PODSTAWY LOGISTYKI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH Z ELEMENTAMI ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNEGO

Transkrypt

1 SPOŁECZNA WYŻSZA SZKOŁA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I ZARZĄDZANIA Wojciech NOWAK i Eugeniusz NOWAK PODSTAWY LOGISTYKI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH Z ELEMENTAMI ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNEGO Łódź Warszawa 2009

2 Recenzent: prof. dr hab. Romuald Mańkowski Skład i łamanie tekstu: Ilona Marczak Projekt okładki: Marcin Szadkowski ISBN: Druk i oprawa: Drukarnia Green, Plac Komuny Paryskiej Łódź, tel./fax , wydawnictwo@post.pl

3 Spis treści Wstęp Rozdział 1. ewolucja zadań logistyki, czyli od logistyki wojskowej i logistyki cywilnej do logistyki sytuacji kryzysowych Prekursorzy logistyki sytuacji kryzysowych Misja i zadania logistyki wojskowej Misja i zadania logistyki cywilnej Misja i zadania logistyki w sytuacjach kryzysowych Rozdział 2. potrzeby logistyczne i medyczne ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych Ogólne właściwości określania potrzeb logistycznych i medycznych ludności poszkodowanej Potrzeby zaopatrzeniowe ludności poszkodowanej Zapotrzebowanie na dostawy wody Zapotrzebowanie na dostawy żywności Ogólne potrzeby żywnościowe ludzi Potrzeby żywnościowe ludności poszkodowanej Zapotrzebowanie na dostawy artykułów powszechnego użytku Zapotrzebowanie na dostawy innych rodzajów zaopatrzenia Usługi logistyczne świadczone ludności poszkodowanej Usługi specjalistyczne Usługi gospodarczo-bytowe Inne usługi Usługi medyczne świadczone ludności poszkodowanej Pierwsza pomoc Kwalifikowana pierwsza pomoc Medyczne czynności ratunkowe Pomoc lekarska

4 Rozdział 3. procedury organizacji zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych Uwarunkowania zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej Zasady zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej Potencjał wykorzystywany do zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej Potencjał logistyczny właściwości ogólne Zasoby ludzkie i ich predyspozycje do realizacji zadań logistycznych Potencjał zaopatrzeniowy Potencjał usługowy Specyfika organizacji zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej Organizacja dostaw zaopatrzenia dla ludności poszkodowanej Organizacja dostaw wody Organizacja dostaw żywności Organizacja dostaw artykułów powszechnego użytku Organizacja dostaw innych rodzajów zaopatrzenia Organizacja usług logistycznych dla ludności poszkodowanej Organizacja usług transportowych Organizacja usług remontowych Organizacja usług gospodarczo-bytowych Organizacja innych usług logistycznych Rozdział 4. procedury organizacji usług medycznych dla ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych Zasady świadczenia usług medycznych ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych Ogólne właściwości udzielania pomocy medycznej rannym i chorym w sytuacjach kryzysowych Organizacja przedsięwzięć leczniczo-ewakuacyjnych

5 4.4. Organizacja przedsięwzięć sanitarnohigienicznych Organizacja przedsięwzięć przeciwepidemicznych Rozdział 5. organizacja zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych Istota i zakres zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych Specyfika zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych Właściwości ogólne Struktura organizacyjna grup logistycznych ZZK W gminie W powiecie i województwie Na szczeblu centralnym (w państwie) Funkcjonowanie grup logistycznych zespołów zarządzania kryzysowego W stanie normalnym W sytuacji kryzysowej W stanach nadzwyczajnych Rozdział 6. procedury zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych Udział grup logistycznych zespołów zarządzania kryzysowego w procesie zarządzania kryzysowego Właściwości ogólne organizacji procesu decyzyjnego szefa zespołu zarządzania kryzysowego Udział grup logistycznych ZZK w fazie decyzyjnej ustalenie położenia Udział grup logistycznych ZZK w fazie decyzyjnej planowanie Udział grup logistycznych ZZK w fazie decyzyjnej stawianie zadań Udział grup logistycznych ZZK w fazie decyzyjnej kontrola Dokumentacja wykorzystywana w procesie zarządzania logistycznego

6 Zasady opracowania dokumentów logistycznych Informacje logistyczne i medyczne zamieszczane w dokumentach zarządzania kryzysowego Dokumenty logistyczne i medyczne opracowywane przez grupy logistyczne zespołów zarządzania kryzysowego Załączniki Wykaz rysunków Wykaz tabel Wykaz literatury

7 Logistyka sytuacji kryzysowych dostarcza rozwiązań teoretycznych sprzyjających kształtowaniu, sterowaniu i kontroli procesów zaopatrzeniowych i usługowych realizowanych w łańcuchach logistycznych organizowanych na rzecz ludności poszkodowanej. wstęp Logistyka w sytuacjach kryzysowych, w prezentowanym podręczniku, postrzegana jest przez pryzmat działań logistycznych podejmowanych na rzecz ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych spowodowanych zagrożeniami o charakterze niemilitarnym. Jest ona składową teorii (zajmuje się nią logistyka sytuacji kryzysowych) i praktyki (jest nią zabezpieczenie logistyczne ludności poszkodowanej). Misją działań logistycznych podejmowanych w sytuacjach kryzysowych jest ratowanie życia i zdrowia rannym i chorym oraz zapewnienie wszystkim osobom potrzebującym warunków niezbędnych do przetrwania w tych sytuacjach. Natomiast celem działań logistycznych jest organizacja dostaw podstawowych środków zaopatrzenia oraz usług logistycznych i medycznych i dotarcie z nimi do wszystkich osób poszkodowanych w możliwie krótkim czasie (tak szybko jak to będzie możliwe). Jak wynika z powyższego, w sytuacjach kryzysowych, do działań logistycznych autorzy podręcznika włączyli również usługi medyczne, mimo że służba zdrowia jest organizacją samodzielną (autonomiczną). Jednak rozwiązanie takie jest celowe (świadome), a w sytuacjach kryzysowych wręcz konieczne z uwagi na potrzebę zapewnienia działaniom logistycznym wysokiej skuteczności, która możliwa jest poprzez integrację pionu logistycznego z pionem medycznym i dążenie do uzyskania tzw. sumy synergicznej. Takie podejście do tego problemu potwierdza praktyka reagowania kryzysowego. Wynika z niej, że realizacja przedsięwzięć medycznych wymaga ciągłego wsparcia transportowego, kwaterunkowego, gospodarczo-bytowego itp., które może być zapewnione tylko w systemie logistycznym. Logistyka w sytuacjach kryzysowych zajmuje się nie tylko problematyką zaopatrzenia i świadczenia usług specjalistycznych i gospodarczo-bytowych na rzecz ludności poszkodowanej, ale również zabezpieczeniem logistycznym podmiotów (ekip, jednostek, instytucji) prowadzących działania ratownicze i działania prewencyjne, a także aspektami logistycznymi działań związanych z odbudową obiektów infrastruktury krytycznej, obiektów infrastruktury transportowej itp. Jednak problematyka ta postrzegana jest z innego (niż zabezpieczenie logistyczne ludności poszkodowanej) logistycznego punktu widzenia i towarzyszą jej inne (specyficzne) procedury. Do zagrożeń kryzysowych o charakterze niemilitarnym zaliczono: katastrofy naturalne, awarie techniczne, niepokoje społeczne oraz zdarzenia terrorystyczne.

8 8 Wstęp Logistyka sytuacji kryzysowych dostarcza rozwiązań teoretycznych sprzyjających kształtowaniu, sterowaniu i kontroli procesów zaopatrzeniowych i procesów usługowych realizowanych w łańcuchach logistycznych organizowanych na rzecz ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych. Ukierunkowana jest na: wszystkich poszkodowanych, ratowanie życia i zdrowia rannych i chorych, zaspokojenie elementarnych potrzeb logistycznych ludności poszkodowanej, zapewnienie (zabezpieczenie) dotarcia środków zaopatrzenia i usług logistycznych, a także usług medycznych do wszystkich potrzebujących oraz minimalizację czasu realizacji zadań logistycznych. Powszechnie przyjmuje się, że zaopatrzenie oraz usługi logistyczne i usługi medyczne (niezbędne ludności poszkodowanej dla ratowania zdrowia i życia oraz do przetrwania sytuacji kryzysowej) realizowane są skutecznie, jeżeli docierają do wszystkich odbiorców: we właściwym czasie, we właściwe miejsce, we właściwej postaci bądź właściwej kondycji oraz we właściwych (niezbędnych) ilościach. Zabezpieczenie logistyczne ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych obejmuje dostawy podstawowych środków zaopatrzenia oraz usługi logistyczne i usługi medyczne organizowane przez organy logistyczne (grupy robocze grupę zabezpieczenia logistycznego oraz grupę opieki zdrowotnej i pomocy socjalno-bytowej) zespołów zarządzania kryzysowego (ZZK) powoływanych na poszczególnych szczeblach administracji publicznej. Środki zaopatrzenia dostarczane ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych to głównie: woda do picia, żywność, artykuły powszechnego użytku (odzież, środki higieny osobistej, pościel, sprzęt gospodarstwa domowego, środki czystości, zastępcze źródła światła), nośniki energii (opał, paliwa płynne, gaz, energia elektryczna itp.). Usługi logistyczne i usługi medyczne świadczone ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych dzielą się na usługi specjalistyczne i usługi gospodarczo-bytowe, a także pomoc socjalną. Usługi specjalistyczne to przede wszystkim: przedsięwzięcia leczniczo-ewakuacyjne, przedsięwzięcia sanitarnohigieniczne, przedsięwzięcia przeciwepidemiczne, usługi transportowe oraz usługi remontowe. Usługi gospodarczo-bytowe to: usługi gastronomiczne (przygotowanie i dostarczanie posiłków), wypiek i dostarczanie chleba, usługi kwaterunkowe (zapewnienie tymczasowych miejsc zakwaterowania), usługi kąpielowe i pralnicze, usługi szewsko-krawieckie, usługi fryzjerskie, usługi handlowe itp. Pomoc socjalna to zwykle pomoc finansowa (wypłata zapo-

9 Wstęp 9 móg pieniężnych) i pomoc rzeczowa (wydawanie paczek żywnościowych, wydawanie środków czystości) dla osób, które mają trudności z przezwyciężeniem trudnych sytuacji losowych własnymi środkami i możliwościami. Zabezpieczenie logistyczne ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych organizowane i realizowane jest pod presją. Stanowią ją oczekiwania społeczeństwa (ludności poszkodowanej) formułowane jako żądania zapewnienia im warunków przetrwania na wypadek zaistnienia sytuacji kryzysowej, a ponadto zagrożenia i wynikające z nich ryzyko utraty zdrowia, życia oraz zniszczenia środowiska naturalnego. Sprawna i skuteczna realizacja zadań logistycznych oraz medycznych, na rzecz ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych wymaga organizacji zarządzania logistycznego. Jest ono składową zarządzania kryzysowego. Zarządzanie logistyczne w sytuacjach kryzysowych, takich jak inne rodzaje zarządzania, obejmuje: formułowanie strategii działania, planowanie, inicjowanie i sterowanie oraz kontrolę procesu realizacji zadań logistycznych (i medycznych) w całym łańcuchu dostaw (zaopatrzenia i usług) organizowanym na rzecz ludności poszkodowanej. Za zarządzanie logistyczne odpowiadają grupy logistyczne (grupa zabezpieczenia logistycznego oraz grupa opieki zdrowotnej i pomocy socjalno-bytowej) ZZK. Za podstawę w proponowanych procedurach zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych autorzy podręcznika przyjęli najnowsze trendy postrzegania logistyki (jako dyscypliny naukowej) w jej trzech podstawowych aspektach: funkcjonalnym, gdzie logistyka jest prezentowana jako ogólny proces zarządzania (kierowania) obejmujący planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie; przedmiotowym, w którym logistyka przedstawiana jest jako dziedzina wiedzy o fizycznych przepływach materiałów (czytaj środków zaopatrzenia), usług logistycznych i informacji między dostawcami i odbiorcami; oraz ocenowym, w którym logistyka traktowana jest jako dyscyplina naukowa dostarczająca rozwiązań zapewniających wysoką efektywność procesów gospodarczych zorientowanych na zaspokojenia potrzeb klienta (czytaj odbiorcy). Natomiast logistyka sytuacji kryzysowych, której prekursorami są logistyka wojskowa (ang. Military Logistics) i logistyka gospodarcza (ang. Business Logistics), traktowana jest przez autorów podręcznika jako specjalność naukowa; to suma wszystkich działań organów kierowania i podmiotów (jednostek) wykonawczych realizujących zadania logistyczne (i medyczne), dzięki którym dokonuje się kształ-

10 10 Wstęp towanie, sterowanie i kontrola procesów zaopatrzeniowych i usługowych w łańcuchach logistycznych organizowanych w sytuacjach kryzysowych. Poprzez integrację i synchronizację działań logistycznych niezbędnie konieczne zaopatrzenia oraz usługi logistyczne i usługi medyczne powinny dotrzeć do ludności poszkodowanej we właściwym czasie, we właściwe miejsca, we właściwych (pożądanych, niezbędnych) ilościach oraz o właściwej jakości (we właściwej kondycji). Podstawowym celem niniejszego podręcznika jest ułatwienie zrozumienia i przyswojenia przez studentów najbardziej istotnych zagadnień związanych z organizacją zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych spowodowanych zagrożeniami o charakterze niemilitarnym. Prezentowane w podręczniku treści są zgodne z zapisami Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590). Zasadniczym zadaniem prezentowanego wydawnictwa jest zapewnienie jednolitej interpretacji definicji, pojęć i terminów z zakresu logistyki w sytuacjach kryzysowych stosowanych w praktyce dydaktycznej na studiach na kierunku bezpieczeństwo narodowe. Jest ono przeznaczone dla nauczycieli akademickich oraz studentów studiów dziennych i niestacjonarnych Społecznej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania.