Polska Artystyczna Muzyka Łowiecka. Polish Artistic Hunting Music

Transkrypt

1 INVESTIGATIONES LINGUISTICAE VOL. XXVIII, 2013 INSTITUTE OF LINGUISTICS ADAM MICKIEWICZ UNIVERSITY AL. NIEPODLEGŁOŚCI 4, , POZNAŃ POLAND Polska Artystyczna Muzyka Łowiecka Polish Artistic Hunting Music Mieczysław Leśniczak REPREZENTACYJNY ZESPÓŁ MUZYKI MYŚLIWSKIEJ PZŁ Poznań 1 Wprowadzenie mieczyslawlesniczak@wp.pl Polska artystyczna muzyka myśliwska powstawała na bazie wspaniałych polskich tradycji łowieckich oraz doskonale rozwijającej się praktycznej muzyki myśliwskiej towarzyszącej polowaniom. Praktyczna muzyka myśliwska przez wieki inspirowała i nadal inspiruje polskich wybitnych kompozytorów. W Polsce tematyka myśliwska występuje w następujących formach muzycznych: operze, komedio-operze, pieśni, piosence oraz muzyce instrumentalnej. 2 Muzyka operowa Znaczącą formą muzyczną uwzględniającą tematykę myśliwską jest opera. Ten gatunek muzyki pisali Karol Kurpiński, Stanisław Moniuszko, Józef Ksawery Elsner, Zygmunt Noskowski, Władysław Żeleński. W muzyce operowej najciekawsze przykłady tematyki myśliwskiej znajdujemy w kompozycjach Karola Kurpińskiego i Stanisława Moniuszki. Karol Kurpiński / /w swojej bogatej twórczości operowej tematykę myśliwską wprowadza w operze Henryk VI na łowach oraz komedio-operze Leśniczy w Kozienickiej Puszczy. W operze Henryk VI na łowach głównym bohaterem jest Kokl strażnik królewskich lasów i myśliwy. Najpiękniejszym fragmentem dzieła jest Chór myśliwych wykonany przez chór męski i orkiestrę. Ciekawym jest fakt, że Chór myśliwych rozpoczyna się i kończy sygnałem granym na rogach w stylu starofrancuskim. W roku 1823 K. Kurpiński odbył podróż po muzycznej Europie, podczas której odwiedził również Francję, gdzie poznał francuskie sygnały myśliwskie. Utwór rozpoczyna się sygnałem, po czym następuje recytatyw i pieśń chóru Hej, dalej w bór, hej dalej w las! Królewskie łowy zaczynać czas.... Druga kompozycja to Leśniczy w Kozienickiej Puszczy, komedioopera w jednym akcie. Głównym bohaterem jest leśniczy, myśliwy Poręba.

2 Investigationes Linguisticae, vol. XXVIII Wspaniałym przykładem opisu polowania w dawnej Polsce jest aria nr 4 śpiewana przez leśniczego Porębę : Naprzód w bardzo rannej porze Głosem trąbki obudzony, Dodnia, skoro błysły zorze, Zerwałem się jak szalony, Wziąwszy strzelbę ulubioną Torbę i trąbkę zieloną.... Kompozytorem, który w sposób szczególny interesował się tematyką dworską i myśliwską był Stanisław Moniuszko / / - najwybitniejszy polski kompozytor operowy. Napisał kilkanaście oper. Tematykę myśliwską porusza w Hrabinie i Strasznym dworze. W operze Hrabina znajdujemy trzy fragmenty o tematyce myśliwskiej. Pierwszym z nich jest Piosenka Chorążego z I aktu zaczynająca się od słów: Pomnę Ojciec waścin gadał... w której Chorąży zachwala myśliwskie rzemiosło na wszelkie troski i bóle. Drugim przykładem jest Pieśń myśliwska z III aktu śpiewana przez chór myśliwych i Podczaszyca, gdzie wejście chóru poprzedzone jest sygnałem myśliwskim granym na rogu z użyciem trzech dźwięków naturalnych. Stanisław Moniuszko cytuje tutaj po raz pierwszy dosłownie melodię polskiej pieśni myśliwskiej Pojedziemy na łów, na łów, towarzyszu mój. Uwieńczeniem akcji myśliwskiej w tej operze jest scena powitania Kazimierza przez myśliwych z aktu III oraz ich śpiew rozpoczynający się od słów: Czy kot, czyli wilk,... Najwspanialszym dziełem operowym St. Moniuszki jest opera Straszny Dwór. W operze tej Moniuszko wraz z autorem libretta Janem Chęcińskim pokazuje z dużym znawstwem życie dworskie tego okresu łącznie z opisem polowania. Doskonałym przykładem opisu staropolskiego życia rycerskiego i szlacheckiego jest scena myśliwska, gdzie stary klucznik Skouba prowadzi spór o dzika z Maciejem. / Finał aktu II /. Jeszcze jednym przykładem tematyki myśliwskiej w operze jest Goplana Władysława Żeleńskiego. W operze tej w akcie I znajdujemy ciekawą scenę przedstawiającą przybywającego do leśnych ostępów na łowy księcia Kirkora ze swoją drużyną, która śpiewa pieśń myśliwską rozpoczynająca się od słów: Po borach, po lasach rozlega się róg!. 3 Muzyka instrumentalna Późniejsi kompozytorzy po współczesnych włącznie, rzadko sięgali w swojej twórczości do tej formy muzycznej jaką jest opera, częściej do mniejszych form instrumentalnych lub wokalno-instrumentalnych. Muzykę myśliwską piszą między innymi: Aleksander Szeligowski, Rajmund Pietrzak, Lech Głowacki. Przykładem jest niewątpliwie muzyka pisana przez Feliksa Nowowiejskiego, który skomponował w roku 1937 Hejnał myśliwski Prezydenta RP. Z kolei, poznański kompozytor Aleksander Szeligowski napisał w oparciu o melodię staropolskiej pieśni myśliwskiej Pojedziemy na łów utwór na kwintet instrumentów dętych blaszanych Polowanie.

3 Mieczysław Leśniczak: Polska artystyczna muzyka łowiecka Należy tu wspomnieć także Rajmunda Pietrzaka, który jest autorem dwóch Hymnów na cześć Świętego Huberta na kwintet instrumentów dętych blaszanych. Zbigniew Sampławski skomponował Hejnał Borów Tucholskich. Coraz częściej powstają hejnały kół łowieckich komponowane na róg solo lub zespół rogów myśliwskich. Przykładem takich utworów są kompozycje Macieja Kamińskiego: Hejnał Koła Łowieckiego Hubert z Płocka, Hejnał Płockich Myśliwych z 1984 roku. Ciekawym zjawiskiem obecnie w Polsce jest zainteresowanie kompozytorów postacią patrona myśliwych Św. Huberta. W poprzednich latach w Polsce nie znajdujemy przykładów rodzimej muzyki komponowanej na cześć Św. Huberta. Głównie wykonywano utwory pisane i opracowywane rodem z Francji, Niemiec, Czech oraz Austrii. Obecnie coraz częściej polscy kompozytorzy piszą utwory na cześć patrona myśliwych. Powstają msze hubertowskie, hymny, kameralna muzyka instrumentalna. 4 Pieśń i piosenka myśliwska Najbardziej rozwiniętą formą muzyki myśliwskiej w Polsce / przez wieki / jest pieśń. Początki powstania to XVII wiek. Do najstarszych pieśni myśliwskich zaliczamy Pojedziemy na łów oraz Siedzi sobie zając pod miedzą. Pieśni te często były inspiracją dla wybitnych kompozytorów do pisania muzyki myśliwskiej / Stanisław Moniuszko, Władysław Żeleński, Aleksander Szeligowski /. Istotnym w propagowaniu muzyki myśliwskiej w Polsce jest fakt pisania przez wybitnych twórców pieśni i piosenek o tematyce myśliwskiej dla dzieci. Przykładem nich będzie Zajączek Zygmunta Noskowskiego do słów Marii Konopnickiej oraz Polowanie na niedźwiedzia Jadwigi Warnkówny do słów Leokadii Jahołkowskiej. Autorami pieśni myśliwskich są: Stanisław Moniuszko, Zygmunt Noskowski, Henryk Opieński, F.K.Zaremba, Władysław Żeleński, Józef Ksawery Elsner, Michał Hertz, Piotr Maszyński, Ludwik Spohr, Aleksander Różycki, Adolf Rzepko, Artur Śliwinski. Najczęściej śpiewaną pieśnią przez myśliwych jest Pojedziemy na łów z melodią z XIX wieku. Często też bywa współcześnie opracowywana na różne zespoły wykonawcze. Przykładem jest opracowanie Antoniego Grefa na baryton i kwintet instrumentów dętych blaszanych. Równie dobrze jak pieśń w Polsce, rozwija się piosenka myśliwska, szczególnie współcześnie. Powstają zespoły wokalne, wokalnoinstrumentalne, które podczas koncertów prezentują nowe piosenki myśliwskie. Do nich należą zespół Rubato Jerzego Daberta z Poznania, zespół Żubrosie z solistą Wacławem Masłykiem z Opola, Witold i Marta Sikora z Kępic. Piosenki myśliwskie piszą: Jerzy Dabert, Wacław Masłyk, Witold Sikora, Bernard Stieler, Czesław Trybus, Ryszard Kozłowski. 157

4 Investigationes Linguisticae, vol. XXVIII Pomimo komponowania nowych piosenek myśliwskich ciągle najpopularniejszą i najczęściej śpiewaną jest Szła dzieweczka do laseczka pojawiająca się jednak w nowych ciekawych opracowaniach. 5 Zespoły muzyki myśliwskiej Obecnie w Polsce działają liczne zespoły muzyki myśliwskiej. Należy tu przede wszystkim wymienić Reprezentacyjny Zespół Muzyki Myśliwskiej PZŁ, który zostanie szerzej opisany w tym referacie. Ponadto, na terenie ZO PZŁ Poznań: Zespół Trębaczy Myśliwskich Venator (studenci Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu), Zespół Sygnalistów Myśliwskich Babrzysko przy ZO PZŁ Poznań, Zespół Sygnalistów Myśliwskich Bażant, Zespół Sygnalistów Myśliwskich Leśne Echo, Zespół Sygnalistów Myśliwskich Nadleśnictwa Grodzisk. 5.1 Reprezentacyjny Zespół Muzyki Myśliwskiej PZŁ Reprezentacyjny Zespół Muzyki Myśliwskiej PZŁ działa przy Naczelnej Radzie Łowieckiej oraz Zarządzie Głównym Polskiego Związku Łowieckiego w Warszawie. Ten Kwintet Instrumentów Dętych Blaszanych powstał w maju 1993 roku na bazie działającej przy Królewskim Zamku w Rydzynie Capelli Zamku Rydzyńskiego. Założycielem i kierownikiem artystycznym zespołu jest trębacz Mieczysław Leśniczak. Zespół tworzą absolwenci Akademii Muzycznej w Poznaniu, na co dzień pracujący w orkiestrach symfonicznych Poznania: Filharmonii Poznańskiej i Teatru Wielkiego.Początkowo ambicją zespołu, jednego z niewielu, jakie działają w Polsce przy obiektach zabytkowych, było kultywowanie zapomnianej polskiej tradycji związanej z życiem dworskim i myślistwem. Z czasem jednak zespół poszerzył swój repertuar o muzykę popularno-rozrywkową. Zespół prowadzi ożywioną działalność koncertową w całej Polsce. Występuje w najbardziej prestiżowych salach koncertowych, pałacach, zamkach, katedrach. Poza występami krajowymi zespół koncertuje również poza granicami Polski: Niemcy, Austria, Belgia, Francja, Włochy, Hiszpania, Dania, Ukraina, Białoruś. W roku 1998 występy na Zamku Werfen koło Salzburga w Austrii w ramach Europejskiego Festiwalu Muzyki Dworskiej, Myśliwskiej i Pokazu Sokolnictwa. W roku 2000 zespół koncertował na Światowej Wystawie EXPO 2000 w Hanowerze. W roku 2006 reprezentował Polskę na Światowej Wystawie Łowieckiej w Dortmund w Niemczech. Zespół współpracuje z solistami Teatru Wielkiego, Teatru Muzycznego w Poznaniu oraz Warszawskiej Opery Kameralnej i Teatru Narodowego w Warszawie. Występuje również w radio i telewizji oraz zapraszany jest do udziału w festiwalach muzycznych: Międzynarodowe Festiwale Muzyki Dworskiej Międzynarodowe Festiwale Muzyki Myśliwskiej Międzynarodowe Festiwale Muzyki Organowej i Kameralnej.

5 Mieczysław Leśniczak: Polska artystyczna muzyka łowiecka Repertuar obejmuje (i) muzykę dworską renesansu i baroku kompozytorów polskich i zagranicznych, (ii) muzykę myśliwską: sygnały myśliwskie, muzyka na cześć patrona myśliwych Św. Huberta, artystyczna muzyka myśliwska, (iii) muzykę jeździecką, (iv) muzykę patriotyczną i wojskową, (v) muzykę popularno rozrywkową. Instrumentarium Reprezentacyjnego Zespołu Muzyki Myśliwskiej PZŁ to: trąbki, waltornia, puzon, tuba rogi myśliwskie naturalne i koncertowe naturalne sygnałówki i fanfarówki wojskowe instrumenty perkusyjne. 6 Podsumowanie Powstawanie nowych zespołów instrumentalnych, wokalnoinstrumentalnych oraz coraz to większe zainteresowanie kompozytorów tą dziedziną muzyki daje optymistyczne prognozy na dalszy rozwój szeroko pojętej muzyki myśliwskiej w Polsce. 159