Sprawozdanie z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

Transkrypt

1 Sprawozdanie z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Sprawozdanie za 2012 r. Numer sprawozdania 6/2012 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ul. Wspólna Warszawa Strona 1

2 SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI DZIAŁAŃ W RAMACH PROGRAMU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA Roczne Końcowe Okres sprawozdawczy Od do Numer sprawozdania 6/ Numer i nazwa Programu CCI No: 2007PL06RPO001 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Nazwa instytucji zarządzającej Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 4. Siedziba i adres podmiotu Ul. Wspólna 30 przygotowującego sprawozdanie Warszawa 5. Imię i nazwisko osoby odpowiedzialnej za realizację Programu Zofia Szalczyk Podsekretarz Stanu 6. Imię (imiona) i nazwisko osoby Magdalena Nowicka uprawnionej do kontaktu 7. Numer telefonu i faksu osoby uprawnionej do kontaktu tel , fax.: Adres poczty elektronicznej osob Magdalena.Nowicka@minrol.gov.pl uprawnionej do kontaktu Strona 2

3 DEKLARACJA ZGODNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU Z POLITYKAMI WSPÓLNOTY Oświadczam, że Program był realizowany zgodnie z prawem wspólnotowym, obejmującym w szczególności przestrzeganie reguł konkurencji, reguł dotyczących zamówień publicznych, ochrony i poprawy stanu środowiska oraz promowania równości płci i niedyskryminacji Tak Nie Strona 3

4 OŚWIADCZENIE Oświadczam, że informacje zawarte w niniejszym sprawozdaniu są zgodne ze stanem faktycznym. Data:... Pieczęć i podpis: Strona 4

5 SPIS TREŚCI SŁOWNIK... 7 WSTĘP... 9 I. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU I.1. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH BEZPOŚREDNI WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU I.2. ZMIANY POLITYK WSPÓLNOTOWYCH I KRAJOWYCH MAJĄCE WPŁYW NA SPÓJNOŚĆ POMIĘDZY EFRROW I INNYMI INSTRUMENTAMI FINANSOWYMI II. PRZEBIEG REALIZACJI PROW II. 1. PODSTAWY PRAWNE II. 2. REALIZACJA PROW DZIAŁANIE: 111 SZKOLENIA ZAWODOWE DLA OSÓB ZATRUDNIONYCH W ROLNICTWIE I LEŚNICTWIE DZIAŁANIE: 112 UŁATWIANIE STARTU MŁODYM ROLNIKOM DZIAŁANIE: 113 RENTY STRUKTURALNE DZIAŁANIE: 114 KORZYSTANIE Z USŁUG DORADCZYCH PRZEZ ROLNIKÓW I POSIADACZY LASÓW DZIAŁANIE: 121 MODERNIZACJA GOSPODARSTW ROLNYCH DZIAŁANIE: 123 ZWIĘKSZANIE WARTOŚCI DODANEJ PODSTAWOWEJ PRODUKCJI ROLNEJ I LEŚNEJ DZIAŁANIE: 125 POPRAWIANIE I ROZWIJANIE INFRASTRUKTURY ZWIĄZANEJ Z ROZWOJEM I DOSTOSOWYWANIEM ROLNICTWA I LEŚNICTWA DZIAŁANIE: 126 PRZYWRACANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI ROLNEJ ZNISZCZONEGO W WYNIKU WYSTĄPIENIA KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH ORAZ WPROWADZENIE ODPOWIEDNICH DZIAŁAŃ ZAPOBIEGAWCZYCH DZIAŁANIE: 132 UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI DZIAŁANIE: 133 DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE DZIAŁANIE: 141 WSPIERANIE GOSPODARSTW NISKOTOWAROWYCH (zobowiązania z okresu ) DZIAŁANIE: 142 GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH DZIAŁANIE: 211, 212 WSPIERANIE GOSPODAROWANIA NA OBSZARACH GÓRSKICH I INNYCH OBSZARACH O NIEKORZYSTNYCH WARUNKACH GOSPODAROWANIA (ONW) DZIAŁANIE: 214 PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY (PŁATNOŚCI ROLNOŚRODOWISKOWE) DZIAŁANIE: 221, 223 ZALESIANIE GRUNTÓW ROLNYCH ORAZ ZALESIANIE GRUNTÓW INNYCH NIŻ ROLNE DZIAŁANIE: 226 ODTWARZANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI LEŚNEJ ZNISZCZONEGO PRZEZ KATASTROFY ORAZ WPROWADZANIE INSTRUMENTÓW ZAPOBIEGAWCZYCH DZIAŁANIE: 311 RÓŻNICOWANIE W KIERUNKU DZIAŁALNOŚCI NIEROLNICZEJ DZIAŁANIE: 312 TWORZENIE I ROZWÓJ MIKROPRZEDSIĘBIORSTW DZIAŁANIE: 321 PODSTAWOWE USŁUGI DLA GOSPODARKI I LUDNOŚCI WIEJSKIEJ DZIAŁANIE: 313, 322, 323 ODNOWA I ROZWÓJ WSI DZIAŁANIE: 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU DZIAŁANIE: 421 WDRAŻANIE PROJEKTÓW WSPÓŁPRACY Strona 5

6 DZIAŁANIE: 431 FUNKCJONOWANIE LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA, NABYWANIE UMIEJĘTNOŚCI I AKTYWIZACJA II.3. Windykacja należności II.4. Zestawienia dotyczące realizacji finansowej Programu III. PODSUMOWANIE DZIAŁALNOŚCI W ZAKRESIE BIEŻĄCEJ OCENY III.1. SYSTEM USTALONY DLA ZAPEWNIENIA BIEŻĄCEJ OCENY III.2. PODJĘTA DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE OCENY BIEŻĄCEJ III.3 ZBIERANIE DANYCH III.4 NAWIĄZYWANIE KONTAKTÓW PRZEZ OSOBY UCZESTNICZĄCE W OCENIE III.5 NAPOTKANE TRUDNOŚCI I POTRZEBA DALSZYCH DZIAŁAŃ IV. DZIAŁANIA PODEJMOWANE W CELU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI I SKUTECZNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU IV.1. Organizacja systemu monitorowania IV.2. Zmiany PROW w 2012 roku IV.3. Podsumowanie głównych problemów napotkanych podczas zarządzania Programem IV.4. Wykorzystanie pomocy technicznej przez podmioty zaangażowanie w realizację Programu IV.4.1 Wykorzystanie pomocy technicznej przez instytucję zarządzającą.137 IV.4.2 Wykorzystanie pomocy technicznej przez podmioty wdrażające IV.5. Realizacja zadań w zakresie informowania i rozpowszechniania informacji o Programie V. INFORMACJE O WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW ODZYSKANYCH OD BENEFICJENTÓW VI. ZAŁĄCZNIKI DO SPRAWOZDANIA Strona 6

7 SŁOWNIK ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ARR Agencja Rynku Rolnego CMEF EFRROW Common Monitoring and Evaluation Framework Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich FAPA GPR Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa grupa producentów rolnych IZ instytucja zarządzająca KSOW Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich LGD Lokalna Grupa Działania LSR Lokalna Strategia Rozwoju MRiRW Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ONW Obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania PROW Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata SW UM Samorządy Województw Urząd marszałkowski WPR NSRO Wspólna Polityka Rolna Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Przywoływane w tekście akty prawne: Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/ Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/ Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) Rozporządzenie Komisji (UE) nr 65/ Rozporządzenie Komisji (UE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w odniesieniu do wprowadzenia procedur kontroli oraz do zasady wzajemnej zgodności w zakresie środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich Rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/ Rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. oraz zasady uruchamiania krajowych środków publicznych przeznaczonych na prefinansowanie i współfinansowanie Wspólnej Polityki Rolnej Strona 7

8 Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/ Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/1991 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/ Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/1991 Strona 8

9 WSTĘP Obowiązek sporządzania sprawozdania rocznego z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata wynika z przepisów art. 82 ust.1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005, zgodnie z którym do dnia 30 czerwca każdego roku instytucja zarządzająca przesyła Komisji Europejskiej roczne sprawozdanie z postępu prac dotyczących wdrażania Programu. Zakres rocznych sprawozdań z postępu prac został szczegółowo wskazany w załączniku VII rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 ustanawiającym szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005. Roczne sprawozdanie przekazywane Komisji Europejskiej zawiera informacje dotyczące: zmian warunków ogólnych, mających wpływ na realizację programu, postępów realizacji programu na podstawie wskaźników produktów i rezultatów, finansowej realizacji programu, działalności w zakresie bieżącej oceny, kroków podjętych przez instytucję zarządzającą oraz Komitet Monitorujący w celu zapewnienia jakości i skuteczności realizacji programu, deklarację dotyczącą zgodności ze wspólnotowymi politykami w kontekście wsparcia. Elementem sprawozdawczości rocznej są również tabele monitorowania prezentujące osiągnięte wartości wskaźników produktu i rezultatu. Wzory tabel monitorowania określają wytyczne Wspólnych Ram Monitorowania i Oceny (Common Monitoring and Evaluation Framework CMEF). Materiały te przekazywane są do Komisji Europejskiej tylko w wersji elektronicznej za pośrednictwem systemu SFC Zgodnie z art. 78 lit. d rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) Komitet Monitorujący Program Rozwoju Obszarów Wiejskich ocenia i zatwierdza roczne sprawozdanie z postępu prac. Po zatwierdzeniu sprawozdania przez Komitet może zostać ono przekazane do Komisji Europejskiej. Wszystkie dane dotyczące stanu realizacji PROW zawarte w niniejszym sprawozdaniu dotyczą stanu na dzień 31 grudnia 2012 r. Strona 9

10 I. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU W 2012 roku tendencje zaobserwowane w Polsce w zakresie kształtowania się głównych wskaźników makroekonomicznych nie wykazywały istotnego, bezpośredniego wpływu na wdrażanie PROW Zawarty w niniejszym rozdziale opis sytuacji społeczno-gospodarczej Polski w roku 2012 przedstawia charakterystykę podstawowych kategorii makroekonomicznych, a zaprezentowane poniżej informacje w większości przypadków opierają się na charakterystyce porównawczej danych gospodarczych za 2012 rok w odniesieniu do roku bazowego jakim był rok Dodatkowo, opis niektórych zjawisk został uzupełniony o informację dotyczącą charakterystyki gospodarki krajowej na tle UE-27. I.1. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH BEZPOŚREDNI WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU W ostatnich kilku latach gospodarka Polska należy do najszybciej i najintensywniej rozwijających się gospodarek w Unii Europejskiej. W latach stopniowo umacniały się pozytywne tendencje w polskiej gospodarce, po spowolnieniu w 2009 r. wywołanym zjawiskami kryzysowymi o zasięgu światowym. W 2012 r. nastąpiło pogłębienie się problemów finansowych w strefie euro, zaś pomimo tak negatywnie kształtujących się tendencji w otoczeniu ekonomicznym Polski, PKB w Polsce w 2012 r. wzrósł o 2,0%, co plasowało Polskę wśród krajów Unii Europejskiej o najszybszym tempie wzrostu i pod tym względem Polska gospodarka ustąpiła jedynie Łotwie, Litwie i Estonii. Sprzyjała temu zarówno relatywnie wysoka aktywność krajowych przedsiębiorstw, jak i przyrost wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych. Spośród najważniejszych tendencji makroekonomicznych, które charakteryzują rok 2012 w Polsce należy zauważyć następujące trendy: wzrost PKB wyniósł 2%, najwyższy wzrost produkcji odnotowano w przetwórstwie przemysłowym (o 1,3% r/r), zaś produkcja budowlano montażowa była niższa o ok. 1,0%, inflacja mierzona wskaźnikiem CPI wyniosła 3,7% (najszybciej rosły ceny transportu oraz koszty użytkowania mieszkań), na rynku walutowym złoty osłabił się zarówno w stosunku do euro jak i do dolara, wzrosła liczba zarejestrowanych bezrobotnych, zaś stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 13,4%. Strona 10

11 Tabela I Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Polski w latach Wyszczególnienie Dynamika (rok poprzedni=100) PKB 106,8 105,1 101,6 103,9 104,3 102,0 Wartość dodana brutto w: przemyśle 110,0 106,0 101,2 107,3 110,0 101,2 budownictwie 109,4 105,8 111,6 106,4 108,2 99,5 Popyt krajowy 108,7 105,6 98,9 104,6 103,4 100,1 Spożycie ogółem 104,6 106,1 102,0 103,4 101,5 100,4 w tym: spożycie indywidualne 104,9 105,7 102,1 103,2 102,5 100,5 nakłady brutto na środki trwałe 117,6 109,6 98,8 99,6 109,0 100,6 Eksport towarów (EUR) 115,8 114,1 84,5 122,6 113,6 103,8 Import towarów (EUR) 119,4 118,3 75,5 124,8 113,7 99,4 Ceny towarów i usług konsumpcyjnych: XII w relacji do XII 104,0 103,3 103,5 103,1 104,6 102,4 średnio w roku 102,5 104,2 103,5 102,6 104,3 103,7 Przeciętne wynagrodzenie realne 108,6 109,4 105,4 103,9 105,4 103,6 Stopa bezrobocia (31 XII) w % 11,2 9,5 12,1 12,4 12,5 13,4 Średni kurs urzędowy EUR wg Narodowego Banku Polskiego (w PLN) 3,7829 3,5166 4,3273 3,9946 4,1198 4,1850 Źródło: Główny Urząd Statystyczny (GUS), Ministerstwo Gospodarki (MG), Narodowy Bank Polski (NBP) PRODUKT KRAJOWY BRUTTO I OGÓLNA KONDYCJA GOSPODARKI W 2012 r. polska gospodarka rozwijała się w dość wysokim - biorąc pod uwagę niekorzystne uwarunkowania zewnętrzne - tempie 2,0%, niższym niż w 2011 r. (4,3%). W Unii Europejskiej nastąpiło w tym czasie spowolnienie tempa wzrostu z 1,5% w 2011 r. do -0,3% 1 w 2012 r. 1 Dane za 2012 r. dla UE ogółem i krajów członkowskich Europen Economic Forecast, KE, luty 2013 r. Strona 11

12 UE-27 Strefa euro Grecja Portugalia Cypr Włochy Słowenia Węgry Hiszpania Republika Czeska Niderlandy Dania Belgia Finlandia Wielka Brytania Francja Luksemburg Rumunia Irlandia Niemcy Austria Bułgaria Malta Szwecja Słowacja Polska Estonia Litwa Łotwa Wykres I 1.1 PKB w UE-27 w 2012 r. (zmiany r/r-1, w %) 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0-8,0 5,3 3,2 3,6 0,0 0,0 0,2 0,2 0,7 0,7 0,7 0,8 2,0 2,0 1,0 1,0-0,3-0,6-3,2-2,3-2,2-2,0-1,7-1,4-1,1-0,9-0,4-0,2-0,1-6,4 Źródło: na podstawie Europen Economy Forecast, KE, luty 2013 r. Przyczyną spowolnienia aktywności gospodarczej w Polsce były zarówno niekorzystne uwarunkowania zewnętrzne, jak i słaby popyt krajowy. W 2012 r. osłabieniu uległy wszystkie składniki popytu krajowego, zarówno spożycie, jak i inwestycje. W efekcie bardzo niski wzrost w skali rocznej obserwowano w odniesieniu do wszystkich znaczących składników popytu krajowego: spożycie ogółem było wyższe o 0,4%, a nakłady brutto na środki trwałe zwiększyły się tylko o 0,6%. Wykres I 1.2 Popyt krajowy (zmiany r/r-1, w %) 120,0 115,0 110,0 105,0 106,8 105,1 101,6 103,9 104,3 102,0 100,0 95, Nakłady brutto na środki trwałe Spożycie indywidualne PKB Źródło: na podstawie danych GUS Strona 12

13 Według wstępnych danych, w 2012 roku globalna produkcja rolnicza zwiększyła się o 0,7%, za sprawą wzrostu produkcji roślinnej o 2,6%. Produkcja zwierzęca ukształtowała się na poziomie niższym o 1,6% w stosunku do roku ubiegłego. Tabela I 1.2 Dynamika produkcji rolniczej w latach (w cenach Ogółem 95,7 98,8 105,9 103,2 102,4 97,3 102,1 100,7 Produkcja roślinna 88,1 94,8 108,9 108,3 103,0 90,6 105,8 102,6 Produkcja zwierzęca 105,2 102,6 102,9 97,1 101,7 105,0 97,9 98,4 Źródło: na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki HANDEL ZAGRANICZNY Eksport w 2012 r. zwiększył się o 3,8% wobec poziomu sprzed roku, osiągając wartość blisko 142 mld euro. Natomiast import wyniósł prawie 151,7 mld euro, czyli był niższy o 0,6% niż w 2011 r. W rezultacie deficyt obrotów towarowych został zredukowany w porównaniu z rokiem 2011 o ponad 6,1 mld euro, do poziomu ok. 9,7 mld euro. W 2012 r. podobnie jak w latach poprzednich notowano relatywnie szybki wzrost eksportu na rynki rozwijające się i słabiej rozwinięte o 19%, do 25,5 mld euro. Eksport na rynki rozwinięte zwiększył się zaledwie o 1% (do 116,4 mld euro), a import z nich spadł o 4,6% (do 97,2 mld euro). Zdecydowanie lepsze wyniki osiągnięto w eksporcie na rynki unijne spoza strefy euro, gdzie eksport zwiększył się szybciej niż przeciętnie, tj. o 4,2% (do blisko 34,1 mld EUR). Wśrod nich na czoło wysunęła się Wielka Brytania (wzrost o 8,5%), dzięki czemu państwo to zajęło 2. miejsce wśrod głównych rynków eksportowych (po Niemczech). W 2012 r. najszybciej wzrósł eksport artykułów rolno spożywczych (o 14,8%, do poziomu prawie 17,5 mld euro), wyrobów ceramicznych (o 12,4% do blisko 4,4 mld euro), produktów mineralnych (o 5,4% do prawie 7,3 mld euro) oraz wyrobów przemysłu chemicznego (o 4,9% do ponad 19,8 mld euro). Wysoka dynamika eksportu artykułow żywnościowych (stanowiących 12,3% eksportu ogółem), wynikała w znacznej mierze z szybkiego wzrostu wywozu produktow roślinnych (o 39,1%). Zdecydowanie szybciej niż przeciętnie zwiększył się również eksport gotowych artykułów spożywczych (o 12,4%, do blisko 8 mld euro) oraz produktów pochodzenia zwierzęcego (o 10,4% do ok. 5,7 mld euro). Import artykułow rolno-spożywczych wzrósł znacznie wolniej o 5,6%, co przełożyło się na zwiększenie nadwyżki w obrotach tymi produktami o ponad 1,5 mld EUR, do poziomu ponad 4,1 mld EUR. Największe dodatnie saldo wymiany odnotowano w handlu gotowymi artykułami spożywczymi (ponad 2,4 mld euro) oraz produktami pochodzenia zwierzęcego (prawie 2,2 mld euro). Strona 13

14 DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA Średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2012 r. ukształtował się na poziomie 3,7%. Tempo wzrostu cen w porównaniu w rokiem 2011 było niższe o 0,6%, jednocześnie znacznie przewyższające zakładany w ustawie budżetowej poziom 2,8%. Na wzrost cen w 2012 r. złożyło się przede wszystkim przyspieszenie dynamiki cen żywności i napojów bezalkoholowych (o 4,3%). Wyższe były też koszty utrzymania mieszkania (o 5,8%), w tym ceny nośników energii (o 6,7% r/r). Znaczący wzrost cen wystąpił również w transporcie (o 7,0%), co było głównie efektem przyrostu cen paliw (o 10,9% r/r). RYNEK PRACY I WYNAGRODZENIA Na koniec 2012 r. ludność Polski liczyła tys. osób, tj. o ok. 4 tys. więcej niż przed rokim. Przyrost naturalny w 2012 r. był dodatni i wyniósł prawie 10 tys. W 2012 roku nieznacznie wzrosła liczba urodzeń (o ok. 1,5 tys.) w stosunku do roku poprzedniego. Od kilku lat spada liczba zawieranych małżeństw, co nie jest dobrym prognostykiem dynamiki demograficznej, z uwagi na fakt, że około 80% dzieci w Polsce rodzi się w związkach małżeńskich. W 2012 r. zarówno liczba zawieranych małżeństw jak i liczba rozwodów były o blisko 3 tys. mniejsze, niż rok wcześniej. Od roku 2010 nie następuje przyrost ludności w wieku produkcyjnym, co zmniejsza presję na rynek pracy, ale stwarza zagrożenia o charakterze długookresowym. Szacuje się, że w 2012 r., w stosunku do roku poprzedniego, liczba osób w wieku produkcyjnym zmniejszyła się o ok. 117 tys. Spowolnienie aktywności gospodarczej znalazło odzwierciedlenie na rynku pracy. Szacuje się, że liczba pracujących w gospodarce narodowej wzrosła o 0,2% w skali rocznej. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw tylko nieznacznie zwiększyło się w porównaniu z poprzednim rokiem (o 0,1%). Zmniejszył się wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15+. Stopa bezrobocia rejestrowanego wzrosła z 12,5% w 2011 r. do 13,4% w 2012 r. Stopa bezrobocia określona na podstawie badania aktywności ekonomicznej ludności wzrosła z 9,7% w 2011 r. do 10,4% w grudniu 2012 r. Strona 14

15 UE-27 Strefa euro Austria Luksemburg Niemcy Niderlandy Malta Rumunia Republika Czeska Dania Wielka Brytania Finlandia Szwecja Belgia Słowenia Estonia Polska Francja Węgry Włochy Bułgaria Litwa Cypr Irlandia Łotwa Słowacja Portugalia Hiszpania Grecja Wykres I 1.3 Zharmonizowana stopa bezrobocia w UE w XII 2012 r. (BAEL, 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 17,3 10,7 11,8 4,7 5,4 5,4 5,8 6,6 6,7 7,2 7,4 7,7 8,0 8,0 8,2 9,4 9,9 10,410,611,111,2 12,413,313,6 14,214,314,5 26,1 26,4 Źródło: na podstawie Eurostat, dane za grudzień 2012 r. Z danych GUS z badania BAEL za IV kwartał 2012 r. wynika, że zbiorowość aktywnych zawodowo w Polsce wyniosła prawie 17,4 mln osób (z tego 15,6 mln pracujących i 1,8 mln bezrobotnych). W porównaniu z IV kw r. liczba osób aktywnych zawodowo zwiększyła sią o 99 tys., tj. o 0,6% (w tym liczba pracujących wzrosła o 23 tys., zaś liczba bezrobotnych o 75 tys.), natomiast populacja biernych zawodowo zmniejszyła się o 73 tys., tj. o 0,5%. W porównaniu z IV kwartałem 2011 r. wskaźnik zatrudnienia utrzymał się na podobnym poziomie (wzrost o 0,1%), przy czym niewielki wzrost dotyczył populacji kobiet (o 0.2%) oraz mieszkańców wsi (wzrost o 0,4%). Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku produkcyjnym w IV kwartale 2012 r. wyniósł 65,7% i w skali roku zwiększył sią o 0,4%. W IV kwartale 2012 r. zbiorowość bezrobotnych liczyła tys. osób i w okresie roku zwiększyła się o 75 tys. osób, tj. o 4,5%. Wzrost bezrobocia w skali roku w większym stopniu dotyczył mężczyzn (52 tys.) niż kobiet (24 tys.) oraz mieszkańców miast (53 tys.) niż wsi (22 tys. osób). Najwyższą stopę bezrobocia 27,4% odnotowano wśród młodzieży (15-24 lata), a najniższą dla osób w wieku 45 lat i więcej (7,3%). Najwyższą stopę bezrobocia (18,7%) odnotowano wśród osób o najniższym poziomie wykształcenia, a najniższą wśród osób z wykształceniem wyższym (5,7%). Udział długotrwale bezrobotnych w ogółem bezrobotnych wynosił w IV kw r. 35,7%. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wyniosło w 2012 r ,67 zł i było realnie wyższe o 3,6% niż w 2011 r. Strona 15

16 KURS WALUTOWY W okresie sprawozdawczym według danych Narodowego Banku Polskiego złoty osłabił się zarówno w stosunku do euro jak i do dolara. Średni kurs europejskiej waluty wyniósł 4,1850 zł i wzrósł o 1,6% w skali roku. Kurs dolara w tym samym okresie wyniósł 3,2570 zł i wzrósł o 9,9% rok do roku. W grudniu 2012 r., kursy obu walut osiągnęły średnio odpowiednio poziomy 4,0938 EUR/PLN oraz 3,1230 USD/PLN. Na rynku walutowym w 2012 r. można było zaobserwować duże wahania. W I kwartale roku złoty umacniał się zarówno w stosunku do dolara jak i do euro, do czego przyczyniło się rozwiązanie problemu zadłużenia Grecji. W II kw. nastąpiło osłabienie złotego, jako efekt narastających problemów finansowych w Hiszpanii. W III i IV kw r., złoty ponownie zaczął się umacniać na co wpływ miały decyzje FED oraz EBC o uruchomieniu programów luzowania ilościowego, mających na celu wsparcie wzrostu gospodarczego odpowiednio w USA oraz UE. Działania te ograniczały awersję do ryzyka na rynkach kapitałowych, co wiązało się ze wzrostem transferów finansowych do gospodarek wschodzących, w tym do Polski. Wykres I Złoty w relacji do euro* 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 *Zmiany miesięczne na podstawie kursu PLN/EUR z przedostatniego dnia kwotowania środków w Europejskim Banku Centralnym. Źródło: na podstawie danych Europejskiego Banku Centralnego Czynnikiem, który od początku wdrażania PROW był i nadal pozostaje okolicznością utrudniającą proces zarządzania jest zmieniający się kurs EUR/PLN. W przypadku deprecjacji złotówki względem waluty europejskiej, mamy do czynienia ze zwiększoną dostępnością środków, które mogą być przeznaczane na kontraktację, co jednak w przypadku późniejszego odwrócenia tej tendencji, tj. umocnienia waluty krajowej może nakładać na budżet państwa konieczność pokrycia części zaciągniętych już zobowiązań ze środków krajowych. Strona 16

17 I.2. ZMIANY POLITYK WSPÓLNOTOWYCH I KRAJOWYCH MAJĄCE WPŁYW NA SPÓJNOŚĆ POMIĘDZY EFRROW I INNYMI INSTRUMENTAMI FINANSOWYMI W roku 2012 nie nastąpiły zmiany polityk wspólnotowych i krajowych oddziałujące na aktualność założeń PROW oraz jego spójność z innymi programami wdrażanymi obecnie w ramach Polityki Spójności. Zgodnie z przyjętymi wcześniej rozwiązaniami, na bieżąco podejmowane są działania na rzecz zapewnienia spójności pomiędzy PROW a pozostałymi instrumentami rozwoju społeczno gospodarczego, wdrażanymi w ramach NSRO. Na poziomie wdrożeniowym realizowane są kontrole krzyżowe operacji, mające na celu uniknięcie przypadków finansowania tej samej operacji z różnych źródeł krajowych lub wspólnotowych (tzw. podwójne finansowanie ). Szczegółowe omówienie w/w zagadnień ujęto w treści niniejszego rozdziału. Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata został powołany na podstawie zarządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego Nr 6 z dnia 11 kwietnia 2007 r. Do jego zadań należy m.in. monitorowanie realizacji Narodowej Strategii Spójności, a także poszczególnych programów operacyjnych, monitorowanie spójności realizowanych polityk w zakresie Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej i polityki spójności. Przewodniczącym Komitetu jest Minister Rozwoju Regionalnego. W pracach Komitetu uczestniczą przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej oraz partnerzy społeczni i gospodarczy. W 2012 r. odbyły się dwa posiedzenia Komitetu. Podczas posiedzenia Komitetu, które odbyło się dnia 22 lutego 2012 r. zostały przedstawione informacje na temat zmian w programach, związanych z tzw. przeglądem śródokresowym, iformacje dotyczące postepów w negocjacjach w sprawie przyszłości polityki spójności oraz informacje dotyczące bieżącego stanu wdrażania Funduszy Europejskich. Przegląd Programów na lata miał na celu: podzielenie pomiędzy poszczególne Programy dodatkowych 2 mld euro pochodzących z krajowej rezerwy wykonania (pieniądze, które Polska wydzieliła ze swojej puli na początku wdrażania funduszy z przeznaczeniem dla najlepiej wdrażanych programów i priorytetów) oraz dostosowania technicznego (środki przyznane Polsce przez KE w związku lepszymi od oczekiwanych wynikami gospodarczymi), wprowadzenie innych zmian prowadzących do skuteczniejszego i bardziej efektywnego osiągnięcia celów Programów. Strona 17

18 Natomiast podczas posiedzenia Komitetu, które odbyło dnia 11 lipca 2012 r. przedstawiono stan prac programowych prowadzonych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w kontekście nowej perspektywy finansowej. Podkreślono, iż kluczowym dokumentem określającym wzajemne zobowiązania Polski i Komisji Europejskiej odnośnie wykorzystania funduszy dla realizacji celów rozwojowych jest Umowa Partnerska. Istotnym dokumentem jest również system programowania i wdrażania dokumentów strategicznych. Podczas posiedzenia Komitetu przyjęto również projekt uchwały dotyczącej zmian Linii demarkacyjnej pomiędzy Regionalnymi Programami Operacyjnymi (RPO), a Poddziałaniem Programu Innowacyjna Gospodarka (PO IG) w zakresie wsparcia uzbrajania terenów inwestycyjnych. W trakcie spotkania rozmawiano także o propozycji systemowego rozwiązania dotyczącego zmian Linii demarkacyjnej w drodze odstępstw indywidualnych. Rozwiązanie to zwiększy elastyczność realizowania Programów na końcowym etapie ich wdrażania. Przedstawiono również stan wdrażania Funduszy Europejskich. W 2012 r. podjęto również kilkanaście uchwał w trybie procedur pisemnych. Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności została utworzona na podstawie uchwały nr 26 Komitetu Koordynacyjnego Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata z dnia 17 grudnia 2008 r. Do zadań Grupy należy, w szczególności: koordynacja działań realizowanych w ramach programów operacyjnych na lata dofinansowywanych ze środków polityki spójności, Wspólnej Polityki Rolnej, Wspólnej Polityki Rybackiej oraz działań finansowanych ze środków krajowych w ramach polityki rozwoju; monitorowanie komplementarności wdrażania działań poszczególnych programów operacyjnych w ramach NSRO, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej w obszarach interwencji dotyczących m.in. przedsiębiorczości, innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw, społeczeństwa obywatelskiego, społeczeństwa informacyjnego, środowiska, rozwoju zasobów ludzkich, zatrudnienia, transportu, kultury, turystyki, B+R, rozwoju obszarów wiejskich; wypracowanie propozycji rozwiązań służących zapewnieniu komplementarności projektów finansowanych ze środków funduszy UE, w tym poprawie sposobów wdrażania wybranych obszarów strategicznych. W skład grupy wchodzą przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej oraz partnerzy społeczno-gospodarczy. W 2012 r. posiedzenia Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności w ramach Komitetu Koordynacyjnego NSRO na lata odbyły się trzykrotnie. W ramach prac Grupy m.in. przeprowadzono dyskusję o kwestiach problemowych dotyczących linii demarkacyjnej oraz kwestiach dopuszczalności odstępstw od linii demarkacyjnej, zaproponowano działania na rzecz komplementarności programów operacyjnych na lata , omówiono kwestię rozwoju terytorialnego w latach , w tym przede wszystkim Strona 18

19 zintegrowane inwestycje terytorialne i rozwój kierowany przez społeczność lokalną oraz najbardziej aktualne wyniki negocjacji państw członkowskich z Komisją Europejską w tym zakresie, omówiono również wyniki ankiety komplementarności, skierowanej do beneficjentów przez Instytucję Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Świętokrzyskiego na lata W trakcie spotkań Grupy roboczej omawiane były również wyniki oraz wnioski z niżej wymienionych badań ewaluacyjnych na temat komplementarności i synergii wsparcia ze środków UE: Komplementarność wsparcia w ramach komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w województwie mazowieckim", Analiza komplementarności podejmowanych interwencji w ramach RPO WO z innymi instrumentami wsparcia w województwie opolskim". Kontrole krzyżowe Zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji (WE) nr 65/2011, kontrole administracyjne obejmują w szczególności kontrole krzyżowe. Kontrola administracyjna obejmuje wszystkie elementy, których kontrola za pomocą środków administracyjnych jest możliwa i stosowna. Biorąc pod uwagę powyższe, kontrole krzyżowe przeprowadza się na etapie wniosków o przyznanie pomocy oraz wniosków o płatność. Ich celem jest m.in. wykrywanie i eliminowanie podwójnego finansowania operacji z różnych źródeł krajowych lub wspólnotowych. Kontrole krzyżowe w ramach PROW wykonywane są w szczególności na podstawie Porozumienia o współpracy zawartego 7 lipca 2009 r. (zmienionego aneksem nr 1 z dnia 29 czerwca 2010 r. oraz aneksem nr 2 z dnia 15 marca 2012 r.), pomiędzy Ministrem Rozwoju Regionalnego, Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Prezesem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w celu zapewnienia skutecznej i efektywnej kontroli krzyżowej wydatków rozliczanych w ramach PO NSRO , PROW oraz PO Ryby (zwanego dalej Porozumieniem). Na podstawie Porozumienia o współpracy podmioty wdrażające PROW mają dostęp do narzędzia informatycznego wspierającego wykonywanie kontroli krzyżowych Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK 07-13, nadzorowanego przez MRR (kontrole krzyżowe z PO NSRO) oraz aplikacji RYBY (kontrole krzyżowe z działaniami Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich ). Zgodnie z informacjami przekazanymi przez podmioty wdrażające, w 2012 r. przeprowadzono [na podstawie Porozumienia], sprawdzeń/wystąpień, w tym 730 pogłębionych kontroli w związku z uzasadnionym podejrzeniem próby uzyskania przez beneficjenta podwójnego sfinansowania tego samego wydatku (kontrole na podstawie 1 ust. 12 Porozumienia). W 2009 r. zawarto również porozumienie pomiędzy ARR a ARiMR, którego przedmiotem jest udostępnianie przez ARR na rzecz ARiMR danych podmiotów wnioskujących o dofinansowanie inwestycji objętych pomocą w ramach Krajowego Programu Restrukturyzacji, wdrażanego przez ARR oraz realizujących działania i projekty objęte PROW i innymi programami pomocowymi, wdrażanymi przez ARiMR. Strona 19

20 Kontrole krzyżowe w ramach PROW przeprowadzane są także na podstawie danych dotyczących instrumentów innych niż PROW (SPO Restrukturyzacja( ), SAPARD, SPO Rybołówstwo( ), kredyty preferencyjne, pomoc finansowa dla uznanych organizacji producentów owoców i warzyw na dofinansowanie funduszu operacyjnego z tytułu realizacji programu operacyjnego, pomoc finansowa dla wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw na pokrycie części kwalifikowalnych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania). Dane te są zawartew systemach informatycznych ARiMR np. (OFSA, SAPRO, ZSZiK) oraz informacjach przekazywanych przez bank kredytujący. Szerzej o sytemach informatycznych ARiMR napisano w rozdziale IV. W wyniku kontroli krzyżowych dotyczących PROW wykryto 9 przypadków podwójnego finansowania operacji zgłoszonych do finansowania w ramach działań 121 Modernizacja gospodarstw rolnych oraz 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej PROW , które uprzednio sfinansowano z SPO Restrukturyzacja( ) Do końca okresu sprawozdawczego ARiMR nie stwierdziła problemów w zakresie realizacji zapisów Porozumienia o współpracy. W przypadku działań związanych z pomocą techniczną głównym utrudnieniem w sprawnym przeprowadzaniu kontroli krzyżowych jest bardzo szeroka baza danych podlegająca weryfikacji wstępnej. Wynika to ze specyfiki pomocy technicznej, gdzie ARiMR ma do czynienia z zamkniętym zbiorem beneficjentów, składających w trybie ciągłym wnioski w ramach pomocy technicznej PROW , jak i w ramach PO RYBY oraz programów operacyjnych wchodzących w skład NSRO. Strona 20

21 II. PRZEBIEG REALIZACJI PROW II. 1. PODSTAWY PRAWNE Podstawą prawną funkcjonowania PROW w Polsce jest ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. z 2013 r. poz. 173). Szczegółowe warunki i tryb przyznawania pomocy w ramach poszczególnych działań Programu regulują odpowiednie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wykaz tych znajduje się w załączniku nr 1 do sprawozdania. Ponadto ustawa z dnia 22 września 2006 r. o uruchamianiu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polityki rolnej (Dz. U. Nr 52, poz. 304 z późn. zm.) określa właściwość organów w zakresie uruchamiania środków pochodzących m.in. z EFRROW oraz zasady uruchamiania tych środków w zakresie nieuregulowanym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1290/2005. W rozdziale IV.3 przedstawiono m.in. informację o dokonanych w 2012 roku nowelizacjach przepisówkrajowych. Strona 21

22 II. 2. REALIZACJA PROW Ogółem w ramach Programu do dnia 31 grudnia 2012 r. złożono wniosków o przyznanie pomocy, z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego wnioski, Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich wniosków Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej wniosków, Osi 4 LEADER wniosków, Pomocy technicznej wnioski. Do końca okresu sprawozdawczego zatwierdzono do realizacji operacji z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego , Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich , Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej , Osi 4 LEADER , Pomocy technicznej Do końca 2012 r. zakontraktowano ok. 85% budżetu Programu. Wykres II 1 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów/ wydanych decyzji w ramach PROW (narastająco w tys.) , , , , , , , , , ,4 784,9 209, Złożone wnioski Zawarte umowy/wydane decyzje Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 22

23 Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach poszczególnych działń PROW przedstawiono w poniższej tabeli oraz w formie map przy opisach poszczególnych działań Programu. Tabela II 1.3 Liczba realizowanych operacji w ramach poszczególnych działń PROW wg województw Strona 23

24 Do końca 2012 r. zrealizowano płatności w kwocie ,17 zł (ponad 57% budżetu Programu), z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego ,01 zł, w tym w 2012 r ,77 zł, Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich ,61 zł, w tym w 2012 r ,86 zł, Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej ,83 zł, w tym w 2012 r ,81 zł, Osi 4 LEADER ,89 zł, w tym w 2012 r ,91 zł, Pomocy technicznej ,83 zł, w tym w 2012 r ,81 zł. W 2012 roku wypłaconona rzecz beneficjentów PROW aż 11, 5 mld zł (w tym 8,5 mld zł z EFRROW), co jest rekordową kwotą w porównaniu z poprzednimi latami. Wykres II-2 Płatności w ramach poszczególnych osi i pomocy technicznej narastająco do dnia 31 grudnia 2012 r. Oś 4 2% Oś 3 16% Oś 1 48% Pomoc techniczna 1% Oś 2 33% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Wykres II-3 Płatności w ramach poszczególnych osi i pomocy technicznej w 2012 r. Oś 4 5% Pomoc techniczna 2% Oś 3 27% Oś 1 43% Oś 2 23% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 24

25 Wykres II-4 Kwoty płatności ze środków PROW w ramach poszczególnych osi i pomocy technicznej z podziałem na poszczególne lata Programu Miliony zł Oś Oś Oś Oś 4 LEADER Pomoc techniczna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 25

26 Wykres II - 5 Zrealizowane płatności - % wykorzystania środków EFRROW, wg działań Gospodarstwa niskotowarowe ONW Modernizacja gospodarstw rolnych Różnicowanie w kierunku Program rolnośrodowiskowy Przywracanie potencjału produkcji Szkolenia zawodowe Pomoc Techniczna Odtwarzanie potencjału produkcji Korzystanie z usług doradczych Tworzenie i rozwój Wdrażanie projektów współpracy Razem PROW ,71% 71,00% 69,96% 59,89% 57,17% 56,55% 54,65% 45,79% 43,24% 42,17% 38,04% 37,60% 36,90% 36,40% 29,92% 23,45% 23,35% 18,06% 17,89% 12,44% 7,24% 6,31% 57,19% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych od ARiMR 99,06% 93,39% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Dotychczasowy poziom zaawansowania Programu i jego realizację należy uznać za satysfakcjonujące. Systematycznie zwiększa się poziom wypłat na rzecz beneficjentów, a dane dotyczące składanych i zatwierdzanych do realizacji wniosków wskazują, że budżet PROW zostanie w pełni zrealizowany. Nie ma też zagrożenia niespełnienia zasady n+2. Realizację poszczególnych działań Programu przedstawiono poniżej natomiast realizacja Pomocy technicznej została zawarta w rozdziale IV.4. Szczegółowe informacje dotyczące złożonych wniosków, zawartych umów / wydanych decyzji oraz zrealizowanych płatności znajdują się w załączniku nr 3 oraz nr 4 do sprawozdania. Szczegółowe informacje dotyczące osiągniętych efektów oraz charakterystyki operacji znajdują się w tabelach monitorowania załączonych do niniejszego sprawozdania. Informacja o naborach wniosków w ramach wszystkich działań znajduje się w załączniku nr 2 do sprawozdania. Strona 26

27 OŚ 1: POPRAWA KONKURENCYJNOŚCI SEKTORA ROLNEGO I LEŚNEGO DZIAŁANIE: 111 SZKOLENIA ZAWODOWE DLA OSÓB ZATRUDNIONYCH W ROLNICTWIE I LEŚNICTWIE Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,83 38,04 Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania zrealizowano 56 operacji, w ramach których przeprowadzono szkoleń (78,59% zakładanej wartości docelowej wskaźnika). Kwota wypłaconej pomocy dla zakończonych operacji wyniosła ,91 zł. Najwięcej szkoleń zrealizowanych zostało z następujących zakresów: minimalnych wymagań wzajemnej zgodności dla gospodarstw rolnych, tzw. crosscompliance szkoleń, zastosowania mikrokomputerów i programów komputerowych w usprawnieniu zarządzania gospodarstwem rolnym i leśnym , upowszechniania standardów jakościowych w produkcji rolniczej i leśnej - 695, upowszechniania zasad proekologicznych metod produkcji rolniczej, a w szczególności integrowanej produkcji rolniczej i rolnictwa ekologicznego W szkoleniach brało udział uczestników (43% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), w tym ponad 89 tys. mężczyzn i blisko 40 tys. kobiet. Beneficjenci ostateczni (osoby zatrudnione w rolnictwie i leśnictwie) mogą być uczestnikami kilku szkoleń organizowanych w ramach działania 111. W przeprowadzonych do końca 2012 r. szkoleniach brało udział unikalnych uczestników. W opinii niemal 96% uczestników przeprowadzone szkolenia były adekwatne do ich oczekiwań. W ramach działania Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie zatwierdzono do realizacji 85 operacji na łączną kwotę ,74 zł, co stanowi ponad 65% limitu przeznaczonego na realizację działania. Kwota zrealizowanych płatności w ramach działania wyniosła łącznie ,27 zł., w tym w 2012 r. wypłacono ,19 zł. Strona 27

28 DZIAŁANIE: 112 UŁATWIANIE STARTU MŁODYM ROLNIKOM Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,71 93,39 Do dnia 31 grudnia 2012 r. płatności otrzymało beneficjentów (co stanowi blisko 96% wartości zakładanej na cały okres programowania) na kwotę zł, w tym w 2012 r. na kwotę zł. W łącznej liczbie beneficjentów 17% stanowiły kobiety. Łączna powierzchnia użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstw prowadzonych przez beneficjentów działania wynosi ha, co stanowi ponad 97% zakładanej wartości docelowej. Inwestycje zrealizowane przez młodych rolników (zgodnie z informacjami przekazanymi w ramach sprawozdań z realizacji biznesplanu, składanych po upływie 3 lat od dnia realizacji płatności końcowej) dotyczyły m.in.: zakupu: maszyn rolniczych, narzędzi rolniczych, urządzeń oraz środków transportu (innych niż ciągniki) do produkcji roślinnej sztuk, elementów wyposażenia, elementów maszyn, narzędzi, wyposażenia dodatkowego sztuk, sztuk zwierząt gospodarskich; budowy lub modernizacji: budynków gospodarczych o powierzchni ponad 48 tys. m2 (z czego obory stanowią 49% ogólnej powierzchni), ponad 178 tys. m3 zbiorników na gnojówkę i gnojowicę, 7,8 tys. m2 powierzchni płyt obornikowych; założenia 120 ha powierzchni sadów lub plantacji wieloletnich. Dominującym kierunkiem produkcji w gospodarstwach objętych pomocą były: produkcja mieszana (uprawy i hodowla) 41,4%, uprawy polowe 35,7%, chów i hodowla bydła mlecznego 11%. Pod względem powierzchni gospodarstw, które otrzymały wsparcie, największą część stanowią gospodarstwa mieszczące się w przedziale 10,38 ha 2-15 ha (44%), ha (19,5%), a także gospodarstwa o powierzchni poniżej 10,38 ha (18%). 2 Średnia krajowa Strona 28

29 Natomiast pod względem wielkości ekonomicznej, pomoc otrzymywały najczęściej gospodarstwa: do 4 ESU 34,7%, od 4 do mniej niż 6 21,7%. Prawie 24% (5 509) gospodarstw młodych rolników to gospodarstwa przekazane przez osoby ubiegające się o rentę strukturalną. Do zakończenia okresu sprawozdawczego łącznie w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom wydano decyzji o przyznaniu pomocy na kwotę zł, stanowiącą 93,71% limitu przeznaczonego na realizację działania. Mapa II-1 Rozkład terytorialny realizowanych operacji w ramach działania 112. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 29

30 DZIAŁANIE: 113 RENTY STRUKTURALNE Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % * 71 * W przypadku działania % zakontraktowania został wyliczony na podstawie prognoz ARiMR Do 31 grudnia 2012 r. łącznie wydano decyzje o przyznaniu renty strukturalnej dla wniosków złożonych w ramach wszystkich naborów (w 2007, 2008 i 2010 r.). Zgodnie z założeniami PROW , do końca okresu programowania wsparcie w ramach działania zostanie udzielone beneficjentom. Do dnia 31 grudnia 2012 r. wskaźnik ten został osiągnięty na poziomie blisko 98%. Najwięcej wydanych decyzji, pod względem wysokości świadczeń, dotyczyło przyznania renty strukturalnej w podstawowej kwocie (43%) oraz renty z dodatkiem z tytułu przekazania gospodarstwa o powierzchni większej niż 10 ha osobie w wieku poniżej 40 lat (38,5%). Spośród wszystkich przyznanych świadczeń, 18,6% przypadków dotyczy renty z dodatkiem na współmałżonka. Łącznie w ramach działania rolnicy przekazali gospodarstwa o powierzchni ha, co stanowi prawie 90% wartości określonej w PROW jako cel na lata Spośród przekazanych gospodarstw 54,5% zostało przekazanych na rzecz następcy, a pozostałe 45,5% na powiększenie innego gospodarstwa. Średni wiek rolników przejmujących gospodarstwa wynosił ponad 31 lat. Od początku realizacji działania Renty strukturalne do 31 grudnia 2012 r. wypłacono łącznie ,03 zł dla beneficjentów, w tym w ramach zobowiązań z PROW ,37 zł dla beneficjentów. W 2012 r. wypłacono ,87 zł, w tym w ramach zobowiązań z PROW ,43 zł. Strona 30

31 Mapa II-2 Rozkład przestrzenny beneficjentów działania 113 w ramach PROW Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 31

32 DZIAŁANIE: 114 KORZYSTANIE Z USŁUG DORADCZYCH PRZEZ ROLNIKÓW I POSIADACZY LASÓW Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,51 23,35 Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano płatności dla producentów rolnych (21,89% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na kwotę ,70 zł, w tym w 2012 r. na kwotę ,62 zł. Kwota ta stanowiła refundację kosztów usług doradczych (33,17% zakładanej wartości docelowej). W łącznej liczbie beneficjentów działania 13% stanowiły kobiety. Najwięcej usług doradczych zrealizowanych zostało w zakresie: kompleksowej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełniania wymogów wzajemnej zgodności usług, kompleksowej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełniania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy usług, opracowania planu dostosowania gospodarstwa rolnego do zasad bezpieczeństwa i higieny pracy usług, zdrowia publicznego ludzi, zdrowia zwierząt oraz zdrowotności roślin, a także identyfikacji i rejestracja zwierząt usługi, ochrony środowiska w gospodarstwach położonych poza obszarami NATURA usług, dobrostanu zwierząt usług, dobrej kultury rolnej zgodnej z wymogami ochrony środowiska usług. Nie były dotychczas realizowane płatności dotyczące refundacji kosztów skorzystania z usług doradczych przez posiadaczy lasów. Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów wydano decyzji 3 przyznających pomoc na łączną kwotę zł. 3 Liczba decyzji nie zawiera decyzji wygaszonych z powodu niespełnienia przez rolników warunku złożenia wniosku o płatność w ciągu 12 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji o przyznaniu pomocy. Strona 32

33 Mapa II-3 Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 114. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 33

34 DZIAŁANIE: 121 MODERNIZACJA GOSPODARSTW ROLNYCH Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,30 69,96 Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania zrealizowano operacji (46,95% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) w gospodarstwach. Kwota udzielonej pomocy dla zakończonych operacji wyniosła ,49 zł. Spośród beneficjentów - osób fizycznych, 17% stanowiły kobiety. Dzięki zrealizowanym operacjom m.in. zakupiono: 173,5 tysięcy sztuk maszyn rolniczych, narzędzi, urządzeń do produkcji roślinnej oraz środków transportu (innych niż ciągniki) do produkcji roślinnej; 136,8 tys. sztuk elementów wyposażenia, elementów maszyn, narzędzi, wyposażenia dodatkowego; blisko 42 tys. sztuk maszyn, narzędzi, urządzeń i wyposażenia do produkcji zwierzęcej; 29,9 tys. ciągników. Ponadto wybudowano lub zmodernizowano m.in.: budynki gospodarcze o powierzchni blisko tys. m 2 (z czego 46% łącznej powierzchni stanowią szklarnie wraz z wyposażeniem), ponad 369 tys. m 2 powierzchni służących produkcji i sprzedaży bezpośredniej w gospodarstwach rolniczych, 103 tys. m 3 zbiorników na gnojówkę i gnojowicę, ponad 83 tys. m 2 powierzchni płyt obornikowych. Na podstawie ankiet monitorujących 4 badany jest wzrost łącznej wysokości dochodu brutto z prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwach objętych pomocą. Dane z ankiet przekazanych do końca 2012 r. wskazują, że łączny wzrost wysokości dochodu brutto z prowadzonej działalności wyniósł blisko 1 mld 897 mln zł. Według danych z ankiet w gospodarstwach w efekcie zakończonych operacji zostały wprowadzone nowe produkty lub techniki produkcji. 4 Wypełniony formularz ankiety monitorującej beneficjenci działania składają w terminie: - do 31 stycznia drugiego roku kalendarzowego liczonego od roku otrzymania płatności ostatecznej w przypadku osób fizycznych; - najpóźniej do 30 dni roboczych po zakończeniu roku obrotowego następującego po roku obrotowym, w którym otrzymali płatność ostateczną w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Strona 34

35 Najwięcej operacji zostało zrealizowanych w gospodarstwach, w których głównym kierunkiem produkcji były: chów i hodowla bydła mlecznego 37% łącznej liczby zakończonych operacji, uprawa polowa 25%, chów i hodowla trzody chlewnej 12%. Pod względem powierzchni gospodarstw, w których zrealizowano operacje, największą część stanowią gospodarstwa o powierzchni ha (27,2% operacji) oraz ha (20,6%). Spośród wszystkich zrealizowanych operacji, na kwotę zł dotyczyło tzw. nowych wyzwań (operacje realizujące cele sformułowane zgodnie z ustaleniami dokonanymi podczas przeglądu WPR [art. 16 a rozporządzenia Rady nr 1698/2005]). Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych zatwierdzono do realizacji operacji na łączną kwotę ,64 zł, co stanowi ponad 90% limitu przeznaczonego na realizację działania. Kwota zrealizowanych płatności w ramach działania do dnia 31 grudnia 2012 r. wyniosła łącznie ,61 zł, w tym w 2012 r ,79 zł. Strona 35

36 Mapa II-4 Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 121. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 36

37 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych Województwo: Gmina: Wartość całkowita operacji: Wartość dofinansowania: w tym EFRROW: wielkopolskie Margonin ,00 PLN PLN ,00 PLN ,00 PLN Zakup wyposażenia do dwóch hal fermy drobiu: systemu zadawania pasz, systemu pojenia dzwonowego, systemu sterowania mikroklimatem, systemu ogrzewania mocy kw, silos paszowy o poj. 30 m³, gniazd automatycznych z rusztem do zbioru jaj. Inwestycję zrealizowano w gospodarstwie o powierzchni ok. 4 ha, którego głównym kierunkiem produkcji jest hodowla drobiu (kur nieśnych mięsnych- ok. 40 tys. sztuk). Na terenie gospodarstwa są dwa kurniki o powierzchni ponad 3,5 tys. m² każdy. W efekcie zrealizowanego przedsięwzięcia nastąpiła przede wszystkim poprawa bezpieczeństwa oraz higieny produkcji. Zakup automatycznych gniazd wyeliminował znoszenie jaj poza gniazdem, co wpłynęło na poprawę jakości produkcji oraz higieny. System wentylacji, sterowania mikroklimatem, nowoczesny system pojenia oraz zadawania paszy, oraz system ogrzewania ograniczył koszty produkcji i poprawił warunki utrzymania zwierząt (a więc poprawił konkurencyjność gospodarstwa). Strona 37

38 DZIAŁANIE: 123 ZWIĘKSZANIE WARTOŚCI DODANEJ PODSTAWOWEJ PRODUKCJI ROLNEJ I LEŚNEJ Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,63 42,17 Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 960 operacji (co stanowi 32,4% wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,43 zł. Całkowita wartość zrealizowanych inwestycji wyniosła ,38 zł. W ramach zakończonych operacji wsparciem objęto 761 przedsiębiorstw (blisko 60% wartości docelowej). Najczęściej wspierane w ramach działania były dotychczas małe i średnie przedsiębiorstwa (odpowiednio 273 i 291 przedsiębiorstw). Najwięcej operacji zostało zrealizowanych w przedsiębiorstwach z branży mięsnej 24% wszystkich zrealizowanych operacji, owocowo-warzywnej 17%, zbożowej- 11% oraz mleczarskiej 9%. W ramach 228 spośród zakończonych operacji wprowadzone zostały nowe produkty, procesy lub technologie produkcji (38,5% zakładanej wartości docelowej wskaźnika). Innowacyjne operacje zostały zrealizowane w 218 przedsiębiorstwach, co stanowi 85,83% wartości docelowej. Na podstawie ankiet monitorujących 5 badany jest wzrost rentowności sprzedaży oraz wzrost wartości dodanej brutto we wspartych przedsiębiorstwach. Dane uzyskane z 398 ankiet złożonych do końca 2012 r. wykazały średni wzrost rentowności sprzedaży o 10,92% oraz łączny wzrost wartości dodanej brutto o 585 mln 710 tys. zł. Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej podpisano umów na łączną kwotę zł, tym samy poziom kontraktacji wyniósł na koniec 2012 r. prawie 75% budżetu działania. 5 Wypełniony formularz ankiety monitorującej beneficjenci działania składają w terminie: - do 31 stycznia drugiego roku kalendarzowego liczonego od roku otrzymania płatności ostatecznej w przypadku osób fizycznych; - najpóźniej do 30 dni roboczych po zakończeniu roku obrotowego następującego po roku obrotowym, w którym otrzymali płatność ostateczną w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Strona 38

39 Pomoc, zgodnie z zawartymi umowami, zostanie przekazana przedsiębiorstwom. W ramach działania do dnia 31 grudnia 2012 r. zrealizowano płatności w kwocie zł, w tym w 2012 r. w kwocie ,67 zł. Mapa II- 5 Rozkład przestrzenny wybranych operacji ze względu na branżę produkcyjną w ramach działania 123. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 39

40 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Województwo: Gmina: Wartość całkowita operacji: Wysokość dofinansowania w tym EFRROW: kujawsko-pomorskie Dobrcz ,00 PLN ,50 PLN ,12 PLN Stworzenie Centrum Hurtowej Dystrybucji Ogrodniczej Vitroflora Grupa Producentów Spółka z o.o. prowadzi działalność w zakresie sprzedaży hurtowej kwiatów i roślin. W ramach inwestycji, wspartej ze środków Programu, beneficjent wybudował Centrum Dystrybucji Sadzonek służące do przechowywania roślin w odpowiednich warunkach do momentu sprzedaży. Konstrukcja budynku oparta jest na najnowocześniejszej technologii budowy obiektów magazynowych. Zamontowano sterowane komputerowo zasłony zaciemniająco-energooszczędne. W tunelach podwieszono ekrany energetyczne w celu poprawy warunków cieplnych. Zamontowano nowoczesną instalację grzewczą wyposażoną w cztery strefy klimatyczne. Głównym źródłem wody dla całego obiektu jest woda deszczowa, co jest rozwiązaniem proekologicznym, ponieważ zmniejsza zapotrzebowanie i wykorzystanie wody studziennej. Zainstalowano sterowany komputerowo system nawożenia niezbędnego w procesie przechowywania i przygotowywania roślin do sprzedaży. Ponadto w ramach projektu rozbudowano infrastrukturę transportową. Realizacja projektu przyczyniła się do zwiększenia potencjału produkcji członków grupy producentów. W wyniku operacji zwiększyła się sprzedaż roślin i kwiatów produkowanych przez grupę. Pośrednio dzięki zwiększeniu produkcji, zrealizowana inwestycja przyczyniła się też do pozyskania przez Grupę nowych rynków zbytu. Strona 40

41 DZIAŁANIE: 125 POPRAWIANIE I ROZWIJANIE INFRASTRUKTURY ZWIĄZANEJ Z ROZWOJEM I DOSTOSOWYWANIEM ROLNICTWA I LEŚNICTWA Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,92 18,06 Schemat I Scalanie gruntów Do 31 grudnia 2012 r. zakończono realizację 7 operacji na łączną kwotę zł, w tym 2 operacje na kwotę zł dotyczące dofinansowania operacji z poprzedniego okresu programowania. W zrealizowanych operacjach uczestniczyło gospodarstw rolnych o łącznej powierzchni 7 595,97 ha. Łączna liczba działek ewidencyjnych wchodzących w skład gospodarstw rolnych uczestniczących w postępowanich scaleniowych zmniejszyła się do poziomu 62,5% pierwotnej liczby działek. Łącznie w ramach schematu I wydano 98 decyzji przyznających wsparcie (28% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na kwotę zł. Zatwierdzone do realizacji operacje umożliwią scalenie łącznie 78,7 tys. ha gruntów, w tym ponad 72 tys. ha gruntów rolnych oraz 6,7 tys. ha gruntów leśnych. Schemat II Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi Do końca okresu sprawozdawczego zakończono realizację 183 operacji (20,8% wartości docelowej wskaźnika) na kwotę ,89 zł. Spośród wszystkich zrealizowanych operacji, 163 dotyczyły melioracji wodnych podstawowych, natomiast 20 operacji - melioracji wodnych szczegółowych. W efekcie realizacji operacji dotyczących melioracji wodnych podstawowych: objęto ochroną przeciwpowodziową powierzchnię 17,5 tys. ha użytków gruntowych, ukształtowano przekrój podłużny i poprzeczny oraz układ poziomego koryta cieku naturalnego na długości 178 km, wybudowano m.in.: wały przeciwpowodziowe o długości ponad 106 km, kanały o długości ponad 16 km, Strona 41

42 budowle piętrzące, budowle upustowe, stopnie wodne oraz obiekty służące do ujmowania wód 100 obiektów, jeden zbiornik wodny o objętości ponad 5 mln m3, 25,5 km dróg dojazdowych, niezbędnych do właściwego użytkowania obszarów zmeliorowanych; wyremontowano m.in.: przekrój podłużny i poprzeczny oraz układ poziomego koryta cieku naturalnego na długości blisko 74 km, wały przeciwpowodziowe o długości prawie 33 km, kanały o długości 43 km. Natomiast dzięki operacjom zrealizowanym w zakresie melioracji wodnych szczegółowych: objęto ochroną przeciwpowodziową powierzchnię 300 ha użytków gruntowych, zagospodarowano po raz pierwszy zmeliorowane łąki i pastwiska o powierzchni ponad 46 ha, wybudowano m.in.: rowy o długości prawie 217 km, sieć drenarską o długości ponad km, rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m o długości 85 km. Łącznie w ramach schematu II wydano 403 decyzje przyznające wsparcie, w tym 345 dotyczących melioracji podstawowych, 57 dotyczących melioracji szczegółowych oraz jedną decyzję dotyczącą melioracji kompleksowych. Kwota pomocy przyznanej w ramach wydanych decyzji wynosi ,97 zł. Spośród wszystkich wydanych decyzji przyznających wsparcie, 4 decyzje na kwotę ,33 zł dotyczyły operacji związanych z realizacją tzw. nowych wyzwań tj. operacje realizujące cele sformułowane zgodnie z ustaleniami dokonanymi podczas przeglądu WPR [art. 16 a rozporządzenia Rady nr 1698/2005]. Łączna kwota płatności zrealizowanych do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury( ) wyniosła ,37 zł, w tym w 2012 r ,07 zł. Strona 42

43 Mapa II- 6 Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 125 (schemat I i schemat II) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 43

44 DZIAŁANIE: 126 PRZYWRACANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI ROLNEJ ZNISZCZONEGO W WYNIKU WYSTĄPIENIA KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH ORAZ WPROWADZENIE ODPOWIEDNICH DZIAŁAŃ ZAPOBIEGAWCZYCH Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,67 43,24 Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania zrealizowano operacji. Kwota udzielonej pomocy dla zakończonych operacji wyniosła ,14 zł. Największa część (79%) operacji dotyczyła wsparcia gospodarstw zniszczonych w wyniku powodzi. Innymi najczęstszymi przyczynami zniszczeń we wspartych gospodarstwach były: grad, deszcz nawalny oraz ujemne skutki przezimowania. Dzięki zrealizowanym operacjom m.in. zakupiono: 8,9 tys. sztuk maszyn rolniczych, narzędzi, urządzeń do produkcji roślinnej oraz środków transportu (innych niż ciągniki) do produkcji roślinnej; 8 tys. sztuk elementów wyposażenia, elementów maszyn, narzędzi, wyposażenia dodatkowego; 871 ciągników. Ponadto wybudowano lub zmodernizowano m.in.: budynki gospodarcze o powierzchni blisko 178 tys. m2 (z czego 15% łącznej powierzchni stanowią szklarnie wraz z wyposażeniem), ponad 70 tys. m2 placów manewrowych. Odtworzono także ha powierzchni sadów lub plantacji wieloletnich. Do końca grudnia 2012 r. w ramach działania Przywracanie potencjału( ) podpisano umowy na łączną kwotę ,99 zł. Pomoc ta została przyznana gospodarstwom o łącznej powierzchni ,48 ha użytków rolnych, co stanowi 108,9% docelowej wartości wskaźnika. Łączna kwota zrealizowanych płatności w ramach działania do końca okresu sprawozdawczego wyniosła ,14 zł, w tym w 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,58 zł. Strona 44

45 DZIAŁANIE: 132 UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,66 12,44 Ze względu na specyfikę działania, producenci rolni po złożeniu wniosków o przyznanie pomocy finansowej pierwotnie otrzymują decyzje w sprawie przyznania pomocy, a następnie w kolejnych latach na podstawie odrębnych wniosków o płatność otrzymują wsparcie w ramach wydawanych decyzji o przyznaniu płatności. Do końca okresu sprawozdawczego dla producentów rolnych wydano decyzje przyznające płatność (131,3% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na kwotę ,88 zł. Największy odsetek decyzji (69,5%) dotyczył wytwarzania produktów z grupy owoce, warzywa i zboża świeże lub przetworzone. Ponadto, pomoc najczęściej przyznawana była producentom: produktów pochodzenia zwierzęcego - jaj, produktów mlecznych (z wyłączeniem masła) - 11%, mięsa świeżego (i podrobów) - 7,8%. Zdecydowana większość płatności w ramach działania zrealizowana została z tytułu produkcji ekologicznej (w rozumieniu rozporządzenia Rady (EWG) nr 2092/91, a także w rozumieniu rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007). Do końca okresu sprawozdawczego kwota zrealizowanych płatności dla producentów rolnych (73,1% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) wyniosła ,88 zł, w tym w 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę zł. Strona 45

46 Mapa II-7 Rozkład przestrzenny wydanych decyzji w ramach działania 132. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 46

47 DZIAŁANIE: 133 DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,78 6,31 W ramach działania 133 do końca okresu sprawozdawczego zakończono realizację 11 operacji na kwotę ,61 zł. Wsparte działania informacyjno-promocyjne dotyczyły produkcji następujących produktów: majonezu (5 operacji), miodów pitnych (3 operacje) oraz jabłek, soku aroniowego, masła i twarogu chmielnickiego (po 1 operacji). Do końca grudnia 2012 r. w ramach działania podpisano łącznie 17 umów na łączną kwotę ,97 zł. Kwota zrealizowanych płatności w ramach Działań informacyjnych i promocyjnych do końca 2012 r. wyniosła ,61 zł, w tym w 2012 r ,77 zł. Strona 47

48 DZIAŁANIE: 141 WSPIERANIE GOSPODARSTW NISKOTOWAROWYCH (zobowiązania z okresu ) W okresie sprawozdawczym kontynuowane były 5-letnie wypłaty pomocy w działaniu Wspieranie gospodarstw niskotowarowych w ramach zobowiązań PROW Od początku finansowania działania ze środków PROW (tj. od I półrocza 2008 r.) do końca 2012 r. zrealizowano płatności dla beneficjentów na łączną kwotę ,66 zł, w tym w 2012 r. na kwotę ,25 zł. Strona 48

49 DZIAŁANIE: 142 GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % * 56,55 * W przypadku działania % zakontraktowania został wyliczony na podstawie prognoz ARiMR Ze względu na specyfikę działania, zarejestrowane grupy producentów rolnych, po złożeniu wniosków o przyznanie pomocy finansowej, otrzymują decyzje w sprawie przyznania pomocy, a następnie w kolejnych latach prowadzonej działalności przez grupę, na podstawie odrębnych wniosków o płatność otrzymują wsparcie na podstawie wydawanych decyzji o przyznaniu płatności. Do końca okresu sprawozdawczego wydano decyzje przyznające pomoc 893 grupom producentów (255% docelowej wartości wskaźnika) na łączną kwotę ,47 zł 6. Do dnia 31 grudnia 2012 r. wydano decyzji przyznających płatność 7, na podstawie których zrealizowano płatności w kwocie ,53 zł oraz 323 decyzje w zwiazku ze zobowiązaniami z poprzedniego okresu programowania, dla których zrealizowano płatności w kwocie ,16 zł. W 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,96 zł, w tym na kwotę ,73 zł. w ramach zobowiązań z PROW Wśród grup producentów wspartych w ramach PROW , największą część stanowią grupy działające w następujących sektorach produkcji rolnej: ziarna zbóż / nasiona roślin oleistych 762 decyzje przyznające płatność, drób żywy, mięso i jadalne podroby drobiowe 330, świnie żywe i mięso wieprzowe 289, mleko krowie, owcze lub kozie 83. Wartość uzyskanego obrotu przez grupy producentów rolnych, które otrzymały płatności w ramach PROW wynosi 10 mld 302 mln zł, a wartość netto produkcji sprzedanej wynosi 9 mld 849 mln zł. Średnia wartość obrotu uzyskanego przez grupę producentów rolnych wynosi ponad 11,5 mln zł. 6 Kwota decyzji przyznających pomoc jest wartością szacunkową (dotyczy tylko pierwszego roku zgodnie z informacją podaną na wniosku o przyznanie pomocy finansowej), wyliczoną na podstawie prognozowanych przychodów netto grupy ze sprzedaży produktów lub grupy produktów, ze względu na które grupa została utworzona. 7 Liczba zrealizowanych płatności jest wyższa od liczby wydanych decyzji przyznających płatność w ramach PROW , gdyż uwzględnia zrealizowane płatności na podstawie podpisanych umów o wyprzedzające finansowanie (zaliczki). 8 Wartość obrotu w kontekście produktu rolnego w odniesieniu do którego uznana została grupa. Strona 49

50 Mapa II - 8 Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 142. Żródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 50

51 OŚ 2: POPRAWA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I OBSZARÓW WIEJSKICH DZIAŁANIE: 211, 212 WSPIERANIE GOSPODAROWANIA NA OBSZARACH GÓRSKICH I INNYCH OBSZARACH O NIEKORZYSTNYCH WARUNKACH GOSPODAROWANIA (ONW) Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,22 78,71 W ramach działania do dnia 31 grudnia 2012 r. zostało przeprowadzonych sześć naborów wniosków o przyznanie płatności ONW. Łącznie w ramach sześciu naborów złożono wniosków (średnio rocznie blisko 750 tys.) i wydano decyzji w sprawie przyznania płatności ONW na ogólną kwotę ,69 zł, co stanowi 79,22% limitu przeznaczonego na realizację działania. Wykres II-6 Liczba złożonych wniosków oraz wydanych decyzji w ramach działania , w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Wnioski złożone nowe Wydane decyzje Żródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 51

52 Do końca okresu sprawozdawczego w ramach wydanych decyzji w sprawie przyznania płatności ONW dla wniosków złożonych w kampanii 2007, 2008, 2009, 2010, 2011 oraz 2012 wsparciem objęto gospodarstw rolnych znajdujących się na gruntach wyznaczonych jako obszary ONW. Wartość ta w 115,29% realizuje założenia przyjęte w Programie. Na wysokość wskaźnika dotyczącego liczby gospodarstw, którym udzielono wsparcia ma wpływ fakt, iż w ramach działania realizowane są płatności dla rolników, którzy przejęli w posiadanie gospodarstwa, co powoduje, że w kolejnych latach realizacji PROW następuje wymiana części beneficjentów. W związku z powyższym następuje wzrost skumulowanej liczby beneficjentów. Należy natomiast zauważyć, że w kolejnych latach realizacji PROW zmniejszyła się liczba beneficjentów. Na podstawie wydanych decyzji w sprawie przyznania płatności ONW pomoc finansowa została skierowana głównie (86,71%) do gospodarstw położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania typu nizinnego (strefy nizinnej I i II). 9,15% zrealizowanego wsparcia finansowego w ramach działania trafiło do gospodarstw zakwalifikowanych do obszarów ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami. Pozostałe 4,14% zrealizowanej kwoty płatności przekazano gospodarstwom znajdującym się na gruntach wyznaczonych jako ONW typu górskiego. Spośród wszystkich gospodarstw, które otrzymały wsparcie w ramach działania, 21,54% ( ) znajduje się na obszarach Natura Największą grupę beneficjentów działania (98,20%) stanowią gospodarstwa o powierzchni poniżej 50 ha. Ich powierzchnia stanowi 79,07% ogólnego areału użytków rolnych wspieranych w ramach działania. Średnia kwota wsparcia na gospodarstwo dla wszystkich typów powierzchni zakwalifikowanych do obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania wyniosła 8 972,27 zł, natomiast na hektar powierzchni użytków rolnych 187,90 zł. Wsparciem w ramach działania objętych zostało ,42 ha użytków rolnych co w 89,28% realizuje zakładaną wartość wskaźnika powierzchni objętej wsparciem. Kwota zrealizowanych płatności w ramach działania Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) do dnia 31 grudnia 2012 r. wyniosła łącznie ,41 zł, z czego w 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,31 zł. 9 Liczba unikalnych beneficjentów w działaniu dla kampanii 2007, 2008, 2009, 2010, 2011 oraz W ogólnej liczbie niepowtarzających się beneficjentów uwzględniono producentów rolnych, którzy przynajmniej raz w ramach kampanii uzyskali decyzję w sprawie przyznania płatności ONW. Strona 52

53 Mapa II - 9 Rozkład przestrzenny wspieranych gospodarstw w ramach działania 211,212 (ONW). Żródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 53

54 DZIAŁANIE: 214 PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY (PŁATNOŚCI ROLNOŚRODOWISKOWE) Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,31* 54,65 * % środków zakontraktowanych wyliczony na podstawie prognoz ARiMR W ramach działania do dnia 31 grudnia 2012 r. zostało przeprowadzonych pięć naborów wniosków o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej, podczas których składane były wnioski o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej (tzw. wnioski nowe) i kolejnych płatności rolnośrodowiskowych (tzw. wnioski kontynuacyjne). Wnioski o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej można było składać w 2008, 2009, 2010, 2011 i 2012 r. Od 2010 r. wnioski o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej są składane jako deklaracja pakietów rolnośrodowiskowych razem z wnioskiem o przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. Łącznie w ramach PROW złożono wniosków na kwotę ,12 zł 10, w tym: wniosków nowych na kwotę ,92 zł, wniosków kontynuacyjnych na kwotę ,20 zł. Złożono też wnioski kontynuacyjne w ramach PROW na kwotę ,35 zł, które przeszły w ciężar budżetu PROW Z dniem 29 lutego 2012 r. ARiMR zakończyła realizację działania Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt w ramach PROW (2011 r. był ostatnim, w którym rolnicy mogli składać wnioski kontynuacyjne w ramach tego działania). Dla złożonych wniosków w ramach PROW wydano decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową na ogólną kwotę ,39 zł. Ponadto dla wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW wydano decyzje przyznające płatność rolnośrodowiskową na ogólną kwotę ,80 zł. Łączna kwota wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową dla złożonych wniosków w ramach PROW oraz wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW wyniosła ,19 zł. 10 Kwota wniosków nowych i kontynuacyjnych o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej wynika ze złożonych deklaracji pakietów rolnośrodowiskowych w ramach poszczególnych kampanii. Strona 54

55 Wykres II 7 Liczba złożonych wniosków nowych oraz wydanych decyzji w ramach działania 214 w podziale na województwa Wnioski nowe Wydane decyzje Żródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Na podstawie wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową w ramach PROW , do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,12 zł dla gospodarstw (30,29% wartości docelowej wskaźnika). Łącznie wsparciem objęta została: Na podstawie wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową w ramach PROW , do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,12 zł dla gospodarstw (30,29% wartości docelowej wskaźnika). Łącznie wsparciem objęta została: powierzchnia wynosząca ,03 ha użytków rolnych (127,15% wartości docelowej), podczas gdy wielkość fizycznego obszaru objętego wsparciem rolnośrodowiskowym 11 wyniosła ,28 ha, co stanowi 136,56% zakładanej wartości docelowej, średnioroczna liczba zwierząt w gospodarstwach ,11 sztuk fizycznych (18 375,15 DJP UE ). Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach: pakietu 1 Rolnictwo zrównoważone - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,70 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,05 ha, co stanowi 11 Bez sumowania powierzchni objętej jednoczesnym wsparciem w ramach niewykluczających się pakietów. Strona 55

56 569,96% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw, co stanowi 439,00% wartości docelowej, pakietu 2 Rolnictwo ekologiczne - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,28 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,86 ha, co stanowi 138,58% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw, co stanowi 93,58% wartości docelowej. W ramach pakietu najwięcej środków wypłacono dla wariantu 2.2 Uprawy rolnicze (w okresie przestawiania) - 36,58% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,70 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,67 ha trwałych użytków zielonych, co stanowi 141,79% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw, pakietu 4 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,97 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,10 ha trwałych użytków zielonych, co stanowi 36,81% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw. W ramach pakietu najwięcej środków wypłacono dla wariantu 4.1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków - 89,40% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 5 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,28 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,34 ha trwałych użytków zielonych, co stanowi 24,80% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw, co stanowi 3,53% wartości docelowej. W ramach pakietu najwięcej środków wypłacono dla wariantu 5.1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków - 89,35% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 6 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,81 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,73 ha, co stanowi 218,21% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw. Ponadto w ramach pakietu 6 wskaźnik liczby wariantów realizowanych przez beneficjentów został osiągnięty na poziomie 6,62%. W ramach pakietu najwięcej środków wypłacono dla wariantu 6.1. Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych - 65,36% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 7 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,38 zł. Liczba wspieranych gospodarstw wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła Jednocześnie wskaźnik liczby wariantów realizowanych przez beneficjentów w ramach pakietu 7 został osiągnięty na poziomie 27,41%. Wielkość populacji poszczególnych gatunków i ras zwierząt gospodarskich Strona 56

57 objętych wsparciem w ramach pakietu 7 wynosi ,11 sztuk fizycznych (średniorocznie), co stanowi 52,22% wartości docelowej wskaźnika. W ramach pakietu najwięcej środków wypłacono dla wariantu 7.3. Zachowanie lokalnych ras owiec - 36,96% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 8 Ochrona gleb i wód - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,97 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,38 ha, co stanowi 62,54% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw, co stanowi 52,98% wartości docelowej. W ramach pakietu najwięcej środków wypłacono dla wariantu 8.3. Międzyplon ścierniskowy - 61,36% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 9 Strefy buforowe - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,03 zł. Liczba wspieranych gospodarstw wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła 155, co stanowi 77,50% wartości docelowej. Długość stref buforowych wyniosła mb, przez co wskaźnik długości stref buforowych objętych wsparciem w ramach pakietu 9 został zrealizowany w 75,30%. W ramach pakietu najwięcej środków wypłacono dla wariantu 9.2. Utrzymanie 5-metrowych stref buforowych - 62,13% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu. Ponadto na podstawie wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową w ramach PROW , które przeszły w ciężar budżetu PROW (EFRROW), do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano dla beneficjentów ( gospodarstw) płatności na kwotę ,72 zł. Łącznie wsparciem objęta została: powierzchnia wynosząca ,49 ha użytków rolnych, podczas gdy wielkość fizycznego obszaru objętego wsparciem rolnośrodowiskowym12 wyniosła ,31 ha, średnioroczna liczba zwierząt w gospodarstwach ,81 sztuk fizycznych. Kwota zrealizowanych płatności w ramach działania Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) do dnia 31 grudnia 2012 r. wyniosła łącznie ,84 zł, w tym ,12 zł dla beneficjentów w ramach zobowiązań PROW oraz ,72 zł dla beneficjentów w ramach PROW W 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,66 zł, z czego ,24 zł w ramach zobowiązań z PROW Bez sumowania powierzchni objętej jednoczesnym wsparciem w ramach niewykluczających się pakietów. Strona 57

58 Mapa II-10 Rozkład przestrzenny wspieranych gospodarstw w ramach działania gosp ,8 ha 6 897gosp. Źródło: 174 opracowanie 168 ha własne na podstawie danych ARiMR gosp ,7 ha gosp ,4 ha gosp ,3 ha 3173 gosp ,4 ha gosp ,,8 ha gosp ,97 ha gosp ,8 ha gosp ,2 ha gosp ,7 ha gosp ,84 ha gosp ,32 ha gosp ,3 ha gosp ,05 ha gosp ,74 ha Żródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 58

59 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 214 Program rolnośrodowiskowy Województwo: Gmina: Wartość całkowita operacji: Wysokość dofinansowania w ramach EFRROW: Dolnośląskie Bolków ,10 PLN ,48 PLN Pani Władysława Gil w latach realizowała zobowiązanie rolnośrodowiskowe w ramach PROW w ramach pakietów P01 Utrzymanie łąk ekstensywnych oraz S02 Rolnictwo ekologiczne (uprawy rolnicze i trwałe użytki zielone). W 2012 roku podjęła nowe zobowiązanie rolnośrodowiskowe w ramach PROW realizując warianty 2.1 Rolnictwo ekologiczne uprawy rolnicze; Ekstensywne trwałe użytki zielone; 5.1 Ochrona siedlisk lęgowych ptaków oraz 5.7 Półnaturalne łąki świeże pakiety 3 i 5 realizowane na obszarach Natura Na trwałych użytkach zielonych zgłaszanych do w/w wariantów rolnik musi ograniczyć stosowanie nawożenia i środków ochrony roślin. Nie może zmieniać struktury powierzchni trwałego użytku zielonego a przez zachowanie ekstensywnych metod gospodarowania na łąkach zapewnia utrzymanie składu gatunkowego łąki, a więc przetrwanie różnorodności biologicznej tych siedlisk. Ekologiczna uprawa orkiszu oraz ochrona trwałych użytków zielonych prowadzona jest w okolicach maleńkiej wsi Radzimowice. W gospodarstwie agroturystycznym, które promuje ekologię oraz zdrowe odżywianie z wykorzystaniem orkiszu oraz korzennych czy ziołowych przypraw. Gospodarstwo posiada własny młyn z magazynem, przetwórnię orkiszu oraz piec chlebowy opalany drewnem. Pozyskiwana mąka orkiszowa biała oraz razowa wykorzystywana jest m.in. do wypieku chleba, ciast, ciasteczek, kaszy, otrębów czy makaronu. Produkty wykorzystywane są na użytek własny i gości gospodarstwa agroturystycznego oraz do sprzedaży. Właścicielka planuje dalsze inwestycje związane z rozwojem działalności edukacyjnej. Gospodarstwo zajęło pierwsze miejsce w wojewódzkiej edycji konkursu Zielone Lato-najlepiej zorganizowane gospodarstwo agroturystyczne w roku 2011 oraz otrzymało w kolejnym roku wyróżnienie w XVIII edycji ogólnopolskiego konkursu Rolnik - Farmer Roku za działalność na rzecz promowania rolnictwa ekologicznego. Strona 59

60 Strona 60

61 DZIAŁANIE: 221, 223 ZALESIANIE GRUNTÓW ROLNYCH ORAZ ZALESIANIE GRUNTÓW INNYCH NIŻ ROLNE Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,8* 36,40 * % środków zakontraktowanych wyliczony na podstawie prognoz ARiMR Nabory wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie w ramach działania prowadzone były w latach 2007, 2008, 2009, 2010, 2011 oraz 2012 przy czym w 2007 r. tylko w zakresie I schematu Zalesianie gruntów rolnych. W trakcie naborów składane były wnioski o przyznanie pomocy na zalesianie (tzw. wnioski nowe) i wnioski o wypłatę pomocy na zalesianie (tzw. wnioski kontynuacyjne). Łącznie w ramach PROW do dnia 31 grudnia 2012 r. złożono: wniosków nowych na kwotę ,87 zł, wniosków kontynuacyjnych na kwotę ,80 zł. Jednocześnie do końca okresu sprawozdawczego złożono wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW na kwotę ,10 zł, które przeszły w ciężar budżetu PROW (EFRROW). Ogółem dla wniosków nowych wydano decyzje przyznające pomoc na zalesianie na kwotę ,29 zł. Różnica pomiędzy liczbą złożonych wniosków a liczbą wydanych decyzji wiąże się ze specyfiką wdrażania działania formalne wydanie decyzji o przyznaniu płatności wydawane jest po dokonaniu przez beneficjenta zalesienia, co może nastapic nawet rok po złożeniu wniosku o pomoc. W każdym naborze wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie w co najmniej 70% przypadków zalesienia dokonuje się w terminie wiosennym. Strona 61

62 Wykres II 8 Liczba złożonych wniosków nowych oraz wydanych decyzji w ramach działania 221,223 w podzile na województwa Wnioski nowe Wydane decyzje Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Schemat I - zalesianie gruntów rolnych W ramach schematu I do dnia 31 grudnia 2012 r. zostało uruchomionych sześć naborów wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie. Łącznie do końca okresu sprawozdawczego wpłynęły wnioski na kwotę ,32 zł, w tym: wniosków nowych na kwotę ,22 zł 13, wniosków kontynuacyjnych na kwotę ,10 zł 14. Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach schematu I dla wniosków nowych wydano decyzji 15 przyznających pomoc na zalesianie. Na podstawie wydanych decyzji oraz wniosków kontynuacyjnych zrealizowano płatności w kwocie ,01 zł dla beneficjentów (33,66% wartości docelowej wskaźnika). Wydane decyzje przyznające pomoc dotyczyły zalesienia gruntów rolnych na powierzchni ,63 ha, w wyniku którego powstały uprawy leśne: 13 Kwota wniosków nowych o o przyznanie pomocy na zalesianie dotyczy pierwszego roku i jest wartością szacunkową wyliczaną na podstawie deklarowanych powierzchni w ramach wsparcia na zalesienie, premii pielęgnacyjnej oraz premii zalesieniowej. 14 Kwota wniosków kontynuacyjnych o wypłatę pomocy na zalesianie dotyczy drugiego roku i kolejnych lat i jest wartością szacunkową wyliczaną na podstawie powierzchni wynikającej z decyzji pierwszorocznej w ramach premii pielęgnacyjnej oraz premii zalesieniowej. 15 Decyzje dotyczą nowych wniosków. Dla wniosków kontynuacyjnych w działaniu nie są wydawane decyzje. Strona 62

63 drzew iglastych (sadzonki drzew igłastych pokrywają ponad 75% zalesionej powierzchni) 26%, drzew liściastych (sadzonki drzew liściastych pokrywają ponad 75% zalesionej powierzchni) 13%, mieszane 61%. Spośród ogólnej powierzchni zalesionych gruntów rolnych wynoszącej ,63 ha, ,62 ha (73%) znajduje się na obszarach wyznaczonych jako ONW. Prawie 99% beneficjentów uczestniczących w schemacie I stanowiły osoby fizyczne, z czego mężczyźni stanowili 70% beneficjentów schematu. Schemat II - zalesianie gruntów innych niż rolne W ramach schematu II do dnia 31 grudnia 2012 r. zostało przeprowadzonych pięć naborów wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie. Łącznie wpłynęło wniosków na kwotę ,35 zł, w tym: wnioski nowe na kwotę ,65 zł wniosków kontynuacyjnych na kwotę ,70 zł 17. Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach schematu II wydano decyzji 18 przyznających pomoc na zalesianie. Na podstawie wydanych decyzji oraz wniosków kontynuacyjnych zrealizowano płatności w kwocie ,81 zł dla 943 beneficjentów (7,16% wartości docelowej wskaźnika). Wydane decyzje przyznające pomoc dotyczyły zalesienia gruntów innych niż rolne na powierzchni 2 056,58 ha, w wyniku którego powstały uprawy leśne: drzew iglastych (przewaga gatunków drzew iglastych powyżej 75% powierzchni) 27%, drzew liściastych (przewaga gatunków drzew liściastych powyżej 75% powierzchni) 43%, mieszane 30%. Spośród ogólnej powierzchni zalesionych gruntów innych niż rolne, wynoszącej 2 056,58 ha, 1 689,18 ha (82%) znajduje się na obszarach wyznaczonych jako ONW. Ponad 98% beneficjentów uczestniczących w schemacie II stanowiły osoby fizyczne, z czego mężczyźni stanowili 71% wszystkich beneficjentów schematu. 16 Kwota wniosków nowych o o przyznanie pomocy na zalesianie dotyczy pierwszego roku i jest wartością szacunkową wyliczaną na podstawie deklarowanych powierzchni w ramach wsparcia na zalesienie oraz premii pielęgnacyjnej. 17 Kwota wniosków kontynuacyjnych o wypłatę pomocy na zalesianie dotyczy drugiego roku i kolejnych lat i jest wartością szacunkową wyliczaną na podstawie powierzchni wynikającej z decyzji pierwszorocznej w ramach premii pielęgnacyjnej. 18 Decyzje dotyczą nowych wniosków. Dla wniosków kontynuacyjnych w działaniu nie są wydawane decyzje. Strona 63

64 Ogółem w ramach działania (schemat I oraz II) zalesiono powierzchnię ,21 ha, co stanowi 28,19% wartości docelowej. Średnia powierzchnia zalesienia na mocy wydanej decyzji wynosi 2,56 ha w przypadku schematu I oraz 1,72 ha w przypadku schematu II. Kwota zrealizowanych płatności w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne do dnia 31 grudnia 2012 r. wyniosła łącznie ,36 zł, w tym ,82 zł, dla beneficjentów w ramach PROW oraz ,54 zł dla beneficjentów w ramach zobowiązań W 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,89 zł, z czego ,56 zł w ramach zobowiązań z PROW Strona 64

65 Mapa II -11 Rozkład przestrzenny powierzchni zalesionej w ramach Schematu I (grunty rolne). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ARiMR Strona 65

66 Mapa II -12 Rozkład przestrzenny powierzchni zalesionej w ramach Schematu II (grunty inne niż rolne). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ARiMR Strona 66

67 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 221,223 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Województwo: Gmina: Wartość całkowita operacji: Wysokość dofinansowania: w tym EFRROW: Dolnośląskie Przemków ,30 PLN ,30 PLN ,24 P LN Na terenie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego znajdują się liczne stanowiska roślin, ważne z punktu widzenia ochrony przyrody. Teren ten od wschodu i północy graniczy z doliną rzeki Szprotawy, a od południa z doliną Czarnej Wody. Niegdyś doliny te porastały lasy łęgowe i olsy. Większość lasów doliny rzeki Szprotawy i Czarnej Wody została przekształcona na pastwiska i łąki. Realizowana operacja polegająca na zalesieniu działki o powierzchni ponad 16 ha, zlokalizowanej na obszarze PPK i w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru Natura 2000 (OSO), wpłynęła na przywrócenie części obszaru pierwotnego sposobu użytkowania. Zalesienie zostało wykonane przy zachowaniu wymogów środowiskowych w uzgodnieniu z właściwymi organami ochrony środowiska. Operacja wpłynęła na zmniejszenie fragmentacji kompleksów leśnych występujących w obszarze PPK. Bezsprzeczną korzyścią wynikającą z przeprowadzenia operacji jest podniesienie wartości ekonomicznej gruntów, które przed zalesieniem oznaczone były jako grunty rolne V i VI klasy. Z przeprowadzonej oceny udatności uprawy wynika, iż uprawa założona została prawidłowo, dostosowana jest do panujących warunków klimatyczno-glebowych i jest uprawą udaną. Na bardzo wysoką ocenę uprawy składa się wysoki stopień pokrycia powierzchni (90%) i duża przydatność hodowlana (pojedyncze wypady do 10%). Wykonane zalesienie jest integralną częścią innych przedsięwzięć podejmowanych w gospodarstwie, a służących zrównoważonemu rozwojowi opartemu na poszanowaniu środowiska. W gospodarstwie wytyczono i oznaczono ściezki edukacyjne. O stosowaniu dywersyfikacji działań świadczy realizacja programu rolnośrodowiskowego (warianty 2.2, 3.1.2, 4.1, 5.1), a także udział w działaniu Modernizacja gospodarstw rolnych. Strona 67

68 Strona 68

69 DZIAŁANIE: 226 ODTWARZANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI LEŚNEJ ZNISZCZONEGO PRZEZ KATASTROFY ORAZ WPROWADZANIE INSTRUMENTÓW ZAPOBIEGAWCZYCH Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,22 29,92 W ramach działania 226 do dnia 31 grudnia 2012 r. zostały przeprowadzone trzy nabory wniosków o przyznanie pomocy finansowej w 2009, 2010 oraz w 2012 r. Łącznie w ramach tych naborów wpłynęły 392 wnioski na kwotę ,30 zł, co stanowi 137,93% limitu środków przeznaczonych na realizację działania. Na dzień 31 grudnia 2012 r. w ramach działania Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych zostały podpisane 294 umowy (31,68% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na łączną kwotę ,00 zł, w tym: 119 umów w ramach schematu I - Działania odtwarzające, 159 umów w ramach schematu II - Działania zapobiegawcze, 16 umów dotyczących realizacji inwestycji związanych ze schematem I i II (łącznie). Wykres II 9 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 226 na województwa Wnioski złożone nowe Wydane decyzje Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 69

70 Mapa II -13 Rozkład przestrzenny zawartych umów w ramach działania 226 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej... Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 70

71 Całkowita wartość inwestycji związanych z realizacją umów podpisanych do dnia 31 grudnia 2012 r. wyniesie ,00 zł i dotyczy: odtworzenia lasów na powierzchni ,19 ha, co stanowi 29,62% zakładanej wartości docelowej wskaźnika, w tym lasów zniszczonych w wyniku katastrof naturalnych i klęsk żywiołowych na powierzchni ,31 ha i lasów zniszczonych w wyniku pożarów na powierzchni 5 552,88 ha, działań zapobiegawczych, związanych z przeciwdziałaniem zagrożeniu pożarowemu w lasach o powierzchni ,80 ha, co stanowi 6,44% zakładanej wartości docelowej wskaźnika. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 119 operacji, dla których kwota udzielonej pomocy (wartość wydatków refundowanych) wyniosła ,00 zł i stanowiła 79,31% wartości zrealizowanych operacji. Operacje te związane były z realizacją 243 różnych przedsięwzięć 19, które dotyczyły: budowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją dróg leśnych 83 projekty, odnowienia powierzchni leśnych i przebudowy drzewostanów 29 projektów, pielęgnacji upraw, młodników i drzewostanów; działań mających na celu ochronę lasu przed szkodliwymi czynnikami biotycznymi po 28 projektów, przygotowania gleby pod odnowienia, przebudowy, poprawki i uzupełnienia 26 operacji, wykonania melioracji agrotechnicznych; wykonania poprawek i uzupełnień w uprawach leśnych po 18 operacji, budowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją budowli oraz obiektów małej architektury 13 operacji. W związku z zakończonymi do 31 grudnia 2012 r. 119 operacjami: odtworzono lub zagospodarowano lasy na powierzchni ,99 ha, wybudowano lub zmodernizowano dojazdy (drogi) pożarowe o długości - 505,24 km, zmodernizowano drogi leśne o długości - 58,94 km, wybudowano, przebudowano lub wyremontowano budowle oraz obiekty małej architektury - 2 sztuki, unowocześniono infrastrukturę techniczną w 2 punktach obserwacyjnych, wybudowano 2 zbiorniki do celów gaśniczych. Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych zrealizowano płatności dla 113 beneficjentów w kwocie ,00 zł. Kwota zrealizowanych płatności dotyczyła 142 operacji. W 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę zł. 19 W ramach pojedynczej operacji (umowy) może być realizowanych kilka różnych przedsięwzięć tj. różnych rodzajów inwestycji. Strona 71

72 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 226 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Województwo: Gmina: Wartość całkowita operacji: mazowieckie Łochów PLN Wysokość dofinansowania: w tym EFRROW: PLN PLN Wzmocnienie systemu ochrony przeciwpożarowej poprzez modernizację i integrację systemu monitoringu terenów leśnych za pomocą kamer dalekiego zasięgu w Leśnictwach Zieleniec, Kamionna i Miednik w Nadleśnictwie Łochów. W ramach realizacji operacji Beneficjent dokonał modernizacji systemu obserwacji przeciwpożarowej poprzez zakup systemu obserwacji przeciwpożarowej, dzięki zastosowaniu monitoringu terenów leśnych wzmocniony został system ochrony przeciwpożarowej Zainstalowanie kamer na wieżach obserwacyjnych pozwala na zintegrowanie systemu obserwacji terenów leśnych, w tym także lasów niepaństwowych. Zmodernizowana sieć obserwacji umożliwia szybsze i dokładniejsze zlokalizowanie miejsca powstania pożaru. Głównym efektem ekologicznym zadania jest sprawniejsze przeprowadzenie akcji ratowniczogaśniczej oraz szybsze ugaszenie pożaru. Strona 72

73 OŚ 3: JAKOŚĆ ŻYCIA NA OBSZARACH WIEJSKICH I RÓŻNICOWANIE GOSPODARKI WIEJSKIEJ DZIAŁANIE: 311 RÓŻNICOWANIE W KIERUNKU DZIAŁALNOŚCI NIEROLNICZEJ Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,27 57,17 Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania beneficjentów zrealizowało operacje (60,7% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,94 zł. Średnia wartość pomocy wyniosła zł /na operację. W łącznej liczbie beneficjentów działania 24% stanowiły kobiety. Zrealizowane operacje dotyczyły najczęściej: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa operacje (66,3%), usług dla ludności operacji (11,0%), usług turystycznych oraz usług związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem 715 operacji (7,6%), realizacji robót i usług budowlanych lub instalacyjnych 706 operacji (7,5%), sprzedaży hurtowej 178 operacji (1,9%), sprzedaży detalicznej 157 operacji (1,7%), rzemiosła i rękodzielnictwa 122 operacje (1,3%). Na podstawie ankiet monitorujących 20 badany jest wzrost łącznej wysokości dochodu brutto z prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwach objętych pomocą. Dane z ankiet przekazanych do końca 2012 r. wskazują, że łączny wzrost wysokości dochodu brutto z prowadzonej działalności wyniósł blisko 98 mln zł. Ponadto, według danych z ankiet monitorujących, beneficjenci działania utworzyli pozarolniczych miejsc pracy na obszarach wiejskich, w tym stałych oraz 586 sezonowych. Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania Różnicowanie ( ) zatwierdzono do realizacji operacji na łączną kwotę ,69 zł, co stanowi ponad 87% limitu przeznaczonego na realizację działania. 20 Wypełniony formularz ankiety monitorującej beneficjenci działania składają w terminie: - do 31 stycznia drugiego roku kalendarzowego liczonego od roku otrzymania płatności ostatecznej w przypadku osób fizycznych; - najpóźniej do 30 dni roboczych po zakończeniu roku obrotowego następującego po roku obrotowym, w którym otrzymali płatność ostateczną w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Strona 73

74 Kwota zrealizowanych płatności w ramach działania do dnia 31 grudnia 2012 r. wyniosła łącznie ,15 zł, w tym w 2012 r. wypłacono zł. Mapa II -14 Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 311. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 74

75 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Województwo: Gmina: Wartość całkowita operacji: Wysokość dofinansowania: w tym EFRROW: warmińsko-mazurskie Kętrzyn PLN PLN PLN Uzyskanie dodatkowego źródła dochodu poprzez budowę punktu sprzedaży i rozpoczęcie sprzedaży detalicznej i hurtowej sprzętu pszczelarskiego. Beneficjentka działania, prowadząca wielopokoleniowe gospodarstwo rodzinne, poszukując dodatkowego źródła dochodu, postanowiła podjąć pozarolniczą działalność. W związku z tym, że na terenie województwa warmińsko-mazurskiego działa wiele gospodarstw trudniących się działalnością pszczelarską, Pani Agnieszka otworzyła hurtownię sprzętu pszczelarskiego. Beneficjentka w ramach operacji zrealizowała inwestycję polegającą na budowie budynku usługowo - gospodarczego wraz z instalacjami, w którym zlokalizowano hurtownię sprzętu pszczelarskiego. Hurtownia zaopatruje koła pszczelarzy, sklepy oraz osoby indywidualne z całego regionu. Dodatkowo w hurtowni można również zakupić certyfikowane, wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych, prowadzoną przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, miody z Gospodarstwa Pasiecznego Bartnik Mazurski. Strona 75

76 DZIAŁANIE: 312 TWORZENIE I ROZWÓJ MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,60 17,89 Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania zrealizowano operacji, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,81 zł. Całkowita wartość zrealizowanych inwestycji wyniosła ,48 zł. Średnia wartość pomocy wyniosła zł /na operację. Informacje przekazywane przez beneficjentów wraz z wnioskiem o płatność ostateczną wskazują, że do końca 2012 r. w ramach zrealizowanych operacji stworzono 8,4 tys. nowych miejsc pracy tj. liczba nowych etatów utworzonych bezpośrednio w wyniku zrealizowanych operacji. Spośród beneficjentów - osób fizycznych, 26% stanowiły kobiety. Nowoutworzone mikroprzedsiębiorstwa stanowią 22% łącznej liczby mikroprzedsiębiorstw objętych pomocą w ramach działania, pozostałe operacje dotyczyły rozwoju już istniejących firm. Na podstawie ankiet monitorujących 21 badany jest wzrost łącznej wartości dodanej brutto ze wspieranej działalności w przedsiębiorstwach objętych pomocą. Dane z 754 ankiet przekazanych do końca 2012 r. wskazują, że łączny wzrost łącznej wartości dodanej brutto z prowadzonej działalności wyniósł ponad 361 mln zł. Udzielone w ramach działania wsparcie dotyczyło najczęściej prowadzenia następujących rodzajów działalności: usługi dla ludności zrealizowanych operacji, roboty i usługi budowlane oraz instalacyjne 1 094, usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa 710, sprzedaż detaliczna 284, sprzedaż hurtowa 283, rzemiosło lub rękodzielnictwo 230. Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw zatwierdzono do realizacji operacji na łączną kwotę ,96 zł, co stanowi 44,6% limitu przeznaczonego na realizację działania. 21 Wypełniony formularz ankiety monitorującej beneficjenci działania składają w terminie: - do 31 stycznia drugiego roku kalendarzowego liczonego od roku otrzymania płatności ostatecznej w przypadku osób fizycznych; - najpóźniej do 30 dni roboczych po zakończeniu roku obrotowego następującego po roku obrotowym, w którym otrzymali płatność ostateczną w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Strona 76

77 Kwota zrealizowanych płatności w ramach działania do dnia 31 grudnia 2012 r. wyniosła łącznie ,38 zł, z czego w 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,51 zł. Mapa II -15 Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 312. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 77

78 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Województwo: Gmina: Wartość całkowita operacji: Wysokość dofinansowania: w tym EFRROW: Małopolskie Świątniki Górne ,69 PLN PLN ,25 PLN Podniesienie konkurencyjności i zwiększenie zatrudnienia w firmie Przedsiębiorca prowadził działalność w zakresie nauki języka angielskiego i ubezpieczeń. Jego celem było utworzenie przedszkola. W ramach inwestycji wspartej ze środków programu przeprowadzono remont niezbędnych pomieszczeń, zakupiono wyposażenie i pomoce edukacyjne oraz przygotowano plac zabaw dla dzieci. Przedszkole ma profil językowo artystyczny, kadrę stanowią nauczyciele anglojęzyczni. Z przedszkola mogą korzystać dzieci w wieku od 18 miesięcy do 6 lat, zajęcia prowadzone są w podziale na odpowiednie grupy wiekowe. Czas pracy przedszkola jest dostosowany do potrzeb rodziców, a zajęcia mogą odbywać się także w dni wolne od pracy. Efektem realizacji projektowo jest powstanie nowoczesnej placówki oferującej usługi oświatowe i opiekuńcze. Jednocześnie utworzone zostały nowe miejsca pracy dla kadry pedagogicznej i personelu wspierającego. Strona 78

79 DZIAŁANIE: 321 PODSTAWOWE USŁUGI DLA GOSPODARKI I LUDNOŚCI WIEJSKIEJ Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,18 45,79 Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacje, dla których kwota udzielonej pomocy ze środków EFRROW wynosiła ,02 zł. Zdecydowana większość operacji dotyczyła gospodarki wodno-ściekowej (1548 operacji). Zrealizowano także m.in. 231 operacji z zakresu tworzenia systemu zbioru, segregacji lub wywozu odpadów komunalnych, a także 51 operacji dotyczących wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych. Dzięki zrealizowanym operacjom: wybudowano 14,5 tys. km sieci wodociągowej i kanalizacyjnej z wyłączeniem przyłączy (54% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), wykonano 23,3 tys. sztuk kanalizacji zagrodowych, wybudowano 182 oczyszczalnie ścieków, utworzono system zbioru, segregacji i wywozu odpadów komunalnych, który umożliwia zagospodarowanie 225 tys. ton śmieci, stworzono możliwość wytwarzania 146 MW energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności z wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy (38,5% zakładanej wartości docelowej wskaźnika). W wyniku zrealizowanych operacji z udoskonalonych usług korzysta łącznie 5,42 mln osób, co stanowi 62,8% wartości docelowej wskaźnika. Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania zostało podpisanych umów na kwotę środków EFRROW zł. Do 31 grudnia 2012 r. zrealizowano płatności ze środków EFRROW na łączną kwotę ,99 zł, z czego w 2012 r. na kwotę ,72 zł. Strona 79

80 Mapa II-16 Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 321. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 80

81 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Województwo: Gmina: Wartość całkowita operacji: Wysokość dofinansowania z EFRROW: świętokrzyskie Łagów ,65 PLN ,00 PLN Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii poprzez instalację kolektorów słonecznych na budynkach szkół podstawowych w Łagowie i Piotrowie. Gmina Łagów zrealizowała inwestycję polegającą na zainstalowaniu kolektorów słonecznych na budynkach szkół podstawowych w Łagowie i Piotrowie. Projekt obejmował montaż kolektorów i rozdzielnicy Solarpol, montaż pomp wirowych, dostawę naczynia przeponowego, montaż układu sterowania elektrycznego zespołem - stacja solarna, a także prace elektryczne i budowlane. W wyniku realizacji projektu zmniejszono zużycie energii pozyskiwanej ze źródeł konwencjonalnych poprzez zastosowanie energii słonecznej pozyskiwanej przez system solarny. Ponadto inwestycja ta wpłynęła na poprawę stanu środowiska naturalnego poprzez ograniczenie ilości zanieczyszczeń przedostających się do powietrza. Dodatkowo dzięki zastosowaniu instalacji solarnej zredukowano koszty związane z przygotowaniem ciepłej wody użytkowej, co wpłynęło na obniżenie kosztów utrzymania budynków szkół. Strona 81

82 DZIAŁANIE: 313, 322, 323 ODNOWA I ROZWÓJ WSI Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane EFRROW Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,43 59,89 Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacji, dla których kwota udzielonej pomocy ze środków EFRROW wyniosła ,11 zł. Pomoc finansowa udzielona została na realizację inwestycji w zakresie: budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów infrastruktury publicznej operacje, zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie turystyki 766 operacji, zachowania dziedzictwa kulturowego 431 operacji, zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie sportu i rekreacji 161 operacji. Do 31 grudnia 2012 r. operacje zrealizowało beneficjentów (30% zakładanej wartości docelowej wskaźnika). Dominującą grupą beneficjentów działania są gminy (1 875). Ponadto wsparcie zostało udzielone: instytucjom kultury, dla których organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego 487 beneficjentów, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, innym kościołom i związkom wyznaniowym o gwarancjach wolności sumienia i wyznania 475 beneficjentów, organizacjom pozarządowym mającym status organizacji pożytku publicznego 61 beneficjentów. Dzięki zrealizowanym operacjom m.in.: wybudowano, zmodernizowano lub wyposażono: 2,9 tys. budynków pełniących funkcje rekreacyjne, sportowe i społeczno-kulturalne, w tym świetlic i domów kultury, 1,8 tys. obiektów sportowych, placów zabaw, miejsc rekreacji, 77 km ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych, 804 obiekty małej architektury, 329 terenów zielonych, parków i innych miejsc wypoczynku; odnowiono: 375 elewacji zewnętrznych i dachów w budynkach architektury sakralnej wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzką ewidencją zabytków i cmentarzy wpisanych do rejestru zabytków, Strona 82

83 63 budynki wpisane do rejestru zabytków lub objęte wojewódzką ewidencją zabytków, użytkowane na cele publiczne, zagospodarowano 72 zbiorniki i cieki wodne w celu rekreacji lub poprawy estetyki miejscowości, ukształtowano obszarów sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne. Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach działania zostało podpisanych umów na kwotę środków EFRROW ,36 zł, co stanowi 88,4% limitu przeznaczonego na realizację działania. Kwota zrealizowanych płatności ze środków EFRROW do końca okresu sprawozdawczego wyniosła łącznie ,01 zł, z czego w 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,39 zł. Strona 83

84 Mapa II-17 Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 313,322,323. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 84

85 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 313, 322, 323 Odnowa i rozwój wsi. Województwo: Gmina: Wartość całkowita operacji: Wartość dofinansowania z EFRROW: Łódzkie Brzeźnio ,15 PLN ,94 PLN Utworzenie miejsc aktywnej rekreacji i integracji społecznej poprzez budowę placów zabaw i boiska wielofunkcyjnego w gminie Brzeźnio. W ramach zrealizowanej inwestycji w miejscowości Bronisławów wybudowano wielofunkcyjne boisko o nawierzchni poliuretanowej wyposażone w sprzęt sportowy do gry w piłkę ręczną, siatkówkę, tenisa oraz koszykówkę. Boisko posiada odwodnienie, wydzielone ciągi komunikacyjne oraz tereny zielone. Wokół niego wykonano ogrodzenie systemowe wraz z bramą i furtką. Dodatkowo w ramach inwestycji wybudowano 12 placów zabaw na terenie Gminy Brzeźnio w miejscowościach: Dębołęka, Kliczków Mały, Ostrów, Zapole, Pyszków, Gozdy, Krzaki, Stefanów Ruszkowski, Barczew, Kliczków Wielki, Kliczków Kolonia, Bronisławów. Place zabaw wyposażono m.in. w zestawy zabawowe dla dzieci, huśtawki, bujaki, przeplotnie, ławki, kosze na śmieci. Inwestycja stwarza bardzo dobre warunki dla rozwoju sportu i rekreacji. Obiekt słuzy głównie dzieciom i młodzieży. Z wybudowanej infrastruktury korzystają również dorośli mieszkańcy tego obszaru. Strona 85

86 Oś 4: LEADER W roku sprawozdawczym przeprowadzono konkurs na wybór lokalnej grupy działania do realizacji lokalnej strategii rozwoju w zakresie dodatkowych zadań. W konkursie mogły uczestniczyć jedynie te LGD, z którymi zostały zawarte umowy o sposobie i realizacji lokalnej strategii rozwoju (umowy ramowe). Spośród 154 LGD, które przystąpiły do konkursu, do realizacji dodatkowych zadań w ramach działań 413 Wdrażanie LSR i 431 Funkcjonowanie LGD( ) wybrano 72 grupy. DZIAŁANIE: 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,75 23,45 W ramach działania podpisano umów na łączną kwotę ,04 zł, w tym ,03 zł ze środków EFRROW, co stanowi blisko 49% wykorzystania limitu finansowego. Do dnia 31 grudnia 2012 r. zrealizowano operacji. MAŁE PROJEKTY Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacji (35,7% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy (wartość wydatków refundowanych) wyniosła ,84 zł. Średnio na realizację 1 małego projektu udzielono pomoc w wysokości zł. Zrealizowane operacje dotyczyły:: organizacji imprez kulturalnych, rekreacyjnych lub sportowych operacji, remontu lub wyposażenia świetlic wiejskich 1 454, budowy, odbudowy lub oznakowania małej infrastruktury turystycznej 993, kultywowania miejscowych tradycji, obrzędów i zwyczajów - 582, utworzenia lub zmodernizowania bazy informacji turystycznej oraz stron internetowych, przygotowania i wydania publikacji 572. Strona 86

87 Dzięki tym operacjom: wybudowano, odbudowano lub przebudowano: 582 obiekty małej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, 15 niemieszkalnych obiektów budowlanych wykorzystywanych do prowadzenia sprzedaży produktów lub usług lokalnych; wyremontowano lub odrestaurowano 219 świetlic wiejskich oraz innych obiektów pełniących ich funkcje, 107 obiektów wpisanych do rejestru zabytków lub objętych ewidencją zabytków, 45 obiektów małej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej; utworzono 64 miejsca pracy. Spośród beneficjentów - osób fizycznych, 44% stanowiły kobiety. Do dnia 31 grudnia 2012 r. w ramach małych projektów zostały podpisane umowy. Kwota zrealizowanych płatności do końca okresu sprawozdawczego wyniosła ,09 zł, z czego w 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,31 zł. Strona 87

88 Mapa 18 - Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 413_małe projekty. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 88

89 OPERACJE Z ZAKRESU DZIAŁANIA RÓŻNICOWANIE W KIERUNKU DZIAŁALNOŚCI NIEROLNICZEJ Do końca okresu sprawozdawczego 374 beneficjentów zrealizowało 382 operacje, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,70 zł. Średnio na realizację jednej operacji udzielono pomoc w wysokości zł. Zrealizowane operacje dotyczyły najczęściej: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa 223 operacje (58%), usług dla ludności 51 operacji (13%), usług turystycznych oraz usług związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem 42 operacje (11%). W łącznej liczbie beneficjentów 23% stanowiły kobiety. Do dnia 31 grudnia 2012 r. zatwierdzono do realizacji 917 operacji. Kwota zrealizowanych płatności do końca okresu sprawozdawczego wyniosła ,73 zł, z czego w 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,55 zł. OPERACJE Z ZAKRESU DZIAŁANIA TWORZENIE I ROZWÓJ MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 191 operacji, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,40 zł. Średnio na realizację jednej operacji udzielono pomoc w wysokości zł. Udzielone w ramach działania wsparcie dotyczyło najczęściej prowadzenia następujących rodzajów działalności: usługi dla ludności 67 zrealizowanych operacji, roboty i usługi budowlane oraz instalacyjne 39, usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa 33. Strona 89

90 Nowoutworzone mikroprzedsiębiorstwa stanowią 25% łącznej liczby mikroprzedsiębiorstw objętych pomocą w ramach działania, pozostałe operacje dotyczą rozwoju firm już istniejących. Do końca 2012 r. w ramach zrealizowanych operacji stworzono 255 nowych miejsc pracy (liczba nowych etatów utworzonych bezpośrednio w wyniku zrealizowanych operacji, zgodnie z dokumentami przedstawianymi przez beneficjentów wraz z wnioskiem o płatność ostateczną). Spośród beneficjentów - osób fizycznych, 30% stanowiły kobiety. Do dnia 31 grudnia 2012 r. zatwierdzono do realizacji 513 operacji. Kwota zrealizowanych płatności do końca okresu sprawozdawczego wyniosła ,24 zł, z czego w 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,84 zł. Strona 90

91 Mapa 19 - Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 413_311, 312. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 91

92 OPERACJE Z ZAKRESU DZIAŁANIA ODNOWA I ROZWÓJ WSI Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacji, dla których kwota udzielonej pomocy ze środków EFRROW wyniosła ,60 zł. Operacje zrealizowało różnych beneficjentów (w tym gmin). Pomoc finansowa udzielona została na realizację inwestycji w zakresie: budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów infrastruktury publicznej operacji, zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie turystyki 600 operacji, zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie sportu i rekreacji 126 operacji, zachowania dziedzictwa kulturowego 110 operacji. Do 31 grudnia 2012 r. wsparciem objęto beneficjentów. Dominującą grupą beneficjentów działania są gminy (1 309). W efekcie zrealizowanych operacji m.in.: wybudowano, zmodernizowano lub wyposażono: 1,3 tys. budynków pełniących funkcje rekreacyjne, sportowe i społeczno-kulturalne, w tym świetlic i domów kultury, ponad tysiąc obiektów sportowych, placów zabaw, miejsc rekreacji, 49 km ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych, 577 obiektów małej architektury, 114 terenów zielonych, parków i innych miejsc wypoczynku; odnowiono: 78 elewacji zewnętrznych i dachów w budynkach architektury sakralnej wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzką ewidencją zabytków i cmentarzy wpisanych do rejestru zabytków, 27 budynków wpisane do rejestru zabytków lub objęte wojewódzką ewidencją zabytków, użytkowane na cele publiczne, zagospodarowano 50 zbiorników i cieków wodnych w celu rekreacji lub poprawy estetyki miejscowości, ukształtowano 545 obszarów 22 sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne. Do dnia 31 grudnia 2012 r. zatwierdzono do realizacji operacji. Kwota zrealizowanych płatności ze środków EFRROW do końca okresu sprawozdawczego wyniosła ,45 zł, z czego w 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,36 zł. 22 Zmniejszenie wskaźnika w porównaniu do danych na dzień 31 grudnia 2011 r. wynika z korekty przekazanej przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego. Strona 92

93 Mapa 20 - Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach działania 413_313 Odnowa i rozwój wsi. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 93

94 DZIAŁANIE: 421 WDRAŻANIE PROJEKTÓW WSPÓŁPRACY Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,37 7,24 Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania Wdrażanie projektów współpracy 150 LGD zakończyło realizację 71 operacji, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,60 zł. W ramach ww. operacji: przygotowano 46 projektów współpracy, w tym 27 projektów współpracy międzyregionalnej i 19 projektów międzynarodowych, zrealizowano 25 projektów współpracy (12,5% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), w tym 24 projekty międzyregionalne i 1 projekt międzynarodowy. Projekty były najczęściej kierowane do następujących grup docelowych: lokalnych mieszkańców 13% projektów, turystów 11%, młodzieży 10%. Do końca okresu sprawozdawczego zawarto umowy na łączną kwotę ,33 zł, dotyczące przygotowania 55 projektów i realizacji 80 projektów. Kwota zrealizowanych płatności do dnia 31 grudnia 2012 r. wyniosła ,33 zł, w tym w 2012 r. zrealizowano płatności na kwotę ,47 zł. Strona 94

95 DZIAŁANIE: 431 FUNKCJONOWANIE LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA, NABYWANIE UMIEJĘTNOŚCI I AKTYWIZACJA Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,61 37,60 Łącznie w ramach działania zatwierdzono do realizacji 997 operacji na łączną kwotę ,72 zł. Do końca okresu sprawozdawczego w ramach operacji zrealizowanych lub będących w trakcie realizacji wykonano zadań z zakresu: realizacji wydarzeń o charakterze promocyjnym oraz szkoleń lokalnych liderów zadań, informowania o obszarze działania LGD oraz o LSR zadań, szkolenia kadr biorących udział we wdrażaniu LSR zadań, realizacji badań nad obszarem objętym LSR zadań. Do końca okresu sprawozdawczego w szkoleniach dla kadr biorących udział we wdrażaniu LSR i szkoleniach przeprowadzonych dla potencjalnych beneficjentów w ramach aktywizowania społeczności lokalnej wzięło udział ponad 124 tys. osób. Do 31 grudnia 2012 r. lokalne grupy działania udzieliły wsparcia doradczego podmiotom w zakresie przygotowania wniosku o przyznania pomocy na realizację operacji w ramach działania 413 PROW (114% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) 23. Kwota zrealizowanych płatności do dnia 31 grudnia 2012 r. wyniosła ,83 zł, z czego w 2012 r. wypłacono ,40 zł. 23 Dane dotyczące stanu realizacji tego wskaźnika nie obejmują operacji realizowanych w ramach pierwszego naboru wniosków. Strona 95

96 II.3. Windykacja należności W 2012 r. w ramach PROW ARiMR prowadziła spraw niewindykowanych 24 i windykacyjnych, z czego: spraw, które zostały zarejestrowane w 2012 r., spraw, które zostały zarejestrowane przed 1 stycznia 2012 r. Według stanu na dzień 31 grudnia 2012 r. czynnych było spraw na ogólną kwotę ,69 zł, w tym: ,34 należność główna, ,49 odsetki, ,86 koszty windykacji. Sprawy te dotyczyły działań: 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom 37 spraw, 113 Renty strukturalne spraw, 121 Modernizacja gospodarstw rolnych - 10 spraw, 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej - 3 sprawy, 141 Zobowiązań z okresu dla działania Wspieranie gospodarstw niskotowarowych spraw, 211 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich o niekorzystnych warunkach gospodarowania sprawy, 212 Wspieranie gospodarowania na obszarach innych o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) spraw, 214 Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe) sprawy, 221 Zalesianie gruntów rolnych - 92 sprawy, 223 Zalesianie gruntów innych niż rolne - 4 sprawy, 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej 2 sprawy, 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 4 sprawy, 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju 6 spraw, 431 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja - 15 spraw. 24 Sprawy niewindykowane to takie należności, w których nie została wydana decyzja o ustaleniu kwoty do zwrotu ze względu na dokonanie wpłaty przez beneficjenta. Strona 96

97 II.4. Zestawienia dotyczące realizacji finansowej Programu W załącznikach do niniejszego sprawozdania zawarto następujące zestawienia: Finansowe wykonanie Programu w ramach osi i działań oraz w ramach Pomocy technicznej do dnia 31 grudnia 2012 r. (załącznik nr 4 do sprawozdania); Zestawienie wydatków kwalifikowalnych i niekwalifikowalnych poniesionych przez beneficjentów w ramach osi i działań oraz w ramach Pomocy technicznej do dnia 31 grudnia 2012 r. (załącznik nr 5 do sprawozdania); Zestawienie wartości płatności zrealizowanych na rzecz beneficjentów i odpowiadającego im współfinansowania krajowego dla osi i działań oraz w ramach Pomocy technicznej od początku realizacji Programu do dnia 31 grudnia 2012 r. (załącznik nr 6 do sprawozdania). Strona 97

98 III. PODSUMOWANIE DZIAŁALNOŚCI W ZAKRESIE BIEŻĄCEJ OCENY III.1. SYSTEM USTALONY DLA ZAPEWNIENIA BIEŻĄCEJ OCENY Zadania związane z oceną bieżącą spoczywają na Instytucji Zarządzającej PROW W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi jednostką odpowiedzialną za przeprowadzanie ocen jest Wydział Ewaluacji i Polityki Spójności w Departamencie Rozwoju Obszarów Wiejskich. Jednostka prowadzi oceny samodzielnie lub zleca je jednostkom zewnętrznym. W realizację zadań z zakresu ocen zaangażowana jest powołana w 2009 r. Grupa Zarządzająca Ewaluacją. Opis systemu oceny oraz zadania Grupy Zarządzającej Ewaluacją zostały szczegółowo opisane w rocznych sprawozdaniach z realizacji PROW z poprzednich lat. III.2. PODJĘTA DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE OCENY BIEŻĄCEJ W 2012 roku, w ramach oceny bieżącej zrealizowane zostały następujące badania tematyczne: 1. Ocena funkcjonowania Lokalnych Grup Działania realizujących Lokalną Strategię Rozwoju w ramach PROW Wykonawca: PSDB sp. z o.o. Badanie miało na celu ocenę funkcjonowania lokalnych grup działania (LGD) realizujących lokalne strategie rozwoju w ramach PROW Biorąc pod uwagę zakres badania, jego koncepcję rozszerzono o cel nadrzędny, którym było usprawnienie działalności LGD w zakresie wdrażania LSR w obecnym okresie programowania oraz przygotowanie pakietu rekomendacji zapewniających sprawne wdrażanie podejścia LEADER po 2013 r. Cele te były realizowane za pośrednictwem dwóch celów szczegółowych: Ocena jakości i efektywności funkcjonowania LGD. Ocena wpływu (skuteczności) projektów realizowanych w ramach osi Leader na realizację celów LSR. Badanie dotyczyło wdrażania LSR przez LGD od momentu uruchomienia Osi IV PROW do dnia 31 grudnia 2011 r. Wyniki badań pokazały, że większe LGD (w rozumieniu liczby mieszkańców zamieszkujących dany teren przynajmniej powyżej osób), dysponujące większym budżetem (powyżej 2 milionów złotych) oraz zwiększające liczbę partnerów są bardziej skuteczne w swoim funkcjonowaniu, w większym stopniu aktywizują społeczność lokalną i lepiej realizują zasadę partnerstwa. Zarazem wielkość obszaru w rozumieniu powierzchni nie ma istotnego znaczenia dla funkcjonowania LGD. W obecnym modelu LGD swoją rolę doradcy w największym stopniu Strona 98

99 wypełniają na początkowym etapie projektów (przygotowywania i składania wniosków), zaznacza się ich obecność także przy rozliczaniu projektów. Najmniej LGD są obecne w trakcie realizacji beneficjenci nie czują potrzeby wsparcia na tym etapie. Część barier utrudniających wdrażanie LSR jest postrzegana tak samo zarówno przez przedstawicieli LGD, urzędów marszałkowskich, jak urzędów centralnych. Są to przede wszystkim: rozrośnięta biurokracja i skomplikowane procedury oraz zbyt długi okres rozpatrywania wniosków. Przedstawiciele LGD wskazali też, że problem stanowi mechanizm refundacji i brak dostępu do skutecznych i tanich form wcześniejszego finansowania projektów, konieczność dysponowania wkładem własnym oraz kłopoty z kwalifikowalnością kosztów (ten ostatni pogląd jest podzielany przez przedstawicieli urzędów centralnych). Inną ważną barierą podnoszoną przez przedstawicieli LGD jest konkurencja między działaniami Osi III i IV PROW Zasady podejścia LEADER są powszechnie akceptowane. W przypadku zasady oddolności mamy do czynienia z problemami w jej realizacji wynikającymi albo ze słabości lokalnego kapitału społecznego albo fasadowego podejścia realizowanego przez gminy traktujące program jako źródło dodatkowych funduszy na realizację zadań własnych (zwłaszcza w przypadku mniejszych LGD). LGD skupiają się na tworzeniu nowych inicjatyw na swoim terenie i nowych form współpracy, w mniejszym stopniu na tworzeniu nowych podmiotów, konsultują szeroko swoje decyzje w gronie partnerów LGD, przeprowadzają ewaluacje własnych działań i wyciągają z nich wnioski. W przypadku zasady terytorialności zdecydowanie bardziej istotna jest spójność terenu, na którym działa LGD, niż jego wielkość. Zasada partnerstwa lokalnego jest dobrze realizowana widoczna jest animacyjna rola LGD przejawiająca się we wzroście liczby partnerów, przede wszystkim z sektora społecznego. Najsłabszym partnerem i najmniej liczebnym jest sektor gospodarczy. Integracja międzysektorowa jest ważną zasadą programu, ale pewnym zagrożeniem jest widoczna dominacja sektora publicznego. Wynika ona z obiektywnej przewagi kompetencyjnej i finansowej, a także czynników nieformalnych, szczególnie istotnych w małych społecznościach. LGD tworzą sieci powiązań zwłaszcza na poziomie regionalnym, ale projekty współpracy dopiero się rozwijają i są na wczesnym etapie. Poszczególne LGD nie postrzegają się w kategoriach konkurencyjnych, raczej są gotowe współdziałać i wzajemnie się wspierać. Najsłabszym elementem zasad programu LEADER jest pojęcie innowacyjności, które nie jest jasno zdefiniowane i jest różnie rozumiane przez poszczególnych uczestników programu. Program LEADER ma wymiar edukacyjny dla społeczności lokalnych, które pomału zaczynają doceniać znaczenie lokalnych strategii rozwoju i konieczność tworzenia ich w sposób Strona 99

100 autentycznie oddolny i dostosowany do lokalnych warunków. LGD są świadome błędów popełnionych w tym zakresie i planują poprawienie LSR w kolejnym okresie programowania. Sektor gospodarczy w za małym stopniu brał udział w tworzeniu LSR to może być jedna z przyczyn dla których jest najmniej zaangażowanym sektorem w LGD. LEADER ma bardzo duży wpływ na realizację lokalnych projektów zdecydowana większość z nich nie zostałaby w ogóle zrealizowana gdyby nie finansowanie z programu, przy czym relatywnie największą determinację do przeprowadzenia projektu, nawet pomimo ewentualnego braku dofinansowania z LEADER prezentują beneficjenci małych projektów. Większość LGD poszukuje źródeł dodatkowego finansowania składając wnioski do innych funduszy (np. PO KL, Europejska Współpraca Terytorialna, Mechanizmy Finansowe, itp.) i uzyskując dofinansowanie. Zatem wiele LGD ma już doświadczenie z zasadami wdrażania innych programów, co jest czynnikiem przygotowującym je do wielofunduszowości. Ponadto niektóre LGD mają doświadczenia jako lokalny grantodawca, na przykład w ramach programu Działaj lokalnie, co również czyni je gotowymi do przejęcia dodatkowych zadań i odpowiedzialności w przyszłości. Podejście LEADER będzie trudne do oceny z uwagi na to, że jego najważniejsze efekty mają charakter miękki i długofalowy i są trudne, a niekiedy wręcz niemożliwe do uchwycenia w języku wskaźników. Z kolei wydaje się, że efekt mierzony twardymi wskaźnikami liczbowymi może być niezadowalający. Tymczasem największa wartość dodana programu LEADER tkwi właśnie w efektach społecznych, mentalnych, psychologicznych. Zdecydowana teza wynikająca z badania, potwierdzona zarówno w badaniu jakościowym jak i ilościowym, dotyczy pozytywnego wpływu programu LEADER na rozwój kapitału społecznego na obszarach wiejskich poprzez powstawania nowych organizacji, formalizowanie i profesjonalizację organizacji istniejących, podejmowanie wspólnych inicjatyw, odkrywanie i wyzwalanie lokalnego potencjału współpracę samorządu z organizacjami pozarządowymi i firmami, realizację projektów inwestycyjnych odpowiadających na bezpośrednie potrzeby ludzi (place zabaw, świetlice, sale komputerowe z dostępem do Internetu), które pociągają za sobą większe zaangażowanie społeczności lokalnej. W obecnej perspektywie nie należy dokonywać już żadnych zmian, należy skupić się na wprowadzeniu usprawnień w odniesieniu do kolejnej perspektywy finansowej. W zakresie wielkości obszaru i liczby mieszkańców rekomendacje dotyczą preferowania w kryteriach wyboru większych LGD oraz uelastycznienia maksymalnych progów umożliwiających włączenie do LGD gmin miejskich i miejsko-wiejskich o liczbie mieszkańców przekraczających obecne sztywne poziomy. W odniesieniu do liczby mieszkańców, na podstawie wypowiedzi badanych, rekomendowano jako optymalne progi od to mieszkańców, umożliwiając jednak ich przekroczenie przy odpowiednim uzasadnieniu. Wielkość budżetu LGD powinna być nadal skorelowana z liczbą mieszkańców, jednak pewna Strona 100

101 kwota bazowa powinna zostać zapewniona każdej wybranej LGD w celu realizacji swojej działalności bieżącej oraz zadań z zakresu aktywizacji społeczności lokalnej. Możliwy do uwzględnienia w LSR zakres działań powinien wynikać z diagnozy lokalnych potrzeb, a nie z obszarów narzuconych z góry w programie operacyjnym. Przyczyni się to do wzmocnienia realizacji zasady oddolności. Rekomenduje się także odejście od dublowania tego samego zakresu wsparcia w programie LEADER oraz w innej części programu rozwoju obszarów wiejskich w przyszłym okresie programowania. W LSR powinna nadal istnieć możliwość realizacji wsparcia analogicznego do obecnych małych projektów. W celu wzmocnienia realizacji zasad podejścia LEADER takich jak partnerstwo, oddolność i integracj międzysektorowa, rekomenduje się możliwość przekazania LGD większych kompetencji w zakresie obsługi wniosków, aż do pełnego przejścia procesu akredytacji dla LGD chcących skorzystać z tej możliwości. Z pewnością jednak LGD powinny mieć zasadniczo większe kompetencji w zakresie obsługi zakresu wsparcia odpowiadającego obecnym małym projektom, na przykład w postaci objęcia roli operatora grantu globalnego. Powinno to doprowadzić do uproszczenia procedur wnioskowania i rozliczania projektów przez małe organizacje pozarządowe i dać LGD większe poczucie odpowiedzialności za wdrażanie swojej strategii rozwoju lokalnego. Wyniki z badania prezentowane były na XI posiedzeniu Komitetu Monitorującego PROW w dniu 31 stycznia 2013 roku. Raport z badania opublikowany został na stronie w zakładce: PROW / Dokumenty, analizy, raporty /Analizy i raporty oraz na stronie w zakładce: Analizy i ekspertyzy. 2. Ocena funkcjonowania systemu doradztwa rolniczego w Polsce w kontekście spełniania warunkowości ex ante zawartej w projekcie rozporządzenia PE i Rady w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Wykonawca: Collect Consulting sp. z o.o. Głównym celem badania było dokonanie oceny funkcjonowania systemu doradztwa dla rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich oraz przedstawienie propozycji modyfikacji wsparcia usług doradczych w ramach PROW oraz po 2013 roku. Cele szczegółowe badania objęły: analizę struktury i oraz ocenę jakości i efektywności funkcjonowania systemu doradztwa w kontekście spełniania warunkowości ex-ante zawartej w rozporządzeniu EFRROW oraz ocenę skuteczności działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów objętego PROW , a także propozycje Strona 101

102 ukierunkowania wsparcia systemu doradztwa w kontekście projektów przepisów UE na nowy okres programowania ( ). Badanie zrealizowano w oparciu o analizę desk research, czyli tzw. danych zastanych oraz za pomocą technik IDI, TDI, wywiadów swobodnych, CATI, panelu eksperckiego, SWOT, studium przypadku i metody drzewa problemów. Główne wnioski z badania: Wnioski dotyczące funkcjonowania systemu doradztwa rolniczego w Polsce: Wyniki badania wskazują na spełnienie warunkowości ex-ante dotyczącej zdolności w zakresie doradztwa. Obecnie funkcjonujący system doradztwa rolniczego umożliwia dostęp do usług różnym grupom odbiorców, w tym również drobnym rolnikom. System doradztwa rolniczego został oceniony przez odbiorców usług jako odpowiadający na ich potrzeby oraz na wyzwania rozwojowe obszarów wiejskich. Obecny system doradztwa rolniczego w Polsce zapewnia szeroki zakres usług doradczych, przy równoczesnym ograniczaniu komplikacji zasad ubiegania się o pomoc. Badani doradcy z jednostek publicznych zwracali uwagę na problemy w obszarze finansowania systemu, koordynowaniem zadań, a także zapewnienia kontroli i nadzoru nad działaniami podmiotów działających w zakresie doradztwa rolniczego. Za kluczowy obszar mający istotny wpływ na sposób funkcjonowania doradztwa i jego dostępność dla rolników i posiadaczy lasów, wskazano system finansowania. Dotacje celowe dla jednostek doradztwa rolniczego oceniono jako niewystarczające na pokrycie kosztów działalności statutowej jednostek doradztwa rolniczego. Zapewniony jest zgodnie z wytycznymi KE dotyczącymi FAS, system udostępniania rolnikom list certyfikowanych doradców. Taką rolę pełni system teleinformatyczny Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie który służy do rejestracji planów działalności rolnośrodowiskowej oraz zawiera listy doradców rolniczych, doradców rolnośrodowiskowych posiadających uprawnienia wg zasad na lata , ekspertów przyrodniczych na potrzeby Programu rolnośrodowiskowego oraz doradców leśnych. Listy są jawne i umożliwiają rolnikom i posiadaczom lasów odszukanie potrzebnych doradców. Postulowano utworzenie i wdrożenie systemu doskonalenia zawodowego doradców rolniczych, stałe monitorowanie potrzeb kompetencyjnych doradców w oparciu o analizę obowiązujących przepisów prawnych oraz diagnozowanie luk kompetencyjnych. Kluczowe funkcje w zakresie doskonalenia kadr doradczych powinna pełnić jednostka mająca status ośrodka krajowego. Strona 102

103 Postulowano zapewnienie synergii pomiędzy instytucjami doradczymi i sferą badań i rozwoju (B+R) oraz doradzaniem, doskonaleniem zawodowym doradców i upowszechnianiem informacji. Do silnych stron doradztwa zaliczono kapitał ludzki - kadra doradcza jest dobrze wykształcona, a liczba osób z wyższym wykształceniem systematycznie wzrasta. Wykształcenie kadry doradczej oraz podnoszenie kwalifikacji poprzez udział w szkoleniach stanowi ogromny potencjał sektora usług doradczych. Do mocnych stron doradztwa publicznego zaliczono rozpoznawalną markę, zasięg terytorialny - sieć jednostek, adekwatna do podziału administracyjnego kraju (16 Wojewódzkich Ośrodków Doradztwa Rolniczego), łatwość dostępu do doradców rolniczych, a także zaplecze organizacyjne (liczba doradców). Wysoko oceniono jakość świadczonych usług, które wskazuje na uznanie i zaufanie klientów doradztwa rolniczego. Dla zdecydowanej większości badanych usługi doradcze były dopasowane do ich potrzeb. Wskutek wysokiego poziomu zadowolenie z usług 89,4% respondentów zdecydowanie poleca lub raczej poleca usługi świadczone w ramach systemu doradztwa rolniczego w Polsce, innym rolnikom i właścicielom lasów. Zdecydowana większość badanych odbiorców usług doradczych (ponad 70%) nie zgłosiła braków w zakresie doradztwa w jakiejś konkretnej dziedzinie. W spontanicznie budowanym indeksie kluczowych obszarów doradztwa wskazywano na doradztwo prawne, zagospodarowanie przestrzeni lasów na terenach górskich, ochronę środowiska i odnawialne źródła energii. W zakresie wspomaganego indeksu obszarów kluczowych doradztwa dominowała ochrona środowiska naturalnego oraz poprawa bezpieczeństwa pracy. Badani przedsiębiorcy na obszarach wiejskich wśród obszarów potencjalnego doradztwa wskazywali obszar usług finansowych pożyczki oraz usługi w zakresie optymalizacji kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Wyniki badania wskazują, na wysoki poziom dopasowania doradztwa do potrzeb odbiorców. W wywiadach pogłębionych zdecydowanie więcej sugestii pojawiło się w zakresie sposobów zapewniania usług doradczych niż obszarów deficytowych. Respondenci postulowali przede wszystkim zapewnienie większej liczby szkoleń dla rolników oraz sposób świadczenia usług w większym stopniu poprzez bezpośredni kontakt z rolnikami w terenie oraz większą aktywność doradców w zakresie proponowania nowych usług czy w zakresie doradztwa rynkowego. Wnioski dotyczące realizacji działania 114 Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów Wykorzystanie limitu finansowego na etapie składania wniosku o przyznanie pomocy w ramach Działania 114 należy uznać za niskie. Wynika to przede wszystkim Strona 103

104 z konieczności współfinansowania usługi przez rolnika, oraz niskiego poziomu zainteresowania wsparciem wśród małych gospodarstw które wskazywano jako główne bariery związane z wdrażaniem działania. Jako mocne strony działania 114 badani respondenci wskazywali jasno zdefiniowanego beneficjenta, prostą procedurę i nieskomplikowaną dokumentację, dokonanie oceny i przeglądu gospodarstwa, pogłębienie wiedzy rolników i poszerzenie ich świadomości w zakresie prowadzenia produkcji oraz duży budżet działania. Wśród słabych stron działania 114 wskazywano konieczność wniesienia wkładu własnego tj. pokrycia części kosztów usługi doradczej przez beneficjenta, niekwalifikowalny VAT, szeroko zdefiniowane kryteria dostępu, brak zainteresowania wsparciem wśród małych gospodarstw, brak zróżnicowania wartości usługi doradczej od skali produkcji, wąski zakres usług doradczych brak pełnej oceny gospodarstwa, katalog usług podział na ocenę i plan dostosowanie (brak weryfikacji), brak elastyczności - z katalogu usług dodatkowych może korzystać rolnik, który wcześniej skorzystał z usługi kompleksowej oceny gospodarstwa w zakresie wymogów wzajemnej zgodności, częstotliwość korzystania z usług doradczych przez rolnika jest ograniczona oraz konieczność pozyskania akredytacji przez część podmiotów doradczych świadczących usługę w ramach działania 114. Przyjęte rozwiązania proceduralne w zakresie kryteriów dostępu, przyjmowania i oceniania wniosków zostały ocenione przez beneficjentów pozytywnie - kryteria są jasne, jednoznacznie są zdefiniowane zasady uzyskania wsparcia. Ponadto dokumentacja opracowywana na potrzeby wsparcia oceniona została jako nieskomplikowana. Sposób zdefiniowania beneficjenta końcowego w ramach działania oceniono jako prawidłowy rekomendowano natomiast zmiany w zakresie kryteriów dostępu i wymogów związanych z przyznaniem wsparcia. W grupie odbiorców działania znalazły się również gospodarstwa małe, które w niskim stopniu są zainteresowane wsparciem w zakresie zwiększanie konkurencyjności i dochodowości. W ramach kryteriów dostępu rekomendowano skierowanie wsparcia do węższej grupy beneficjentów rolników produkcyjnych, w stosunku do których szczególnie istotne jest podniesienie standardów gospodarowania i zapewnienie zwiększania konkurencyjności i dochodowości gospodarstw. Rekomendowano wprowadzenie zróżnicowania wartości usługi doradczej od skali produkcji. Limit środków na doradztwo dla rolnika określony na poziomie 1500 euro uznano za wystarczający. Tylko pojedyncze osoby wskazywały że, w związku z wyzwaniami takimi jak ochrona wód, zmiany klimatyczne czy kształtowanie krajobrazu należałoby zwiększyć limit środków np. do 3000 euro. W zakresie doradztwa leśnego respondenci wskazali iż grupa odbiorców została zdefiniowana prawidłowo. Również zakres 8 proponowanych usług doradczych uznano Strona 104

105 za trafny i zgodny z celami. W ramach zapewnienia spójności działania 114 z założonymi celami doradztwa leśnego zwrócono uwagę na duże rozdrobnienie własnościowe i przestrzenne lasów. Niski poziom zainteresowania prowadzeniem gospodarki leśnej wskazuje na konieczność zmiany założeń w ramach działania 114 i wprowadzenia stopniowania limitów w zależności od wielkości obszaru leśnego (inne w przypadku małych powierzchni, inne przy dużych). Obecnie maksymalna kwota pomocy na jednego wnioskodawcę jest stała i wynosi 1500 euro. Rekomendowano uwzględnienie innych potrzeb osób startujących z uprawami leśnymi oraz uwzględnienie w usługach doradczych specyfiki prowadzenia działalności leśnej na obszarach Natura Wśród zadań przygotowujących rolników do prawidłowego gospodarowania zgodnie z zasadami cross-compliance znalazła się działalność szkoleniowa. Duża liczba szkoleń o tematyce dobrych praktyk rolniczych, wzajemnej zgodności, integrowanej produkcji, programów rolnośrodowiskowych, ekologicznych, kursów chemizacyjnych, czy szkoleń pozwoliła kształtować świadomość rolników w prowadzeniu gospodarstwa i miała istotny wpływ na spełnienie wymogów wzajemnej zgodności. Badani odbiorcy usług doradczych wskazywali na w badaniu duże zapotrzebowanie na szkolenia. Zdaniem doradców na rynku usług doradczych pojawia się dysproporcja - działalność informacyjną, szkoleniową, pomocową zapewniają przede wszystkim placówki publiczne, a ze wsparcia finansowego w znacznej mierze korzystają podmioty prywatne. Działanie dotyczące wsparcia doradztwa powinno być wprowadzone jako pierwsze, aby skutecznie móc przygotować rolników i posiadaczy lasów do korzystania z pozostałych działań przeznaczonych dla nich. Wyniki z badania prezentowane były na XI posiedzeniu Komitetu Monitorującego PROW w dniu 31 stycznia 2013 roku. Raport z badania opublikowany został na stronie w zakładce: PROW / Dokumenty, analizy, raporty /Analizy i raporty oraz na stronie w zakładce: Analizy i ekspertyzy. Strona 105

106 3. "Szanse i zagrożenia oraz potencjalne kierunki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce w ujęciu regionalnym" Wykonawca: Agrotec Polska sp. z o.o. Celem głównym było zidentyfikowanie szans i zagrożeń rozwoju obszarów wiejskich w ujęciu terytorialnym (wojewódzkim) oraz wypracowanie propozycji, dotyczących ukierunkowania wsparcia po 2013 roku z uwzględnieniem potrzeb wynikających ze szczególnych uwarunkowań na poziomie regionalnym i subregionalnym. Cele szczegółowe badania obejmowały: zidentyfikowanie silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń dla rozwoju obszarów wiejskich w poszczególnych województwach Polski, uwzględniając przy tym ich specyfikę i wewnętrzne zróżnicowanie, określenie sposobów efektywnego wykorzystania zidentyfikowanego potencjału rozwoju obszarów wiejskich w poszczególnych województwach w kontekście instrumentów wsparcia, dostępnych w nowym okresie programowania, określenie sposobu zniwelowania barier rozwojowych obszarów wiejskich w poszczególnych województwach, z uwzględnieniem wykorzystania indywidualnych potencjałów oraz powiązań między różnymi obszarami funkcjonalnymi w obrębie województw. W ramach badania dokonano analizy SWOT obszarów wiejskich w odniesieniu do 16 województw Polski oraz sporządzono dla każdego z województw propozycje scenariuszy rozwoju obszarów wiejskich. Typ wybranej strategii SWOT/TOWS uzależniony był konfiguracji czynników endogennych obszarów wiejskich takich jak: potencjał społeczno-demograficzny, czynniki infrastrukturalno-środowiskowe, uwarunkowania gospodarcze, struktura przestrzenna rolnictwa, sytuacje sektora rolnego i spożywczego. Zagrożenia i szanse lokowane były w tempie rozwoju gospodarczego danego regionu oraz prognozach makroekonomicznych i regionalnych dla Polski, stopie bezrobocia w skali regionalnej, znaczeniu i roli funkcjonalnej ośrodków subregionalnych, miejscu obszarów wiejskich w polityce regionalnej oraz tendencjach rynkowych sektora rolno-spożywczego. Planowane kierunki interwencji EFFROW stanowiły również jedną z szans/bądź ograniczeń rozwojowych. Opracowane na poziomie regionów scenariusze rozwojowe - zgodnie ze zdiagnozowanymi silnymi i słabymi stronami obszarów wiejskich, akcentowały rolę Priorytetów EFRROW skierowane na wsparcie sektora rolno-spożywczego oraz rolę wielofunduszowych (łączących fundusze Polityki Spójności i Wspólnej Polityki Rolnej) interwencji realizowanych w ramach instrumentu CLLD. Zintegrowane Inwestycje Terytorialne, prowadzone na poziomie obszarów funkcjonalnych ośrodków subregionalnych (przy włączeniu miast powiatowych) również zostały wskazane jako instrument zwiększenia funkcjonalności miast wobec obszarów wiejskich. Strona 106

107 Wyniki z badania prezentowane były na XI posiedzeniu Komitetu Monitorującego PROW w dniu 31 stycznia 2013 roku. Raport z badania opublikowany został na stronie w zakładce: Analizy i ekspertyzy. 4. Koncepcja ukierunkowania wsparcia gospodarstw rolnych w perspektywie Ekspertyzę zrealizowały dwa zespoły badawcze Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB oraz Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu Celem badanie było: określenie metody, za pomocą której można określić wielkość gospodarstw w celu odpowiedniego zaadresowania wsparcia inwestycyjnego związanego z rozwojem funkcji rolniczych i pozarolniczych, Wyznaczenie przedziałów wielkości gospodarstw, do których powinna być kierowana pomoc w ramach różnych instrumentów wsparcia przewidzianych w art. 18 i 20 rozporządzenia EFRROW W wyniku przeprowadzonych badań otrzymano dwie, niezależne koncepcje ukierunkowania wsparcia gospodarstw rolnych po 2013 r. Raporty z badań opublikowane zostały na stronie w zakładce: Analizy i ekspertyzy. 5. Analiza potrzeb i kierunków wsparcia sektora przetwórstwa, przetwarzania, wprowadzania do obrotu i rozwoju produktów rolnych w Polsce w latach Ekspertyzę zrealizowały dwa zespoły badawcze Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB oraz Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu W ramach badania przedstawiono: Charakterystykę popytu i kierunków rozwoju sektora przetwórstwa produktów rolnych, w tym: popyt na produkty wytwarzane w danym sektorze; segmenty produkcji o charakterze rozwojowym i gasnącym; kierunki rozwojowe i tendencje eksportu. Charakterystykę podaży, w tym: podaży na produkty wytwarzane w danym sektorze; wielkości i struktury importu; zagrożeń dla sytuacji krajowych producentów ze strony importu. Strona 107

108 Branże, które należy uwzględnić lub szczególnie promować w ramach wsparcia dla sektora przetwórstwa, wprowadzania do obrotu i rozwoju produktów rolnych; Rodzaje inwestycji, które powinny być wspierane lub traktowane jako priorytetowe w poszczególnych sektorach; Obszary innowacyjności w poszczególnych sektorach Rodzaje podmiotów, które powinny być wspierane lub preferowane. Raporty z badań opublikowane zostały na stronie w zakładce: Analizy i ekspertyzy. 6. Ekspertyza pt. Program rolnośrodowiskowo-klimatyczny, jako instrument ochrony cennych obszarów rolnych na terenach górskich i podgórskich po 2014 roku Wykonawca: prof. dr hab. Mariusz Cichoń Ekspertyza zawiera wytyczne oraz propozycje rozstrzygnięć dotyczących niżej wymienionych kwestii, wynikających z możliwości stworzenia instrumentu ochrony cennych obszarów rolnych na terenach górskich i podgórskich w przyszłej perspektywie finansowej I Diagnoza obszarów górskich i podgórskich. II Analiza wdrażania programu rolnośrodowiskowego w ramach PROW na obszarach górskich (w tym: beneficjenci, wielkość gospodarstwa, realizowane pakiety, ocena). III Nowy program rolnośrodowiskowych po 2014 roku analiza pod kątem możliwości jego wdrażania na terenach górskich. IV Proponowany kształt działań rolnośrodowiskowych możliwych do realizacji na obszarach górskich. 7. Ekspertyza pt. Gospodarstwa niskotowarowe w kontekście przyszłości WPR w Polsce Wykonawca: Pan Mirosław Franciszek Drygas Ekspertyza zawiera wytyczne oraz propozycje rozstrzygnięć dotyczących następujących kwestii, wynikających z konieczności stworzenia instrumentu wsparcia dla gospodarstw niskotowarowych w ramach obu filarów WPR w przyszłej perspektywie finansowej I Charakterystyka małych gospodarstw w Polsce, II Propozycja rozwiązań w ramach perspektywy , 1. Wskazanie jednostki dla ustalenia wielkości gospodarstwa. Strona 108

109 2. Wielkość gospodarstwa kwalifikująca je do wparcia. 3.Wskazanie najwłaściwszego rozwiązania dla drobnych gospodarstw, ich ukierunkowania, tj. dywersyfikacja, zakończenie działalności, restrukturyzacja). 4. Określenie zakresu i organizacji procesu doradztwa skierowanego dla drobnych rolników. 8. Ekspertyza pn. Strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej obszarów wiejskich do roku 2020 Wykonawca: Fundeko Korbel, Krok-Baściuk Sp.J Ekspertyza określa kierunki wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich oraz założenia dotyczące możliwości wdrażania strategii ochrony zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej obszarów wiejskich z uwzględnieniem kierunków Wspólnej Polityki Rolnej, a także przedstawia zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich obecnie i w przyszłości. 9. Ekspertyza: Założenia do pakietów dotyczących ochrony zasobów genetycznych zwierząt do programu rolnośrodowiskowo-klimatycznego w ramach PROW na lata z uwzględnieniem stawek/wysokości płatności Wykonawca: Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy Założenia do pakietów dotyczących ochrony zasobów genetycznych zwierząt do programu rolnośrodowiskowo-klimatycznego w ramach PROW na lata zostały opracowane przez pracowników Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego, Działu Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt oraz Działu Genetyki i Hodowli Zwierząt. Założenia te stanowią podstawę do opracowania nowego programu rolnośrodowiskowo-klimatycznego. 10. Ekspertyza pt Działanie 121 Modernizacja gospodarstw rolnych i 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom informacja o rezultatach wdrażania w latach Opracowanie wykonane przez IZ. Celem badania było uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat efektów wdrażania oraz lepsze zrozumienie mechanizmów przyczyniających się do osiągania tych efektów. Badanie polegało na analizie materiałów i danych zastanych (desk research) w tym analizie projektów beneficjentów działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych oraz projektów beneficjentów działania 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom dla których zawarto umowę wg stanu na dzień 31 grudnia 2011 r. Strona 109

110 Główne wnioski: Rolnicy posiadający gospodarstwa o powierzchni mniejszej niż średnia krajowa (określona na podstawie danych GUS oraz wyliczona dla populacji korzystającej ze wsparcia w ramach WPR) w bardzo niewielkim stopniu korzystają ze wsparcia modernizacyjnego. Bardzo wysoką aktywność w korzystaniu ze wsparcia na modernizację gospodarstw wykazują gospodarstwa duże pod względem powierzchni i potencjału ekonomicznego. Gospodarstwa korzystające ze wsparcia modernizacyjnego mają znacznie większy (31,5 ESU) niż średnio Polsce (4 ESU) potencjał ekonomiczny. Mimo objęcia pomocą gospodarstw niespełniających warunku minimalnej wielkości ekonomicznej, lecz mogących ją osiągnąć po realizacji inwestycji, gospodarstwa takie praktycznie nie korzystały ze wsparcia. Gospodarstwa o małej powierzchni (poniżej 5 ha) korzystające z pomocy w ramach PROW charakteryzują się stosunkowo dużą wielkością ekonomiczną są to gospodarstwa wyspecjalizowane, dobrze wykorzystujące czynniki produkcji. Potencjał ekonomiczny gospodarstw wielkości 3-5 ha jest analogiczny jak w grupie ha, zaś wyniki gospodarstw mniejszych niż 1 ha dorównują gospodarstwom ok. 100 ha. Gospodarstwa przejmowane przez młodych rolników (działanie 112) są znacząco mniejsze niż gospodarstwa korzystające z pomocy inwestycyjnej w ramach działania 121, choć większe niż średnio w kraju. Charakteryzuje je również mniejsza (w porównaniu z działaniem 121) wielkość ekonomiczna. Beneficjenci, którzy otrzymali zarówno premię w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom jak i pomoc na modernizację gospodarstw w ramach działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych są posiadaczami gospodarstw o większej średniej powierzchni niż średnia dla działania 112 ( to samo dotyczy wielkości ekonomicznej). Mimo, że w ramach działania 121 dopuszczono możliwość wspierania gospodarstw o wielkości ekonomicznej mniejszej niż 4 ESU pod warunkiem osiągnięcia 4 ESU po realizacji inwestycji, w praktyce rozwiązanie to nie było wykorzystywane. Dotyczy to również gospodarstw młodych rolników mimo że 1/3 beneficjentów działania 112 przejęła gospodarstwa mniejsze niż 4 ESU i docelowo muszą osiągnąć wielkość co najmniej 4 ESU nie realizowali oni inwestycji w ramach działania 121. Środki z działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych pozyskali głownie beneficjenci dysponujący gospodarstwami o areale ha trafiło do nich łącznie 75% zakontraktowanej kwoty. Jest to jednak nieco mniej niż wynikałoby z liczebności tej grupy. Młodzi rolnicy beneficjenci działania 112, posiadający stosunkowo niewielkie gospodarstwa (do 10 ha) jako przyjętą specjalizację często (ok. 50 %) wskazują Strona 110

111 produkcję polową lub mieszaną. Taki kierunek produkcji charakteryzuje gospodarstwa beneficjentów działania 121 o areale powyżej 50 ha. Niezależnie od grupy obszarowej, gospodarstwa młodych rolników charakteryzują się mniejszą wielkością ekonomiczną niż gospodarstwa realizujące projekty modernizacyjne w ramach działania Ekspertyza pt Wyniki badania mikroprzedsiębiorczość na wsi - efekty działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Opracowanie wykonane przez ARiMR. Celem badania było wskazanie efektów realizacji działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw finansowanego z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich z uwzględnieniem jego skutków ekonomicznych oraz wpływu na sytuację przedsiębiorczości na obszarach wiejskich. Badanie zostało przeprowadzone w okresie grudzień styczeń 2012 roku wśród beneficjentów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich , którzy skorzystali z działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw za pomocą ankiet wysłanych drogą pocztową. Wyniki opracowano na podstawie 338 ankiet wypełnionych i przesłanych przez wylosowanych do badania beneficjentów. Raport z badania opublikowany został na stronie pod linkiem: Ponadto w 2012 roku trwały prace przygotowawcze dotyczące przeprowadzenia, w ramach przepisów prawa zamówień publicznych, procedury wyłonienia wykonawcy oceny ex ante programu rozwoju obszarów wiejskich na lata III.3 ZBIERANIE DANYCH Dane na potrzeby ocen zbierane są w ramach systemu monitorowania programu. Dane pochodzą z wniosków o udzielenie pomocy w ramach PROW , wniosków o płatność oraz ankiet monitorujących. Ponadto, na potrzeby poszczególnych badań ewaluacyjnych w zależności od tematyki ewaluacji przez wykonawców ewaluacji realizowane są badania ilościowe i jakościowe wśród odpowiednich interesariuszy programu (beneficjentów, instytucji zaangażowanych we wdrażanie programu itd.). Strona 111

112 III.4 NAWIĄZYWANIE KONTAKTÓW PRZEZ OSOBY UCZESTNICZĄCE W OCENIE Współpraca z Europejską Siecią Ewaluacyjną Przedstawiciele IZ uczestniczyli we wszystkich, zorganizowanych w 2012 r., posiedzeniach Europejskiej Sieci Ekspertów ds. Ewaluacji Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich. Przedstawiciele IZ braki aktywny udział we wszystkich warsztatach organizowanych przez Evaluation Helpdesk. IZ zorganizowała, we współpracy z ekspertem geograficznym Europejskiej Sieci Ewaluacyjnej, spotkanie focus group nt. sytemu oceny w przyszłym okresie programowania oraz założeń odnośnie przeprowadzenia procedury wyboru wykonawcy oceny ex ante nowego programu rozwoju obszarów wiejskich. Współpraca z jednostkami administracji publicznej w zakresie ewaluacji: Kontynuowana jest współpraca z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego, w zakresie ewaluacji prowadzonych na płaszczyźnie przekrojowej (tj. zakresu więcej niż jednego programu operacyjnego). W 2012 r. pracownicy jednostki ewaluacyjnej MRiRW kontynuowali udział w opiniowaniu raportów z badań ewaluacyjnych dotyczących Polityki Spójności oraz uczestniczyli w spotkaniach i konferencjach, na których prezentowane były wyniki badań ewaluacyjnych. Kontynuowana jest współpraca z Głównym Urzędem Statystycznym w zakresie przekazywania danych statystycznych niezbędnych do monitorowania wskaźników bazowych PROW III.5 NAPOTKANE TRUDNOŚCI I POTRZEBA DALSZYCH DZIAŁAŃ W 2012 roku pewne trudności występowały na etapie tworzenia koncepcji wyboru wykonawcy oceny ex ante PROW w szczególności na etapie określenia szczegółowego opisu przedmiotu zamówienia oraz określenia harmonogramu realizacji oceny ex ante - głównie ze względu na brak ostatecznych przepisów prawa w tym zakresie. Wyzwaniem w zakresie ewaluacji polityki rozwoju obszarów wiejskich jest nowe podejście do oceny bieżącej w przyszłym okresie programowania, jakie zgodnie z dyskutowanymi na forum UE projektami rozporządzeń Parlamentu i Rady 25 będzie 25 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Strona 112

113 obowiązywało w okresie Istotne novum stanowi propozycja zawarcia w dokumencie programowym planu ewaluacji. Tworzenie planu ewaluacji na etapie braku ostatecznych rozstrzygnięć odnośnie kształtu samego programu jest dużym wyzwaniem dla państw członkowskich. Ponadto, aby umożliwić dostosowanie prowadzonych badań do potrzeb i zapewnić elastyczność systemu należałoby oczekiwać, że zakres planu ewaluacji będzie dość ogólny i w związku z tym ewentualne modyfikacje pierwotnych założeń nie będą wymagały formalnej zmiany dokumentu programowego. Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1083/2006, zwane dalej rozporządzeniem WRS oraz rozporządzenie PE i Rady w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, zwane dalej rozporządzeniem EFRROW. Strona 113

114 IV. DZIAŁANIA PODEJMOWANE W CELU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI I SKUTECZNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU IV.1. Organizacja systemu monitorowania Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 (art. 79) PROW podlega stałemu monitorowaniu. Podstawowe założenia organizacji systemu monitorowania PROW zostały określone w ustawie z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. z 2013 r. Nr 173). Zgodnie z art. 7 ww. ustawy, podmioty wdrażające (samorządy województw, ARiMR, ARR oraz FAPA - jako podmiot, któremu minister właściwy dla spraw rozwoju wsi powierzył zadania na podstawie umowy) zobowiązane są do pozyskiwania, gromadzenia i opracowywania danych związanych z wykonywaniem przez nie zadań instytucji zarządzającej. Zakres oraz tryb i terminy przekazywania sprawozdań z wykonywania przez podmioty wdrażające zadań instytucji zarządzającej zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie zakresu sprawozdań dotyczących realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata oraz trybu i terminów przekazywania tych sprawozdań (Dz. U. z 2010 r. Nr 56, poz. 346 z póżn. zm.). Samorządy województw, ARR i FAPA, zostały zobligowane do przekazywania sprawozdań z wykonywania przez nie zadań instytucji zarządzającej do ARiMR. ARiMR gromadzi i opracowuje dane pozyskane od pozostałych podmiotów wdrażających, następnie przekazuje je do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Informacje dotyczące realizacji PROW są przekazywane w postaci sprawozdań bieżących (tygodniowych oraz miesięcznych) i sprawozdań okresowych (półrocznych oraz rocznych). Wzory tych sprawozdań zostały przygotowane przez IZ, a następnie włączone do Książek procedur monitorowania i sprawozdawczości obowiązujących odrębnie dla poszczególnych podmiotów wdrażających. Zgodnie z wytycznymi zawartymi we Wspólnych Ramach Monitorowania i Oceny, przy uwzględnieniu specyfiki poszczególnych działań w Programie zostały zdefiniowane wskaźniki monitorowania. Wskaźniki służą do mierzenia postępów, efektywności i skuteczności realizacji Programu w odniesieniu do jego celów. Monitoring prowadzony jest na podstawie zdefiniowanych wskaźników finansowych oraz wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania. Dane dla celów monitoringu są gromadzone na poziomie operacji, działań i osi. Jeśli jest to wskazane, monitorowany jest udział kobiet i mężczyzn w działaniach Programu. Strona 114

115 Czynności związane z monitorowaniem realizacji wdrażanych działań, gromadzeniem danych oraz przygotowaniem wymaganych procedurami sprawozdań dotyczących wdrażania PROW prowadzi ARiMR. Źródłem danych wejściowych dla sprawozdań jest dokumentacja prowadzona przez jednostki zaangażowane w realizację PROW (biura powiatowe ARiMR, oddziały regionalne ARiMR, komórki organizacyjne Centrali ARiMR, podmioty wdrażające dla zadań delegowanych) oraz bazy danych systemów informatycznych. Informacje niezbędne do przygotowania sprawozdań w ramach PROW w ARiMR gromadzone są w systemach informatycznych: w aplikacji PROW , ZSZiK, PROW, Gepard, Rejestr Gospodarstw oraz systemach finansowo - księgowych tj. Oracle E- Business Suite oraz Oracle Business Intelligence. Informacje niezbędne do przygotowania sprawozdań z pomocy technicznej gromadzone są w sposób manualny, w aplikacji MS Excel. Mając na uwadze konieczność przeprowadzania analiz oraz przekazywania sprawozdań w zakresie kontroli na miejscu, w trakcie kampanii kontrolnej prowadzony jest monitoring kontroli na miejscu, przy wykorzystaniu aplikacji SKNM, usprawniającej bieżący monitoring liczby przeprowadzonych kontroli na miejscu oraz stwierdzonych nieprawidłowości w ramach działań: Renty strukturalne, Program rolnośrodowiskowy oraz Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne. W sytuacji braku możliwości pozyskania informacji w sposób systemowy lub ze względu na ich specyfikę (dane jakościowe), dane z poszczególnych komórek organizacyjnych ARiMR, koordynujących poszczególne procesy, są pozyskiwane manualnie. W przypadku zadań delegowanych, informacje niezbędne do przygotowania sprawozdań gromadzone są przez samorządy województw, ARR, FAPA, które są odpowiedzialne za ich zebranie, weryfikację i przekazanie do ARiMR. Czynności związane z monitorowaniem realizacji wdrażanych działań, gromadzeniem danych dotyczących wdrażania Programu oraz przygotowaniem wymaganych procedurami sprawozdań prowadzi wydzielona komórka organizacyjna (np. samodzielne stanowisko ds. monitoringu i sprawozdawczości). Ponadto został udostępniony system informatyczny OFSA PROW DD, wspierający obsługę działań delegowanych. Strona 115

116 Komitet Monitorujący Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Komitet Monitorujący Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (KM PROW ) działa zgodnie z art. 77 i art. 78 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005. Został on powołany Zarządzeniem nr 8 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 maja 2007 r. w sprawie powołania Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z późn. zm. Szczegółowy zakres prac Komitetu określa regulamin określony uchwałą nr 1 z dnia 4 września 2007 r. w sprawie przyjęcia Regulaminu Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata W 2012 r. odbyło się jedno posiedzenie KM PROW Miało ono charakter wyjazdowy. Zorganizowano je w województwie wielkopolskim. W ramach posiedzenia Komitetu w dniu r. odbyła się dyskusja na temat realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Przedstawiciele Instytucji Zarządzającej przedstawili projekt Sprawozdania Rocznego z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata za 2011 rok, a KM PROW przyjął uchwałę o jego akceptacji. Podjęto również uchwały w sprawie zmian Programu, m.in.: dotyczące opisu działań informacyjno promocyjnych oraz Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , realokacji środków między schematami w ramach działania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa. Członkowie komitetu zaakceptowali również zmianę Programu polegającą na realokacji środków z działań: Zalesianie gruntów rolnych i innych niż rolne i Wspieranie gospodarstw niskotowarowych na działania: Modernizacja gospodarstw rolnych oraz Grupy producentów rolnych. Podczas posiedzenia omówiono ponadto aktualny stan uzgodnień z Komisją Europejską zmian PROW oraz przedstawiono informację dotyczącą rozwoju obszarów wiejskich na po 2014 roku. Podczas omawianego wyjazdowego spotkania Komitetu Monitorującego PROW uczestnicy mieli możliwość zapoznania się z wybranymi projektami współfinansowanymi w ramach PROW Były to: - w miejscowości Barłogi w gminie Grzegorzew - projekt Budowa centrum rekreacyjnego wsi Barłogi, - w miejscowości Zdrój w gminie Grodzisk Wielkopolski - projekt Wiejskie Centrum Kultury i Sportu w oparciu o istniejącą bazę (wigwam), - w miejscowości Mniszki w gminie Międzychód projekt Rozbudowa Centrum Edukacji Regionalnej i Przyrodniczej wraz z ogólnodostępnym zapleczem rekreacyjno - sportowym we wsi Mniszki Gmina Międzychód, Strona 116

117 - w miejscowości Jarogniewice w gminie Czempiń zapoznano się z projektem dotyczącym modernizacji zakładu produkcyjnego wraz z zakupem i instalacją maszyn i urządzeń w zakładzie produkcyjnym MAXFRUT Sp. z o.o. zrealizowany w ramach działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej, - w miejscowości Olsza w gminie Śrem przedstawiono projekt dotyczący zakupu urządzeń do szpitala dla koni EQUUS-VET zrealizowany w ramach działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. W 2012 r. KM PROW podjął w ramach procedury obiegowej (zgodnie z 1 pkt 7 26 Regulaminu Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ) następujące uchwały: Uchwałę Nr 75 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 14 września 2012 r. w sprawie określenia kryteriów wyboru operacji dla działania "Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ; Uchwałę nr 76 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 5 grudnia 2012 r. w sprawie zmiany kryteriów wyboru operacji dla działania "Modernizacja gospodarstw rolnych" Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata przyjętych uchwałą Nr 26 z dnia r. Wszystkie uchwały KM PROW są publikowane na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod adresem: PROW ust 7 Regulaminu Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata stanowi, iż W przypadku spraw nie cierpiących zwłoki lub spraw nie wymagających specjalnego posiedzenia przewodniczący może przesłać członkom Komitetu na piśmie projekt uchwały w danej sprawie wraz z listem wyjaśniającym. Członkowie Komitetu powinni przesłać pisemną opinię co do projektu w terminie określonym w liście wyjaśniającym. Komitet przyjmuje uchwałę, jeśli ewentualne głosy przeciwne stanowią nie więcej niż 15% liczby członków komitetu z prawem głosu. Strona 117

118 IV.2. Zmiany PROW w 2012 roku Zgodnie z art. 9 ust. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 zmiany Programu zgłasza się nie częściej niż trzy razy w roku kalendarzowym, pod warunkiem, że kwota realokacji między osiami jest niższa niż 1% całkowitego wkładu EFRROW w realizację Programu. W 2012 roku IZ PROW zgłosiła Komisji Europejskiej 1 zmianę Programu. Zmiana Programu w 2012 r. Dnia 31 października 2012 r. Instytucja Zarządzająca PROW przesłała do Komisji Europejskiej propozycje zminy PROW Propozycja ta dotyczy: 1. Realokacji środków finansowych na działanie 121 Modernizacja gospodarstw rolnych ( euro) oraz 142 Grupy producentów rolnych ( euro). Środki zostaną przesunięte z działania 221, 223 Zalesianie gruntów rolnych i innych niż rolne oraz działania 141 Wspieranie gospodarstw niskotowarowych. Ww. kwoty, ze względu na inny montaż finansowy w osi I i II, zostały uzupełnione o dodatkowe współfinansowanie z krajowych środków publicznych w łącznej kwocie euro. 2. Wyłączenia działalności związanych z przetwórstwem produktów rolnych z zakresu wsparcia w ramach działań Osi 1 i 3. Proponowana zmiana wynika ze stanowiska Komisji Europejskiej przekazanego w piśmie z dnia r., Ref. Ares(2012)180511, w którym służby KE wskazały, iż zasady dotyczące wsparcia obszarów wiejskich z EFRROW wyraźnie rozdzielają wsparcie dla działalności dotyczącej produktów objętych załącznikiem I do Traktatu od działalności w zakresie produktów nierolnych. Dotychczasowe zapisy PROW na lata , zaakceptowane przez KE, umożliwiały realizację operacji w zakresie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, również w Osi 3. W wyniku wprowadzonej zmiany w ramach działań Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej oraz Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw pomoc udzielana na przetwórstwo oraz sprzedaż hurtową i detaliczną będzie ukierunkowana na produkty nieobjęte załącznikiem I do Traktatu. Nowe regulacje uniemożliwiające realizację wskazanych typów operacji w ramach Osi 3 Programu, będą dotyczyć wyłącznie naborów wniosków dla ww. działań przeprowadzanych po zmianie Programu. 3. Zmiany budżetu działania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa polegającej na przesunięciu środków w kwocie euro między schematami działania tj. ze schematu I Scalanie gruntów na schemat II Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. Strona 118

119 4. Umożliwienia dokonywania przesunięć środków pomiędzy schematami Pomocy Technicznej. Środki przewidziane na realizację operacji w ramach Schematu I mogą wyczerpać się przedwcześnie, podczas gdy nadal do wykorzystania pozostaną środki schematu II i III. Do końca roku 2012 opisane wyżej propozycje zmian PROW nie zostały uzgodnione pomiędzy KE i stronę polską. IV.3. Podsumowanie głównych problemów napotkanych podczas zarządzania Programem W roku 2012 nie wystąpiły poważne problemy związane z realizacją Programu. Na napotykane w trakcie jego realizacji bariery instytucja zarządzająca reagowała podejmując odpowiednie działania na rzecz polepszenia warunków i efektów realizacji Programu. Działania te dotyczyły głównie kwestii legislacyjnych. Opis niektórych problemów i przyjętych sposobów ich przezwyciężenia znajduje się w niniejszym rozdziale. W załączniku nr 1 do sprawozdania znajduje się pełne zestawienie nowelizacji przepisów krajowych dotyczących Programu, w tym rozporządzeń wdrożeniowych dla poszczególnych działań PROW, natomiast w rozdziale IV.2 omówiono zmiany dokumentu programowego zatwierdzone przez Komitet Monitorujący i przedłożone Komisji Europejskiej w roku W przepisach krajowych dokonywano drobnych zmian w zakresie szczegółowych procedur przyznawania i wypłaty pomocy w celu uelastycznienia systemu realizacji Programu i wprowadzenia uproszczeń dla beneficjentów. Działanie: 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom W trakcie wdrażania działania Ułatwianie startu młodym rolnikom w roku 2012 wystąpiły następujące trudności. Audyt wewnętrzny przeprowadzony w ARiMR pod koniec 2011 r. wykazał rozbieżności w interpretacji przepisu rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom odnośnie sposobu obliczania zwrotów pomocy w sytuacji, gdy beneficjent nie przedłożył w ARiMR więcej niż jednego dokumentu (sumować sankcje czy ich nie sumować), przy czym w praktyce stosowano podejście zgodne z intencją prawodawcy (sumowanie sankcji). W celu wyeliminowania wątpliwości interpretacyjnych i potwierdzenia zasady proporcjonalności stosowania sankcji, znowelizowano przepisy rozporządzenia w zakresie sposobu obliczania wysokości sankcji, poprzez jednoznaczne sformułowanie ww. przepisu. Ponadto, w roku 2012 miały miejsce liczne przypadki nieterminowego składania w ARiMR dokumentów potwierdzających spełnienie przez beneficjentów działania zobowiązań z tytułu przyznanej pomocy. Opóźnienia wynikały często z przyczyn obiektywnych, niezależnych od Strona 119

120 beneficjenta. Mając na względzie zasady racjonalności i proporcjonalności sankcji za nieprzedłożenie w terminie wymaganych dokumentów, wysokość zwrotów pomocy z tytułu nieterminowego dostarczenia dokumentów obniżono z 15%, 10% oraz 5% do 3% kwoty pomocy za każdy nieprzełożony dokument (zgodnie z zasadą proporcjonalności). Działanie 114: Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów W 2012 r. MRiRW otrzymało informację o podejrzeniu wystąpienia nieprawidłowości w świadczeniu i rozliczaniu usług doradczych przez prywatne akredytowane podmioty doradcze. W przypadku niektórych z tych nieprawidłowości konieczne było podjęcie postępowania w trybie przepisów Kodeksu postępowania karnego, przez właściwe państwowe organy ścigania (Centralne Biuro Antykorupcyjne, Prokuratura, Policja). Do tej pory prowadzone są postępowania wobec 6 prywatnych podmiotów doradczych i żadne z nich nie zostało jeszcze zakończone postępowaniem sądowym. W odpowiedzi na pojawiające się sygnały o nieprawidłowościach podjęto działania naprawcze mające na celu wzmocnienie systemu kontroli w zakresie spełniania przez akredytowane podmioty doradcze warunków do udzielenia im akredytacji i warunków dotyczących sposobu i jakości świadczenia usług doradczych objętych akredytacją. Wśród tych działań należy wymienić: 1. Zawarte pomiędzy Centrum Doradztwa Rolniczego (CDR) i ARiMR porozumienie o współpracy w celu zapewnienia właściwej realizacji zadań związanych z przyznawaniem i wypłatą pomocy w ramach przedmiotowego działania oraz zabezpieczenia interesów finansowych Unii Europejskiej i sektora finansów publicznych poprzez m.in. wymianę informacji o przeprowadzonych kontrolach przez te podmioty. 2. Dokonanie zmiany przepisów w sprawie akredytacji podmiotów świadczących usługi doradcze w ramach przedmiotowego działania, które określają zasady i przesłanki do cofania akredytacji. 3. Zmianę przepisów rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata w zakresie zaostrzenia: zasad przyznawania pomocy, poprzez zniesienie możliwości dokonywania cesji płatności na rzecz upoważnionego podmiotu oraz wprowadzenie obowiązku parafowania każdej strony umowy cywilno-prawnej na świadczenie usług zawieranej pomiędzy tymi podmiotami, zasad rozliczenia usługi doradczej, poprzez wprowadzenie obowiązku rozliczenia bezgotówkowego przeprowadzonego poleceniem przelewu na rachunek bankowy. 4. Zobowiązanie Agencji Płatniczej do zwiększenia liczby kontroli na miejscu (u rolnika), w celu zbadania każdego przypadku pod kątem wystąpienia nieprawidłowości w odniesieniu do niewłaściwie świadczonej usługi doradczej. Strona 120

121 5. Przeprowadzenie przez CDR większej liczby kontroli w akredytowanych podmiotach doradczych. W przypadku stwierdzenia, iż działalność podmiotów doradczych związana z realizacją działania Korzystanie z usług doradczych przezrolników i posiadaczy lasów narusza nie tylko interesy prawne i ekonomiczne rolników, ale również interesy finansowe Unii Europejskiej lub sektora finansów publicznych, decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi będzie cofana akredytacja udzielona uprzednio takim podmiotom. Działanie: 121 Modernizacja gospodarstw rolnych Głównym problemem był brak środków na sfinansowanie wszystkich wniosków złożonych w styczniu 2011 roku oraz wniosków złożonych w 2012 roku w województwie podkarpackim. MRiRW wystąpiło do KE z propozycją zmiany Programu polegającej na zwiększeniu budżetu działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych, jednakże dotychczas zmiana programu w tym zakresie nie została zaakceptowana przez KE. Działanie: 126 Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych W okresie sprawozdawczym wystąpiły utrudnienia związane z dokumentowaniem zakresu wysokości strat wykazywanych przez wnioskodawców działania 126 Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych w związku z kilkukrotnym wystąpieniem zdarzeń losowych. W ramach ostatniego naboru wniosków o przyznanie pomocy, zgodnie z treścią ogłoszenia o naborze, istniała możliwość ubiegania się o wsparcie finansowe, jeżeli w gospodarstwie producenta rolnego w 2011 r. lub 2012 r. wystąpiły szkody spowodowane działaniem zdarzeń losowych. W związku z docierającymi do ARiMR informacjami, iż znaczne grono potencjalnych wnioskodawców działania 126 mogą stanowić producenci rolni, u których w gospodarstwach wystąpiły szkody będące wynikiem działania różnych zdarzeń losowych, dysponujący kilkoma protokołami lub opiniami wojewody, powstały wątpliwości odnośnie sposobu oceny przez ARiMR, w takich sytuacjach, kryterium dostępu do pomocy związanego z wysokością strat w produkcji rolnej. W celu zapewnienia jednolitego podejścia do kalkulacji szkód w takich przypadkach, MRiRW skierowało do wojewodów pismo w tej sprawie. W piśmie tym resort rolnictwa zwrócił się z prośbą do wojewodów o wydawanie opinii określającej łącznie zakres i wysokość szkód oszacowanych w danym roku kalendarzowym przez komisję, o której mowa w 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. Nr 22, poz. 121, z późn. zm.) i wykazanych w protokołach sporządzonych przez tę komisję. Przy czym, w celu otrzymania opinii wojewody uwzględniającej wszystkie, zaistniałe w gospodarstwie straty z danego roku, konieczne jest wystąpienie do właściwego kompetencyjnie wojewody z prośbą o wydanie takiej opinii, która pozwoli ARiMR na prawidłową ocenę kryteriów dostępu do pomocy z działania 126 oraz odniesienie się do kwestii Strona 121

122 przysługującej danemu wnioskodawcy kwoty pomocy finansowej. Na podstawie ww. działań producenci rolni informowani będą, iż w sytuacji, gdy zostali oni poszkodowani kilkukrotnie przez klęski żywiołowe i dysponują w związku z tym opiniami wojewody odrębnie dla danej klęski, bądź opinie te potwierdzają jedynie częściowo kryteria dostępu do pomocy, ARiMR w takich przypadkach wymagała będzie przedstawienia sporządzonej przez służby wojewody - na podstawie kilku protokołów komisji - jednej, zbiorczej opinii wojewody (tj. jednej opinii dla strat w środkach trwałych i jednej opinii dla produkcji rolnej) - przedstawiającej łącznie wszystkie oszacowane szkody, jakie powstały w gospodarstwie w danym roku kalendarzowym. Działanie 211/212 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) W 2012 roku proces wdrażania działania 211/212 nie napotkał na utrudnienia proceduralne związane z jego realizacją. System wdrażania działania pozwala na sprawną jego realizację, o czym świadczy między innymi poziom kontraktowania jak i wydatkowania środków, który można określić jako dobry. Jednak mając na uwadze jak najwyższe standardy zarządzania działaniem, system wdrażania jest ciągle ulepszany. W roku 2012, wśród kwestii, które wymagały rozwiązań z zakresu kompetencji IZ, znalazły się zagadnienia będące wynikiem bieżących doświadczeń związanych z wdrażaniem działania oraz wynikające z konieczności ujednolicenia przepisów z krajowymi regulacjami w zakresie płatności bezpośrednich, z uwagi na fakt, że na jednym formularzu wniosku rolnicy mogą ubiegać się o przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz m. in. płatności ONW. Wprowadzane w tym zakresie przepisy dotyczyły m. in. regulacji umożliwiających ustanowienie przez spadkodawcę w testamencie zapisu windykacyjnego oraz doprecyzowanie przepisów dotyczących katalogu siły wyższej i wyjątkowych okoliczności, których wystąpienie nie powoduje konieczności zwrotu otrzymanych płatności. Działanie 214 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) W 2012 roku proces wdrażania działania 214 Program rolnośrodowiskowy nie napotkał większych trudności proceduralnych związanych z jego realizacją. Jednakże mając na uwadze bieżące doświadczenia związane z wdrażaniem tego działania zaistniała potrzeba wprowadzenia pewnych zmian na poziomie rozporządzenia krajowego. Do najważniejszych zmian wprowadzonych nowelizacją z dnia 12 marca 2012r. (Dz. U z 2012 r., poz. 278) do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata należy zaliczyć: ujednolicenie procedur dotyczących przejęcia zobowiązania rolnośrodowiskowego; Strona 122

123 doprecyzowanie warunków przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach wariantu 6.4 Sady tradycyjne w odniesieniu do działki rolnej; dostosowanie do zmienionego art. 44 ust. 3 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 (uznanie zmniejszenia obszaru gospodarstwa o nie więcej niż 10 % względem obszaru objętego zobowiązaniem za niewielką zmianę w przypadku przekazania zobowiązania); wprowadzenie dodatkowej kategorii siły wyższej umożliwiającej uznanie także innych okoliczności niezależnych od rolnika za takie, w przypadku których zwrot płatności nie jest wymagany; wprowadzenie regulacji umożliwiających ustanowienie przez spadkodawcę w testamencie zapisu windykacyjnego; ujednolicenie przepisów w związku ze zmianą ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Działanie 221/223 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Proces wdrażania działania 221/223 w 2012 r. nie napotkał na utrudnienia proceduralne związane z jego realizacją. Jednakże, mając na uwadze bieżące doświadczenia związane z wdrażaniem tego działania jak również konieczność ujednolicenia przepisów z krajowymi regulacjami w zakresie płatności bezpośrednich, zaistniała potrzeba wprowadzenia zmian w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. Nr 48, poz. 390, z późn. zm). Do najważniejszych zmian wprowadzonych nowelizacją z dnia 24 maja 2012 r., która weszło w życie 1 czerwca 2012 (Dz. U z 2012 r., poz. 599) należy zaliczyć: doprecyzowanie przepisów dotyczących katalogu siły wyższej i wyjątkowych okoliczności, których wystąpienie powoduje, że nie wiąże się z koniecznością zwrotu otrzymanych płatności na skutek niedotrzymania zobowiązania zalesieniowego; uregulowanie sposobu postępowania w przypadku, w którym to część zalesionego gruntu nie została przekwalifikowana na grunt leśny z uwagi na negatywną ocenę udatności uprawy leśnej.; uregulowanie sposobu postępowania w przypadkach, gdy własność lub współwłasność tylko części gruntów została przeniesiona na rzecz innego rolnika, a rolnik ten nie spełnił określonych warunków obowiązującego rozporządzenia; wprowadzenie regulacji umożliwiających ustanowienie przez spadkodawcę w testamencie zapisu windykacyjnego. Strona 123

124 Działanie 226 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych W roku 2012 proces wdrażania działania 226 nie napotkał na utrudnienia proceduralne związane z jego realizacją. Nie wprowadzono w tym czasie zmian w przepisach krajowych dotyczących przyznania pomocy w ramach tego działania. W terminie od dnia 23 stycznia do dnia 17 lutego 2012 r. został przeprowadzony trzeci nabór wniosków o przyznanie pomocy finansowej w ramach działania 226. Zgodnie z przewidywaniami nabór ten, tak jak i dwawcześniejsze, cieszyły się dużym zainteresowaniem i odbywał się bez zakłóceń. Duże potrzeby w zakresie tego działania wynikają głównie z coraz częściej występujących anomalii pogodowych, którym towarzyszą katastrofy naturalne takie jak: silne wiatry, powodzie, susze, masowe występowania szkodliwych owadów, grzybów patogenicznych oraz pożary, lawiny i usuwiska. Nabór w 2012 r. był pierwszym przeprowadzonym zgodnie z ustanowionymi 2011 r. kryteriami wyboru operacji preferującymi właścicieli lasów prywatnych. Zmiany te nieznacznie zwiększyły udział właścicieli lasów prywatnych wśród odbiorców pomocy. Działanie: 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej W przypadku działania 311 wnioskodawcy mogli korzystać z możliwości wydłużania terminu wykonania określonych czynności w toku postępowania w sprawie przyznania pomocy o łącznie (na wszystkich etapach procesu weryfikacji wniosku) 6 miesięcy. Okres ten okazał się zdecydowanie zbyt krótki dla wnioskodawców planujących zrealizować operacje dotyczące wyłącznie wytwarzania biogazu rolniczego lub energii elektrycznej z biogazu rolniczego (konieczność zebrania dokumentacji związanej z budowlanym charakterem inwestycji oraz z możliwością przyłączenia planowanej biogazowni produkującej prąd do sieci przesyłowej). W związku z tym, rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 sierpnia 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. z 2012 poz. 936) wprowadzono zmiany w zakresie wydłużenia terminu wykonania określonych czynności w toku postępowania w sprawie przyznania pomocy z 6 miesięcy do 18 miesięcy dla operacji dot. wytwarzania biogazu rolniczego lub energii elektrycznej z biogazu rolniczego. Działanie: 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Przewiduje się, że wejście w życie przepisów ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw może mieć wpływ na utrzymanie celu operacji przez beneficjentów działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, którzy zrealizowali operacje w zakresie gospodarki odpadami. Ww. ustawa nałożyła na gminy obowiązek przeprowadzenia przetargu na realizację zadań dotyczących gospodarki odpadami. W związku z tym, spośród beneficjentów działalność w zakresie Strona 124

125 odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, mogą wykonywać jedynie jednoosobowe spółki gminy wybrane w drodze przetargu. Działanie: 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju W roku 2012 w celu usprawnienia procesu przyznawania pomocy w ramach działania 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju dokonano istotnych zmian rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (rozporządzenia zmieniające: z dnia 9 marca 2012 r. - Dz. U. poz. 302 oraz z dnia 24 grudnia 2012 r. - Dz. U r. poz. 63). Nowelizacja ww. przepisów była następstwem wcześniejszych zmian dokumentu programowego. W rozporządzeniach wprowadzono m.in. następujące zmiany: 1. Umożliwienie ubiegania się o pomoc podmiotom, które będąc czynnie zaangażowane w rozwój obszarów wiejskich, nie mogły korzystać ze wsparcia w ramach małych projektów (np. wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego). 2. Wyeliminowanie sytuacji, w której w ramach małych projektów, pomoc jest przyznawana wnioskodawcom będącym osobami fizycznymi, które nie prowadzą działalności gospodarczej ani nie planują jej prowadzić. Pomoc nadal może być przyznana osobie fizycznej, ale pod warunkiem, że osoba ta podejmuje lub wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą, a mały projekt będzie z tą działalnością związany. Warunek dotyczący obowiązku wykonywania przez osobę fizyczną we własnym imieniu działalności gospodarczej lub jej podjęcia nie ma zastosowania w przypadku, gdy mały projekt będzie realizowany wyłącznie w zakresie promocji i organizacji lokalnej twórczości kulturalnej lub aktywnego trybu życia (z wyłączeniem remontu i budowy budynków mieszkalnych) - w celu rozwijania aktywności społeczności lokalnej, lub kultywowania miejscowych tradycji, obrzędów i zwyczajów, języka regionalnego i gwary, tradycyjnych zawodów i rzemiosła w celu promowania, zachowania lub oznakowania lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego. 3. Podniesienie poziomu refundacji z 70% do 80% kosztów kwalifikowalnych w ramach małych projektów. Strona 125

126 4. Doprecyzowanie, iż istnieje możliwość ogłoszenia przez lokalne grupy działania (LGD) naboru wniosków o ograniczonym zakresie tematycznym dla małych projektów, jak i dla pozostałych typów operacji w ramach działania Wprowadzenie obowiązku podjęcia działalności gospodarczej, w przypadku przyznania pomocy na realizację operacji inwestycyjnej osobie fizycznej. 6. Zastosowanie najszerszej definicji obszarów wiejskich nie tylko w przypadku operacji odpowiadających warunkom przyznania pomocy w działaniu Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej ale także w przypadku operacji odpowiadających warunkom przyznania pomocy w działaniu Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. Oznacza to, istnieje możliwość realizacji operacji w tego zakresu w miejscowościach gmin miejskowiejskich liczących od 5 do 20 tys. mieszkańców, przez podmioty z tych miejscowości. 7. Rozszerzenie zakresu realizacji małych projektów o operacje związane z promocją lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego o operacje polegające na urządzaniu miejsc pamięci związanych z wydarzeniem historycznym, oraz wyłączenie z zakresu wsparcia operacji polegających na odbudowie, renowacji, restauracji albo remoncie lub oznakowaniu budynków mieszkalnych. 8. Zmianę wysokości limitu pomocy na jednego beneficjenta w ramach małych projektów ze 100 tys. do 200 tys. złotych, a w przypadku beneficjenta, który odpowiada definicji beneficjenta w ramach działań Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej i Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, zaostrzenie tego limitu do 50 tys. złotych. 9. Zwiększenie kwoty pomocy przyznanej na realizację jednego małego projektu z 25 tys. do 50 tys. złotych. Ponadto w roku 2012 przeprowadzono konkurs na wybór LGD do realizacji LSR w zakresie dodatkowych zadań, który miał na celu rozdysponowanie oszczędności na realizację dodatkowych zadań w ramach osi 4 Leader PROW na kwotę około 343 mln zł. Reguły przeprowadzenia drugiego konkursu zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 marca 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych kryteriów i sposobu wyboru lokalnej grupy działania do realizacji lokalnej strategii rozwoju w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. z 2012 r. poz. 311). W wyniku przeprowadzonego konkursu na wybór LGD do realizacji LSR w zakresie dodatkowych zadań wybrano 72 najlepsze LGD, które w ramach budżetu 268,5 mln zł mają możliwość realizacji nowych zadań w ramach LSR. Inne problemy oraz usprawnienia W zakresie usprawnień dokonanych w ramach zarządzania programem w roku 2012, przygotowane zostały i wdrożone Wytyczne dla MRiRW dotyczące sporządzania Planu Strona 126

127 komunikacyjnego PROW , zmian w Planie, kryteriów oceny i weryfikacji Planu oraz jego zatwierdzania. Plan komunikacyjny PROW , na podstawie którego wykonywane są zadania w zakresie informowania i rozpowszechniania informacji o Programie, przygotowany jest w oparciu o zasady określone w rozdziale 13. Zapewnienie rozpowszechniania informacji na temat Programu PROW oraz niniejsze wytyczne. Ww. wytyczne zawierają wskazania dla MRiRW we wskazanym zakresie. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez samorządy województw beneficjenci zwracają uwagę na problemy występujące na etapie realizacji operacji, związane z przedłużającym się okresem wykonania inwestycji (głównie spowodowane warunkami pogodowymi) jak i zmianą kosztów kwalifikowalnych po przeprowadzeniu przetargu lub zmianą planu finansowego projektu w trakcie jego realizacji, co powoduje konieczność podpisania aneksów do umów. W opinii samorządów województw kumulujące się terminy składania wniosków o płatność w ramach poszczególnych działań powodują narastanie ilości wniosków do zweryfikowania w tych samych terminach. Wysokie koszty udzielenia przez banki zabezpieczenia bankowego w postaci gwarancji zwrotu zaliczki dla osób fizycznych i firm powodują rezygnację części beneficjentów z tej formy finansowania operacji. W opinii samorządów województw wzrastające zadłużenie gmin może skutkować zmniejszoną absorpcją środków z PROW Strona 127

128 Roczne spotkanie przeglądowe PROW za rok 2012 Zgodnie z art. 83 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w dniu 13 grudnia 2012 r. odbyło się roczne spotkanie przeglądowe PROW Podczas spotkania omówniono stan wdrażania poszczególnych działań PROW Dyskusja objęła w szczególności: system doradztwa w Polsce, system gwarantowanej jakości mięsa w Polsce - QMP, kwestie dotyczące upraw ekologicznych (sady) w ramach działania 214 Program rolnośrodowiskowy, Internet szerokopasmowy obecny postęp we wdrażaniu działania 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, działanie 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej wykonywanie usług rolniczych dla innych gospodarstw, wdrożenie KSOW, kwestie dotyczące podejścia Leader kwestie dotyczące Uchwały nr 76 Komitetu Monitorującego PROW z dnia 5 grudnia 2012 r. w sprawie zmiany kryteriów wyboru operacji dla działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych" PROW przyjętych uchwałą nr 26 z dnia r. Podczas spotkania zostały również omówione kwestie dotyczące modyfikacji PROW oraz przygotowania do przyszłego okresu programowania Informacje dotyczące sposobu realizacji postulatów zgłoszonych przez przedstawicieli Komisji Europejskiej na rocznym spotkaniu przeglądowym PROW za 2012 r. przedstawione zostały poniżej. Strona 128

129 1. KE - Przedstawiciele KE poprosili o przekazanie kopii protokołów ze spotkań specjalnej grupy eksperckiej oraz o kopię wstępnego raportu ewaluacyjnego z badania dotyczącego doradztwa rolniczego. PL- Kopia Sprawozdania z pracy zespołu ds. opracowania założeń funkcjonowania systemu doradztwa rolniczego po 2013 r. oraz Notatka ze spotkania w dniu 17 września 2012 r. Zespołu ds. analizy działania 114 Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów PROW zostały przekazane przy piśmie z dnia 28 lutego 2013 r., znak: ROW/wes/jm-551-5/13(950). Raporty z badań ewaluacyjnych zlecanych w związku z oceną PROW oraz przygotowaniem programu są udostępniane na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( dokumenty,analizy, raporty/analizy, raporty) oraz Krajowej Sieci Rozwoju Obszarów Wiejskich ( i ekspertyzy) po ich zaakceptowaniu przez zlecającego (MRiRW). 2. KE - Władze polskie mogłyby użyć przedpłat (do 50%) dozwolonych w ramach obecnych regulacji EFRROW. Co do przyszłego okresu programowania na lata , różnorodne instrumenty finansowe mogłyby zostać wzięte przez władze polskie pod uwagę w celu zwiększenia zainteresowania gmin udziałem w różnorodnych przedsięwzięciach współfinansowanych w ramach działań UE. PL - Odnosząc się do propozycji wprowadzenia przedpłat dla beneficjentów działania 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej PROW, którzy planują realizację projektów z zakresu szerokopasmowego Internetu, strona polska informuje, że beneficjenci ww. działania, na podstawie ustawy z dnia 22 września 2006 r. o uruchamianiu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polotyki rolnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 187, poz. 1381, z późn. zm.) mogą otrzymać środki z budżetu państwa na wyprzedzające finansowanie kosztów kwalifikowalnych ponoszonych na realizację projektów, w formie preferencyjnej pożyczki udzielanej przez Bank Gospodarstwa Krajowego do wysokości udziału środków z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Strona 129

130 3. KE - Władze polskie proszone są o prawidłowe określenie wielkości budżetu wymaganego do kompleksowego wdrożenia odpowiednich rekomendacji firmy Agrotec. Jedynie wówczas można będzie precyzyjnie określić wysokość transferu środków z KSOW do innych komponentów pomocy technicznej, co dla Komisji będzie podstawą do dokonania oceny i zaakceptowania przemiotowej modyfikacji programu. PL - W oparciu o analizę realizacji Planów Działania oraz kosztów związanych z wdrożeniem rekomendacji z badania pn. Ocena funkcjonowania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w Polsce na tle wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej, oszacowano kwotę jaka jest potrzebna na funkcjonowanie sieci i realizację Planów działania. Do ewentualnego wykorzystania pozostaje w schemacie trzecim Pomocy Technicznej około 5 mln euro. Zgodnie z sugestią KE, propozycja zmiany PROW została przekazana do akceptacji Komitetu Monitorującego PROW i pozytywnie zaopiniowana przez ww. Komitet (uchwała nr 79 Komitetu Monitorującego PROW na lata z dnia 7 maja 2013 r. w sprawie wprowadzenia zmian w opisie działań informacyjno-promocyjnych oraz Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata ). Propozycja zmiany Programu w zakresie KSOW przedstawia się w następujący sposób: Budżet KSOW planowany jest na poziomie 50 mln euro i będzie zapewniony w ramach Pomocy Technicznej. Obejmuje on wydatki na funkcjonowanie jednostki centralnej KSOW (w ramach komórki organizacyjnej MRiRW), jednostek regionalnych oraz wydatki związane z realizacją zadań w ramach sieci (zgodnie z Planem działania KSOW). Powyższa zmiana jest odpowiedzią na zapewnienie finansowania niezbędnych kosztów związanych z funkcjonowaniem komórek odpowiedzialnych za wdrażanie Programu, poprzez zasilenie alokacji Schematu I pomocy technicznej Wzmocnienie systemu zarządzania, monitorowania, wdrażania, kontroli i oceny stopnia realizacji Programu środkami niewykorzystanymi w ramach Schematu III Stworzenie i utrzymanie Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. W wyniku przeprowadzonej analizy wykorzystania środków pomocy technicznej w Schemacie III oraz planowanych do poniesienia kosztów w ramach KSOW ustalono, że proponowana do pozostawienia w Schemacie III kwota 50 mln jest wystarczająca dla zapewnienia realizacji zakładanych celów. W załączniku nr 8 umieszczono tabelę nt. stanu wdrażania rekomendacji ewaluatorów. Strona 130

131 4. KE - Służby Komisji zapraszają władze polskie do zmiany kryteriów selekcji dla przyszłych naborów wniosków działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych z przetransferowanych środków w ramach ostatnio przesłanej modyfikacji PROW Pozwoliłoby to na ukierunkowanie wsparcia UE na gospodarstwa trawłe ekonomiczne oraz na finansowanie w ramach działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych zakupu bardziej innowacyjnych urządzeń i technologii. PL - W związku ze złożoną do KE propozycją zmiany PROW polegającą na zwiększeniu budżetu działania Modernizacja gospodarstw rolnych o ok. 127 mln euro, strona polska prowadzi rozmowy z KE, w których głównym tematem jest system wyboru operacji do finansowania w tym działaniu. W dotychczasowej dyskusji ze służbami Komisji Europejskiej na temat tej zmiany programu, strona polska zaprezentowała szczegółowo rozwiązania przyjęte w celu ukierunkowania działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych (m.in. za pomocą kryteriów dostępu, kryteriów wyboru, podziału środków finansowych przeznaczonych na realizację działania na województwa). Strona polska podczas spotkań z przedstawicielami KE oraz pisemnie przedstawiła: zgodność obowiązujących kryteriów wyboru ze Strategią zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata , poprzez ukierunkowanie wsparcia na gospodarstwa zdolne do rozwoju, dane na temat efektów rzeczowych wdrażania działania, wykazując, że udzielana pomoc przyczyniła się do realizacji potrzeb zidentyfikowanych w programie, w tym głównej, tj. niewystarczającego stanu wyposażenia technicznego polskich gospodarstw rolnych, informację na temat zasad oceny wniosków, eliminującej dofinansowanie inwestycji, która nie jest dostosowana do wielkości i potrzeb gospodarstwa. Strona polska wykazywała, że działanie Modernizacja gospodarstw rolnych wpływa na poprawę konkurencyjności sektora rolnego, a więc realizuje jeden z celów EFRROW. Odnosząc się do rekomendacji KE przedstawionej na spotkaniu rocznym, należy zauważyć, że: pomoc jest ukierunkowana na gospodarstwa trwałe ekonomicznie (poprzez kryteria dostępu oraz wyboru), ze względu na fakt, że w ramach tego działania nie ma możliwości realizacji prostych operacji odtworzeniowych, zakupiony sprzęt i maszyny pośrednio w każdym niemal przypadku związane były z wprowadzeniem nowych technik w obrębie danego gospodarstwa. Strona 131

132 A zatem w opinii strony polskiej zmiana kryteriów wyboru w celu ukierunkowania pomocy na wskazane przez KE podmioty i operacje nie jest konieczna. 5. KE - Władze polskie proszone są o dostarczenie dodatkowych informacji na temat przeznaczenia środków zaproponowanych do przetransferowania z rozdziałów Strategia Komunikacyjna i KSOW. Ponadto, stwierdzone niedociągnięcia w działaniu Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (KSOW) oraz lista działań do wdrożenia powinny zostać przeanalizowane przez polskie władze. Analiza ta będzie dla Komisji podstawą do dokonania oceny i zaakceptowania przedmiotowej modyfikacji programu. PL - Pismami znak: ROW/wes/mz-501/2/12(4) z dnia 2 stycznia 2013 r. oraz znak: ROW/wes/mz-501/1/13(783) z dnia 19 lutego 2013 r., Polska przekazała do KE dodatkowe wyjaśnienia odnośnie przeznaczenia środków planowanych do przesunięcia w ramach schematu II i III Pomocy Technicznej PROW Proponowana zmiana PROW w zakresie przesunięcia części środków pomocy technicznej ze Schematu II i III do Schematu I nie wpłynie negatywnie na realizację działań Planu Działania KSOW, a jedynie wzmocni zaplecze administracyjne niezbędne do zabezpieczenia dalszej, prawidłowej i terminowej realizacji Programu w latach Dodatkowe środki pomocy technicznej w Schemacie I dla samorządów województw mają posłużyć przede wszystkim zapewnieniu finansowania wynagrodzeń i szkoleń dla pracowników realizujących zadania wynikające z PROW , kosztów wynajmu pomieszczeń biurowych i kosztów eksploatacyjnych. W początkowej fazie wdrażania PROW oszacowano, iż liczba 44 pracowników w każdym urzędzie marszałkowskim jest optymalna do obsługi zadań delegowanych. Jednak w miarę wdrażania Programu liczba ta okazała się niewystarczająca, ze względu na dużą ilość beneficjentów działań wdrażanych przez samorządy województw. Biorąc pod uwagę fakt, że tylko w działaniu Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju do chwili obecnej łącznie złożono prawie 48 tys. wniosków i zawarto prawie 21 tys. umów z beneficjentami uzasadnionym jest zwiększenie zatrudnienia w SW w celu zapewnienia prawidłowej i terminowej obsługi beneficjentów. Wzrost liczby osób zatrudnionych przy obsłudze PROW jest zróżnicowany w zależności od województwa. Przykładowo SW Wielkopolskiego wskazał, że liczba etatów związanych z pracownikami obsługującymi działania delegowane PROW jest znacznie wyższa od szacowanej na początku wdrażania Programu (44 etaty) i wynosi 85 etatów. Podobna sytuacja ma miejsce w innych samorządach np. w woj. łódzkim etatów takich jest 76, w Kujawsko Pomorskim 90, w Podkarpackim 60. Znaczne zwiększenie liczby etatów ma bezpośredni wpływ na zwiększenie kosztów związanych z wynagrodzeniem i przygotowaniem stanowisk pracy pracowników, Strona 132

133 kosztów utrzymania, mediów, niezbędnych szkoleń itp. Podkreślenia wymaga też fakt, iż nie wszystkie ww. etaty są finansowane w całości ze środków pt PROW Część SW wskazała, że aktualna wysokość niezbędnych środków w schemacie I została oszacowana w oparciu o szczegółowe prognozy dotyczące liczby i czasochłonności operacji związanych z obsługą działań delegowanych w ramach PROW , w szczególności o liczbę przewidywanych wniosków o przyznanie pomocy, aneksów, wniosków o płatność oraz liczby przeprowadzonych czynności kontrolnych w latach Ponadto, konieczność wsparcia alokacji schematu I związana jest z powiększającym się obszarem obejmowanym wsparciem dla beneficjentów Programu i zwiększeniem alokacji na te zadania, co obserwowane jest w ramach działań Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej oraz Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa - schemat II gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. Dodatkowe środki dla SW w zakresie działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej wynikają z rozszerzenia jego zakresu o możliwość wsparcia budowy i remontu targowisk, możliwość budowy infrastruktury szerokopasmowego Internetu, jak również związane są z tzw. nowymi wyzwaniami i dodatkowymi środkami do wykorzystania przez państwo członkowskie. Strona 133

134 IV.4. Wykorzystanie pomocy technicznej przez podmioty zaangażowanie w realizację Programu Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,11 36,90 ARiMR rozpoczęła nabór wniosków o przyznanie pomocy technicznej w dniu 11 marca 2009 r. Nabór wniosków ma charakter ciągły. Do końca okresu sprawozdawczego wpłynęły wnioski na kwotę ,57 zł, z czego w ramach: Schematu I 747 wniosków na kwotę ,93 zł, Schematu II 306 wniosków na kwotę ,29 zł, Schematu III 880 wniosków na kwotę ,35 zł. W okresie objętym sprawozdaniem w ramach pomocy technicznej wpłynęło 635 wniosków na łączną kwotę wnioskowaną ,55 zł, z czego w ramach: Schematu I 215 wniosków na kwotę ,25 zł, Schematu II 86 wniosków na kwotę ,00 zł, Schematu III 334 wnioski na kwotę ,30 zł. ARiMR rozpoczęła podpisywanie umów w ramach pomocy technicznej w II półroczu 2009 r. Do dnia 31 grudnia 2012 r. podpisano umowy na kwotę ,68 zł, co stanowi 47,12% limitu przeznaczonego na realizację pomocy technicznej, z czego w ramach: Schematu I 642 umowy na kwotę ,00 zł, Schematu II 287 umów na kwotę ,68 zł, Schematu III 825 umów na kwotę ,00 zł. W okresie sprawozdawczym podpisano 698 umów na kwotę ,00 zł. Do końca okresu objętego sprawozdaniem do Centrali ARiMR wpłynęły wnioski o płatność na kwotę ,44 zł. Zrealizowano na rzecz 22 beneficjentów płatności na kwotę ,83 zł27, z czego w ramach: 27 Dane na temat liczby i kwot zrealizowanych płatności oraz zrealizowanych płatności dla operacji zakończonych przygotowano w oparciu o dane przekazane przez Departament Pomocy Technicznej ARiMR. Informacje te w porównaniu do danych przekazanych przez Departament Księgowości ARiMR (wykazanych w załącznikach 3 i 5 do sprawozdania) uwzględniają korekty dokonane po zamknięciu okresu sprawozdawczego. Strona 134

135 Schematu I płatności na kwotę ,89 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 284 płatności na kwotę ,40 zł, Schematu II płatności na kwotę ,78 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 120 płatności na kwotę ,58 zł, Schematu III płatności na kwotę ,16 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 399 płatności na kwotę ,83 zł. W prognozie na 2012 r. zakładano, że w ramach pomocy technicznej podmioty zaangażowane w realizację PROW otrzymają pomoc ze środków EFRROW w kwocie zł. W okresie sprawozdawczym kwota zrealizowanych płatności wyniosła ,63 zł, co stanowi 133,08% zakładanej wartości w prognozie. Efekty realizacji Pomocy technicznej Zakończone operacje (1 428) w ramach: Schematu I Wzmocnienie systemu zarządzania, monitorowania, wdrażania, kontroli i oceny stopnia realizacji Programu umożliwiły m.in.: finansowanie 8 433,96 etatów dla pracowników, zakup jednostek sprzętu komputerowego, sfinansowanie ,5 szkoleń krajowych, 334 kursów językowych, 137 studiów podyplomowych, 65 szkoleń zagranicznych oraz 46 zagranicznych wizyt/staży studyjnych, wykonanie kontroli i 177 ekspertyz, zakup 208 sztuk systemów informatycznych, sfinansowanie 24 posiedzeń grup roboczych Komitetu Monitorującego oraz 16 posiedzeń KM, zakup 15 środków transportu, sfinansowanie 1 oceny realizacji Programu, zakup materiałów budowlanych, wyposażenia, adaptację lub remont pomieszczeń oraz najem i utrzymanie pomieszczeń związanych z wdrażaniem Programu. Schematu II Działania informacyjne i promocyjne umożliwiły m.in.: opracowanie oraz wydanie sztuk materiałów informacyjnych (w tym publikacji) oraz sztuk materiałów promocyjnych (w tym gadżetów), sfinansowanie działań promocyjnych w mediach, organizację i obsługę konferencji, spotkań promocyjno-informacyjnych dla uczestników, przygotowanie ,5 tablic lub znaków informacyjnych, realizację 72 szkoleń krajowych dla pracowników zajmujących się działaniami informacyjnymi i promocyjnymi, Strona 135

136 zakup 25 jednostek sprzętu komputerowego, finansowanie 17,49 etatów dla 23 pracowników (oprócz pracowników zatrudnionych w punktach informacyjnych) oraz 5,36 etatów dla 6 pracowników w punktach informacyjnych, sfinansowanie 4 studiów podyplomowych dla pracowników zajmujących się działaniami informacyjnymi i promocyjnymi, zakup materiałów biurowych, wyposażenia pomieszczeń oraz prowadzenie stron internetowych związanych z wdrażaniem Programu. Schematu III Stworzenie i utrzymanie krajowej sieci obszarów wiejskich (KSOW) umożliwiły m.in.: na potrzeby stworzenia i utrzymania struktury KSOW: przeprowadzenie 209 szkoleń krajowych, finansowanie 290,84 etatów dla 362 pracowników, zakup 78 jednostek sprzętu komputerowego, sfinansowanie 115 spotkań dotyczących KSOW, 21 zagranicznych wizyt/staży studyjnych, 11 kursów językowych, wydanie 500 broszur i publikacji, zakup materiałów biurowych, wyposażenia pomieszczeń oraz prowadzenie stron internetowych związanych z wdrażaniem Programu, innych 1 548,64 zadań związanych ze stworzeniem i utrzymaniem struktury KSOW. na potrzeby realizacji planu działania KSOW: opracowanie oraz wydanie sztuk materiałów informacyjno - promocyjnych (w tym publikacji) oraz sztuk materiałów informacyjno - promocyjnych (w tym gadżetów reklamowych), organizację i obsługę konferencji, spotkań promocyjno-informacyjnych dla uczestników, sfinansowanie kosztów 191 wizyt w krajach Unii Europejskiej oraz 78 krajowych wizyt studyjnych, zorganizowanie 277 targów/wystaw, wykonanie 46 ekspertyz i analiz, innych 329 zadań związanych z realizacją planu działania KSOW. Strona 136

137 IV.4.1 Wykorzystanie pomocy technicznej przez instytucję zarządzającą Do dnia 31 grudnia 2012 r. Instytucja Zarządzająca złożyła 171 wniosków o przyznanie pomocy technicznej na kwotę ,01 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 54 wnioski na kwotę ,00 zł. Podpisano 162 umowy na kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 72 umowy na kwotę ,00 zł. Podpisane do końca okresu sprawozdawczego umowy dotyczyły: wzmocnienia systemu zarządzania, monitorowania, kontroli i oceny stopnia realizacji Programu 79 umów na kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym - 37 umów na kwotę ,00 zł, stworzenia i utrzymania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich 58 umów na kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 26 umów na kwotę ,00 zł, wdrożenia sprawnego i efektywnego funkcjonowania systemu informacji i promocji PROW oraz następnego okresu programowania 25 umów na kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym - 9 umów na kwotę ,00 zł. Do końca okresu sprawozdawczego Instytucja Zarządzająca zakończyła realizację 131 operacji na kwotę ,76 zł. Wykres IV-1 Struktura operacji zrealizowanych przez instytucję zarządzającą w ramach Pomocy technicznej PROW % 50% 19% Schemat I Schemat II Schemat III Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 137

138 W okresie sprawozdawczym dokonano rozliczenia 83 operacji, dla których uprzednio zostały podpisane umowy na łączną kwotę ,00 zł. W wyniku oceny odpowiadającym im wniosków o płatność na rzecz MRiRW przekazano kwotę ,64 zł, co stanowi 99,33% kwoty podpisanych umów. IV.4.2 Wykorzystanie pomocy technicznej przez podmioty wdrażające Podmioty wdrażające PROW do dnia 31 grudnia 2012 r. złożyły wniosków o przyznanie pomocy technicznej na kwotę ,41 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 577 wniosków na kwotę ,40 zł. Do końca okresu sprawozdawczego podpisano umów na kwotę ,68 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 622 umowy na kwotę ,00 zł. Podpisane do końca okresu sprawozdawczego umowy dotyczyły: stworzenia i utrzymania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich 767 umów na kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym umów na kwotę ,00 zł, umożliwienia sprawnego funkcjonowania podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie, wdrażanie, kontrolę, monitoring i ocenę PROW 552 umowy na kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym umów na kwotę ,00 zł, wdrożenia sprawnego i efektywnego funkcjonowania systemu informacji i promocji PROW oraz następnego okresu programowania 262 umowy na kwotę ,68 zł, w tym w okresie sprawozdawczym - 85 umów na kwotę ,00 zł. Do końca okresu sprawozdawczego podmioty wdrażające zakończyły realizację operacji na kwotę ,69 zł. Strona 138

139 Wykres IV-2 Struktura operacji zrealizowanych przez podmioty wdrażające w ramach Pomocy technicznej PROW % 42% 22% Schemat I Schemat II Schemat III Źródło: opracowanie własne na podstawie dane ARiMR W okresie sprawozdawczym dokonano rozliczenia 695 operacji, dla których uprzednio zostały podpisane umowy na łączną kwotę ,00 zł. W wyniku oceny odpowiadających im wniosków o płatność na rzecz podmiotów wdrażających przekazano kwotę ,69 zł. Łączna kwota zrealizowanych płatności stanowi 99,15% sumy kwot z zawartych umów. Strona 139