SPIS TREŚCI. Wstęp Aufsicht und Dienstleistungsdirektion Kuratorium Oświaty w Krakowie... 5

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI Wstęp... 3 Aufsicht und Dienstleistungsdirektion... 4 Kuratorium Oświaty w Krakowie... 5 Partner w Projekcie Pädagogisches Landesinstitut... 6 Partner w Projekcie Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli... 7 Partner w Projekcie Gimnazjum im. Konrada Adenauera w Westerburgu... 8 Partner w Projekcie IX Liceum Ogólnokształcące im. Z. Wróblewskiego w Krakowie... 9 O projekcie Wizyta studyjna Westerburg Boppart, listopada 2011 r Wizyta studyjna Kraków, kwietnia 2012 r Wizyta studyjna Koblenz - Westerburg, września 2011 r Wizyta studyjna Kraków, 25 lutego 1 marca 2013 r Spotkania wizytatorów ds. ewaluacji Kuratorium Oświaty w Krakowie z nauczycielami konsultantami Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie Wizyta ekspertów Landespädagogisches Institut, 4 7 marca 2012 r Arkusz hospitacji koleżeńskiej Arkusz rozmowy pohospitacyjnej Szkolenia dla nauczycieli IX LO w Krakowie Wizyta Pani Dagmar Barzen, Prezydenta Aufsichts - und Dienstleistungsdirektion (ADD) W IX LO w Krakowie Wartość projektu Jak wykorzystać raport z ewaluacji zewnętrznej do planowania rozwoju szkoły Hospitacja koleżeńska a praktyka doskonalenia Motywowanie i aktywizowanie uczniów do nauki Realizacja programu kulturalnego w trakcie kolejnych mobilności... 30

2 Projekt zrealizowany przy wsparciu finansowym uzyskanym z Komisji Europejskiej w ramach Programu Uczenie się przez całe życie COMENIUS PARTNERSKIE PROJEKTY REGIO Wyłączną odpowiedzialność za treść publikacji ponosi wydawca: Kuratorium Oświaty w Krakowie Opracowanie: Mariusz Maziarz, Aniela Kamińska Skład: Agencja Reklamowa NOVUM Kraków Druk: Zakład Poligraficzny A. Kozień, Bolechowice, ul. Jurajska 137 Korekta: Danuta Strzelczyk Kwiędacz Zdjęcia: Uczestnicy Projektu Nakład: 1000 szt.

3 Projekt Comenius Regio Od raportu do sukcesu szkoły jest próbą odpowiedzi na pytania związane z realizacją zewnętrznego nadzoru pedagogicznego w szkołach, jego efektami i rolą w rozwoju szkoły. Optymistycznie założono, że raport z zewnętrznej ewaluacji, a dokładnie informacje w nim zawarte odnoszące się do czterech obszarów Efektów pracy szkoły, Procesów zachodzących w szkole, Funkcjonowania szkoły w środowisku oraz Zarządzania szkołą - może wpłynąć na doskonalenie pracy szkoły, a tym samym na jej sukces w określonych obszarach. Istotą projektu Comenius Regio, którego beneficjentem jest Kuratorium Oświaty, było przejście wraz ze szkołą biorącą udział w projekcie - IX Liceum Ogólnokształcącym im. Zygmunta Wróblewskiego w Krakowie oraz placówką doskonalenia nauczycieli - Małopolskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli drogi od ewaluacji zewnętrznej do sukcesu. Projekt realizowany był w partnerstwie z Niemcami, krajem związkowym Nadrenią - Palatynatem. Ze strony niemieckiej w projekcie brali udział: Dyrekcja Nadzoru i Usług w Trewirze, Konrad-Adenauer-Gimnazjum w Westerburgu oraz Krajowy Instytut Pedagogiczny w Speyer. W IX Liceum Ogólnokształcącym przeprowadzona została przez wizytatorów Kuratorium Oświaty całościowa ewaluacja zewnętrzna, w wyniku której powstał raport przekazany Dyrektorowi Szkoły. W wyniku wniosków z analizy raportu podjęte zostały w Szkole wielokierunkowe działania (szczegółowo opisane są one w materiałach autorstwa pani Anny Urbańskiej oraz nauczycieli IX LO) w obszarze realizowanego doskonalenia zawodowego nauczycieli, procesów zachodzących na zajęciach edukacyjnych, a dotyczących szczególnie angażowania, aktywizowania i motywowania uczniów. Wprowadzane zmiany były monitorowane w ramach realizowanego przez Dyrektora Szkoły nadzoru pedagogicznego. Nauczyciele - konsultanci z Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli również zapoznali się z raportem z ewaluacji przeprowadzonej w IX LO. Ze swej strony, w wyniku analizy informacji zawartych w raporcie, zaproponowali i przeprowadzili zajęcia/warsztaty dla grupy nauczycieli Szkoły (szczegółowe informacje są zawarte w materiałach autorstwa Pani Wicedyrektor Małgorzaty Dutki Muchy oraz nauczycieli konsultantów). Jednym z elementów projektu były warsztaty prowadzone w Krakowie przez ekspertów z Centrum Zarządzania Zasobami Ludzkimi w Bopparcie (oddział Krajowego Instytutu Pedagogicznego). W warsztatach na temat: Hospitacji koleżeńskiej brali udział nauczyciele IX LO oraz nauczyciele - konsultanci z MCDN-u. W czasie realizacji projektu Comenius Regio odbyło się w czerwcu 2011 r. w Krakowie spotkanie wszystkich partnerów biorących udział w projekcie z Panią Prezydent ADD Dagmar Barzen. Zachęcam Państwa do zapoznania się z podejmowanymi przez instytucje uczestniczące w projekcie działaniami i efektami oraz skorzystania z dobrej praktyki. Małopolski Kurator Oświaty 3 kurator@kuratorium.krakow.pl

4 Aufsicht und Dienstleistungsdirektion 4 Dyrekcja Nadzoru i Usług (ADD) w Trewirze jest urzędem centralnym na poziomie kraju Nadrenia - Palatynat. W instytucji pracuje ok pracowników w różnych obszarach kompetencyjnych. Do zadań ADD należą: współpraca międzynarodowa, samorządowy nadzór finansowy nad miastami oraz powiatami, samorządowy system zasiłków, ochrona zabytków, ochrona przeciwpożarowa oraz zapobieganie katastrofom, usuwanie niebezpiecznych materiałów, fundacje, administracja szkolna oraz administracja rolnictwa i uprawy winorośli. ADD jest instytucją nadrzędną dla wszystkich nauczycieli i dyrektorów szkół publicznych (w ok szkołach zatrudnionych jest ok. 44 tysiące nauczycieli) i sprawuje nadzór pedagogiczny nad całym systemem oświaty w regionie. Pracownicy nadzoru odpowiedzialni są za dobór kadr w szkołach publicznych; są przełożonymi nauczycieli i dyrektorów szkół zarówno w aspekcie służbowym, jak i dyscyplinarnym. Urzędowi temu podlega również Agencja ds. Zapewnienia Jakości, Ewaluacji oraz Autonomii Szkół (Agentur für Qualitätssicherung, Evaluation und Selbstständigkeit von Schulen - AQS). AQS przeprowadza ewaluację zewnętrzną szkół publicznych na terenie kraju.

5 Kuratorium Oświaty w Krakowie Kuratorium Oświaty w Krakowie swoim zasięgiem obejmuje teren województwa małopolskiego. Posiada delegatury w Tarnowie, Nowym Sączu, Nowym Targu i Wadowicach. Główna siedziba mieści się w Krakowie na ul. Basztowej 22. Małopolski Kurator Oświaty zatrudnia 120 pracowników merytorycznych oraz 52 pracowników administracyjnych. Małopolski Kurator Oświaty realizuje politykę oświatową państwa, współdziałając w tym zakresie z organami jednostek samorządu terytorialnego. Sprawuje nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i placówkami (ok. 6 tys.), w których uczy się prawie pół miliona uczniów oraz zatrudnionych jest ok. 70 tysięcy nauczycieli. Kurator współdziała z organami prowadzącymi szkoły i placówki w zakresie dokonywania oceny pracy dyrektorów szkół i placówek, opracowuje programy wykorzystania środków na dofinansowanie doskonalenia nauczycieli. Kolejną kompetencją leżącą w gestii Małopolskiego Kuratora Oświaty jest organizacja na obszarze województwa olimpiad, konkursów, turniejów, przeglądów oraz innych form współzawodnictwa uczniów. Kurator Oświaty współdziała z Okręgową Komisją Egzaminacyjną w sprawach związanych z przeprowadzaniem sprawdzianów i egzaminów, a także doskonaleniem nauczycieli w zakresie diagnozowania, oceniania, egzaminowania i badania osiągnięć edukacyjnych uczniów. Kurator Oświaty pełni funkcje koordynującą, wspomagającą oraz nadzorującą w zakresie organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży na obszarze województwa w okresie ferii letnich i zimowych. Wykonuje zadania z zakresu pragmatyki nauczycieli: nadaje nauczycielowi mianowanemu stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego, prowadzi nadzór nad czynnościami podejmowanymi w postępowaniu o nadanie stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego i mianowanego oraz składa wniosek do Kapituły o nadanie tytułu honorowego profesora oświaty. 5

6 Partner w Projekcie Pädagogisches Landesinstitut 6 Krajowy Instytut Pedagogiczny Nadrenii - Palatynatu (Das Pädagogische Landesinstitut Rheinland- -Pfalz) został założony 1 sierpnia 2010 roku. W Instytucie połączone zostały trzy wcześniej działające instytucje zajmujące się doskonaleniem nauczycieli, doradztwem w kwestiach psychologicznych, pedagogicznych oraz technologiami informacyjno - komunikacyjnymi. Instytut jest organem podporządkowanym bezpośrednio ministerstwu odpowiedzialnemu za oświatę. Instytut oferuje kadrze pedagogicznej oraz szkołom kompleksowy system wspierania w realizacji ich zadań dydaktyczno wychowawczych, w wyzwaniach związanych z rozwojem szkoły, jak również w realizacji bieżących zadań. System ten zawiera w szczególności ofertę rozwoju osobowościowego poprzez doskonalenie zawodowe, doradztwo metodyczno pedagogiczne oraz rozwój szkoły poprzez stosowanie technologii informacyjno komunikacyjnych. Instytut składa się z czterech działów: 1. Rozwój kadr. 2. Rozwój szkoły. Kwestie pedagogiczno - metodyczne. 3. Pomoc psychologiczno- pedagogiczna. 4. Technologie informacyjno- komunikacyjne. 5. Centrum Zarządzania Oświatą i Zasobami Ludzkimi (ZfS). Za realizację projektu odpowiada Centrum Zarządzania Oświatą i Zasobami Ludzkimi (ZfS). Jest ono odpowiedzialne za doskonalenie, wspieranie, podnoszenie kwalifikacji kadry zarządzającej oświatą w ramach celów i zadań Instytutu.

7 Partner w Projekcie Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli - MCDN jest publiczną, akredytowaną placówką doskonalenia nauczycieli prowadzoną przez Samorząd Województwa Małopolskiego i realizującą swoje statutowe zadania na poziomie regionalnym. Siedziba główna MCDN znajduje się w Krakowie, ul. Lubelska 23. MCDN posiada cztery jednostki: - MCDN Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie - MCDN Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Nowym Sączu - MCDN Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Oświęcimiu - MCDN Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Tarnowie Misją MCDN jest wspieranie rozwoju zawodowego nauczycieli i kadry oświatowej oraz rozwój organizacyjny placówek oświatowych w drodze do jakości. Klientami są: - kadra kierownicza oświaty, - pracownicy nadzoru pedagogicznego, - pracownicy jednostek samorządu terytorialnego - doradcy metodyczni, - nauczyciele wszystkich typów szkół i placówek oświatowych, - pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznych. Oferta doskonalenia obejmuje: - kursy kwalifikacyjne i nadające uprawnienia, - warsztaty, konferencje, seminaria, fora edukacyjne, - szkolenia członków rady pedagogicznej, - konsultacje, - wspomaganie szkół i placówek oświatowych, - sieci współpracy i samokształcenia, - projekty o zasięgu regionalnym, krajowym i międzynarodowym. Wydawany jest miesięcznik HEJNAŁ OŚWIATOWY. Aktualnie realizowane są innowacyjne projekty systemowe: DiAMEnT dostrzec i aktywizować możliwości, energię, talenty, Modernizacja systemu doskonalenia kadr szkół zawodowych w Małopolsce, LDC - Laboratorium Dydaktyki Cyfrowej dla Szkół Województwa Małopolskiego. 7

8 Partner w Projekcie Gimnazjum im. Konrada Adenauera w Westerburgu 8 Gimnazjum im. Konrada Adenauera (KAG) w Westerburgu posiada 50-letnią tradycję. Uczęszcza do niego ponad 1100 uczennic i uczniów. Lekcje prowadzone są w klasach od pierwszej do trzynastej, oferowana jest mała matura i egzamin zawodowy, ale podstawowym celem jest doprowadzenie uczniów do matury. Szkoła prowadzi kształcenie w obszarach: językowym, ekologicznym, przyrodniczym, kompetencji medialnych, artystycznym i muzycznym. Szkoła przykłada dużą rolę do odpowiedniego i odpowiedzialnego kształcenia, zapewniającego uczniom spełnienie ich ról w społeczeństwie. Gimnazjum od dziesięciu lat organizuje wymianę uczniowską z IX Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie. Gimnazjum w 2003 roku opracowało program rozwoju szkoły, który realizowany był w latach Po tym okresie szkoła zaczęła budować swój wizerunek, który został zaakceptowany przez wszystkie gremia szkolne. Opracowane zostały długofalowe potrzeby wynikające z programu rozwoju szkoły oraz opracowanego obrazu szkoły. Po przeprowadzeniu przez AQS zewnętrznej ewaluacji, wypracowano cele, które stały się wytycznymi pracy na trzy lata. Działania podjęte w projekcie Comenius Regio stały się integralną częścią programu rozwoju Gimnazjum im. Konrada Adenauera.

9 Partner w Projekcie IX Liceum Ogólnokształcące im. Z. Wróblewskiego w Krakowie Liceum Ogólnokształcące im. Z. Wróblewskiego w Krakowie jest szkołą z 50-letnią tradycją. Prawie 30% uczących IX się, to uczniowie mieszkający poza Krakowem. Szkoła ukierunkowana jest na pracę z uczniem osiągającym na poprzednim etapie kształcenia wyniki dobre i średnie. Systemowo wspierani są uczniowie mający trudności w nauce, ale też wspomagany jest rozwój uczniów uzdolnionych. Szkoła jest bezpieczna, w swojej pracy wychowawczej ukierunkowana jest na wychowanie ku wartościom oraz wychowanie patriotyczne, co jest akceptowane zarówno przez uczniów, jak i rodziców oraz wysoko cenione przez środowisko lokalne. Uczniowie mają stworzone warunki do nabywania wiadomości określonych w podstawie programowej oraz umiejętności kluczowych poprzez stosowanie przez nauczycieli różnorodnych metod i sposobów nauczania. Rozwój uczniów wspierają podejmowane przez nauczycieli przedsięwzięcia w zakresie współpracy ze szkołami partnerskimi w Niemczech i we Włoszech, realizacji projektów językowych, przedmiotowych i międzyprzedmiotowych oraz wykorzystywanie zasobów naukowych i kulturalnych Krakowa. W Szkole dba się o to, by zajęcia edukacyjne odbywały się w dobrych warunkach lokalowych, w salach wyposażonych w pomoce dydaktyczne, sprzęt komputerowy i audiowizualny, by uczniowie mieli możliwość korzystania z dobrze wyposażonej szkolnej biblioteki z centrum multimedialnym. 9

10 O projekcie 10 OD RAPORTU Z EWALUACJI ZEWNETRZNEJ DO SUKCESU SZKOŁY CELE GŁOWNE Wymiana wzajemnych doświadczeń i wiedzy w zakresie wspomagania/wsparcia szkół (dyrektora i nauczycieli) w celu osiągania wyższej jakości Wsparcie dyrektora i nauczycieli w działaniach (metodycznych, społecznych...), które mają wpływ na sytuację uczenia w celu doskonalenia jakości pracy nauczyciela. Kuratorium Oświaty w Krakowie MCDN w Krakowie IX LO w Krakowie PROBLEM Sposoby wykorzystania raportu z ewaluacji zewnętrznej w pracy szkoły Konieczność dostosowania do potrzeb szkoły szkoleń w zakresie wykorzystania wyników ewaluacji zewnętrzej do podniesienia jakości pracy szkoły Dostosowanie procesu nauczania w szkole do wymagań stawianych przez MEN DZIAŁANIA Poznanie (zadania, cele, struktura) jednostek odpowiedzialnych za wspomaganie dyrektorów i nauczycieli - IP i WOM MCDN. Analiza raportów poewaluacyjnych przez szkoły pod kątem pól rozwoju. Poznanie możliwości pomocy szkołom (dyrektor/ nauczyciele) w zakresie wykorzystania wyników ewaluacji zewnetrznej do podniesienia jakości pracy szkoły. Wypracowanie form pomocy (szkolenia, warsztaty, konsultacje) dla dyrektora szkoły oraz nauczycieli - oferta dla szkół poewaluacyjnych Prowadzenie przykładowych form doskonalenia przez polskich i niemieckich konsultantów/doradzców ze szczególnym uwzględnieniem procesu uczenia KOORDYNATORZY PARTNERZY ADD w Trewirze Pädagogisches Landesinstitut RP w Boppart Konrad-Adanauer Gimnasium w Westerburgu CELE Wskazanie pól rozwoju na podstawie analizy raportu oraz wniosków poewaluacyjnych Stworzenie oferty edukacyjnej przez Ośrodki Doskonalenia - form szkoleniowych wspomagających nauczycieli i dyrektorów Uzyskanie wyższej jakości nauczania poprzez wykorzystania doskonalenia nauczycieli REZULTATY Pełne wykorzystanie raportu z ewaluacji przez szkołę Wypracowanie form pomocy dla dyrektora i nauczycieli Wykorzystanie wypracowanych form w praktyce Wdrażanie działań w proces nauczania Obserwowalne/mierzalne zmiany

11 Wizyta studyjna Westerburg Boppart listopada 2011 r. 11 Konrad Adenauer Gimnazjum w Westerburgu Poznanie Szkoły. Wyniki ewaluacji zewnętrznej w KAG. Cele przyjęte przez Szkołę do realizacji po ewaluacji zewnętrznej. Hospitacje i omawianie lekcji. Krajowy Instytut Pedagogiczny Centrum Zarządzania Oświatą w Boppardzie Poznanie struktury, zadań i celów PL. Wspomaganie nauczycieli w zakresie doradztwa zespołowego i hospitacji koleżeńskiej. Prezentacja praktycznego wykorzystania nabytych umiejętności przez nauczycieli KAG.

12 Wizyta studyjna Kraków kwietnia 2012 r. 12 Kuratorium Oświaty w Krakowie Spotkanie z Małopolskim Kuratorem Oświaty. Zapoznanie z zadaniami KO w Krakowie. IX Liceum Ogólnokształcące im. Zygmunta Wróblewskiego w Krakowie Poznanie Szkoły. Proces ewaluacji zewnętrznej w Szkole, wyniki ewaluacji, działania podejmowane przez Szkołę. Hospitacje i omawianie lekcji. Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie Zapoznanie z celami, zadaniami oraz obszarem działań MCDN. Oferta edukacyjna MCDN.

13 Wizyta studyjna Koblenz - Westerburg września 2012 r. 13 ADD Rola nadzoru pedagogicznego wobec szkół po ewaluacji zewnętrznej w Nadrenii - Palatynacie. Wspomaganie szkół przez Pädagogisches Landesinstitut. Prezentacja przez Dyrektora KAG efektów podejmowanych działań.

14 Wizyta studyjna Kraków 25 lutego 1 marca 2013 r. 14 IX LO i MCDN Relacje z wyników podejmowanych działań w partnerskich instytucjach. KO Wartości Projektu wartość dodana.

15 Spotkania wizytatorów ds. ewaluacji Kuratorium Oświaty w Krakowie z nauczycielami konsultantami Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie 15 W ramach działań projektowych odbyły się trzy spotkania robocze wizytatorów z nauczycielami konsultantami MCDN u. Pierwsze spotkanie (16 stycznia 2012 r.) - nauczyciele - konsultanci MCDN zapoznani zostali z zasadami ewaluacji w polskiej szkole, narzędziami wykorzystywanymi w czasie ewaluacji oraz z platformą NPSEO, na której zbierane są dane i opracowywany jest raport po ewaluacji. Drugie spotkanie (3 lutego 2012 r.) nauczyciele - konsultanci po zapoznaniu się z raportem z ewaluacji przeprowadzonej w IX LO wskazali z ich punktu widzenia obszary wymagające ewentualnego wsparcia oraz opracowali propozycję szkoleń dla nauczycieli IX LO, które mogą być realizowane przez pracowników MCDN w czasie trwania Projektu. Trzecie spotkanie (13 września 2012 r.) omówione zostały wnioski wynikające z analizy raportów z ewaluacji zewnętrznych przeprowadzonych w małopolskich szkołach i placówkach w roku szkolnym 2011/2012. Wnioski zostaną wykorzystane przy opracowywaniu oferty szkoleniowej przez MCDN dla szkół i placówek w Małopolsce. Spotkania prowadzili pracownicy Kuratorium Oświaty w Krakowie - Pani Aniela Kamińska i Pan Mariusz Maziarz st. wizytatorzy ds. ewaluacji.

16 Wizyta ekspertów Landespädagogisches Institut 4 7 marca 2012 r. 16 Na zaproszenie koordynatora Projektu przyjechali do Krakowa przedstawiciele Centrum Zarządzania Szkołą Krajowego Instytutu Pedagogicznego w Boppart, zajmującego się kadrą zarządzającą oświatą w Nadrenii-Palatynacie, Pan Carl-Anton Gleichenstein dyrektor wydziału oraz Pan Michael Pelzer referent. Tematyką spotkań z ekspertami była Hospitacja koleżeńska. W seminarium i warsztatach uczestniczyli nauczyciele - konsultanci ze wszystkich ośrodków MCDN oraz nauczyciele z IX Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie. Seminarium poświęcone było omówieniu celów i zasad, na których opiera się obserwacja koleżeńska. Omówiono mapę priorytetów (precyzowanie celów obserwacji koleżeńskiej) oraz związane z tymi obserwacjami bariery psychologiczne. Prowadzący wykorzystali film z obserwacji lekcji, który posłużył jako materiał do analizy i dyskusji nad zaletami i wadami poszczególnych procedur obserwacji koleżeńskiej. Część warsztatowa przebiegała z wykorzystaniem procedury obserwacji lekcji oraz wzorem rozmowy z obserwowanym nauczycielem. Przeprowadzano symulacje rozmów. Przeprowadzone warsztaty wyposażyły uczestników w wiedzę na temat hospitacji koleżeńskiej, jej zalet i przydatności oraz ich wpływu na podniesienie jakości nauczania (w załączeniu materiały wypracowane w IX Liceum Ogólnokształcącym).

17 Arkusz hospitacji koleżeńskiej 17 HOSPITACJA KOLEŻEŃSKA ARKUSZ OBSERWACJI LEKCJI NAUCZYCIEL HOSPITOWANY. /PRZEDMIOT /KLASA../DATA.. NAUCZYCIEL HOSPITUJĄCY. Element lekcji Zakres realizacji Uwagi 1 Cel lekcji jest wyraźnie czytelny/określony 1/2/3/4/5/ 2 Lekcja nawiązuje do zdobytej wcześniej wiedzy/rekapitulacja 1/2/3/4/5/ 3 Uczniowie pracują metodami aktywizującymi 1/2/3/4/5/ 4 Ćwiczone są umiejętności kluczowe 1/2/3/4/5/ 5 Nauczane treści, wymagania i materiały są dostosowane do poziomu uczniów 1/2/3/4/5/ 6 Uczniowie są motywowani do pracy/informacja zwrotna 1/2/3/4/5/ 7 Czas lekcji jest efektywnie wykorzystany/ odpowiednie tempo 1/2/3/4/5/ 8 Lekcja ma uporządkowany przebieg 1/2/3/4/5/ 9 Atmosfera lekcji sprzyja nauce 1/2/3/4/5/ 10 Nauczyciel sprawdza stopień realizacji celu lekcji 1/2/3/4/5/ 11 Nauczyciel zadaje pracę domową 1/2/3/4/5/ Opracowanie: Zespół zadaniowy ds. hospitacji koleżeńskiej IX Liceum Ogólnokształcące im. Zygmunta Wróblewskiego w Krakowie

18 Arkusz rozmowy pohospitacyjnej 18 IX Liceum Ogólnokształcące im. Zygmunta Wróblewskiego w Krakowie HOSPITACJA KOLEŻEŃSKA Arkusz rozmowy po hospitacji koleżeńskiej Nauczyciel Przedmiot.. Klasa Data... Lp. Nauczyciel hospitujący Nauczyciel hospitowany 1 Przypomnienie celów hospitacji 2 Wypowiedź nauczyciela hospitowanego 3 Wymiana myśli hospitowany hospitujący 4 Sugerowanie zmian prze obie strony 5 Zebranie pomysłów na zmiany 6 Zapisanie pomysłów 7 Ustalenie terminu kolejnej hospitacji Opracowanie: Zespół zadaniowy ds. hospitacji koleżeńskiej

19 Szkolenia dla nauczycieli IX LO w Krakowie Realizując założenia projektu Od raportu z ewaluacji zewnętrznej do sukcesu szkoły i konkretne działania wpisane w jego strukturę, Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli opracowało specjalną ofertę szkoleniową dla nauczycieli IX LO w Krakowie. Pierwsze szkolenie Aktywizujące metody nauczania odbyło się 20 marca 2012 roku. Miało ono na celu prezentację walorów metod aktywizujących, zachęcenie uczestników do ich stosowania oraz zainspirowanie do szukania nowych, niekonwencjonalnych rozwiązań metodycznych na różnych przedmiotach. Drugie szkolenie Uczniowski projekt edukacyjny odbyło się 30 października 2012 roku. Szkolenia prowadziła Małgorzata Wojnarowska, nauczyciel konsultant, kierownik Działu Doskonalenia i Doradztwa MCDN ODN w Krakowie. 19 biuro@mcdn.edu.pl

20 Wizyta Pani Dagmar Barzen Prezydenta Aufsichts-und Dienstleistungsdirektion (ADD) 20 Na zaproszenie Małopolskiego Kuratora Oświaty w dniach od 4 do 6 czerwca 2012 r. gościła w Krakowie Pani Dagmar Barzen Prezydent Dyrekcji Nadzoru i Usług w Trewirze (Nadrenia - Palatynat) (Aufsichtsund Dienstleistungsdirektion w Trier). W czasie wizyty poświęcono dużo czasu na rozmowy na temat realizowanych wspólnie projektów Comenius Regio. Odbyło się spotkanie ze wszystkimi partnerami Małopolskiego Kuratora Oświaty w realizowanych dotąd projektach Comenius Regio (Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie, Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie, IX i XII Liceum Ogólnokształcące). W latach realizowany był projekt Od nadzoru pedagogicznego, zewnętrznych egzaminów do oceny jakości pracy szkół oraz Od raportu z ewaluacji zewnętrznej do sukcesu szkoły, który jest realizowany od 2011 r. Rozmawiano również o planach na przyszłość między innymi o kolejnym projekcie Comenius Regio.

21 Wartość dodana projektu - korzyści wynikające dla nauczycieli IX Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie 21 Przeprowadzone wśród grona pedagogicznego rozmowy wykazały, że nauczyciele odczuwają wielorakie korzyści dla ich pracy pedagogicznej. Można je podzielić na kilka obszarów. Do najbardziej istotnych wynikających z tematu projektu, czyli wykorzystanie wyników ewaluacji zewnętrznej do podniesienia jakości pracy szkoły zostało zaliczone podniesienie kompetencji grona pedagogicznego IX LO osiągnięte dzięki realizacji wspólnych działań ze szkołą partnerską KAG w Westerburgu oraz wspólnymi szkoleniami z zakresu hospitacji koleżeńskiej. Projekt Comenius Regio umożliwił - zdaniem nauczycieli - dużą promocję szkoły w środowisku poprzez upowszechnianie dobrych praktyk we współpracy z MCDN. Inne korzyści, które przyniósł projekt Comenius Regio to integracja grona pedagogicznego, otwartość na zmiany i wzmocnienie kultury szkolnej. IX Liceum Ogólnokształcące w Krakowie po zakończeniu projektu Comenius Regio wartość dodana Aleksandra Pagacz-Pociask Wartość dodana po zakończeniu projektu Comenius Regio , zwana także bilansem zysków, jest wieloaspektowa i dotyczy wszystkich podmiotów Szkoły: dyrektora, nauczycieli i uczniów. W odniesieniu do uczniów najistotniejsze jest upowszechnienie aktywnych metod pracy na lekcjach, co znacząco wpłynęło na zmotywowanie ich do nauki, na kształtowanie postaw społecznych uczniów, współpracę w grupie. Na obserwowanych lekcjach uczniowie częściej występują w roli badaczy, prezentują efekty swojej pracy na forum, zgłaszają sugestie i pomysły dotyczące realizacji lekcji; niektóre z nich nauczyciele uwzględniają w toku zajęć lekcyjnych. Upowszechnienie aktywnych metod pracy pomogło nauczycielom uwzględniać style uczenia się uczniów, ich osobiste strategie. Nauczyciele łatwiej motywują uczniów do poszukiwania odpowiedzi na pytania: po co się uczą i w jaki sposób mogą przyjąć współodpowiedzialność za ten proces. Sztuka wystąpień publicznych, wzajemne uczenie się od siebie, lekcje o uczeniu się - na stałe wpisały się w rzeczywistość szkolną IX Liceum Ogólnokształcącego. Raport z ewaluacji, jego odczytanie i analiza wpłynęły na współpracę nauczycieli IX LO, uaktywnili się liderzy zmian, w szczególności trzy osoby, które pokierowały nową wewnętrzszkolną aktywnością tj. wdrażaniem hospitacji koleżeńskiej. Anna Urbańska lo9@poczta.fm

22 W IX LO w Krakowie 22

23 JAK WYKORZYSTAĆ RAPORT Z EWALUACJI ZEWNĘTRZNEJ DO PLANOWANIA ROZWOJU SZKOŁY? 23,,Trzeba doprowadzić do sytuacji, gdy większość nauczycieli będzie traktować ewaluację za tak samo naturalną czynność jak nauczanie. Od października 2009 roku w polskim systemie oświatowym funkcjonuje nadzór pedagogiczny w formie ewaluacji pracy szkół i placówek. W wyniku przeprowadzanych ewaluacji zewnętrznych powstają raporty zawierające informacje o efektach, procesach i specyficznych dla danej placówki działaniach. Raporty są upublicznione na platformie internetowej i pozwalają wszystkim zainteresowanym zapoznać się ze specyfiką każdej z placówek. Raport z ewaluacji zewnętrznej jest bazą danych dla poddanej ewaluacji instytucji oświatowej, ale także dla placówki doskonalenia, która może wykorzystać zgromadzone informacje do opracowania form wsparcia i pomocy szkole. W chwili obecnej w systemie znajduje się ponad 9000 raportów i z każdym dniem pojawiają się nowe. Podstawą prawidłowego odczytania wyników ewaluacji zewnętrznej jest właściwe zrozumienie wymagań państwa, które powinny realizować szkoły i placówki, aby umożliwić sukces każdemu uczniowi. Stąd też szczególna rola wyznaczona jest systemowi ewaluacji oświaty, który poprzez zbieranie informacji o funkcjonowaniu szkół i placówek oświatowych, określa, w jakim stopniu wypełniają one wymagania państwa w zakresie edukacji. Wizyta osób wyznaczonych do przeprowadzenia ewaluacji niejednokrotnie wywołuje pewne obawy dyrektora szkoły oraz nauczycieli. Są one nieuzasadnione, gdyż ewaluacja zewnętrzna ma być dla szkoły narzędziem wsparcia, ma zachęcić dyrektora i nauczycieli do refleksji nad jej wynikami oraz wskazać, że badanie to jest celowe i daje informacje przydatne w nieustannym dążeniu do poprawy jakości ich pracy. Raport ma służyć rozwojowi szkoły, pokazać, w czym szkoła jest już dobra, wskazać te obszary, w których osiąga sukcesy, ale ma także Henryk Mizerek Efektywna autoewaluacja w szkole. Od czego zacząć? wskazać te elementy, które wymagają poprawy, na które dyrektor i nauczyciele powinni zwrócić większą uwagę. W analizie treści raportu oraz zaplanowaniu i podjęciu odpowiednich działań, służących poprawie i doskonaleniu jakości pracy szkoły pomocne jest Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli, które w swojej ofercie doskonalenia proponuje wsparcie szkół i placówek, zgodne z ich zdiagnozowanymi potrzebami. Kto czyta raport z ewaluacji zewnętrznej? Do kogo jest kierowany? Odbiorcami raportu są sami badani i ich środowisko lokalne czyli dyrektor, nauczyciele, uczniowie, rodzice, partnerzy szkoły i placówki. To oni powinni raport przeanalizować, nawet jeśli nie brakuje w nim wymarzonych literek A. Raport trafia do organu prowadzącego oraz wykorzystywany jest przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny w celu upowszechnienia przykładów dobrych praktyk oraz promowania wykorzystania ewaluacji w procesie doskonalenia jakości pracy szkoły. Niebezpieczną praktyką byłoby odłożenie raportu na półkę, bez analizy jego wyników i wniosków, zastanowienia się nad tym, co z niego wynika. Decydującą czynnością w procesie ewaluacji jest wspólna dyskusja nad oceną wyników, która może służyć podjęciu decyzji, co do kierunków dalszych działań. Może to odbywać się w różnych zespołach nauczycieli. Sposób wykorzystania raportu określa dyrektor, po konsultacji z radą pedagogiczną, z samorządem uczniowskim, radą rodziców i organem prowadzącym. Włączenie organu prowadzącego do konsultacji, w wielu przypadkach jest pomocne, gdyż poprawia jakość pracy szkoły poprzez przym.dutka-mucha@krakow.mcdn.edu.pl

24 24 znawanie dodatkowych środków finansowych stosownie do potrzeb. Na podstawie dogłębnej analizy raportu można wskazać pola rozwoju i określić cele, które szkoła chce osiągnąć. Projekt Comenius Regio Od raportu z ewaluacji zewnętrznej do sukcesu szkoły został przygotowany po rozpoznaniu w polskich szkołach niektórych problemów. Należą do nich: niezbyt duże umiejętności wykorzystania raportu z ewaluacji zewnętrznej do podniesienia jakości pracy szkoły oraz niewystarczająca oferta szkoleń przygotowywanych przez ośrodki doskonalenia w zakresie wykorzystania ewaluacji zewnętrznej do planowania rozwoju szkoły. Wymiana doświadczeń, wiedzy i przykładów dobrych praktyk sprowadzała się do konkretnych działań podejmowanych w instytucjach partnerskich realizujących projekt. Starsi wizytatorzy Kuratorium Oświaty w Krakowie: Pani Aniela Kamińska i Pan Mariusz Maziarz podzielili się swoim doświadczeniem w zakresie ewaluacji zewnętrznej podczas spotkania z nauczycielami konsultantami Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Przedstawili wyniki raportu z ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w IX Liceum Ogólnokształcącym im. Zygmunta Wróblewskiego w Krakowie oraz zapoznali uczestników z narzędziami wykorzystywanymi w badaniu. Na podstawie analizy treści raportu nauczyciele konsultanci sformułowali wnioski poewaluacyjne oraz wskazali pola rozwoju. Tym samym poznano możliwości pomocy tej Szkole i wypracowano konkretne formy wsparcia: szkolenia, warsztaty i konsultacje dla Dyrektora Szkoły oraz dla nauczycieli IX LO w Krakowie. W ramach realizacji projektu Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli przygotowało i przeprowadziło warsztaty dotyczące,,aktywizujących metod nauczania oraz,,uczniowskiego projektu edukacyjnego. Aby proces nauczania realizowany w szkole dostosować do wymagań stawianych przez MEN, należy wdrażać konkretne działania. Z pewnością należy do nich doskonalenie nauczycieli, wspomaganie ich w obszarze i zakresie wyznaczonym w wyniku ewaluacji. Niezwykle ważne jest, aby zarówno szkoły, jak i placówki ewaluowały w kierunku organizacji uczących się. Instytucje te, poddając ciągłej refleksji i ustawicznemu doskonaleniu swoją pracę, wykorzystując m.in. raport z ewaluacji zewnętrznej, staną się wzorem nieustannego rozwoju w zmieniającej się rzeczywistości. Udział Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w projekcie Od raportu z ewaluacji zewnętrznej do sukcesu szkoły i doświadczenia wynikające z podjętych działań zostały wykorzystane w codziennej pracy instytucji. Propozycje form doskonalenia wspomagające szkoły po ewaluacji w zakresie wykorzystania wyników i wniosków z ewaluacji zewnętrznej do podnoszenia jakości pracy szkoły były realizowane w ramach,,akademii Zarządzania dla dyrektorów szkół, na warsztatach dla nauczycieli i doradców metodycznych oraz dla uczestników kursu kwalifikacyjnego z zakresu organizacji i zarządzania oświatą. Oferta szkoleniowa cieszyła się dużym powodzeniem w środowisku oświatowym. Wymiana doświadczeń w ramach realizacji projektu partnerskiego ułatwiła naszej instytucji efektywne prowadzenie doskonalenia zawodowego nauczycieli w Małopolsce w zakresie wypełniania wymagań państwa stawianych wobec szkół i placówek, a tym samym planowania rozwoju szkoły na podstawie raportu z ewaluacji zewnętrznej. Małgorzata Dutka-Mucha Wicedyrektor MCDN ds. Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie m.dutka-mucha@krakow.mcdn.edu.pl

25 Hospitacja koleżeńska a praktyka doskonalenia 25 Hospitacja koleżeńska to oparta o określony system metoda, która służy analizie, refleksji oraz optymalizacji procesu dydaktycznego. Czynności te są dokonywane w gronie nauczycieli niepowiązanych ze sobą stosunkiem służbowym, stąd określenie koleżeńska w nazwie. Również określenie hospitacja należy rozumieć zgodnie z łacińskim źródłosłowem (hospes gość) i nie wiązać jej z czynnością zastrzeżoną dla przedstawicieli systemu oświaty sprawujących nadzór pedagogiczny. Zgodnie z kalendarium projektu Comenius Regio Od raportu z ewaluacji zewnętrznej do sukcesu szkoły w dniach r. przeprowadzone zostało seminarium pt.: Hospitacja koleżeńska jako element doskonalenia pracy nauczyciela. Szkolenie poprowadzili pp. Carl-Anton von Gleichenstein oraz Michael Pelzer - eksperci z Centrum Zarządzania Oświatą Krajowego Instytutu Pedagogicznego Nadrenii - Palatynatu w Boppard. Uczestniczyli w nim nauczyciele konsultanci MCDN oraz nauczyciele IX LO w Krakowie. Forma doskonalenia zrealizowana została w Małopolskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Opierając się o doświadczenie nauczycieli konsultantów oraz w odniesieniu do wspomnianego seminarium, którego przebieg zamieszczony został poniżej skonstruowana została oferta edukacyjna MCDN dotycząca hospitacji koleżeńskiej. Już od roku z wykorzystaniem opracowań dotyczących tej tematyki prowadzone są warsztaty oraz szkoleniowe rady pedagogiczne pod wspólnym tytułem: Obserwacja koleżeńska szansą na rozwój nauczyciela. Seminarium rozpoczęto od podkreślenia znaczenia hospitacji koleżeńskiej dla przeprowadzenia dobrej lekcji. Celowi temu służyło ćwiczenie polegające na określeniu, czym jest dla uczestników seminarium dobra lekcja. Dyskusja, która wywiązała się w końcowej części ćwiczenia, była owocna. Następnie zaprezentowano miejsce hospitacji koleżeńskiej w cyklu doskonalenia oraz jej zalety w porównaniu z hospitacjami prowadzonymi w ramach nadzoru pedagogicznego czy samodzielnym wyciąganiem wniosków z prowadzonych przez siebie lekcji. Wymienione zostały także warunki nieodzowne dla powodzenia hospitacji koleżeńskiej jak: otwartość, zaufanie, wzajemny szacunek, a przede wszystkim traktowanie porażki jako możliwości nauczenia się czegoś nowego. Podano definicję hospitacji oraz wyliczono korzyści wynikające z takiego rozumienia hospitacji koleżeńskiej. Hospitacja określona zostało jako sposób na pozyskanie wiedzy specjalistycznej, refleksji na temat własnej pracy oraz dobry środek do poznania innych form i stylów pracy. Ukazany został również proces przygotowania hospitacji od zaangażowania całego grona pedagogicznego, lub tylko chętnych nauczycieli, w prace nad konkretną formułą hospitacji po wypracowanie i przyjęcie do realizacji wspólnej koncepcji. Na zakończenie tej części seminarium prowadzący podzielili się przykładami dobrej praktyki, prezentując fragmenty wypracowanych przez nich arkuszy obserwacji zajęć oraz propozycje skali ocen odnoszących się do obserwowanych zjawisk, wskazanych uprzednio przez obserwowanego nauczyciela. Druga część seminarium poświęcona była konsultacjom koleżeńskim, bez których sama hospitacja nie miałaby sensu, a już na pewno niemożliwe byłoby osiągnięcie wymienionych powyżej korzyści płynących z hospitacji. Zgodnie z przedstawioną strukturą konsultacje składają się z dwóch części: krótszej, w trakcie której konkretyzowany jest temat oraz zjawiska, które według obserwowanego nauczyciela powinny podlegać obserwacji (np. stopień aktywizacji uczniów w trakcie lekcji) oraz znacznie dłuższej; można ją m.stinia@mcdn.edu.pl

26 26 określić jako część właściwą lub rozmowę pohospitacyjną. Już pierwsza część pokazuje konieczność okazania szacunku ze strony obserwujących nauczycieli dla autonomii prowadzącego nauczyciela. To właśnie obserwowany nauczyciel podaje elementy procesu dydaktycznego, które chciałby poddać obserwacji. Podkreślano, że w trakcie rozmowy należy zachowywać klarowny podział ról oraz trzymać się zalecanego porządku takiej rozmowy. W skrócie można powiedzieć, że rozmowa pohospitacyjna jest niczym innym jak informacją zwrotną i w dużej mierze dzieli się na zaprezentowanie pozytywnych elementów lekcji, pewnych deficytów, sposobów na ich ograniczenie lub wyeliminowanie oraz zakończona jest wskazaniem kierunków rozwoju obserwowanej osoby. Natomiast przedstawiony powyżej model informacji zwrotnej został w odniesieniu do hospitacji koleżeńskiej rozwinięty w celu optymalizacji korzyści oraz gwarancji autonomii obserwowanego nauczyciela. Rezultatem seminarium było opracowanie scenariusza szkolenia dotyczącego hospitacji koleżeńskiej, wykorzystywanego w ramach szkoleń i warsztatów prowadzonych przez Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Przeszkody na drodze edukatora zachęcającego nauczycieli do idei hospitacji koleżeńskiej Zawarte poniżej refleksje są efektem szkoleń poświęconych hospitacji koleżeńskiej przeprowadzonych dla doradców metodycznych oraz nauczycieli. Edukator, starając się przekonać nauczycieli do wprowadzenia hospitacji koleżeńskiej, musi liczyć się z tym, że pomysł będzie przez część nauczycieli, przynajmniej w pierwszej fazie, przyjęty bardzo ostrożnie i bez entuzjazmu. Bardzo istotnym elementem każdego szkolenia jest wskazanie pozytywnych efektów zastosowania określonej metody, techniki czy strategii. Również w tym wypadku należy podkreślić następujące korzyści wynikające ze stosowania hospitacji koleżeńskiej: Jest ona istotnym punktem wyjścia dla wspólnego tworzenia rozwiązań dydaktycznych. W jej trakcie pozyskiwane są informacje dotyczące pomijanych dotychczas elementów procesu dydaktycznego. Pobudza ona do refleksji. Wspiera nauczyciela w jego pracy poprzez dzielenie się problemami z innymi pedagogami. Umożliwia wzajemne uczenie się. Dzięki jej stosowaniu dochodzi do efektów synergicznych. Natomiast dla tych nauczycieli, którzy dostrzegą w tej metodzie jedynie dodatkową pracę, będzie to okazją do poszukania argumentów przeciwko wprowadzeniu jej na terenie swojej szkoły. Dwa najczęściej powtarzające się argumenty sceptyczne wobec wprowadzenia hospitacji koleżeńskiej to: - stwierdzenie, że hospitacje takie są już od dawna prowadzone w postaci lekcji otwartych lub koleżeńskich, - kwestionowanie elementów uwzględniających psychologiczne nastawienie obserwowanego i obserwujących w trakcie hospitacji i konsultacji koleżeńskich jako zbędnych ozdobników. Istotnym elementem hospitacji koleżeńskiej jest dosłownie i w przenośni metodyczne podejście zarówno przez obserwowanego nauczyciela jak i obserwujących go kolegów. Nieodzowną częścią składową hospitacji są konsultacje koleżeńskie. Należałoby podzielić się z nauczycielami refleksją odnośnie krytykowanego nierzadko elementu psychologicznego, że wiąże się on przede wszystkim z podkreśleniem pozytywnych elementów obserm.stinia@mcdn.edu.pl

27 27 wowanej lekcji. Zabieg ten powinien być stosowany odnośnie praktycznie każdej oceny ucznia w ramach obowiązkowej informacji zwrotnej. Nauczyciel, podejmując się przeprowadzenia lekcji obserwowanej w ramach hospitacji koleżeńskiej, powinien mieć pewność, że krytyczne uwagi będą służyły jego dalszemu rozwojowi i nie staną się źródłem przytyków oraz korytarzowej oceny pracy danego nauczyciela. Życzliwy charakter wypowiadanych uwag oraz odniesienie się do pozytywnych elementów obserwowanej lekcji nie będą wtedy traktowane, jako li tylko ozdobnik. Klarowna prezentacja zasad hospitacji koleżeńskiej, umożliwienie nauczycielom wypowiedzi, podzielenie się doświadczeniami oraz sterujące dyskusją karty pracy są dobrym środkiem do przezwyciężenia problemów z akceptacją idei hospitacji koleżeńskiej na terenie danej szkoły. Mariusz Stinia nauczyciel konsultant ds. nauczania języków obcych MCDN ODN w Krakowie m.stinia@mcdn.edu.pl

28 Motywowanie i aktywizowanie uczniów do nauki 28 Rozwiązania praktyczne w świetle nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez Dyrektora IX Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie Pola rozwoju IX Liceum Ogólnokształcącego wyznaczone po raporcie z ewaluacji zewnętrznej wpisane zostały w plan nadzoru pedagogicznego dyrektora na rok szkolny 2011/2012 oraz 2012/2013. Realizację pól rozwoju dyrektor monitoruje poprzez obserwację lekcji, w tym godzin z wychowawcą, realizację zajęć pozalekcyjnych, uroczystości szkolnych, wycieczek edukacyjnych, konsultacji nauczycieli z uczniami, warsztatów dla uczniów klas maturalnych, zajęć rewalidacyjnych dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i dysfunkcjami, a także podczas dni studyjnych języków obcych i partnerskiej współpracy ze szkołami w Niemczech i we Włoszech. Dodatkowo motywowanie i aktywizowanie uczniów do nauki wpisane jest w plan doskonalenia zawodowego nauczycieli i w realizację hospitacji koleżeńskiej, w której uczestniczy 14 nauczycieli. Dyrektor zwraca również uwagę na prowadzenie dokumentacji przebiegu nauczania (np. wgląd w prace kontrolne uczniów lub w teczkę wychowawcy), badając sposób formułowania informacji zwrotnej dla ucznia i gromadzenia dowodów na jego postępy i rozwój. Podczas obserwowanych lekcji i innych aktywności nauczycieli Dyrektor zwraca również uwagę na czynności operacyjne, dążąc do rozwoju i wypracowania strategii aktywizowania uczniów. Elementy tej strategii to: indywidualizacja wymagań, ćwiczenie umiejętności kluczowych, wzajemne uczenie się od siebie, korzystanie z nabytej wcześniej wiedzy, stosowanie technologii informacyjnych, kryterialne ocenianie uczniów i informacja zwrotna, stawianie uczniów w roli badaczy itp. Z obserwacji lekcji wynika, że najczęściej stosowane formy i metody aktywizowania uczniów w IX Liceum to np.: praca w grupach, dyskusja panelowa, debata, burza mózgów, gry dydaktyczne, metoda ekspertów, uczniowski projekt edukacyjny. Dyrektor zwraca uwagę na to, by uczniowie byli współautorami lekcji, wyszukiwali i selekcjonowali materiały, pracowali w grupach, planowali i organizowali miejsce pracy. Te metody i formy pracy wymagają od nauczyciela dużej aktywności, mobilności i kreatywności ze względu na to, że powinien on dostarczyć uczniom materiały, opracować karty pracy, zróżnicować zadania ze względu na możliwości percepcyjne uczniów i ich możliwości psychofizyczne. W trakcie zajęć nauczyciel powinien stosować ocenianie wspierające, dbać o kryterialną i czytelną informację zwrotną dla ucznia, zachęcać do stawiania pytań, nie wyręczać uczniów, być otwartym, komunikatywnym, a przede wszystkim zdolnym do dialogu. Oczekiwaniem uczniów jest propozycja interesującej pracy domowej, dlatego warto rozważyć jej funkcjonalność w tym znaczeniu, by stanowiła otwarcie nowej lub każdej następnej lekcji. Taka postawa nauczyciela sprawia, że uczniowie chcą się nie tylko uczyć, ale i nauczyć. Pobudzane są ich aspiracje, motywacje poznawcze, chęci, są stymulowani do myślenia i mają poczuci satysfakcji, że następuje widoczny wzrost ich kompetencji. W związku z tym dla nauczyciela wyzwaniem jest każda lekcja. Nie można poddać się rutynie lub schematyzmowi. Każda lekcja potrzebuje wyraźnie sprecyzowanego celu głównego i zrozumiałych dla uczniów celów operacyjnych. Uczniowie chcą wiedzieć, czego nauczyciel będzie od nich wymagać po tej lekcji. Dlatego zwracają uwagę na uzasadnienie potrzeby opanowania wiadomości i umiejętności. W IX Liceum Ogólnokształcącym w czasie obserwacji lekcji zwraca się uwagę na sposób organizowania przez nauczyciela ćwiczeń rozpoznawczych, stopień opanowania wiadomości i umiejętności z poprzednich lekcji, na przydzielanie ról, wyznaczanie zadań i pobudzanie uczniów do wyprowadzania wniosków. Ćwiczenia w operowaniu nowym materiałem pozwalają zaobserwować u nauczyciela, w jaki sposób słucha, pomaga, doradza, koryguje, obserwuje i stopniowo zwiększa poziom trudności ćwiczeń nie wyręczając uczniów. Wychowawczym aspektem tej współpracy jest samoocena uczących się, a także zbieranie opinii uczniów na temat sposobu organizacji zajęć.

29 29 Dodatkowym wyzwaniem w każdej klasie dla nauczyciela stosującego aktywne metody nauczania są uczniowie zdemotywowani do nauki, wyobcowani w klasie, nie wierzący we własne siły, czasem uprzedzeni do nauczyciela i szkoły, obawiający się złych ocen, kompromitacji, czasami nie mający też wsparcia ze strony rodziców prezentujących niskie potrzeby czy aspiracje rozwojowe swoich dzieci. Tacy uczniowie powinni być przez nauczyciela dostrzeżeni i włączeni w proces lekcyjny. Cenią oni sobie szczególnie pochwałę, nagrodę, choćby w postaci podkreślenia ich wkładu w pracę w grupie, czasem przygotowanie pomocy i materiałów do lekcji. W ten sposób można liczyć na osiągnięcie przez nich wyników adekwatnych do ich możliwości, a oni sami będą funkcjonować w poczuciu sukcesu. Podsumowując: aktywne metody i motywacja uczniów do nauki to drogi do funkcjonowania ucznia w nowoczesnym społeczeństwie i świecie. Stwarzają one sytuację dydaktyczną umożliwiającą ćwiczenie umiejętności kluczowych wynikających ze Strategii Lizbońskiej; nauczyciel koniecznie musi zrezygnować z roli wykładowcy na rzecz organizatora lekcji, uświadamiać uczniom cele, drogi ich osiągania, wykorzystywać technologie informacyjne i komunikacyjne, ale przede wszystkim uświadamiać uczniom ich osobistą odpowiedzialność za naukę i rozwój. Opracowanie: Anna Urbańska Dyrektor Szkoły lo9@poczta.fm

30 Realizacja programu kulturalnego w trakcie kolejnych mobilności 30 Dla niemieckich gości: Zwiedzanie Krakowa (przejazd melexem) Wycieczka do Jaskini Wierzchowskiej Górnej (z przewodnikiem) Spotkanie z polskim folklorem udział w próbie Reprezentacyjnego Folklorystycznego Zespołu Miasta i Gminy Myślenice - Zespołu Pieśni i Tańca Ziemia Myślenicka (również nauka krakowiaka i poloneza) Zwiedzanie Opactwa Benedyktynów w Tyńcu Zwiedzanie Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius

31 31 Polscy uczestnicy programu mieli możliwość: Zwiedzania Kolonii Wycieczki po Bopparcie z przewodnikiem Zwiedzania twierdzy Ehrenbreitstein w Koblencji Zwiedzania zamku w Westerburgu Degustacji win w winiarni nad Moselą

32 32