Dr hab. Marek Nahotko BADANIA NAUKOWE NAD WYDAWNICTWAMI ELEKTRONICZNYMI. Główne problemy badawcze

Transkrypt

1 Dr hab. Marek Nahotko 1 BADANIA NAUKOWE NAD WYDAWNICTWAMI ELEKTRONICZNYMI Główne problemy badawcze

2 ZMIANY W PUBLIKOWANIU Przeniesienie publikowania do środowiska elektronicznego Jakie skutki: Dla bibliotek, uczonych, studentów? Dla uczenia się i zrozumienie treści? McLuhan: medium jest przekazem. Związek między zmianami w mediach i rozumieniem i znaczeniem tych zmian dla społeczeństwa 2

3 PROBLEMY BIBLIOTEKARZY Jeśli te same materiały dostępne są w formie drukowanej i cyfrowej, to jakie są różnice w ich wykorzystaniu i zrozumieniu? Czy treści można traktować odrębnie od medium (nośnika)? Jak bibliotekarze mogą pomóc udostępnić informację wykorzystując swoją wiedzę o organizacji i wykorzystaniu materiałów naukowych? 3

4 PYTANIA BADAWCZE (OGÓLNE) Jak nośnik informacji wpływa na preferencje, zrozumienie i wykorzystanie treści? Czy wyszukiwanie, zrozumienie i wykorzystanie treści w formie cyfrowej różni się od treści w formie drukowanej? Czy rodzaj użytego nośnika powoduje różnice w sposobach tworzenia nowej wiedzy? Jak wybór formatu informacji przez bibliotekę wpływa na użytkowników biblioteki? 4

5 PYTANIA SZCZEGÓŁOWE (PRZYKŁAD) Nośnik i praca studentów: jak zmiana nośnika informacji na cyfrowy wpływa na pracę naukową studentów? Nowe modele czasopism naukowych: kiedy biblioteki wybierają czasopisma elektroniczne, jak oferowane produkty lub modele (np. typowe czasopismo czy bada danych) wpływa na naukę i sposób stosowania czasopisma? Bibliotekarze jako pośrednicy: czy pośrednicy w wyszukiwaniu informacji są nadal potrzebni? Co specjaliści od informacji naukowej wnoszą do procesów online, co nie może być adekwatnie przeniesione doi sieci? 5

6 PYTANIE: NOŚNIK I PRACA STUDENTÓW Pytania szczegółowe: Czy istnieją różnice we wzorcach cytowań, jakości pracy i procesie badawczym? Jak nauczyciele i bibliotekarze mogą pozytywnie wpływać na sposób pracy studentów? Gdy nauczyciele przydzielają prace wymagające wykorzystania przez studentów zapisanej wiedzy, czego oczekują i jak te oczekiwania się zmieniają? 6

7 WAŻNOŚĆ PYTANIA Nie wiadomo jak zmiana nośnika wpływa na pracę umysłową i uczenie się Studenci nie muszą już chodzić do biblioteki, nie mogą uzyskać pomocy od bibliotekarza (?) Trzeba ustalić kanon kompetencji informacyjnych (information literacy) Preferencje: studenci wolą dokumenty cyfrowe od druku (?) Zmiany we wzorcach cytowań (?) 7

8 CZYNNIKI WYBORU ŹRÓDŁA Polecenie źródła przez autorytet: czy studenci wykorzystują zalecane materiały i czy nośnik ma na to wpływ (?) Dostępność pełnego tekstu 8

9 OBAWY PROWADZĄCYCH ZAJĘCIA Preferencja materiałów online bez względu na ich jakość i przydatność Wskazują na spadek jakości prac studentów (styl i oryginalność) niektórzy zabraniają wykorzystywania prac niedrukowanych Brak umiejętności oceny jakości źródeł internetowych: jakie kryteria (?) 9

10 MOTYWACJE STUDENTÓW Studenci rozumieją potrzebę oceny źródła, ale nie wiedzą jak to zrobić Na wybór nośnika wpływ ma motywacja: czas spędzony na wyszukiwaniu informacji zależy od tego czy szuka się dla siebie, czy w związku z wykonywaniem zadania Od motywacji zależy też wybór rodzaju źródła 10

11 WPŁYW BIBLIOTEKARZA Skierowanie do inny zasobów, nie tylko stron Web, np. do baz danych Studenci stosują źródła, które były pokazywane na szkoleniu Promocja źródeł: kierowanie pytających w oddziale informacji zwiększa jego wykorzystanie Błędne stosowanie znanych źródeł, tylko dlatego że są znane 11

12 PYTANIE: MODELE E-CZASOPISM Drukowane czasopisma recenzowane tradycyjnie o wysokiej jakości Dodatkowe korzyści: zeszyty tematyczne, listy do redaktora, recenzje itp. Obecnie wszystkie czasopisma naukowe są online, możliwość zamówienia druku 12

13 MODELE - PRZYKŁADY Druk + sieć Pełnotekstowe bazy danych Repozytoria Publikowanie preprintów na własnej stronie Web Który model najlepszy: czasopisma czy bazy danych? Co zastąpi dodatkowe korzyści? Likwidacja prenumeraty wersji drukowanych w bibliotekach 13

14 MODELE - PRZYKŁADY Model czasopisma: zachowanie dotychczasowej formy, różne formy płatności, utrzymanie dodatkowych korzyści, zysk z formy elektronicznej (dystrybucja, formaty) Model artykułu: agregatorzy artykułów, wydawcy lub zewnętrzni, niezbędna wyszukiwarka, odmianą są repozytoria 14

15 ZNACZENIE MODELU Czynniki wpływające na wybór czasopisma przez autora: Reputacja czasopisma Impact factor i inne wskaźniki (np. Hirsh) 15

16 BADANIE POZIOMU ZAKUPU Biblioteki przechodzą z prenumeraty na licencje Prenumeraty indywidualne maleją Zakup pojedynczych artykułów minimalny Wzrost cen i big deal 16

17 METODY BADAŃ E-CZASOPISM Metoda prognozowania Badania preferencji naukowców ankiety, badania statystyczne nawyków (ilościowe i jakościowe) Badania prototypów testowanie preferencji, opiniowanie i testowanie elementów projektu (design), wzorce wykorzystania 17

18 PYTANIE BIBLIOTEKARZE JAKO POŚREDNICY Wykorzystanie wcześniejszych badań tworzenia strategii wyszukiwawczych Celem jest stworzenie systemu nie wymagającego pośrednika; w Webie nie ma pomocników Potrzeba zrozumienia które elementy pomocy bibliotekarza mogą być przydatne w przyszłości 18

19 BADANIA Kiedy wyszukujący rezygnują z samodzielności i zwracają się do bibliotekarza Badania strategii wyszukiwawczych i ich nauczanie Wpływ cech osobowościowych na wyszukiwanie Wpływ znajomości ITC Sposoby zadawania pytań przez poszukujących i pośredników Sposoby unikania przeciążenia informacją 19

20 METODY Różne role bibliotekarzy: pośrednik, odpowiadający na pytania, instruktor, prezenter alternatyw, filtr jakościowy Metody badań jakościowych: obserwacje, analiza protokołów, logi transakcji, eksperyment 20