wywiad grupowy, wywiad indywidualny częściowo ustrukturyzowany, otwarty, pogłębiony inne Analiza danych empirycznych Interpretacja i prezentacja wyników badań 14

15 Czym jest Information Literacy? 15

16 Termin Information Literacy ma różne, powiązane ze sobą znaczenia IL = cecha (poznawcza) jednostki, pojedynczego człowieka; zestaw kompetencji informacyjnych (wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych związanych z informacją) / perspektywa kognitywna, poznawcza, jednostki 16

17 Osoba posiadająca kompetencje informacyjne Jest w stanie rozpoznać i określić swoje potrzeby informacyjne Potrafi zlokalizować, wyszukać i uzyskać potrzebną informację Umie wyszukaną/uzyskaną informację ocenić, zorganizować i efektywnie wykorzystać dla realizacji różnych celów Rozumie ekonomiczne, prawne i społeczne problemy związane z wykorzystaniem informacji, poszukuje oraz wykorzystuje informacje zgodnie z etyką i prawem ncy 17

18 Termin Information Literacy ma różne, powiązane ze sobą znaczenia cd. IL = cecha społeczeństwa, zjawisko społeczne, cel polityki edukacyjnej poszczególnych krajów, UE i innych organizacji międzynarodowych / perspektywa polityczna, społeczna IL = dziedzina praktyki, obszar różnych inicjatyw i przedsięwzięć edukacyjnych = edukacja informacyjna / perspektywa dydaktyczna, edukacyjna Edukacja informacyjna to przygotowanie użytkownika do samodzielnego poruszania się w różnych środowiskach informacyjnych, rozpoznawania własnych potrzeb informacyjnych, lokalizowania poszukiwanej informacji, oceniania oraz efektywnego i etycznego wykorzystywania informacji. [SBP, Komisja ds. Edukacji Informacyjnej, 18

19 Termin Information Literacy ma różne, powiązane ze sobą znaczenia cd. IL = kierunek badań w ramach informatologii, albo bibliologii i informatologii, albo nawet multidyscyplinarny, samodzielny obszar badawczy / perspektywa naukowa IL= wszystkie wymienione znaczenia razem 19

20 CIT w badaniach Information Literacy w latach (wybrane aspekty) 20

21 Ile jest publikacji z XXI wieku, w których wykorzystano CIT do badania Information Literacy? Wyszukiwanie w sześciu bazach w dniu Wyrażenia wyszukiwawcze critical incident AND SU information literacy, (LISTA) TOPIC: ("critical incident") AND TOPIC: ("information literacy"), (Web of Knowledge) lub podobne (w pozostałych bazach) 21

22 Ile jest publikacji z XXI wieku, w których wykorzystano CIT do badania Information Literacy? Cd. Pod uwagę wzięłam artykuły dotyczące ściśle IL; poświęcone przede wszystkim zachowaniom informacyjnym nie. Po eliminacji błędnie zaindeksowanych publikacji, duplikatów itp. otrzymałam jedynie 10 adekwatnych rezultatów (artykułów), w tym 2 publikacje z rozbudowaną refleksją teoretycznometodologiczną na temat CIT (Hughes 2007; 2012) 22

23 Jak w analizowanych publikacjach określano zdarzenia krytyczne? Przykłady Bieżące (najnowsze) zadania, które wymagały wykorzystania źródeł informacji online (Hughes 2007; 2012; 2013) Zapamiętane zdarzenie związane z ważnymi projektami badawczymi (zadaniami) w trakcie studiów (Rodriguez 2012) Najnowsze albo najlepiej zapamiętane zdarzenie związane z korzystaniem z biblioteki i jej zasobów na potrzeby pisania pracy zaliczeniowej (Kwon 2008) 23

24 Jak w analizowanych publikacjach gromadzono materiał empiryczny, czyli opisy zdarzeń krytycznych? Techniki gromadzenia danych ankieta online (Rodriguez 2012) ankieta tradycyjna (Gilstrap, Dupree 2008b) eseje (500 do 1000 słów) pisane przez badanych (Kwon 2008) obserwacja (Hughes 2007; 2012) wywiad częściowo ustrukturyzowany (Hughes 2007; 2012; 2013; Yi 2014; 2015) 24

25 Dobór i liczba uczestników badań Dobór celowy, samodobór Liczba badanych (respondentów) wynosiła 11 (Stokes, Urquhart 2015), 20 (Yi 2015), 25 (Hughes 2012), 127 (Rodriguez 2012), 137 (Kwon 2008) 25

26 Jak analizowano materiał empiryczny? Analiza fenomenograficzna (Yi 2014) Analiza indukcyjna, analiza tematyczna, kategoryzacja (Hughes 2007; 2012) Analiza zawartości, content analysis (Kwon 2008), oparta na kodowaniu (Yi 2015) Qualitative interpretative categorisation (Stokes, Urquhart 2015) 26

27 W ramach jakiej metodologii stosowano Critical Incident Technique? JAKOŚCIOWEJ ang. qualitative investigation (research, study) (Gilstrap, Dupree 2008b; Hughes 2007; 2012; 2013) bądź MIESZANEJ ang. a mixed-methods approach (Gilstrap, Dupree 2008a), a mixed-methods investigation (Kwon 2008) 27

28 Tematyka badań IL, w których zastosowano CIT przykłady Health literacy (Yi 2014; 2015) Relacje między umiejętnością krytycznego myślenia w kontekście poszukiwania informacji a lękiem przed biblioteką (Kwon 2008) Wpływ biblioteki akademickiej na efekty kształcenia osiągane w uczelni wyższej (Rodriguez 2012) Wykorzystanie źródeł informacji online w procesie uczenia się przez międzynarodowych studentów i związane z tym potrzeby w zakresie edukacji informacyjnej (Hughes 2007; 2012; 2013) 28

29 Zamiast podsumowania 29

30 Dlaczego warto stosować CIT w badaniach Information Literacy? Wybrane argumenty Ponieważ CIT opiera się na rzeczywistych doświadczeniach i przeżyciach użytkowników informacji (i bibliotek), o których mówią własnymi słowami, z ich punktu widzenia, posługując się terminami faktycznie występującymi w praktyce, Ponieważ wnioski z tych badań stosunkowo łatwo zastosować w praktyce 30

31 Bibliografia analizowane artykuły 1. Gilstrap, Donald L.; Dupree, Jason (2008a). A Regression Model of Predictor Variables on Critical Reflection in the Classroom: Integration of the Critical Incident Questionnaire and the Framework for Reflective Thinking. The Journal of Academic Librarianship, Vol. 34, Issue 6, p Gilstrap, Donald L.; Dupree, Jason (2008b). Assessing Learning, Critical Reflection, and Quality Educational Outcomes: The Critical Incident Questionnaire. College and Research Libraries, Vol. 19, Issue 5, p Hughes, Hilary (2007): Critical incident technique. In: S. Lipu, K. Williamson, & A. Lloyd (Eds.). Exploring methods in information literacy Research. Wagga Wagga, N.S.W.: Centre for Information Studies, Charles Sturt University, p Hughes, Hilary (2012). An expanded critical incident approach for exploring information use and learning. Library and Information Research, Vol. 36, Issue 112, p Hughes, Hilary (2013). International students using online information resources to learn: Complex experience and learning needs. Journal of Further and Higher Education, Vol. 37, Issue 1, p Kwon, Nahyun (2008). A Mixed-Methods Investigation of the Relationship between Critical Thinking and Library Anxiety among Undergraduate Students in their Information Search Process. College & Research Libraries, p Rodriguez, Derek (2012). Answering questions about library impact on student learning. In the Library with the Lead Pipe, p Stokes, Peter; Urquhart, Christine (2015). Profiling information behaviour of nursing students: part 2: derivation of profiles. Journal of Documentation, Vol. 71, Issue 1, p Yi, Yong J. (2015). Health literacy and health information behavior of Florida public library users: A mixed methods study. Journal of Librarianship and Information Science, Vol. 47, Issue 1, p Yi, Yong J.; You, Soeun (2014). Understanding the librarian/user gap in perception of health information services: A phenomenographic approach. Journal of Librarianship and Information Science, p [online 31

32 Bibliografia literatura uzupełniająca Flanagan, John C. (1954). The critical incident technique. Psychological Bulletin, Vol. 51, No. 4, p Kachniewska, Magdalena. Analiza incydentów krytycznych jako źródło wiedzy o kliencie wewnętrznym. Kain, Daniel L. (2004). Owning significance: The critical incident technique in research. In K. demarrais and S. D. Lapan (Eds.). Foundations for research: Methods of inquiry in education and the social sciences Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum, p Kurkowska, Ewa J. (2008). Information literacy problemy terminologiczne. Toruńskie Studia Bibliologiczne, nr 1, s Urquhart, Christine et al. (2003). Critical incident technique and explicitation interviewing in studies of information behavior. Library and Information Science Research, Vol. 25, Issue 1, p Wolnowska, Anna; Komorowska, Agnieszka; Wardal, Zbigniew (2009). Kreowanie wizerunku bibliotekarza poprzez jakość usług świadczonych w bibliotece. Referat wygłoszony na II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Marketing wewnętrzny i zarządzanie zasobami ludzkimi w bibliotece, Białystok, czerwca