Publiczna i ekonomiczna wartość programu rewitalizacji warunki zdyskontowania GPR na rzecz trwałego rozwoju

Transkrypt

1 Publiczna i ekonomiczna wartość programu rewitalizacji warunki zdyskontowania GPR na rzecz trwałego rozwoju prof. Tadeusz Markowski dr Magdalena Wiśniewska Katedra Zarządzania Miastem i Regionem Wydział Zarządzania Uniwersytet Łódzki Zintegrowana odnowa miasta wymiar społeczny, gospodarczy i materialno-przestrzenny Łódź, 9 maja 2017 r.

2 Kto, dlaczego, w jakim celu i na jakich zasadach powinien interweniować w tkankę miejską za pomocą gminnego programu rewitalizacji?

3 Założenia dla interwencji władz publicznych w tkankę miejską teoria ułomnych rynków: Interwencja w system miejski uzasadniona jest ułomnością mechanizmu rynkowego, którego przejawem jest występowanie efektów zewnętrznych w transakcjach i użytkowaniu. spełnienie optimum Pareto: Warunek Pareto stwierdza, że zastosowanie danej interwencji publicznej można uznać za "pożądane", jeśli powoduje, że 1) sytuacja wszystkich ulega poprawie lub 2) sytuacja wybranych jednostek ulega poprawie, ale bez uszczerbku dla innych. spełnienie funkcji dobrobytu społecznego: Jeśli suma korzyści, mierzona zmianami wartości kapitału, przekracza sumę kosztów, działanie to jest pożądane. Jeśli spełniony jest warunek Pareto, to i powyższy warunek jest spełniony. Jeśli spełnimy jedynie warunek powyższy, ale bez optimum Pareto, wtedy wymagana jest kompensacja w postaci dodatkowej publicznej interwencji (np. subsydia). podejście prakseologiczne: Działanie musi być skuteczne, korzystne i ekonomiczne niezbędne poszukiwanie optimum. generowanie wartości publicznej: Skutek i sposób działania władzy publicznej posiada mandat publiczny postrzegany jest jako publicznie wartościowy.

4 Efekty zewnętrzne są to materialne i niematerialne produkty, jakie otrzymuje wyróżniony podmiot (odbiorca) ze swego otoczenia, bez rekompensowania z jego strony kosztów ich wytwarzania, przy założeniu, że odbiorca nie jest w stanie kontrolować i oddziaływać na rozmiary działalności jednostek tworzących to otoczenie. Efekty zewnętrzne wpływają pozytywnie lub negatywnie na funkcję użyteczności konsumpcji lub produkcji danego odbiorcy. Stąd też często mówimy o korzyściach lub niekorzyściach zewnętrznych, co bardziej jednoznacznie wyraża charakter oddziaływania otoczenia.

5 Rewitalizacja a ułomność rynku Ułomność rynku (występowanie efektów zewnętrznych, w tym efekt gapowicza, ang. free rider effect) powoduje, że naturalne procesy starzenia się tkanki miejskiej prowadzą do jej nadmiernej i długotrwałej degradacji. Duża skala degradacji prowadzić może do rozkładu miasta (ang. urban decay, urban rot, urban blight), także rozlewania się miast (ang. urban sprawl). Procesy rewitalizacji wymagają interwencji na wielką skalę i wiążą się z ogromnymi kosztami społecznymi.

6 Odnowa tkanki miejskiej a efekt gapowicza Za pomocą teorii gier można wyjaśnić postępowanie dwóch właścicieli sąsiadujących, które wymagają odnowy inwestować czy nie inwestować? inwestuje WŁAŚCICIEL Y nie inwestuje WŁAŚCICIEL X inwestuje nie inwestuje (V pi ) y +V i -C (V pi ) y +Vp ind (V pi ) x +V i -C (V pi ) x +V i -C (V pi ) y +V i -C (V pi ) y (V pi ) x +Vp ind (V pi ) x V pi V i Vp ind C OZNACZENIA Początkowa wartość Wartość dodatkowa uzyskana w wyniku inwestycji Pośrednia wartość (w wyniku efektu sąsiedztwa) Koszty V pi > V i > Vp ind Na podstawie: Beatriz Cabral de Melo, Effect of externalities on investment in urban renewal: a Game Theory application, University of Lisbon, Instituto Superior Técnico, Lisbon , Portugal, September 2015

7 Najbardziej opłacalna decyzja? X Inwestuje Najbardziej opłacalna decyzja Y Nie inwestuje (V pi ) y +Vp ind > (V pi ) y +V i -C Nie inwestuje Nie inwestuje (V pi ) y > (V pi ) y +V i -C Nie ma logicznego uzasadnienia dla podjęcia decyzji o inwestowaniu, bardziej opłaca się czekać, aż zrobi to sąsiad.

8 Przykład ulicy złożonej z 6 bliźniaczych 1. Inwestuje właściciel 1 Początkowa wartość Wartość w wyniku inwestycji V pi V pi V pi V pi V pi V pi V pi +V i V piy +Vp ind V pi V pi V pi V pi 2. Zainwestował właściciel 1, na inwestycję decyduje się właściciel Początkowa wartość Wartość w wyniku inwestycji V pi +V i V piy +Vp ind V pi V pi V pi V pi V pi +V i +Vp ind V piy +Vp ind +E, gdzie E>V i >Vp ind V piy +Vp ind V pi V pi V pi

9 3. Wszyscy właściciele inwestują Wartość w wyniku inwestycji V pi +V i +Vp ind V piy +2Vp ind +E V piy +2Vp ind +E V piy +2Vp ind +E V piy +Vp ind +E V pi +V i +Vp ind Dla właściciela sąsiadującej z obu stron z odnowionymi ami, Vp ind wzrasta do 2Vp ind

10 Źródło: maps.gogle.pl

11 Źródło: maps.gogle.pl

12 Efekty zewnętrzne na rynku miejskim a procesy rewitalizacji Społeczne Ekonomiczne Przestrzenne Negatywne efekty zewnętrzne Patologie społeczne i ich długotrwałość oraz samopodtrzymywalność Ubóstwo Wykluczenie społeczne, Postępująca gettoizacja Polaryzacja społeczeństwa Przestępczość Przeniesieniu ludności w złe przestrzenie Relatywny spadek jakości życia na terenach nie objętych GPR Pogorszenie możliwości mieszkaniowych grup wysiedlonych z obszaru GPR Pogorszenie siły nabywczej niektórych grup społecznych na rynku mieszkaniowym Koszty społeczne związane z ruchem pojazdów Zahamowanie i spadek aktywności gospodarczej Bezrobocie Spadek wartości nieobjętych GPR (przy niesprawnym zarządzaniu GPR) Spadek wizerunku i wartości miasta Dywersyjna gra na rynku, spekulacje Chaos przestrzenny Pogorszenie estetyki przestrzeni Pogorszenie warunków bytowych Zapóźnienie technologiczne Zanieczyszczenie powietrza Zużycie moralne tkanki miejskiej Rozlewanie się miasta Wzrost kosztów utrzymania miasta Degradacja terenów cennych dla środowiska naturalnego Pozytywne efekty zewnętrzne Poprawa więzi społecznych Włączenie społeczne Poprawa bezpieczeństwa Tworzenie się kapitału pomostowego Rozwój społeczeństwa obywatelskiego Budowa tożsamości lokalnej Poprawa warunków bytowych i udogodnień Wzrost poczucia sprawiedliwości społecznej Poprawa warunków mieszkaniowych Rozwój handlu i usług Rozwój przedsiębiorczości Nowe miejsca pracy Poprawa wizerunku całego miasta Wzmożony ruch turystyczny Efekty mnożnikowe i typu spill-over Ład przestrzenny Poprawa estetyki miasta Poprawa stanu powietrza Koncentracja zabudowy Zahamowanie wzrostu i spadek kosztów utrzymania miasta Niższe koszty ogrzewania Wzrost lub spadek wartości i wysokość dochodów z nich wyraz skumulowanych efektów zewnętrznych pozytywnych i negatywnych

13 Kto powinien przełamać impas?

14 Rezultatem GPR powinno być generowanie wartości publicznej Gminny Program Rewitalizacji Eliminacja negatywnych efektów zewnętrznych Sprzyjanie pozytywnym efektom zewnętrznym WARTOŚĆ PUBLICZNA Obszar rewitalizacji jako dobro klubowe dla całego miasta także prywatnym, jeśli nie stanowią jednocześnie negatywnych efektów publicznych

15 Pojęcie wartości publicznej (ang. public value, PV) Pojęcie wprowadzone przez harwardzkiego profesora Marca Moore a w 1995 r. Wartość ta generowana jest wtedy, gdy członkowie społeczności, będący jednocześnie tymi, którzy ponoszą nakłady na działalność organizacji publicznej, a przez to (przez analogię do sektora przedsiębiorstw) są niejako jej akcjonariuszami uzyskują stan zaspokojenia zbiorowo wyrażanych potrzeb w drodze działalności danej organizacji i przy akceptacji jej działań wartość publiczna może być generowana między innymi w wyniku sprawnego zarządzania efektami zewnętrznymi

16 Trójkąt strategiczny Moore a wartość publiczna legitymizacja i wsparcie zdolności operacyjne Zadaniem menedżera publicznego jest ustawiczne uwzględnianie w swoich decyzjach trzech strategicznych aspektów:(moore, 1995) 1. Wartości publicznej ustalenie, co jest publicznie uważane za wartość. 2. Legitymizacji i poparcia uzyskanie publicznej autoryzacji podejmowanych działań i jednocześnie odpowiedniego wsparcia dla osiągnięcia zakładanej wartości. 3. Zdolności organizacyjnych niezbędnych dla wprowadzenia w życie zamierzonych działań.

17 Warunki zdyskontowania GPR - zarządzanie przez wartość publiczną w procesie rewitalizacji: 1. Rozpoznanie i zdefiniowanie w GPR wartości publicznej i przestrzennego jej zróżnicowania poprzez identyfikację efektów zewnętrznych wartość publiczna (lub jej spadek) znajduje swój wyraz w publicznych efektach zewnętrznych (np. bezpieczeństwo miasta, estetyka, ład przestrzenny, rozwój gospodarczy itp.) 2. Rozpoznanie i oddziaływanie także na efekty zewnętrzne prywatne, np. wspieranie działalności gospodarczej na rewitalizowanym obszarze 3. Definiowanie celów rewitalizacji poprzez długotrwałe i horyzontalne efekty grupowe, a nie proste miary (jak np. liczba mieszkań) 4. Zapewnienie efektu dyfuzji na tereny sąsiednie rewitalizacja otwarta 5. Partnerstwo publiczno-prywatne 6. Metody i techniki partycypacji społecznej, efektywne konsultacje społeczne 7. Wspieranie tworzenia kapitału pomostowego ograniczającego ksenofobię i budującego więzi zaufania, współpracy 8. Wsparcie dla społeczności zamieszkującej teren objęty GPR (rekompensaty, dotacje, ujemna hipoteka, wsparcie wyspecjalizowanych instytucji itp.) 9. Rola pośredników miejskich 10. Zaangażowanie organizacji pozarządowych 11. Zapewnienie odpowiednich kompetencji po stronie zarządzających GPR podejście menedżerskie z uwzględnieniem wartości publicznych, długotrwałych oddziaływań, a nie prostych, ilościowych skutków 12. Kontrola i monitoring oddziaływań

18 Bariery w procesach rewitalizacji Poza barierami dającymi się wprost wyprowadzić z warunków powodzenia GPR, należy dodatkowo wymienić: ułomność rynków ułomność władzy publicznej bariery fiskalne (brak podatku ad valorem) bariery społeczne bariery własnościowe bariery przestrzenne bariery kompetencyjne bariery finansowe bariery prawne związane ze sferą funkcjonowania gospodarki przestrzennej prawo budowlane, ochrona środowiska, przepisy prawa związane z gospodarką mieszkaniową, gospodarką ami, etc)

19 PODSUMOWANIE Rozpoznanie i zdefiniowanie w GPR wartości publicznej i przestrzennego jej zróżnicowania w formie horyzontalnych interesów publicznych ujawniających się w efektach zewnętrznych (Władza publiczna jako gwarant interesu publicznego i ekonomicznego obniża poziom ryzyka) Niezbędna wielkoskalowość oddziaływania Władze publiczne powinny wkraczać w trudne przestrzenie o zróżnicowanej strukturze własności, zapoczątkowując proces przemian przy użyciu instrumentów takich jak prawo wywłaszczenia, prawo pierwokupu, ustalenie celu publicznego Konieczne zapewnienie efektów typu spill-over (rewitalizacja otwarta), a więc dyfuzja pozytywnych przemian na tereny sąsiadujące z obszarem GPR likwidacja barier rozwojowych, uruchomienie kapitału pomostowego Optymalizacja wartości należy przekazać wartości zgodnie z optimum Pareto, funkcją dobrobytu społecznego, sprawnie.

20 Dziękujemy za uwagę.