Sprawozdanie z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

Transkrypt

1 Sprawozdanie z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Sprawozdanie za 2013 r. Numer sprawozdania 8/2013 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ul. Wspólna Warszawa Strona 1

2 SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI DZIAŁAŃ W RAMACH PROGRAMU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA Roczne Końcowe Okres sprawozdawczy Od do Numer sprawozdania 8/ Numer i nazwa Programu CCI No: 2007PL06RPO001 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Nazwa instytucji zarządzającej Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 4. Siedziba i adres podmiotu Ul. Wspólna 30 przygotowującego sprawozdanie Warszawa 5. Imię i nazwisko osoby odpowiedzialnej za realizację Zofia Szalczyk Podsekretarz Stanu Programu 6. Imię (imiona) i nazwisko osoby Magdalena Nowicka uprawnionej do kontaktu 7. Numer telefonu i faksu osoby uprawnionej do kontaktu tel , fax.: Adres poczty elektronicznej osoby Magdalena.Nowicka@minrol.gov.pl uprawnionej do kontaktu Strona 2

3 DEKLARACJA ZGODNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU Z POLITYKAMI WSPÓLNOTY Oświadczam, że Program był realizowany zgodnie z prawem wspólnotowym, obejmującym w szczególności przestrzeganie reguł konkurencji, reguł dotyczących zamówień publicznych, ochrony i poprawy stanu środowiska oraz promowania równości płci i niedyskryminacji Tak Nie Strona 3

4 oswrnoczenre O6wiadczam, 2e informacje zawarte w niniejszym sprawozdaniu s4 zgodne ze faktycznym, Data: J5, 96, 27llt t. Pieczqd i podpis: Y,EEKAOR -i..i 62t'1u $bszaroefr s t i c tr ieczovkiew icz-dudek.2, 0 6.y'q

5 SPIS TREŚCI SŁOWNIK...7 WSTĘP...9 I. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU I.1. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH BEZPOŚREDNI WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU I.2. ZMIANY POLITYK WSPÓLNOTOWYCH I KRAJOWYCH MAJĄCE WPŁYW NA SPÓJNOŚĆ POMIĘDZY EFRROW I INNYMI INSTRUMENTAMI FINANSOWYMI II. PRZEBIEG REALIZACJI PROW II. 1. PODSTAWY PRAWNE II. 2. REALIZACJA PROW DZIAŁANIE: 111 SZKOLENIA ZAWODOWE DLA OSÓB ZATRUDNIONYCH W ROLNICTWIE I LEŚNICTWIE DZIAŁANIE: 112 UŁATWIANIE STARTU MŁODYM ROLNIKOM DZIAŁANIE: 113 RENTY STRUKTURALNE DZIAŁANIE: 114 KORZYSTANIE Z USŁUG DORADCZYCH PRZEZ ROLNIKÓW I POSIADACZY LASÓW DZIAŁANIE: 121 MODERNIZACJA GOSPODARSTW ROLNYCH DZIAŁANIE: 123 ZWIĘKSZANIE WARTOŚCI DODANEJ PODSTAWOWEJ PRODUKCJI ROLNEJ I LEŚNEJ DZIAŁANIE: 125 POPRAWIANIE I ROZWIJANIE INFRASTRUKTURY ZWIĄZANEJ Z ROZWOJEM I DOSTOSOWYWANIEM ROLNICTWA I LEŚNICTWA DZIAŁANIE: 126 PRZYWRACANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI ROLNEJ ZNISZCZONEGO W WYNIKU WYSTĄPIENIA KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH ORAZ WPROWADZENIE ODPOWIEDNICH DZIAŁAŃ ZAPOBIEGAWCZYCH DZIAŁANIE: 132 UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI DZIAŁANIE: 133 DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE DZIAŁANIE: 141 WSPIERANIE GOSPODARSTW NISKOTOWAROWYCH (zobowiązania z okresu ) DZIAŁANIE: 142 GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH DZIAŁANIE: 211, 212 WSPIERANIE GOSPODAROWANIA NA OBSZARACH GÓRSKICH I INNYCH OBSZARACH O NIEKORZYSTNYCH WARUNKACH GOSPODAROWANIA (ONW) DZIAŁANIE: 214 PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY (PŁATNOŚCI ROLNOŚRODOWISKOWE) DZIAŁANIE: 221, 223 ZALESIANIE GRUNTÓW ROLNYCH ORAZ ZALESIANIE GRUNTÓW INNYCH NIŻ ROLNE DZIAŁANIE: 226 ODTWARZANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI LEŚNEJ ZNISZCZONEGO PRZEZ KATASTROFY ORAZ WPROWADZANIE INSTRUMENTÓW ZAPOBIEGAWCZYCH DZIAŁANIE: 311 RÓŻNICOWANIE W KIERUNKU DZIAŁALNOŚCI NIEROLNICZEJ DZIAŁANIE: 312 TWORZENIE I ROZWÓJ MIKROPRZEDSIĘBIORSTW DZIAŁANIE: 321 PODSTAWOWE USŁUGI DLA GOSPODA RKI I LUDNOŚCI WIEJSKIEJ DZIAŁANIE: 313, 322, 323 ODNOWA I ROZWÓJ WSI DZIAŁANIE: 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU DZIAŁANIE: 421 WDRAŻANIE PROJEKTÓW WSPÓŁPRACY Strona 5

6 DZIAŁANIE: 431 FUNKCJONOWANIE LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA, NABYWANIE UMIEJĘTNOŚCI I AKTYWIZACJA II.3. Windykacja należności II.4. Zestawienia dotyczące realizacji finansowej Programu III. PODSUMOWANIE DZIAŁALNOŚCI W ZAKRESIE BIEŻĄCEJ OCENY III.1. SYSTEM USTALONY DLA ZAPEWNIENIA BIEŻĄCEJ OCENY III.2. PODJĘTA DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE OCENY BIEŻĄCEJ III.3 ZBIERANIE DANYCH III.4 NAWIĄZYWANIE KONTAKTÓW PRZEZ OSOBY UCZESTNICZĄCE W OCENIE III.5 NAPOTKANE TRUDNOŚCI I POTRZEBA DALSZYCH DZIAŁAŃ IV. DZIAŁANIA PODEJMOWANE W CELU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI I SKUTECZNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU IV.1. Organizacja systemu monitorowania IV.2. Zmiany PROW w 2013 roku IV.3. Podsumowanie głównych problemów napotkanych podczas zarządzania Programem IV.4. Wykorzystanie Pomocy technicznej przez podmioty zaangażowanie w realizację Programu IV.4.1 Wykorzystanie Pomocy technicznej przez instytucję zarządzającą.137 IV.4.2 Wykorzystanie Pomocy technicznej przez podmioty wdrażające IV.5. Realizacja zadań w zakresie informowania i rozpowszechniania informacji o Programie V. INFORMACJE O WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW ODZYSKANYCH OD BENEFICJENTÓW VI. ZAŁĄCZNIKI DO SPRAWOZDANIA Strona 6

7 SŁOWNIK ARiMR ARR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Agencja Rynku Rolnego CMEF EFRROW Common Monitoring and Evaluation Framework Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa grupa producentów rolnych instytucja zarządzająca Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich Lokalna Grupa Działania Lokalna Strategia Rozwoju Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania FAPA GPR IZ KSOW LGD LSR MRiRW ONW PROW Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata SW UM WPR NSRO WNP Samorządy Województw Urząd marszałkowski Wspólna Polityka Rolna Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Wspólnota Niepodległych Państw Przywoływane w tekście akty prawne: Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/ Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/ Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) Rozporządzenie Komisji (UE) nr 65/ Rozporządzenie Komisji (UE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w odniesieniu do wprowadzenia procedur kontroli oraz do zasady wzajemnej zgodności w zakresie środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich Strona 7

8 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/ Rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. oraz zasady uruchamiania krajowych środków publicznych przeznaczonych na prefinansowanie i współfinansowanie Wspólnej Polityki Rolnej Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/ Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/1991 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/ Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/1991 Strona 8

9 WSTĘP Obowiązek sporządzania sprawozdania rocznego z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata wynika z przepisów art. 82 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005, zgodnie z którym do dnia 30 czerwca każdego roku instytucja zarządzająca przesyła Komisji Europejskiej roczne sprawozdanie z postępu prac dotyczących wdrażania Programu. Zgodnie z art. 78 lit. d rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 Komitet Monitorujący Program Rozwoju Obszarów Wiejskich ocenia i zatwierdza roczne sprawozdanie z postępu prac. Po zatwierdzeniu sprawozdania przez Komitet może zostać ono przekazane Komisji Europejskiej. Zakres rocznych sprawozdań z postępu prac został szczegółowo wskazany w załączniku VII rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 ustanawiającym szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005. Roczne sprawozdanie zawiera informacje dotyczące: zmian warunków ogólnych, mających wpływ na realizację programu, postępów realizacji programu na podstawie wskaźników produktów i rezultatów, finansowej realizacji programu, podsumowania działalności w zakresie bieżącej oceny, kroków podjętych przez instytucję zarządzającą oraz Komitet Monitorujący w celu zapewnienia jakości i skuteczności realizacji programu, deklarację dotyczącą zgodności ze wspólnotowymi politykami w kontekście wsparcia. Elementem sprawozdawczości rocznej są również tabele monitorowania prezentujące osiągnięte wartości wskaźników produktu i rezultatu. Wzory tabel monitorowania określają wytyczne Wspólnych Ram Monitorowania i Oceny (Common Monitoring and Evaluation Framework CMEF). Materiały te przekazywane są Komisji Europejskiej tylko w wersji elektronicznej za pośrednictwem systemu SFC Wszystkie dane dotyczące stanu realizacji PROW zawarte w niniejszym sprawozdaniu dotyczą stanu na dzień 31 grudnia 2013 r. Strona 9

10 I. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU W 2013 roku tendencje zaobserwowane w Polsce w zakresie kształtowania się głównych wskaźników makroekonomicznych nie miały istotnego, bezpośredniego wpływu na wdrażanie PROW Zawarty w niniejszym rozdziale opis sytuacji społeczno-gospodarczej Polski w roku 2013 przedstawia charakterystykę podstawowych kategorii makroekonomicznych, a zaprezentowane poniżej informacje w większości przypadków opierają się na charakterystyce porównawczej danych gospodarczych za 2013 rok w porównaniu z rokiem Opis niektórych zjawisk został uzupełniony o charakterystykę gospodarki krajowej na tle UE-28. I.1. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH BEZPOŚREDNI WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU Rok 2013 r. był trudny dla polskiej gospodarki z powodu odczuwalnego spowolnienia aktywności ekonomicznej. Wzrost PKB był niższy niż w 2012 r. Odnotowano jednak pozytywne zjawiska w sektorze przedsiębiorstw. Produkcja sprzedana przemysłu była wyższa o 2,3%, sprzedaż detaliczna o 2,5%, sprzedaż usług w transporcie o 4,8%, a w łączności o 2,4%. Wyniki finansowe badanych przez GUS przedsiębiorstw były lepsze niż w 2012 r., np. wzrost wyniku finansowego netto wynosił 12,2%. Prawie 80% podmiotów gospodarczych zakończyło rok zyskiem netto, co jest wynikiem lepszym niż w roku Również większy odsetek firm (50%) prowadził sprzedaż na eksport. Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw zwiększyły się w 2013 r. o 6,1% w porównaniu z poprzednim rokiem. Znacząco zwiększyła się liczba inwestycji rozpoczętych oraz ich wartość kosztorysowa po spadku obserwowanym przed rokiem. W skali całego roku, w poszczególnych kwartałach obserwowany był stopniowy wzrost aktywności w kraju. Spośród najważniejszych wskaźników makroekonomicznych, które charakteryzują rok 2013 w Polsce należy zauważyć następujące tendencje: wzrost PKB o 1,6%, najwyższy wzrost produkcji odnotowano w przetwórstwie przemysłowym o 2,3% r/r, zaś produkcja budowlano montażowa spadła o 12%, inflacja mierzona wskaźnikiem CPI wyniosła 0,9% (najszybciej rosły ceny żywności i napojów bezalkoholowych oraz koszty użytkowania mieszkań), nominalny efektywny kurs walutowy złotego umocnił się średniorocznie o 0,7% w porównaniu z 2012 r. (w tym kurs złotego względem euro osłabił się o 0,3%, a kurs złotego względem dolara umocnił się o 2,9%), Strona 10

11 Tabela wzrosła liczba I - zarejestrowanych 11 Podstawowe bezrobotnych, wskaźniki makroekonomiczne zaś stopa bezrobocia Polski rejestrowanego w wyniosła latach ,4%, pozostając na poziomie sprzed roku. Wyszczególnienie Dynamika (rok poprzedni=100) PKB 106,8 105,1 101,6 103,9 104,3 101,9 101,6 Wartość dodana brutto w: przemyśle 110,0 106,0 101,2 107,3 110,0 101,8 102,9 budownictwie 109,4 105,8 111,6 106,4 108,2 100,3 91,0 Popyt krajowy 108,7 105,6 98,9 104,6 103,4 99,9 99,8 Spożycie ogółem 104,6 106,1 102,0 103,4 101,5 101,0 101,1 w tym: spożycie indywidualne 104,9 105,7 102,1 103,2 102,5 101,2 100,8 Nakłady brutto na środki trwałe 117,6 109,6 98,8 99,6 109,0 98,3 99,6 Eksport towarów 106,5 (EUR) 115,8 114,1 84,5 122,6 113,6 103,8 Import towarów 99,4 100,7 (EUR) 119,4 118,3 75,5 124,8 113,7 Ceny towarów i usług konsumpcyjnych: XII w relacji do XII 104,0 103,3 103,5 103,1 104,6 102,4 100,7 średnio w roku 102,5 104,2 103,5 102,6 104,3 103,7 100,9 Przeciętne wynagrodzenie realne 108,6 109,4 105,4 103,9 105,4 99,9 Stopa bezrobocia (31 XII) w % Średni kurs urzędowy EUR wg Narodowego Banku Polskiego (w PLN) 11,2 9,5 12,1 12,4 12,5 13,4 Źródło: Główny Urząd Statystyczny (GUS), Ministerstwo Gospodarki (MG), Narodowy Bank Polski (NBP) 102,5 13,4 3,7829 3,5166 4,3273 3,9946 4,1198 4,1850 4,1975 Strona 11

12 UE-28 Strefa euro Cypr Grecja Włochy Portugalia Słowenia Finlandia Hiszpania Republika Czeska Holandia Belgia Austria Dania Francja Irlandia Niemcy Bułgaria Estonia Słowacja Szwecja Węgry Polska Wielka Brytania Malta Luksemburg Litwa Rumunia Łotwa PRODUKT KRAJOWY BRUTTO I OGÓLNA KONDYCJA GOSPODARKI W 2013 r. polska gospodarka rozwijała się w tempie niższym (1,6%) niż w roku 2012 (1,9%). W Unii Europejskiej nastąpiło w tym czasie przyspieszenie tempa wzrostu z -0,4% w 2012 r. do 0,1% 1 w 2013 r. Wykres I 1 PKB w UE-27 w 2013 r. (zmiany r/r-1, w %) ,1-0,4-6 -1,9-1,6-1,6-1,5-1,2-1,2-0,8-3,7 0,2 0,3 0,3 0,3 0,3 0,4 0,6 0,7 0,8 0,9 1,1 1,6 1,9 2 2,1 3,2 3,5 4 Źródło: na podstawie Europen Economy Forecast, KE, luty 2014 r. Rok 2013 był drugim z kolei rokiem spadku popytu krajowego; był on niższy o 0,2% niż rok wcześniej. Spadek popytu krajowego był wypadkową zmniejszenia akumulacji o 5%, w tym nakładów brutto na środki trwałe o 0,4% oraz wzrostu spożycia o 1,1%, w tym indywidualnego o 0,8%. 1 Dane za 2013 r. dla UE ogółem i krajów członkowskich Europen Economic Forecast, KE, luty 2014 r. Strona 12

13 Wykres I 2 Popyt krajowy (zmiany r/r-1, w %) 120,0 115,0 110,0 105,0 106,8 105,1 101,6 103,9 104,3 101,9 101,6 100,0 95, Nakłady brutto na środki trwałe Spożycie indywidualne PKB Źródło: na podstawie danych GUS Według wstępnych danych, w 2013 roku globalna produkcja rolnicza zwiększyła się o 1,5%, za sprawą wzrostu produkcji zwierzęcej o 2,2%. Produkcja roślinna ukształtowała się na poziomie wyższym o 1% w stosunku do roku poprzedniego. Tabela I 2 Dynamika produkcji rolniczej w latach (w cenach stałych) Ogółem 95,7 98,8 105,9 103,2 102,4 97,3 102,2 99,1 101,5 Produkcja roślinna 88,1 94,8 108,9 108,3 103,0 90,6 105,9 99,4 101,0 Produkcja zwierzęca 105,2 102,6 102,9 97,1 101,7 105,0 97,9 98,6 102,2 HANDEL ZAGRANICZNY Źródło: na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki Według wstępnych danych GUS eksport towarów z Polski w 2013 r. wzrosł o 6,5% (tj. o ponad 9,3 mld EUR), osiągając wartość 152,8 mld EUR. Natomiast import wyniósł 155,1 mld EUR i był o 0,7% (tj. o blisko 1,1 mld EUR) wyższy niż w roku Wyniki te przełożyły się na znaczącą redukcję deficytu obrotów towarowych o blisko 8,3 mld EUR, do poziomu 2,3 mld EUR. Strona 13

14 W roku 2013 eksport na rynki rozwijające się i słabiej rozwinięte wzrósł ponad 2-krotnie szybciej niż na rynki rozwinięte, gdzie wzrost wyniósł 5,5%, a wartość wywozu osiągnęła poziom ponad 124,7 mld EUR. W tym czasie import z rynkow rozwiniętych zwiększył się o 2,2%, do ok. 101,7 mld EUR, a nadwyżka obrotów powiększyła się o blisko 4,3 mld EUR, do 23 mld EUR. Wywóz do Unii Europejskiej będącej odbiorcą blisko ¾ sprzedaży zagranicznej Polski zwiększył się w 2013 roku o 4,5% (do 114,3 mld EUR), przy czym nieco wolniej na rynki strefy euro (o 3,8%, do 77,3 mld EUR) niż na pozostałe rynki unijne (o 6%, do ponad 37 mld EUR). Z kolei po stronie przywozu z UE odnotowano wzrost o 1,5% (do 90 mld EUR). W rezultacie nadwyżka w obrotach z tymi rynkami zwiększyła się do 24,3 mld EUR, tj. o prawie 3,6 mld EUR wobec poziomu z 2012 roku. Wśrod głównych partnerów eksportowych Polski w UE, wyraźnie wzrósł wywóz do Niemiec (o 5,9%, do 38,2 mld EUR), Czech (o 4%, do ponad 9,4 mld EUR), Szwecji (o 8,9%, do blisko 4,2 mld EUR) oraz Słowacji (o 7,9%, do 4 mld EUR). Sprzedaż na pozaunijne rynki rozwinięte zwiększyła się o 17,3% (do 10,4 mld EUR), w tym najszybciej do USA (o 20,6%, do blisko 3,4 mld EUR) i Norwegii (o 26,3%, do ok. 3,1 mld EUR). Wolniejszy wzrost po stronie importu z tych rynków (o 7,8%, do 11,7 mld EUR) pozwolił zredukować deficyt w obrotach z nimi o 0,7 mld EUR, do niecałych 1,3 mld EUR. Eksport na rynki Wspólnoty Niepodległych Państw wzrosł o 7,8%, osiągając wartość ponad 15,3 mld EUR, w tym do Rosji o 6,1% (do ponad 8,1 mld EUR), Ukrainy o 5,2% (do 4,3 mld EUR) oraz na Białoruś o 17,1% (do ponad 1,8 mld EUR). Wartość importu z WNP była natomiast o 11,7% niższa niż przed rokiem i wyniosła prawie 21,9 mld EUR. Wyniki te przełożyły się na redukcję tradycyjnie wysokiego deficytu notowanego w handlu z tymi rynkami o ok. 4 mld EUR, do ok. 6,5 mld EUR. Wywóz na pozostałe rynki rozwijające się wzrósł o 16% (do 12,7 mld EUR). Na uwagę zasługuje dynamiczny wzrost wywozu do Chin (o 17,4%), Zjednoczonych Emiratów Arabskich (o 66,5%) oraz Republiki Korei (o 32,6%). W przekroju towarowym istotny wzrost nastąpił w eksporcie artykułów rolno-spożywczych (o 11,5%, do prawie 20 mld EUR). Największą część stanowiły gotowe artykuły spożywcze oraz produkty pochodzenia zwierzęcego, ktorych wywóz zwiększył się odpowiednio o 10,2% (do 8,9 mld EUR) oraz o 10,5% (do ponad 6,4 mld EUR). Nadwyżka obrotów w handlu artykułami żywnościowymi zwiększyła się o 1,4 mld EUR, do ponad 5,7 mld EUR. Wzrósł także eksport w dwóch grupach towarowych dominujących w polskim wywozie, tj. wyrobów elektromaszynowych o 6,9% (do 59,8 mld EUR) oraz wyrobów przemysłu chemicznego o 8,2% (do ponad 21,7 mld EUR). Strona 14

15 W obrotach produktami elektromaszynowymi odnotowano wzrost nadwyżki o 1,8 mld EUR, do ponad 4,1 mld EUR. Znacząca redukcja deficytu handlowego (o prawie 2,5 mld EUR, do 12 mld EUR) nastąpiła w obrotach produktami mineralnymi, co było głównie efektem spadku światowych cen surowców energetycznych. DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych średniorocznie w 2013 r. ukształtował się na poziomie 0,9%. Tym samym, tempo wzrostu cen w porównaniu z rokiem 2012 było niższe o 2,8 pkt. proc., jednocześnie znacznie przewyższając zakładany w ustawie budżetowej poziom 2,7%. Na wzrost cen w 2013 r. złożyły się przede wszystkim wyższe niż przed rokiem ceny żywności i napojów bezalkoholowych (o 2,0%) w tym żywności o 2,2%, a także rosnące koszty utrzymania mieszkań (o 1,7% r/r). RYNEK PRACY I WYNAGRODZENIA W końcu 2013 roku ludność Polski liczyła tys. osób, tj. mniej o ok. 37 tys. niż na koniec 2012 r. W 2013 r. odnotowano ujemny przyrost naturalny ludności (ok. -15 tys.). Od 2010 r. odsetek ludności w wieku produkcyjnym obniża się (w 2013 r. wyniósł 63,6%), co zmniejsza presję na rynek pracy, ale stwarza zagrożenia o charakterze długookresowym. Szacuje się, że w 2013 r. - w stosunku do 2012 r. - liczba osób w wieku produkcyjnym zmniejszyła się o ok. 126 tys. Według danych BAEL liczba osób pracujących w IV kwartale 2013 r. ( tys.) roku była wyższa w porównaniu ze stanem w analogicznym okresie 2012 r. ( tys.). W IV kw r. liczba osób pracujących wg BAEL rosła coraz szybciej. Zwiększyła się w ujęciu rocznym o 0,5% r/r (wobec 0,1% r/r w III kw roku), a w ujęciu kw/kw wzrosła o 0,4%. Poprawa widoczna była również w danych ze sprawozdawczości przedsiębiorstw. W IV kw r. liczba pracujących wg BAEL nadal rosła. Do przyśpieszenia dynamiki liczby pracujących przyczynił się głównie wzrost liczby pracujących w usługach, jak również nieznaczny spadek odnotowany w rolnictwie. W sektorze przemysłowym zatrudnienie w IV kw r. rosło nieznacznie wolniej niż w III kw r. Wzrosło głównie zatrudnienie najemne, przede wszystkim w związku z umowami czasowymi. Strona 15

16 UE-28 Strefa euro Austria Niemcy Luksemburg Republika Czeska Malta Dania Holandia Rumunia Wielka Brytania Szwecja Belgia Finlandia Estonia Węgry Polska Słowenia Francja Litwa Irlandia Łotwa Włochy Bułgaria Słowacja Portugalia Cypr Chorwacja Hiszpania Grecja Począwszy od II kw obserwowane jest ożywienie na rynku pracy. Przejawia się to systematycznym wzrostem liczby niesubsydiowanych ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców do urzędów pracy. W ostatnim kwartale ustabilizowała się również liczba ofert subsydiowanych, w tym miejsc aktywizacji zawodowej. Zarówno bezrobocie rejestrowane jak i stopa bezrobocia rejestrowanego obniżyły się w IV kw Stopa bezrobocia wg BAEL spadła do 10,1%, a dane pochodzące z rejestrów wskazują na 13,2% stopę bezrobocia. Zmiany te wynikają z dwóch czynników. Po pierwsze, w tym okresie wzrosła liczba osób pracujących. Po drugie, nie ma praktycznie zmian w liczbie osób aktywnych zawodowo, co oznacza względnie stałą podaż pracy. W konsekwencji znacznie zmalało ryzyko utraty pracy. Wykres I 3 Zharmonizowana stopa bezrobocia w UE w XII 2013 r. (BAEL, w %) , ,5 18,6 15,4 4,9 5,1 6,2 6,7 6,7 6,9 7 7,1 7,2 8 8,4 8,4 9,3 9,3 10,1 10,110,8 11,412,112,1 12,713,1 13,8 27,8 25,8 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej w 2013 r. ukształtowało się na poziomie 3650,06 zł, tj. o 3,4% wyższym niż przed rokiem. W sektorze publicznym wyniosło 4239,36 zł (wzrost o 3,2%), a w sektorze prywatnym 3466,90 zł (wzrost odpowiednio o 3,7%). Strona 16

17 styczeń 2007 kwiecień 2007 lipiec 2007 październik styczeń 2008 kwiecień 2008 lipiec 2008 październik styczeń 2009 kwiecień 2009 lipiec 2009 październik styczeń 2010 kwiecień 2010 lipiec 2010 październik styczeń 2011 kwiecień 2011 lipiec 2011 październik styczeń 2012 kwiecień 2012 lipiec 2012 październik styczeń 2013 kwiecień 2013 lipiec 2013 październik KURS WALUTOWY Według danych Narodowego Banku Polskiego w 2013 r. nominalny efektywny kurs walutowy złotego umocnił się średniorocznie o 0,7% w porównaniu z 2012 r. (w tym kurs złotego względem euro osłabił się o 0,3%, a kurs złotego względem dolara umocnił się o 2,9%). Średni kurs euro wyniósł 4,1975 zł. Kurs dolara w tym samym okresie wyniósł 3,1608 zł. W grudniu 2013 r., kursy obu walut osiągnęły średnio odpowiednio 4,1757 EUR/PLN oraz 3,0481 USD/PLN. Wykres I - 4 Złoty w relacji do euro* 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 *Zmiany miesięczne na podstawie kursu PLN/EUR z przedostatniego dnia kwotowania środków w Europejskim Banku Centralnym. Źródło: na podstawie danych Europejskiego Banku Centralnego Strona 17

18 Czynnikiem, który od początku wdrażania PROW był i nadal pozostaje okolicznością utrudniającą proces zarządzania jest zmieniający się kurs EUR/PLN.W przypadku deprecjacji złotówki względem waluty europejskiej, mamy do czynienia ze zwiększoną dostępnością środków, które mogą być przeznaczane na kontraktację, co jednak w przypadku późniejszego odwrócenia tej tendencji, tj. umocnienia waluty krajowej może spowodować konieczność pokrycia części zaciągniętych zobowiązań z budżetu państwa członkowskiego. Strona 18

19 I.2. ZMIANY POLITYK WSPÓLNOTOWYCH I KRAJOWYCH MAJĄCE WPŁYW NA SPÓJNOŚĆ POMIĘDZY EFRROW I INNYMI INSTRUMENTAMI FINANSOWYMI W roku 2013 nie nastąpiły zmiany polityk wspólnotowych i krajowych oddziałujące na aktualność założeń PROW oraz jego spójność z innymi programami wdrażanymi obecnie w ramach Polityki Spójności. Zgodnie z przyjętymi wcześniej rozwiązaniami, na bieżąco podejmowane są działania na rzecz zapewnienia spójności pomiędzy PROW a pozostałymi instrumentami rozwoju społeczno gospodarczego, wdrażanymi w ramach NSRO. Na poziomie wdrożeniowym realizowane są kontrole krzyżowe operacji, mające na celu uniknięcie przypadków finansowania tej samej operacji z różnych funduszy (tzw. podwójne finansowanie ). Szczegółowe omówienie w/w zagadnień ujęto w treści niniejszego rozdziału. Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata został powołany na podstawie zarządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego Nr 6 z dnia 11 kwietnia 2007 r. Do jego zadań należy m.in. monitorowanie realizacji Narodowej Strategii Spójności, a także poszczególnych programów operacyjnych, monitorowanie spójności realizowanych polityk w zakresie Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej i polityki spójności. Przewodniczącym Komitetu jest Minister Rozwoju Regionalnego. W pracach Komitetu uczestniczą przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej oraz partnerzy społeczni i gospodarczy. W 2013 r. odbyło się jedno posiedzenie Komitetu (dnia 10 lipca 2013 r.), podczas którego omówiono: stan realizacji NSRO oraz programów operacyjnych na lata oraz stan przygotowań do perspektywy , w szczególności prac związanych z przygotowaniami Umowy Partnerstwa oraz projektów programów operacyjnych. Dokonano również korekty zapisów linii demarkacyjnej pomiędzy polityką spójności, Wspólną Polityką Rolną oraz Współną Polityką Rybacką polegającej na uwzględnieniu również projektów z zakresu infrastruktury szerokopasmowego Internetu, które mogą być realizowane w ramach działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Strona 19

20 Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności została utworzona na podstawie uchwały nr 26 Komitetu Koordynacyjnego Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata z dnia 17 grudnia 2008 r. Do zadań Grupy należy, w szczególności: koordynacja działań realizowanych w ramach programów operacyjnych na lata dofinansowywanych ze środków polityki spójności, Wspólnej Polityki Rolnej, Wspólnej Polityki Rybackiej oraz działań finansowanych ze środków krajowych w ramach polityki rozwoju; monitorowanie komplementarności wdrażania działań poszczególnych programów operacyjnych w ramach NSRO, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej w obszarach interwencji dotyczących m.in. przedsiębiorczości, innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw, społeczeństwa obywatelskiego, społeczeństwa informacyjnego, środowiska, rozwoju zasobów ludzkich, zatrudnienia, transportu, kultury, turystyki, B+R, rozwoju obszarów wiejskich; analiza kwestii o charakterze horyzontalnym w ramach NSRO i opracowywanie spójnych propozycji rozwiązań do zastosowania w systemie realizacji NSRO. W skład grupy wchodzą przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej oraz partnerzy społeczno-gospodarczy. W 2013 r. posiedzenia Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności w ramach Komitetu Koordynacyjnego NSRO na lata odbyły się trzykrotnie. Omawiano zagadnienia dotyczące m.in. koncepcji realizacji zasady komplementarności wsparcia w ramach programów operacyjnych polityki spójności w latach , zasad realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce, stanu prac nad dwoma nowymi instrumentami rozwoju terytorialnego tj. Zintegrowanymi Inwestycjami Terytorialnymi oraz Rozwojem Lokalnym Kierowanym przez Społeczność, które będą realizowane w przyszłej perspektywie finansowej. Zaprezentowano również przykłady projektów komplementarnych w ramach RPO dla Województwa Świętokrzyskiego na lata Strona 20

21 Kontrole krzyżowe Zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji (WE) nr 65/2011, kontrole administracyjne obejmują w szczególności kontrole krzyżowe. Kontrola administracyjna obejmuje wszystkie elementy, których kontrola za pomocą środków administracyjnych jest możliwa i stosowna. Biorąc pod uwagę powyższe, kontrole krzyżowe przeprowadza się na etapie wniosków o przyznanie pomocy oraz wniosków o płatność. Ich celem jest m.in. wykrywanie i eliminowanie podwójnego finansowania operacji z różnych źródeł krajowych lub wspólnotowych. Kontrole krzyżowe w ramach PROW wykonywane są w szczególności na podstawie Porozumienia o współpracy zawartego 7 lipca 2009 r. (zmienionego aneksem nr 1 z dnia 29 czerwca 2010 r. oraz aneksem nr 2 z dnia 15 marca 2012 r.), pomiędzy Ministrem Rozwoju Regionalnego, Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Prezesem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w celu zapewnienia skutecznej i efektywnej kontroli krzyżowej wydatków rozliczanych w ramach PO NSRO , PROW oraz PO Ryby (zwanego dalej Porozumieniem). Na podstawie Porozumienia o współpracy podmioty wdrażające PROW mają dostęp do narzędzia informatycznego wspierającego wykonywanie kontroli krzyżowych Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK 07-13, nadzorowanego przez MRR (kontrole krzyżowe z PO NSRO) oraz aplikacji RYBY (kontrole krzyżowe z działaniami Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich ). Zgodnie z informacjami przekazanymi przez podmioty wdrażające, w 2013 r. przeprowadzono [na podstawie Porozumienia], sprawdzenia/wystąpienia, w tym pogłębionych kontroli w związku z uzasadnionym podejrzeniem próby uzyskania przez beneficjenta podwójnego sfinansowania tego samego wydatku (kontrole na podstawie 1 ust. 12 Porozumienia). W 2009 r. zawarto również porozumienie pomiędzy ARR a ARiMR, którego przedmiotem jest udostępnianie przez ARR na rzecz ARiMR danych podmiotów wnioskujących o dofinansowanie inwestycji objętych pomocą w ramach Krajowego Programu Restrukturyzacji, wdrażanego przez ARR oraz realizujących działania i projekty objęte PROW i innymi programami pomocowymi, wdrażanymi przez ARiMR. Strona 21

22 Kontrole krzyżowe w ramach PROW przeprowadzane są także na podstawie danych dotyczących instrumentów innych niż PROW (SPO Restrukturyzacja( ), SAPARD, SPO Rybołówstwo( ), kredyty preferencyjne, pomoc finansowa dla uznanych organizacji producentów owoców i warzyw na dofinansowanie funduszu operacyjnego z tytułu realizacji programu operacyjnego, pomoc finansowa dla wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw na pokrycie części kwalifikowalnych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania). Dane te są zawarte w systemach informatycznych ARiMR np. (OFSA, SAPRO, ZSZiK) oraz informacjach przekazywanych przez bank kredytujący. Szerzej o systemach informatycznych ARiMR napisano w rozdziale IV. W roku sprawozdawczym w wyniku kontroli krzyżowych dotyczących PROW wykryto 7 przypadków podwójnego finansowania operacji. Przypadki te dotyczyły operacji realizowanych w ramach działań 121 Modernizacja gospodarstw rolnych oraz 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej. Do końca okresu sprawozdawczego ARiMR nie stwierdziła problemów w zakresie realizacji zapisów Porozumienia o współpracy. W przypadku działań związanych z pomocą techniczną głównym utrudnieniem w sprawnym przeprowadzaniu kontroli krzyżowych jest bardzo szeroka baza danych podlegająca weryfikacji wstępnej. Wynika to ze specyfiki pomocy technicznej, gdzie ARiMR ma do czynienia z zamkniętym zbiorem beneficjentów, składających w trybie ciągłym wnioski w ramach pomocy technicznej PROW , jak i w ramach PO RYBY oraz programów operacyjnych wchodzących w skład NSRO. Strona 22

23 II. PRZEBIEG REALIZACJI PROW II. 1. PODSTAWY PRAWNE Podstawą prawną funkcjonowania PROW w Polsce jest ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. z 2013 r. poz. 173). Szczegółowe warunki i tryb przyznawania pomocy w ramach poszczególnych działań Programu regulują odpowiednie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wykaz tych rozporządzeń znajduje się w załączniku nr 1 do sprawozdania. Ponadto ustawa z dnia 22 września 2006 r. o uruchamianiu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polityki rolnej (Dz. U. z 2012 r. poz. 1065) określa właściwość organów w zakresie uruchamiania środków pochodzących m.in. z EFRROW oraz zasady uruchamiania tych środków w zakresie nieuregulowanym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1290/2005. Strona 23

24 II. 2. REALIZACJA PROW Ogółem w ramach Programu do końca 2013 r. złożono wniosków o przyznanie pomocy, z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego wniosków, Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich wnioski, Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej wniosków, Osi 4 LEADER wniosków, Pomocy technicznej wniosków. Do końca okresu sprawozdawczego zatwierdzono do realizacji operacji z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego , Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich , Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej , Osi 4 LEADER , Pomocy technicznej Do końca 2013 r. zakontraktowano blisko 91% budżetu Programu. Wykres II 1 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów/ wydanych decyzji w ramach PROW (narastająco w tys.) , , , , , , , , , , , ,40 784,9 209, złożone wnioski zawarte umowy / wydane decyzje Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 24

25 Do końca 2013 r. zrealizowano płatności w kwocie ,55 zł (ponad 71% budżetu Programu), z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego ,21 zł, w tym w 2013 r ,20 zł (tj. ponad 75% budżetu osi), Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich ,04 zł zł, w tym w 2013 r ,43 zł (tj. ponad 82% budżetu osi), Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej ,43 zł, w tym w 2013 r ,44 zł (tj. ponad 54% budżetu osi), Osi 4 LEADER ,98 zł, w tym w ,09 zł (tj. blisko 42% budżetu osi), Pomocy technicznej ,89 zł, w tym w 2013 r ,06 zł (tj. blisko 54 % budżetu osi). W 2013 roku wypłacono na rzecz beneficjentów PROW ok. 10, 7 mld zł (w tym ponad 8 mld zł z EFRROW). Wykres II -2 Zrealizowane płatności - % wykorzystania środków EFRROW, wg działań Ułatwianie startu młodym Gospodarstwa niskotowarowe ONW Renty strukturalne Modernizacja gospodarstw Różnicowanie w kierunku Odnowa i rozwój wsi Program rolnośrodowiskowy Zalesianie Grupy producentów rolnych Korzystanie z usług doradczych Funkcjonowanie LGD Podstawowe usługi Szkolenia zawodowe Pomoc Techniczna Zwiększanie wartości dodanej Odtwarzanie potencjału Przywracanie potencjału Wdrażanie LSR Uczestnictwo rolników w Poprawianie i rozwijanie Tworzenie i rozwój Wdrażanie projektów współpracy Działania informacyjne i Razem PROW ,00% 99,94% 92,69% 86,51% 78,91% 77,22% 77,07% 75,73% 66,84% 63,31% 59,25% 58,61% 56,72% 55,26% 53,96% 51,74% 48,84% 46,21% 38,98% 34,97% 31,99% 29,74% 19,76% 14,26% 71,38% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych od ARiMR Strona 25

26 Dotychczasowy poziom zaawansowania realizacji Programu i jego realizację należy uznać za satysfakcjonujący. Systematycznie zwiększa się poziom wypłat na rzecz beneficjentów, a dane dotyczące składanych i zatwierdzanych do realizacji wniosków wskazują, że budżet PROW zostanie zrealizowany. Nie ma też zagrożenia niespełnienia zasady n+2. W tabeli nr II -1.3 i na mapach nr II-1., II.2 oraz II.3 ujęto informacje podsumowujące realizację Programu w poszczególnych województwach. Z danych tych wynika, że największe łączne transfery środków przypadały na województwa mazowieckie i wielkopolskie i jest to naturalna konsekwencja wielkości tych województw oraz zastosowanych mechanizmów podziałów środków PROW W celu zilustrowania wielkości transferów dla poszczególnych województw odniesiono je do użytków rolnych (mapa nr II-2) oraz do liczby mieszkańców obszarów wiejskich (mapa nr II-3). Biorąc pod uwagę wielkość środków przypadających średnio na 1 ha użytków rolnych za województwo o najwyższej absorpcji należy uznać województwo podlaskie. Także to województwo zajmuje najwyższą pozycję, gdy środki PROW przeliczono na 1 mieszkańca obszarów wiejskich. Strona 26

27 Rozkład przestrzenny realizowanych operacji w ramach poszczególnych działń PROW przedstawiono w poniższej tabeli Tabela II 1 Liczba realizowanych operacji w ramach poszczególnych działń PROW wg województw Województwo / / /32 2/ Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małoposkie Mazowieckie Opolskie Podkarpckie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Cały kraj 21 Ogółem Źródło : opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 27

28 Mapa II-1 Zrealizowane płatności w ramach PROW ujęcie wojewódzkie* Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR * zestawienie nie obejmuje działania 111, 133 oraz Pomocy technicznej Strona 28

29 Mapa II-2 Zrealizowane płatności w ramach PROW w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych wg województw* Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR * zestawienie nie obejmuje działania 111, 133 oraz Pomocy technicznej Strona 29

30 Mapa II-3 Zrealizowane płatności w ramach PROW w przeliczeniu na 1 mieszkańca obszarów wiejskich wg województw* Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR * zestawienie nie obejmuje działania 111, 133 oraz Pomocy technicznej Strona 30

31 W dalszej części niniejszego sprawozdania przedstawiono stan realizacji poszczególnych działań Programu oraz Pomocy technicznej (rozdział II.2 oraz IV.4), a informacje szczegółowe zamieszczono w załącznikach nr 2, 3, 4 oraz w tabelach monitorowania. Przy opisie wybranych działań PROW zaprezentowano przykłady zrealizowanych projektów na podstawie publikacji Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Przykłady zrealizowanych projektów. Strona 31

32 OŚ 1: POPRAWA KONKURENCYJNOŚCI SEKTORA ROLNEGO I LEŚNEGO DZIAŁANIE SZKOLENIA ZAWODOWE DLA OSÓB ZATRUDNIONYCH W ROLNICTWIE I LEŚNICTWIE Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,22 55,26 Do końca 2013 r. w ramach działania zrealizowano 74 operacje, w ramach których przeprowadzono szkoleń. Kwota wypłaconej pomocy dla zakończonych operacji wyniosła ,76 zł, a łącznie wydatkowano ,86 zł., w tym w 2013 r. wypłacono ,59 zł. Najwięcej szkoleń zrealizowanych zostało z następujących zakresów: minimalnych wymagań wzajemnej zgodności dla gospodarstw rolnych, tzw. crosscompliance szkoleń, zastosowania mikrokomputerów i programów komputerowych w usprawnieniu zarządzania gospodarstwem rolnym i leśnym , upowszechniania standardów jakościowych w produkcji rolniczej i leśnej - 965, ekonomiki i zarządzania gospodarstwem rolnym lub produkcją leśną - 373, upowszechniania nowoczesnych technologii w rolnictwie i leśnictwie szkoleń. W szkoleniach brało udział uczestników (59% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), w tym ponad 121 tys. mężczyzn i blisko 56 tys. kobiet. Beneficjenci ostateczni (osoby zatrudnione w rolnictwie i leśnictwie) mogą być uczestnikami kilku szkoleń organizowanych w ramach działania 111. W przeprowadzonych do końca 2013 r. szkoleniach brało udział unikalnych uczestników. W opinii niemal 96% uczestników przeprowadzone szkolenia były adekwatne do ich oczekiwań. W ramach działania Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie zatwierdzono do realizacji 89 operacji na łączną kwotę ,09 zł. Strona 32

33 DZIAŁANIE UŁATWIANIE STARTU MŁODYM ROLNIKOM Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % Do końca 2013 r. płatności otrzymało beneficjentów (100% wartości zakładanej na cały okres programowania) na kwotę zł, w tym w 2013 r. na kwotę zł. W łącznej liczbie beneficjentów 17% stanowiły kobiety. Łączna powierzchnia użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstw prowadzonych przez beneficjentów działania wynosi ha, co stanowi blisko 98% zakładanej wartości docelowej. Średnia docelowa powierzchnia gospodarstw, które otrzymały wsparcie w ramach działania wynosi 15,75 ha i jest większa (o blisko 51%) od średniej krajowej, która w 2013 r. wynosiła 10,42 ha. Inwestycje zrealizowane przez młodych rolników (zgodnie z informacjami przekazanymi w sprawozdaniach z realizacji biznesplanu, składanych po upływie 3 lat od dnia realizacji płatności końcowej) dotyczyły m.in.: zakupu: maszyn rolniczych, narzędzi rolniczych, urządzeń oraz środków transportu (innych niż ciągniki) do produkcji roślinnej ; elementów wyposażenia, elementów maszyn, narzędzi, wyposażenia dodatkowego 3 730; maszyn, narzędzi, urządzeń i wyposażenia do produkcji zwierzęcej 1 410; ciągników rolniczych 1 042; sztuk zwierząt gospodarskich; budowy lub modernizacji: budynków gospodarczych o powierzchni ponad 73 tys. m 2 (z czego obory stanowią 45% ogólnej powierzchni), ponad 205 tys. m 3 zbiorników na gnojówkę i gnojowicę, 10,6 tys. m 2 powierzchni płyt obornikowych; założenia 309 ha powierzchni sadów lub plantacji wieloletnich. Dominującym kierunkiem produkcji w gospodarstwach objętych pomocą były: produkcja mieszana (uprawy i hodowla) 41%, uprawy polowe 36%, chów i hodowla bydła mlecznego 11%. Strona 33

34 Pod względem powierzchni gospodarstw, które otrzymały wsparcie, największą część stanowią gospodarstwa mieszczące się w przedziale 10,42 ha -15 ha (43%), ha (19,5%), a także gospodarstwa o powierzchni poniżej 10,42 ha (19%) 2. Natomiast pod względem wielkości ekonomicznej, pomoc otrzymywały najczęściej gospodarstwa: do 4 ESU 35%, od 4 ESU do mniej niż 6 ESU 22%. Prawie 24% (5 510) gospodarstw młodych rolników to gospodarstwa przekazane im przez osoby ubiegające się o rentę strukturalną. Do zakończenia okresu sprawozdawczego łącznie w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom wydano decyzji o przyznaniu pomocy na kwotę zł. Mapa II-4 Zrealizowane płatności w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR 2 Gospodarstwo młodego rolnika musi docelowo osiągnąć powierzchnię równą średniej krajowej, średnia krajowa wielkość gospodarstwa w Polsce wynosi ha Strona 34

35 DZIAŁANIE RENTY STRUKTURALNE Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % * 86,51 * W przypadku działania % zakontraktowania został wyliczony na podstawie prognoz ARiMR Do końca 2013 r. łącznie wydano decyzji o przyznaniu renty strukturalnej dla wniosków złożonych w ramach wszystkich naborów (w 2007, 2008 i 2010 r.). Założony wskaźnik rezultatu dotyczący liczby beneficjentów, którzy złożyli wnioski o przyznanie pomocy w latach 2007,2008 i 2010, został osiągnięty na poziomie blisko 98%. Najwięcej wydanych decyzji, pod względem wysokości świadczeń, dotyczyło przyznania renty strukturalnej w podstawowej kwocie (44%) oraz renty z dodatkiem z tytułu przekazania gospodarstwa o powierzchni większej niż 10 ha osobie w wieku poniżej 40 lat (39%). Spośród wszystkich przyznanych świadczeń, 17% przypadków dotyczy renty z dodatkiem na współmałżonka. Łącznie w ramach działania rolnicy przekazali gospodarstwa o powierzchni ha, co stanowi prawie 90% wartości określonej w PROW jako cel na lata Spośród przekazanych gospodarstw 45,5% zostało przekazanych na powiększenie innego gospodarstwa, a 54,5% na rzecz następcy. Średni wiek rolników przejmujących gospodarstwa wynosił ponad 31 lat. Od początku realizacji działania Renty strukturalne do końca 2013 r. wypłacono łącznie ,93 zł dla beneficjentów, w tym w ramach zobowiązań z PROW ,76 zł dla beneficjentów. W 2013 r. wypłacono ,90 zł, w tym w ramach zobowiązań z PROW ,39 zł. Strona 35

36 DZIAŁANIE KORZYSTANIE Z USŁUG DORADCZYCH PRZEZ ROLNIKÓW I POSIADACZY LASÓW Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) Limit środków dla działania PROW [EUR] publiczne ogółem środki EFRROW % % ,86 59,25 Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano płatności dla beneficjentów na kwotę ,58 zł, w tym w 2013 r. na kwotę ,88 zł. Kwota ta stanowiła refundację kosztów usług doradczych (ok. 50% zakładanej wartości docelowej). W łącznej liczbie beneficjentów działania blisko 14% stanowiły kobiety. Najwięcej usług doradczych zrealizowanych zostało w zakresie: kompleksowej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełniania wymogów wzajemnej zgodności usług; kompleksowej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełniania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy usług; opracowania planu dostosowania gospodarstwa rolnego do zasad bezpieczeństwa i higieny pracy usług; zdrowia publicznego ludzi, zdrowia zwierząt oraz zdrowotności roślin, a także identyfikacji i rejestracja zwierząt usługi; ochrony środowiska w gospodarstwach położonych poza obszarami NATURA usług; dobrostanu zwierząt usług; opracowania planu działalności rolnośrodowiskowej usług doradczych; dobrej kultury rolnej zgodnej z wymogami ochrony środowiska usług. Do końca 2013 r. w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów wydano decyzji przyznających pomoc na łączną kwotę zł. Strona 36

37 DZIAŁANIE 121- MODERNIZACJA GOSPODARSTW ROLNYCH Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) Limit środków dla działania PROW [EUR] publiczne ogółem środki EFRROW % % ,50 78,91 Do końca 2013 r. w ramach działania zrealizowano operacji (57% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) w gospodarstwach. Kwota udzielonej pomocy dla zakończonych operacji wyniosła ,52 zł. Łącznie do końca 2013 r. wydatkowano ,60 zł, w tym w 2013 r ,99 zł. Spośród beneficjentów - osób fizycznych, blisko 17% stanowiły kobiety. Dzięki zrealizowanym operacjom m.in. zakupiono: 182,9 tysięcy sztuk maszyn rolniczych, narzędzi, urządzeń do produkcji roślinnej oraz środków transportu (innych niż ciągniki) do produkcji roślinnej; 142,7 tys. sztuk elementów wyposażenia, elementów maszyn, narzędzi, wyposażenia dodatkowego; 45,4 tys. sztuk maszyn, narzędzi, urządzeń i wyposażenia do produkcji zwierzęcej; 36,5 tys. ciągników. Ponadto wybudowano lub zmodernizowano m.in.: budynki gospodarcze o powierzchni blisko 2 947,3 tys. m 2 (z czego 47% łącznej powierzchni stanowią szklarnie wraz z wyposażeniem); blisko 510 tys. m 2 powierzchni służących produkcji i sprzedaży bezpośredniej w gospodarstwach rolniczych; 112,1 tys. m 3 zbiorników na gnojówkę i gnojowicę; 90,4 tys. m 2 powierzchni płyt obornikowych. Na podstawie ankiet monitorujących 3 badany jest wzrost łącznej wysokości dochodu brutto z prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwach objętych pomocą. Dane z ankiet przekazanych do końca 2013 r. wskazują, że łączny wzrost wysokości dochodu brutto z prowadzonej działalności wyniósł blisko 2 mld 310 mln zł. Według danych z ankiet w gospodarstwach w efekcie zakończonych operacji zostały wprowadzone nowe produkty lub techniki produkcji. 3 Wypełniony formularz ankiety monitorującej beneficjenci działania składają w terminie: - do 31 stycznia drugiego roku kalendarzowego liczonego od roku otrzymania płatności ostatecznej w przypadku osób fizycznych; - najpóźniej do 30 dni roboczych po zakończeniu roku obrotowego następującego po roku obrotowym, w którym otrzymali płatność os tateczną w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Strona 37

38 Najwięcej operacji zostało zrealizowanych w gospodarstwach, w których głównym kierunkiem produkcji były: chów i hodowla bydła mlecznego 37% łącznej liczby zakończonych operacji, uprawa polowa 25%, chów i hodowla trzody chlewnej 11%. Największą część wspieranych gospodarstw stanowią gospodarstwa o powierzchni ha (27% operacji) oraz ha (21%). Spośród wszystkich zrealizowanych operacji, na kwotę ,15 zł dotyczyło restrukturyzacji gospodarstw prowadzących produkcję mleka; zgodnie z celem określonym w tzw. nowych wyzwań art. 16 a rozporządzenia Rady nr 1698/2005. Do końca 2013 r. w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych zatwierdzono do realizacji operacji na łączną kwotę ,88 zł. Strona 38

39 Mapa- II- 5 Zrealizowane płatności w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 39

40 Przykłady operacji zrealizowanych w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych Zakup suszarni i chłodnicy do ziarna oraz przenośnika wraz z wyposażeniem Województwo: Małopolskie Gmina: Proszowice Całkowity koszt projektu: ,29 zł Wkład Beneficjenta: ,09 zł Wysokość dofinansowania: ,20 zł Rolnik posiada gospodarstwo o powierzchni około 34 ha na terenie gminy Proszowice. Podstawowym celem operacji było usprawnienie procesu suszenia i magazynowania zbóż (głównie kukurydzy). Rolnik zrealizował projekt, który polegał na zakupie przenośnika kubełkowego wraz z osprzętem służącym do załadunku i rozładunku zbóż, zakupie silosów zbożowych oraz zakupie suszarni przewoźnej i chłodnicy do ziarna. W wyniku realizacji projektu nastąpiło usprawnienie procesu produkcyjnego, podwyższenie jakości produkcji przy jednoczesnym obniżeniu jej kosztów. Strona 40

41 Poprawa organizacji pracy i jakości pozyskiwanego mleka Województwo: Podkarpackie Gmina: Leżajsk Całkowity koszt projektu: ,91 zł Wysokość dofinansowania: zł Rolnik ze wsi Przychojec prowadzi gospodarstwo rolne specjalizujące się w produkcji mleka. W celu zmniejszenia pracochłonności związanej z dojeniem 40 krów oraz poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy rolnik zastosował system automatycznego udoju. Realizacja projektu polegała na zakupie i instalacji urządzeń: automatycznego systemu udoju wraz z systemem bramek sterujących ruchem krów w oborze, stacji paszowej, zgarniacza, agregatu prądotwórczego oraz maszyn rolniczych. Rozwiązania techniczne zastosowane w zakupionym urządzeniu do automatycznego udoju pozwalają na szybkie i sprawne dojenie krów. Realizacja projektu umożliwiła osiągnięcie wyższej wydajności oraz wpłynęła na poprawę zdrowia zwierząt, co przełożyło się na poprawę jakości produkcji mleka. Strona 41

42 Modernizacja szklarni oraz poprawa infrastruktury drogowej na terenie gospodarstwa Województwo: Podlaskie Gmina: Supraśl Całkowity koszt projektu: ,88 zł Wkład Beneficjenta: ,88 zł Wysokość dofinansowania: zł Rolnik z gminy Supraśl zrealizował projekt mający na celu poprawę efektywności produkcji roślin ozdobnych. W ramach projektu przeprowadził modernizację szklarni i uruchomił zblokowane tunele foliowe oraz wprowadził system nawadniania kropelkowego. Utwardził drogi dojazdowe oraz zakupił ciągnik, ładowacz, przenośnik taśmowy, doniczkarkę, zbiornik na wodę i dozownik ze sterowaniem nawadniania. Realizacja tego innowacyjnego projektu przyczyniła się do unowocześnienia technologii produkcji, zmniejszenia nakładów pracy oraz poprawienia warunków pracy w gospodarstwie. Zwiększona została także wydajność i dochodowość prowadzonej produkcji. Strona 42

43 DZIAŁANIE ZWIĘKSZANIE WARTOŚCI DODANEJ PODSTAWOWEJ PRODUKCJI ROLNEJ I LEŚNEJ Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,82 51,74 Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacji (co stanowi ok. 40% wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,56 zł. Łącznie do końca 2013 r. wydatkowano ,42 zł, w tym w 2013 r ,37 zł. Całkowita wartość zrealizowanych inwestycji wyniosła ,73 zł. W ramach zakończonych operacji wsparciem objęto 906 przedsiębiorstw (71% wartości docelowej). Najczęściej wspierane w ramach działania były dotychczas małe i średnie przedsiębiorstwa (odpowiednio 382 i 378 przedsiębiorstw). Najwięcej operacji zostało zrealizowanych w przedsiębiorstwach z branży mięsnej 36% wszystkich zrealizowanych operacji, owocowo-warzywnej 26%, mleczarskiej 14% oraz zbożowej- 13%. W ramach 277 spośród zakończonych operacji wprowadzone zostały nowe produkty, procesy lub technologie produkcji (47% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), a innowacyjne operacje zostały zrealizowane w 262 przedsiębiorstwach (103% wartości docelowej wskaźnika). Na podstawie ankiet monitorujących 4 badany jest wzrost rentowności sprzedaży oraz wzrost wartości dodanej brutto we wspartych przedsiębiorstwach. Dane uzyskane z 700 ankiet złożonych do końca 2013 r. wykazały średni wzrost rentowności sprzedaży o 7% oraz łączny wzrost wartości dodanej brutto o 757 mln 985 tys. zł. 4 Wypełniony formularz ankiety monitorującej beneficjenci działania składają w terminie: - do 31 stycznia drugiego roku kalendarzowego liczonego od roku otrzymania płatności ostatecznej w przypadku osób fizycznych; - najpóźniej do 30 dni roboczych po zakończeniu roku obrotowego następującego po roku obrotowym, w którym otrzymali płatność os tateczną w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Strona 43

44 Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej podpisano umów na łączną kwotę ,66 zł. Pomoc, zgodnie z zawartymi umowami, zostanie przekazana przedsiębiorstwom. Mapa II-6 w ramach działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 44

45 Przykłady operacji zrealizowanych w ramach działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Poprawa efektywności produkcji i logistyki zakładu przetwórstwa mleka Województwo: Dolnośląskie Gmina: Międzybórz Całkowity koszt projektu: zł Wkład Beneficjenta: zł Wysokość dofinansowania: zł Przedsiębiorstwo z Międzyborza prowadzi działalność w zakresie przetwórstwa mleka i wyrobów serów. Przedsiębiorstwo przerabia rocznie około 11 mln litrów mleka. Produkty dystrybuowane są głównie na terenie województwa dolnośląskiego, wielkopolskiego, opolskiego i śląskiego. Przedsiębiorstwo wytwarza wysokiej jakości produkty nabiałowe, tj. mleko, śmietany, napoje mleczne, twarogi, przy zachowaniu wymogów technologicznych i higieniczno-sanitarnych. Przedsiębiorstwo zrealizowało projekt, którego celem była poprawa efektywności produkcji i logistyki zakładu. W ramach projektu zakupiono maszyny i urządzenia usprawniające proces pakowania produktów (m.in. maszyna dwurzędowa do pakowania galanterii mleczarskiej oraz automat do pakowania twarogu), maszyny i urządzenia zwiększające efektywność procesów przetwórczych, tj. termizator misowy, stację mycia wirówki i silos do mleka o pojemności 60 tys. l. Wprowadzono standaryzację opakowań produktów wytwarzanych w zakładzie, co wpłynęło na poprawę jego wizerunku oraz usprawniło proces logistyki. Osiągnięcie celu projektu przełożyło się na wzrost efektywności funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz poprawę jego konkurencyjności. Strona 45

46 Stworzenie centrum hurtowej dystrybucji ogrodniczej Województwo: Kujawsko - pomorskie Gmina: Dobrcz Całkowity koszt projektu: zł Wkład Beneficjenta: ,50 zł Wysokość dofinansowania: ,50 zł Celem przedsiębiorcy z gminy Dobrcz było wybudowanie centrum dystrybucji sadzonek. Konstrukcja budynku centrum oparta jest na najnowocześniejszej technologii budowy obiektów magazynowych. W tunelach podwieszono ekrany energetyczne, zamontowano sterowane komputerowo zasłony zaciemniająco-energooszczędne, automatyczny system nawożenia, nowoczesną instalację grzewczą wyposażoną w cztery strefy klimatyczne, rozbudowano infrastrukturę transportową. Proekologicznym źródłem wody jest woda deszczowa. Realizacja projektu przyczyniła się do zwiększenia potencjału produkcji członków grupy producentów. Pośrednio dzięki zwiększeniu produkcji, zrealizowana inwestycja przyczyniła się też do pozyskania przez grupę nowych rynków zbytu. Strona 46

47 DZIAŁANIE POPRAWIANIE I ROZWIJANIE INFRASTRUKTURY ZWIĄZANEJ Z ROZWOJEM I DOSTOSOWYWANIEM ROLNICTWA I LEŚNICTWA Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,40 31,99 Schemat I Scalanie gruntów Do końca 2013 r. zakończono realizację 20 operacji na łączną kwotę ,99 zł, w tym 2 operacje na kwotę ,46 zł dotyczące dofinansowania operacji z poprzedniego okresu programowania. W zrealizowanych operacjach uczestniczyło gospodarstw rolnych o łącznej powierzchni ,06 ha. Łączna liczba działek ewidencyjnych wchodzących w skład gospodarstw rolnych uczestniczących w postępowanich scaleniowych zmniejszyła się do poziomu 64% pierwotnej liczby działek. Łącznie w ramach schematu I wydano 106 decyzji przyznających wsparcie (30,29% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na kwotę ,29 zł. Zatwierdzone do realizacji operacje umożliwią scalenie łącznie 88,43 tys. ha gruntów, w tym ponad 80 tys. ha gruntów rolnych oraz ponad 8 tys. ha gruntów leśnych. Schemat II Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi Do końca okresu sprawozdawczego zakończono realizację 278 operacji (32% wartości docelowej wskaźnika) na kwotę ,18 zł. Spośród wszystkich zrealizowanych operacji, 239 dotyczyło melioracji wodnych podstawowych, natomiast 39 operacji - melioracji wodnych szczegółowych. W efekcie realizacji operacji dotyczących melioracji wodnych podstawowych: objęto ochroną przeciwpowodziową powierzchnię 18,72 tys. ha użytków gruntowych, ukształtowano przekrój podłużny i poprzeczny oraz układ poziomego koryta cieku naturalnego na długości 275,5 km, wybudowano m.in.: wały przeciwpowodziowe o długości ponad 173 km, kanały o długości ponad 43 km, Strona 47

48 budowle piętrzące, budowle upustowe, stopnie wodne oraz obiekty służące do ujmowania wód 147 obiektów, sześć zbiorników wodnych o objętości ponad 7 mln m 3, 32,39 km dróg dojazdowych, niezbędnych do właściwego użytkowania obszarów zmeliorowanych; wyremontowano m.in.: przekrój podłużny i poprzeczny oraz układ poziomego koryta cieku naturalnego na długości ponad 157 km, wały przeciwpowodziowe o długości ponad 34 km, kanały o długości ponad 43 km. Natomiast dzięki operacjom zrealizowanym w zakresie melioracji wodnych szczegółowych: objęto ochroną przeciwpowodziową powierzchnię 1,16 tys. ha użytków gruntowych, zagospodarowano po raz pierwszy zmeliorowane łąki i pastwiska o powierzchni ponad 46 ha, wybudowano m.in.: rowy o długości blisko 278 km, sieć drenarską o długości blisko 2,64 tys. km, rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m o długości 101 km. Łącznie w ramach schematu II wydano 536 decyzji przyznających wsparcie, w tym 457 dotyczących melioracji podstawowych (w tym 37 operacji związanych z retencjonowaniem wód), 78 dotyczących melioracji szczegółowych oraz jedną decyzję dotyczącą melioracji kompleksowych. Kwota pomocy przyznanej w ramach wydanych decyzji wynosi ,31 zł. Spośród wszystkich wydanych decyzji przyznających wsparcie, 37 decyzje na kwotę ,49 zł dotyczyły operacji związanych z realizacją tzw. nowych wyzwań tj. operacje realizujące cele sformułowane zgodnie z ustaleniami dokonanymi podczas przeglądu WPR [art. 16 a rozporządzenia Rady nr 1698/2005]. Łączna kwota płatności zrealizowanych do końca 2013 r. w ramach działania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury( ) wyniosła ,48 zł, w tym w 2013 r ,11 zł. Strona 48

49 Mapa II- 7 Wnioski o płatność w ramach działania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa - schemat I Scalanie gruntów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 49

50 Mapa II- 8 Wnioski o płatność w ramach działania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa - schemat II Gspodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 50

51 Przykłady operacji zrealizowanych w ramach działania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa schemat I Scalanie gruntów Scalanie gruntów wsi Nowa Wieś Złotoryjska Województwo: Dolnośląskie Gmina: Złotoryja Całkowity koszt projektu: ,75 zł Wysokość dofinansowania w ramach EFRROW: ,36 zł Projekt został zrealizowany przez Starostwo Powiatowe w Złotoryi. Celem projektu było stworzenie korzystniejszych warunków gospodarowania w rolnictwie oraz budowa nowych i przebudowa istniejących dróg dojazdowych do pól w ramach zagospodarowania poscaleniowego. Postępowanie scaleniowe zostało wszczęte na wniosek rolników (104 uczestników) i zostało zrealizowane zgodnie z opracowanymi wspólnie z rolnikami Założeniemi do projektu scalenia wsi Nowa Wieś Złotoryjska. Ogólna powierzchnia scalania wyniosła 1 204,52 ha. Zrealizowany projekt scaleniowy poprawia warunki życia i gospodarowania dla mieszkańców Nowej Wsi Złotoryjskiej. W rezultacie stworzono korzystniejsze warunki gospodarowania poprzez poprawę ukształtowania rozłogów gruntów gospodarstw rolnych. Wszystkie drogi mają nawierzchnię asfaltową, ze stosowanym odwodnieniem oraz nasadzeniami dzewami przydrożnymi. Ogólna długość wybudowanych i przebudowanych dróg wynosi 9,9 km. Strona 51

52 DZIAŁANIE PRZYWRACANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI ROLNEJ ZNISZCZONEGO W WYNIKU WYSTĄPIENIA KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH ORAZ WPROWADZENIE ODPOWIEDNICH DZIAŁAŃ ZAPOBIEGAWCZYCH Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) Limit środków dla działania PROW [EUR] publiczne ogółem środki EFRROW % % ,96 46,21 Do końca 2013 r. w ramach działania zrealizowano operacje. Kwota udzielonej pomocy dla zakończonych operacji wyniosła ,97 zł. Łączna kwota zrealizowanych płatności w ramach działania do końca okresu sprawozdawczego wyniosła ,80 zł, w tym w 2013 r. zrealizowano płatności na kwotę ,66 zł. Największa część (53%) operacji dotyczyła wsparcia gospodarstw zniszczonych w wyniku powodzi. Innymi najczęstszymi przyczynami zniszczeń we wspartych gospodarstwach były: grad, ujemne skutki przezimowania oraz deszcz nawalny. Pomoc została przyznana gospodarstwom o łącznej powierzchni ha użytków rolnych, co stanowi ponad 78 % docelowej wartości wskaźnika. Dzięki zrealizowanym operacjom m.in. zakupiono: 37,7 tys. sztuk elementów wyposażenia, elementów maszyn, narzędzi, wyposażenia dodatkowego; 14,15 tys. sztuk maszyn rolniczych, narzędzi, urządzeń do produkcji roślinnej oraz środków transportu (innych niż ciągniki) do produkcji roślinnej; ciągników. Ponadto wybudowano lub zmodernizowano m.in.: budynki gospodarcze o powierzchni 294 tys. m 2 (z czego ok. 10% łącznej powierzchni stanowią szklarnie wraz z wyposażeniem), 102 tys. m 2 placów manewrowych. Odtworzono także 1,58 tys. ha powierzchni sadów lub plantacji wieloletnich. Do końca 2013 r. w ramach działania Przywracanie potencjału ( ) podpisano umowy na łączną kwotę ,29 zł. Pomoc ta została przyznana gospodarstwom o łącznej powierzchni ,53 ha użytków rolnych, co stanowi 100% docelowej wartości wskaźnika. Strona 52

53 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych Zakup maszyn i urządzeń do produkcji rolnej. Przywrócenie produkcyjności mateczników podkładek wegetatywnych. Województwo: Świętokrzyskie Gmina: Samoborzec Całkowity koszt projektu: ,76 zł Wkład Beneficjenta: ,80 zł Wysokość dofinansowania: ,96 zł Rolnik z gminy Samborzec posiada gospodarstwo rolne o powierzchni ok. 19 ha, które specjalizuje się w produkcji sadowniczej i szkółkarskiej. W maju i w czerwcu 2010 roku gospodarstwo zostało dotknięte klęską powodzi. Uszkodzeniu uległ budynek gospodarczy, uprawy rolnicze, mateczniki podkładek wegetatywnych, szkółka drzewek i krzewów owocowych, sad wiśniowy oraz plantacja orzecha włoskiego. Rolnik zrealizował projekt, którego celem było przywrócenie produkcyjności gospodarstwa. W ramach projektu zakupiono maszyny i urządzenia rolnicze (opryskiwacz sadowniczy, opryskiwacz polowy, wózki sadownicze, pilarkę, kosiarki do trawy, brony aktywne, sadowniczy wymiatacz do gałęzi) oraz podkładki do nasadzeń matecznych jabłoni. Zakupiono oraz zamontowano również drzwi do budynku gospodarczego. Uzyskane dofinansowanie w znaczący sposób przyczyniło się do przywrócenia produkcyjności gospodarstwa. Zakupione maszyny sadownicze umożliwiły beneficjentowi kontynuowanie i usprawnienie prowadzonej wcześniej działalności rolniczej, a zwłaszcza sadowniczej i szkółkarskiej. Dzięki realizacji projektu została przywrócona funkcjonalność budynku gospodarczego oraz odtworzona wieloletnia plantacja. Strona 53

54 DZIAŁANIE UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,38 34,97 Ze względu na specyfikę działania, producenci rolni po złożeniu wniosków o przyznanie pomocy otrzymują decyzje w sprawie przyznania pomocy, a następnie w trakcie kolejnych pięciu lat objetych wsparciem, mają prawo do składania wniosków o płatność na podstawie których wydawane są decyzje o przyznaniu płatności, które uprawniją do otrzymania wsparcia. Do końca 2013 r. ze środków działania 132 skorzystało producentów, co stanowi 108% docelowej wartości wskaźnika. Kwota zrealizowanych płatności wyniosła ,07 zł, w tym w 2013 r. kwota zrealizowanych płatności ,19 zł. Zdecydowana większość płatności w ramach działania, tj. blisko 91% zrealizowana została dla uczestników systemu rolnictwa ekologicznego (w rozumieniu rozporządzenia Rady (EWG) nr 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych (Dz.U. L 198 z , str. 1, z późn. zm.), a także w rozumieniu rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. Urz. UE L 189 z r. str. 1, z późn. zm.). Do końca okresu sprawozdawczego zakończono realizację operacji. Największy odsetek decyzji (73%) dotyczył wytwarzania produktów z grupy owoce, warzywa i zboża świeże lub przetworzone. Ponadto, pomoc najczęściej przyznawana była producentom: produktów pochodzenia zwierzęcego - jaj, produktów mlecznych (z wyłączeniem masła) 10%, mięsa świeżego i podrobów - 6,5%. Strona 54

55 DZIAŁANIE DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) Limit środków dla działania PROW [EUR] publiczne ogółem środki EFRROW % % ,73 14,26 W ramach działania 133 do końca okresu sprawozdawczego zakończono realizację 17 operacji na kwotę ,70 zł. Do końca 2013 r. kwota zrealizowanych płatności w ramach działania wyniosła ,60 zł, w tym w 2013 r ,99 zł. Wsparte działania informacyjno-promocyjne dotyczyły produktów: wytwarzanych w ramach systemu Gwarantowana Tradycyjna Specjalność: miody pitne, wielkopolski ser smażony; wytwarzanych w ramach systemu Jakość Tradycja : majonez, masło wielkopolskie, gzik wielkopolski, masło i twaróg chmielnicki, twaróg i krajanka z ziemi dobrzyńskiej; wytwarzanych w ramach systemu Integrowana Produkcja: jabłka; wytwarzanych w ramach systemu Rolnictwo ekologiczne: sok aroniowy Do końca 2013 r. w ramach działania podpisano łącznie 25 umów na kwotę ,53 zł. Strona 55

56 DZIAŁANIE WSPIERANIE GOSPODARSTW NISKOTOWAROWYCH (zobowiązania z okresu ) W okresie sprawozdawczym kontynuowane były 5-letnie wypłaty pomocy w działaniu Wspieranie gospodarstw niskotowarowych w ramach zobowiązań PROW Od początku finansowania działania ze środków PROW (tj. od I półrocza 2008 r.) do końca 2013 r. zrealizowano płatności dla beneficjentów na łączną kwotę ,54 zł, w tym w 2013 r. na kwotę ,88 zł. Realizacja płatności na rzecz beneficjentów w ramach omawianego działania została już zakończona. Strona 56

57 DZIAŁANIE GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % * 63,31 * W przypadku działania % zakontraktowania został wyliczony na podstawie prognoz ARiMR Ze względu na specyfikę działania, zarejestrowane grupy producentów rolnych, po złożeniu wniosków o przyznanie pomocy finansowej, otrzymują decyzje w sprawie przyznania pomocy. W trakcie pięcioletniego okresu objętego wsparciem, grupy producentów rolnych mają prawo do składania pieciu wniosków o płatność, na podstawie których wydawane są decyzje o przyznaniu płatności, w oparciu o które otrzymują wsparcie. Do końca okresu sprawozdawczego wydano decyzje przyznające pomoc dla grup producentów rolnych. Do końca 2013 r. zrealizowano płatności na kwotę ,33 zł (w tym zobowiązania z poprzedniego okresu programowania na kwotę ,50 zł). W 2013 r. zrealizowano płatności na kwotę ,64 zł, w tym ,34 zł. w ramach zobowiązań z PROW Wśród grup producentów rolnych, które uzyskały wsparcie w ramach PROW , największą część stanowią grupy zorganizowane w ramach następujących kategorii produktów i grup produktów: ziarna zbóż i nasiona roślin oleistych 640 decyzji przyznających płatność, drób żywy, mięso lub jadalne podroby drobiowe 470, świnie żywe i mięso wieprzowe 421, ziarna zbóż 205, nasiona roślin oleistych 188, mleko krowie, owcze lub kozie 137 Wartość uzyskanego obrotu przez grupy producentów rolnych, które otrzymały płatności w ramach PROW wynosi 15 mld 526 mln zł, a wartość netto produkcji sprzedanej wynosi 14 mld 818 mln zł. Średnia wartość obrotu uzyskanego przez grupę producentów rolnych wynosi blisko 12,18 mln zł. 5 Wartość obrotu dotyczy produktu rolnego, w odniesieniu, do którego uznana została grupa. Strona 57

58 [tys.] OŚ 2: POPRAWA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I OBSZARÓW WIEJSKICH DZIAŁANIE 211, WSPIERANIE GOSPODAROWANIA NA OBSZARACH GÓRSKICH I INNYCH OBSZARACH O NIEKORZYSTNYCH WARUNKACH GOSPODAROWANIA (ONW) Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane na podstawie decyzji (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,49 92,69 6 Dla wniosków złożonych do końca okresu sprawozdawczego wydano decyzji w sprawie przyznania płatności ONW na ogólną kwotę ,58 zł. Wykres II- 3 - Liczba złożonych wniosków oraz wydanych decyzji w ramach działania 211, 212 w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Wnioski złożone Wydane decyzje Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR 6 Wyższy procent wykorzystania alokacji na środkach wypłaconych w ramach działania Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) niż procent wykorzystania alokacji na środkach zakontraktowanych, wynika z faktu, iż: procent środków zakontraktowanych obliczany jest na podstawie wydanych decyzji. Wydane decyzje uwzględniają pomniejszenia dotyczące zwrotów z tytułu nienależnie lub nadmiernie pobranych środków. Jednocześnie procent środków wypłaconych obliczany jest na podstawie kwot zapotrzebowanych przez ARiMR do wypłacenia i nie uwzględnia środków w ramach decyzji, a które mogą być windykowane lub zostały windykowane. Strona 58

59 Do końca okresu sprawozdawczego, w ramach wydanych decyzji w sprawie przyznania płatności ONW dla wniosków złożonych w kampanii , wsparciem objęto gospodarstw rolnych znajdujących się na gruntach wyznaczonych, jako obszary ONW. Wartość ta w 119% realizuje założenia przyjęte w Programie. Na wysokość wskaźnika dotyczącego liczby gospodarstw, którym udzielono wsparcia ma wpływ fakt, iż w ramach działania realizowane są płatności dla rolników, którzy przejęli w posiadanie gospodarstwa, co powoduje, że w kolejnych latach realizacji PROW następuje wymiana części beneficjentów. W związku z powyższym następuje wzrost skumulowanej ich liczby, przy równoczesnym spadku liczby składanych rocznie wniosków. Na podstawie wydanych decyzji w sprawie przyznania płatności ONW pomoc finansowa została skierowana głównie (91%) do gospodarstw położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania typu nizinnego (strefy nizinnej I i II). Ok. 6% zrealizowanego wsparcia finansowego w ramach działania trafiło do gospodarstw zakwalifikowanych do obszarów ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami. Pozostałe 3% zrealizowanej kwoty płatności przekazano gospodarstwom znajdującym się na gruntach wyznaczonych jako ONW typu górskiego. Spośród wszystkich gospodarstw, które otrzymały wsparcie w ramach działania, 22% ( ) znajduje się na obszarach Natura Największą grupę beneficjentów działania (98%) stanowią gospodarstwa o powierzchni poniżej 50 ha. Ich powierzchnia stanowi 79% ogólnego areału użytków rolnych wspieranych w ramach działania. Średnia kwota wsparcia na hektar powierzchni użytków rolnych wyniosła 188,98 zł. Wsparciem w ramach działania objętych zostało ,64 ha użytków rolnych co w 92% realizuje zakładaną wartość wskaźnika powierzchni objętej wsparciem. Kwota zrealizowanych płatności w ramach działania Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) do końca 2013 r. wyniosła łącznie ,94 zł, z czego w 2013 r. zrealizowano płatności na kwotę ,53 zł. 7 Liczba unikalnych beneficjentów - w ogólnej liczbie niepowtarzających się beneficjentów uwzględniono producentów rolnych, którzy przynajmniej raz w ramach kampanii uzyskali decyzję w sprawie przyznania płatności ONW. Strona 59

60 Mapa II-9 Zrealizowane płatności w ramach działania Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Źródło: opracowanie własne na podstwie danych ARiMR Strona 60

61 [tys.] DZIAŁANIE PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY (PŁATNOŚCI ROLNOŚRODOWISKOWE) Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane na podstawie decyzji (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,77* 75,73 * W przypadku działania % zakontraktowania został wyliczony na podstawie prognoz ARiMR Dla złożonych wniosków nowych i kontynuacyjnych w ramach PROW wydano decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową na ogólną kwotę ,39 zł 8. Ponadto dla wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW wydano decyzje przyznające płatność rolnośrodowiskową na ogólną kwotę ,12 zł. Łączna kwota z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową dla złożonych wniosków w ramach PROW oraz wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW wyniosła ,51 zł. Wykres II 4 Liczba złożonych wniosków nowych oraz wydanych decyzji w ramach działania 214 w podziale na województwa Wnioski złożone Wydane decyzje Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR 8 Kwota wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową dla wniosków nowych i kontynuacyjnyc h jest kwotą wynikającą z wydanych decyzji dla poszczególnych kampanii. Strona 61

62 W ramach PROW na poziomie wydanych decyzji wsparciem objęto gospodarstw (63,92% wartości docelowej wskaźnika). Łącznie wsparciem objęta została: powierzchnia wynosząca ,71 ha użytków rolnych (150% zakładanej wartości docelowej), podczas gdy wielkość fizycznego obszaru objętego wsparciem rolnośrodowiskowym 9 wyniosła ,22 ha, co stanowi 174% zakładanej wartości docelowej, liczba zwierząt w gospodarstwach sztuk fizycznych ( DJP), co stanowi 52% wartości docelowej wskaźnika. Do końca 2013 r. w ramach: pakietu 1 Rolnictwo zrównoważone - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,34 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,82 ha, co stanowi ponad 700% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw, co stanowi ponad 548% wartości docelowej, pakietu 2 Rolnictwo ekologiczne - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,96 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,68 ha, co stanowi 131% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw, co stanowi 113% wartości docelowej. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 2.1 Uprawy rolnicze (dla których zakończono okres przestawiania) - 36% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,89 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,53 ha trwałych użytków zielonych, co stanowi 147% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw, pakietu 4 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,57 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,71 ha trwałych użytków zielonych, co stanowi 61% wartości docelowej wskaźnika, dla 9 Bez sumowania powierzchni objętej jednoczesnym wsparciem w ramach niewykluczających się pakietów. Strona 62

63 gospodarstw. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 4.1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków 91,10% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 5 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,47 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,34 ha trwałych użytków zielonych, co stanowi 43% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw, co stanowi 8% wartości docelowej wskaźnika. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 5.1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków 92% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu. W związku z realizacją nowych wyzwań w ramach wariantu 5.1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków art. 16a rozporządzenia 1698/2005, zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,17 zł, co stanowi 10% kwoty zrealizowanych płatności w ramach wariantu 5.1. W ramach nowych wyzwań pomoc została przekazana na rzecz gospodarstw (co stanowi 106% wartości docelowej). Wsparciem objęto powierzchnię ,92 ha trwałych użytków zielonych, która stanowi 391% wartości docelowej wskaźnika. pakietu 6 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,22 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,26 ha, co stanowi 364% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw. Ponadto w ramach pakietu 6 wskaźnik liczby wariantów realizowanych przez beneficjentów został osiągnięty na poziomie 8%. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 6.1. Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych 75% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 7 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,04 zł. Liczba wspieranych gospodarstw wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła Jednocześnie wskaźnik liczby wariantów realizowanych przez beneficjentów w ramach pakietu 7 został osiągnięty na poziomie 31%. Wielkość populacji poszczególnych gatunków i ras zwierząt gospodarskich objętych wsparciem w ramach pakietu 7 wynosi ,16 sztuk fizycznych (średniorocznie), co stanowi 62% wartości docelowej wskaźnika. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 7.3. Zachowanie lokalnych ras owiec 39% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, Strona 63

64 pakietu 8 Ochrona gleb i wód - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,85 zł. Powierzchnia wsparcia, wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła ,54 ha, co stanowi 79% wartości docelowej wskaźnika, dla gospodarstw, co stanowi 61% wartości docelowej. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 8.3. Międzyplon ścierniskowy - 61% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 9 Strefy buforowe - zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,27 zł. Liczba wspieranych gospodarstw wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wyniosła 172, co stanowi 86% wartości docelowej. Długość stref buforowych wyniosła mb, przez co wskaźnik długości stref buforowych objętych wsparciem w ramach pakietu 9 został zrealizowany w 88%. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 9.2. Utrzymanie 5-metrowych stref buforowych 58% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu. Ponadto na podstawie wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową w ramach PROW , które przeszły w ciężar budżetu PROW , do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano dla beneficjentów ( gospodarstw) płatności na kwotę ,33 zł. Łącznie wsparciem objęta została: powierzchnia wynosząca ,83 ha użytków rolnych, podczas gdy wielkość fizycznego obszaru objętego wsparciem rolnośrodowiskowym 10 wyniosła ,32 ha, liczba zwierząt w gospodarstwach sztuk fizycznych. Łączna kwota zrealizowanych płatności w ramach działania Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe), dla zobowiązań podjętych w ramach PROW i PROW , do dnia końca 2013 r. wyniosła łącznie ,94 zł, w tym ,61 zł dla beneficjentów w ramach zobowiązań PROW oraz ,33 zł dla beneficjentów w ramach zobowiązań PROW W 2013 r. zrealizowano płatności na kwotę ,49 zł dla zobowiązań podjętych w ramach PROW oraz dla zobowiązań podjętych w ramach PROW kwotę ,61 zł. 10 Bez sumowania powierzchni objętej jednoczesnym wsparciem w ramach niewykluczających się pakietów. Strona 64

65 Mapa II- 10 Zrealizowane płatności w ramach działania Program rolnośrodowiskowy Źródło: opracowanie własne na podstwie danych ARiMR Strona 65

66 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 214 Program rolnośrodowiskowy Województwo: Podlaskie Gmina: Grodzisk Wartość całkowita operacji za lata : ,10 zł Wysokość dofinansowania z środków EFRROW: ,88 zł Budżet PL: ,22 zł Beneficjent uczestniczy w Programie rolnośrodowiskowym w ramach PROW od 2008 roku realizując w swoim gospodarstwie o powierzchni 25,67 ha następujące warianty Pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne: Wariant 2.1 Uprawy rolnicze (z certyfikatem zgodności) - o powierzchni 15,29 ha Wariant 2.2 Uprawy rolnicze (w okresie przestawiania) o powierzchni 4 ha Wariant 2.5 Uprawy warzywne (z certyfikatem zgodności) o powierzchni 2,09 ha Wariant 2.7 Uprawy zielarskie (z certyfikatem zgodności) o powierzchni 4,29 ha Gospodarstwo rolne od 2003 r. objęte zostało kontrolą jednostki certyfikującej EKOGWARANCJA PTRE. Głównym kierunkiem działalności tego gospodarstwa są uprawy zielarskie oraz produkcja żywności metodami ekologicznymi. Uprawiane rośliny zielarskie przetwarzane są na produkty ekologiczne we własnej przetwórni. Strona 66

67 DZIAŁANIE 221, ZALESIANIE GRUNTÓW ROLNYCH ORAZ ZALESIANIE GRUNTÓW INNYCH NIŻ ROLNE Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane na podstawie decyzji (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,84* 66,84 * W przypadku działania 221/223 - % zakontraktowania został wyliczony na podstawie prognoz ARiMR Ogółem dla wniosków nowych wydano decyzje przyznające pomoc na zalesianie na kwotę ,71 zł. Różnica pomiędzy liczbą złożonych wniosków a liczbą wydanych decyzji wiąże się ze specyfiką wdrażania działania formalne wydanie decyzji o przyznaniu płatności wydawane jest po dokonaniu zalesienia przez beneficjenta. Zalesienia są realizowane jesienią w roku złożenia wniosku lub wiosną następnego roku po roku złożenia wniosku. W każdym naborze wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie, w co najmniej 70% przypadków zalesienia dokonuje się w terminie wiosennym. Kwota zrealizowanych płatności w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne do końca 2013 r. wyniosła łącznie ,16 zł, w tym ,48 zł, dla beneficjentów (41 % wartości docelowej) w ramach PROW oraz ,68 zł dla beneficjentów (106,65% wartości docelowej) w ramach zobowiązań W 2013 r. zrealizowano płatności na kwotę ,66 zł dla zobowiązań podjętych w ramach PROW oraz ,14 zł dla zobowiązań podjętych w ramach PROW Strona 67

68 [tys.] Wykres II - 5 Liczba złożonych wniosków nowych oraz wydanych decyzji w ramach działania 221, 223 w podziale na województwa Wnioski złożone Wydane decyzje Źródło: opracowanie własne na podstawie ARiMR Schemat I - zalesianie gruntów rolnych Do końca 2013 r. w ramach schematu I dla wniosków nowych wydano decyzji 11 przyznających pomoc na zalesianie. Na podstawie wydanych decyzji oraz wniosków kontynuacyjnych zrealizowano płatności w kwocie ,22 zł dla beneficjentów (61% wartości docelowej wskaźnika). Wydane decyzje przyznające pomoc dotyczyły zalesienia gruntów rolnych na powierzchni ,70 ha, w wyniku którego powstały uprawy leśne: iglaste (sadzonki iglaste pokrywają ponad 75% zalesionej powierzchni) 27%, liściaste (sadzonki liściaste pokrywają ponad 75% zalesionej powierzchni) 13%, mieszane 60%. Spośród ogólnej powierzchni zalesionych gruntów rolnych ,06 ha znajduje się na obszarach wyznaczonych jako ONW. Powierzchnia ta stanowi 74% zalesionych gruntów rolnych w ramach schematu I. Około 99% beneficjentów uczestniczących w schemacie I stanowiły osoby fizyczne, z czego mężczyźni stanowili 70% beneficjentów schematu. 11 Decyzje dotyczą nowych wniosków. Strona 68

69 Schemat II - zalesianie gruntów innych niż rolne Do końca 2013 r. w ramach schematu II wydano decyzji 12 przyznających pomoc na zalesianie. Na podstawie wydanych decyzji oraz wniosków kontynuacyjnych zrealizowano płatności w kwocie ,26 zł dla beneficjentów (14% wartości docelowej wskaźnika). Wydane decyzje przyznające pomoc dotyczyły zalesienia gruntów innych niż rolne na powierzchni 2 550,95 ha, w wyniku którego powstały uprawy leśne: iglaste (przewaga gatunków iglastych powyżej 75% powierzchni) 26%, liściaste (przewaga gatunków liściastych powyżej 75% powierzchni) 45%, mieszane 29%. Spośród ogólnej powierzchni zalesionych gruntów innych niż rolne 2 072,89 ha znajduje się na obszarach wyznaczonych jako ONW. Powierzchnia ta stanowi 81% zalesionych gruntów innych niż rolne w ramach schematu II. Prawie 99% beneficjentów uczestniczących w schemacie II stanowiły osoby fizyczne, z czego mężczyźni stanowili 71% wszystkich beneficjentów schematu. Ogółem w ramach działania (Schemat I oraz Schemat II) zalesiono powierzchnię ,65 ha, co stanowi 50% wartości docelowej. Średnia powierzchnia zalesienia na podstawie wydanych decyzji wynosi 2,43 ha w przypadku Schematu I oraz 1,60 ha w przypadku Schematu II. Ponadto sfinansowano płatności kontynuacyjne wynikające z zobowiązań podjętych w PROW Do końca okresu sprawozdawczego ww. płatności dotyczyły powierzchni ,02 ha, co stanowi 118% wartości docelowej. Podział upraw leśnych założonych w ramach PROW : iglaste (przewaga gatunków iglastych powyżej 75% powierzchni) 23%, liściaste (przewaga gatunków liściastych powyżej 75% powierzchni) 11%, mieszane 66%. Średnia powierzchnia zalesienia PROW wynosi 4,41 ha. Kwota zrealizowanych płatności w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne do końca 2013 r. wyniosła łącznie ,16 zł, 12 Decyzje dotyczą nowych wniosków. Strona 69

70 w tym ,48 zł, dla beneficjentów (41 % wartości docelowej) w ramach PROW oraz ,68 zł dla beneficjentów (106,65% wartości docelowej) w ramach zobowiązań W 2013 r. zrealizowano płatności na kwotę ,66 zł dla zobowiązań podjętych w ramach PROW oraz ,14 zł dla zobowiązań podjętych w ramach PROW Strona 70

71 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Zalesienie gruntów rolnych na powierzchni 3,45 ha. Województwo: Podlaskie Gmina: Siemiatycze Wartość całkowita operacji: ,80 zł Wysokość dofinansowania z środków EFRROW: ,44 zł Beneficjent zalesił 3,45 ha gruntów o słabej przydatności do uprawy rolniczej, położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW typ nizinny strefy I). Zalesienia dokonano według zasad określonych w prawodawstwie krajowym oraz zgodnie z planem zalesienia sporządzonym w lokalnym nadleśnictwie. Nasadzeń dokonano gatunkami drzew iglastych 2,67 ha (głównie sosna i modrzew) oraz liściastych 0,78 ha (brzoza) dostosowanych do warunków glebowo siedliskowych. W celu przeciwdziałania zniszczeniom uprawy leśnej zalesienie to zabezpieczono przed zgryzaniem od zwierzyny poprzez zastosowanie indywidualnych środków ochrony drzewek. W tym celu zastosowano ochronę repelentami tj. środkami, które mają nieprzyjemny (odstraszający) dla zwierzyny smak lub zapach. Zabezpieczono nimi sadzonki sosny na powierzchni 2,47 ha. Modrzew zabezpieczono poprzez ochronę drzewek trzema palikami, łącznie na powierzchni 0,20 ha. Gatunki liściaste w miejscach najbardziej zagrożonych penetracją zwierząt, tj. na powierzchni ok. 0,10 ha, zabezpieczono poprzez osłonę pączków drzew owczą wełną. Strona 71

72 Przewiduje się, iż zalesienie to podniesie wartość ekonomiczną gruntów małoproduktywnych oraz przyczyni się do zwiększenia lesistości w regionie. Strona 72

73 DZIAŁANIE ODTWARZANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI LEŚNEJ ZNISZCZONEGO PRZEZ KATASTROFY ORAZ WPROWADZANIE INSTRUMENTÓW ZAPOBIEGAWCZYCH Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane na podstawie zawartych umów (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,89 48,84 Do końca 2013 w ramach działania Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych zostały podpisane 362 umowy (39,01% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na łączną kwotę zł, w tym: 153 umów w ramach Schematu I - Działania odtwarzające, 190 umów w ramach Schematu II - Działania zapobiegawcze, 19 umów dotyczących realizacji inwestycji związanych ze Schematem I i II (łącznie). Wykres II - 5 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 226 w podziale na województwa Wnioski złożone Zawarte umowy Źródło: opracowanie własne na podstawie ARiMR Strona 73

74 Całkowita wartość inwestycji związanych z realizacją umów podpisanych do dnia 31 grudnia 2013 r. wyniesie zł i dotyczy: odtworzenia lasów na powierzchni ,51 ha, co stanowi 36% 13 zakładanej wartości docelowej wskaźnika, w tym lasów zniszczonych w wyniku katastrof naturalnych i klęsk żywiołowych na powierzchni ,63 ha i lasów zniszczonych w wyniku pożarów na powierzchni 5 552,88 ha, działań zapobiegawczych, związanych z przeciwdziałaniem zagrożeniu pożarowemu w lasach o powierzchni ,03 ha, co stanowi 6,98% 14 zakładanej wartości docelowej wskaźnika. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 204 operacje, dla których kwota udzielonej pomocy (wartość wydatków refundowanych) wyniosła zł i stanowiła 79% wartości zrealizowanych operacji. Operacje te związane były z realizacją 405 różnych przedsięwzięć 15, które dotyczyły: budowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją dróg leśnych 148 projektów, odnowienia powierzchni leśnych i przebudowy drzewostanów 48 projektów, pielęgnacji upraw, młodników i drzewostanów 47 projektów, działań mających na celu ochronę lasu przed szkodliwymi czynnikami biotycznymi 46 projektów, przygotowania gleby pod odnowienia, przebudowy, poprawki i uzupełnienia 41 operacji, wykonania melioracji agrotechnicznych 33 operacje wykonania poprawek i uzupełnień w uprawach leśnych 22 operacje, budowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją budowli oraz obiektów małej architektury 20 operacji. W związku z zakończonymi do końca 2013 r. 405 przedsięwzięciami: zagospodarowano lasy na powierzchni 6 165,04 ha, odtworzono lasy na powierzchni 1 687,37 ha, wybudowano lub zmodernizowano dojazdy (drogi) pożarowe o długości 823,17 km, wybudowano lub zmodernizowano drogi leśne o długości 153,41 km, wybudowano, przebudowano lub wyremontowano budowle oraz obiekty małej architektury - 6, unowocześniono infrastrukturę techniczną w 4 punktach obserwacyjnych, wybudowano 2 zbiorniki do celów gaśniczych. 13 Wartość docelowa wskaźnika obejmowała wszystkie obszary leśne kraju, które uległy w przeszłości zniszczeniom w wyniku katastrof naturalnych i klęsk żywiołowych. 14 Wartość docelowa wskaźnika obejmowała wszystkie obszary leśne I i II kategorii zagrożenia p ożarowego. 15 W ramach pojedynczej operacji (umowy) może być realizowanych kilka różnych przedsięwzięć tj. różnych rodzajów inwestycji. Strona 74

75 Do końca 2013 r. w ramach działania Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych zrealizowano płatności dla 157 beneficjentów w kwocie zł. Kwota zrealizowanych płatności dotyczyła 225 operacji. Strona 75

76 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Województwo: Warmińsko - mazurskie Gmina: Susz Wartość całkowita operacji: ,35 zł Wysokość dofinansowania z środków EFRROW: ,40 zł W lasach położonych w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Susz wystąpiły silne wiatry oraz intensywne opady śniegu powodujące zniszczenia (tzw. śniegołomy), które osłabiły wartość potencjału produkcyjnego lasu, stwarzając jednocześnie zagrożenie wystąpienia kolejnych szkód. Nadleśnictwo przystąpiło, zatem do realizacji inwestycji w zakresie odtworzenia lasów oraz działań zapobiegawczych poprzez przebudowę dróg istotnych dla ochrony przeciwpożarowej lasu. Zrealizowane operacje obejmowały: - w ramach Schematu I (Leśnictwa: Uroczysko, Bukownica, Jeziorno, Szwalewo, Rożek, Dębina, Bornice, Zieleń): wprowadzenie II piętra lasu na powierzchni 101,53 ha, wprowadzenie podszytów na powierzchni 32,10 ha, odnowienie luk na powierzchni 1,90 ha, przebudowę drogi leśnej o długości 2,01 km, Strona 76

77 - w ramach Schematu II (Leśnictwa: Jeziorno, Szwalewo, Lipowo, Jawty): przebudowę dojazdu pożarowego o długości 4,78 km, modernizację drogi leśnej Karolewska o długości 4,97 km. Strona 77

78 OŚ 3: JAKOŚĆ ŻYCIA NA OBSZARACH WIEJSKICH I RÓŻNICOWANIE GOSPODARKI WIEJSKIEJ DZIAŁANIE RÓŻNICOWANIE W KIERUNKU DZIAŁALNOŚCI NIEROLNICZEJ Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,30 77,22 Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania beneficjentów zrealizowało operacje (82% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła zł. Średnia wartość pomocy wyniosła zł /na operację. Łącznie wypłacono do końca 2013 r ,46 zł, w tym w 2013 r ,31 zł. W łącznej liczbie beneficjentów działania 25% stanowiły kobiety. Zrealizowane operacje dotyczyły najczęściej: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa operacji (69%), usług dla ludności operacje (11%), usług turystycznych oraz usług związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem 883 operacje (8 %), realizacji robót i usług budowlanych lub instalacyjnych 846 operacji (7%), sprzedaży hurtowej 226 operacji (2%), sprzedaży detalicznej 196 operacji (2%), rzemiosła i rękodzielnictwa 147 operacji (1%). Na podstawie ankiet monitorujących 16 badany jest wzrost łącznej wysokości dochodu brutto z prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwach objętych pomocą. Dane z ankiet przekazanych do końca 2013 r. wskazują, że łączny wzrost wysokości dochodu brutto z prowadzonej działalności wyniósł ponad 107 mln zł. Ponadto, według danych z ankiet monitorujących, beneficjenci działania utworzyli pozarolniczych miejsc pracy na obszarach wiejskich, w tym stałych oraz sezonowych. 16 Wypełniony formularz ankiety monitorującej beneficjenci działania składają w terminie: - do 31 stycznia drugiego roku kalendarzowego liczonego od roku otrzymania płatności ostatecznej w przypadku osób fizycznych; - najpóźniej do 30 dni roboczych po zakończeniu roku obrotowego następującego po roku obrotowym, w którym otrzymali płatność ostateczną w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Strona 78

79 Do końca 2013 r. w ramach działania Różnicowanie ( ) zatwierdzono do realizacji operacji na łączną kwotę ,80 zł. Mapa II -11 Zrealizowane płatności w ramach działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 79

80 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Budowa punktu sprzedaży oraz rozpoczęcie sprzedaży detalicznej i hurtowej sprzętu pszczelarskiego Województwo: Warmińsko - mazurskie Gmina: Kętrzyn Całkowity koszt projektu: zł Wkład Beneficjenta: zł Wysokość dofinansowania: zł Celem projektu realizowanego w gospodarstwie Bartnik Mazurski w gminie Kętrzyn było uzyskanie dodatkowego źródła dochodu z działalności pozarolniczej. Projekt obejmował budowę budynku usługowo-gospodarczego przeznaczonego na hurtownię sprzętu pszczelarskiego. Hurtownia zaopatruje w sprzęt pszczelarski koła pszczelarzy, sklepy oraz osoby indywidualne z całego regionu. Dzięki realizacji projektu nastąpił wzrost dochodów gospodarstwa. Strona 80

81 DZIAŁANIE TWORZENIE I ROZWÓJ MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,56 29,74 Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania zrealizowano operacji, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,03 zł. Całkowita wartość zrealizowanych inwestycji wyniosła ,04 zł. Średnia wartość pomocy wyniosła zł /na operację. Łącznie do końca 2013 r. wypłacono ,12 zł, w tym w 2013 r ,74 zł. Informacje przekazywane przez beneficjentów wraz z wnioskiem o płatność ostateczną wskazują, że do końca 2013 r. w ramach zrealizowanych operacji stworzono 13,8 tys. nowych miejsc pracy tj. liczba nowych etatów utworzonych bezpośrednio w wyniku zrealizowanych operacji. Spośród beneficjentów - osób fizycznych, 27% stanowiły kobiety. Nowoutworzone mikroprzedsiębiorstwa stanowią 24% łącznej liczby mikroprzedsiębiorstw objętych pomocą w ramach działania, pozostałe operacje dotyczyły rozwoju już istniejących firm. Na podstawie ankiet monitorujących 17 badany jest wzrost łącznej wartości dodanej brutto ze wspieranej działalności w przedsiębiorstwach objętych pomocą. Dane z ankiet przekazanych do końca 2013 r. wskazują, że łączny wzrost łącznej wartości dodanej brutto z prowadzonej działalności wyniósł ponad 260,18 mln zł. Udzielone w ramach działania wsparcie dotyczyło najczęściej prowadzenia następujących rodzajów działalności: usługi dla ludności zrealizowanych operacji, roboty i usługi budowlane oraz instalacyjne 1 702, usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa 1 254, sprzedaż detaliczna 487, sprzedaż hurtowa 477, rzemiosło lub rękodzielnictwo Wypełniony formularz ankiety monitorującej beneficjenci działania składają w terminie: - do 31 stycznia drugiego roku kalendarzowego liczonego od roku otrzymania płatności ostatecznej w prz ypadku osób fizycznych; - najpóźniej do 30 dni roboczych po zakończeniu roku obrotowego następującego po roku obrotowym, w którym otrzymali płatność ostateczną w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Strona 81

82 Do końca 2013 r. w ramach działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw zatwierdzono do realizacji operacji na łączną kwotę ,90 zł. Mapa II -12 Zrealizowane mikroprzedsiębiorstw płatności w ramach działania Tworzenie i rozwoju Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 82

83 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Wyposażenie laboratorium diagnostyki weterynaryjnej Województwo: Wielkopolskie Gmina: Osieczna Całkowity koszt projektu: ,56 zł Wkład Beneficjenta: ,06 zł Wysokość dofinansowania: ,50 zł Celem projektu realizowanego przez przedsiębiorcę z gminy Osieczna było stworzenie laboratorium diagnostyki weterynaryjnej i badania żywności. W ramach projektu zakupiono wyposażenie do laboratorium, tj. specjalistyczny sprzęt laboratoryjny i komputerowy oraz samochód dostawczy. Zakup sprzętu pozwolił podjąć działalność polegającą na wykonywaniu badań mikrobiologicznych i stanu sanitarnego zakładów produkujących żywność (masarnie, ubojnie, mleczarnie). Badania te wykonywane są w kierunku stwierdzenia obecności pałeczek salmonella, pałeczek z grupy escherichia coli oraz do określenia liczby drobnoustrojów, liczby pleśni, drożdży, itp. Dzięki realizacji projektu zwiększono dostępność tego typu usług w regionie. Strona 83

84 DZIAŁANIE PODSTAWOWE USŁUGI DLA GOSPODARKI I LUDNOŚCI WIEJSKIEJ Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,75 56,72 Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacji, dla których kwota udzielonej pomocy ze środków EFRROW wynosiła ,26 zł. Łącznie do końca 2013 wypłacono ,68 zł, w tym ze środków EFRROW ,58 zł, z czego w 2013 r. łącznie wypłacono ,60 zł, w tym ze środków EFRROW ,59 zł Zdecydowana większość operacji dotyczyła gospodarki wodno-ściekowej (2 069 operacji). Zrealizowano także m.in. 270 operacji z zakresu tworzenia systemu zbioru, segregacji lub wywozu odpadów komunalnych, a także 77 operacji dotyczących wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych. Dzięki zrealizowanym operacjom: wybudowano 15,4 tys. km sieci wodociągowej i kanalizacyjnej z wyłączeniem przyłączy (57% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), wykonano ponad 33 tys. sztuk kanalizacji zagrodowych, wybudowano 420 oczyszczalni ścieków, utworzono system zbioru, segregacji i wywozu odpadów komunalnych, który umożliwia zagospodarowanie 246 tys. ton śmieci, stworzono możliwość wytwarzania 210 MW energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności z wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy (55% zakładanej wartości docelowej wskaźnika). Do końca 2013 r. w ramach działania zostały podpisane umowy na kwotę środków EFRROW zł. Strona 84

85 Mapa II-13 Zrealizowane płatności w ramach działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 85

86 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Budowa oczyszczalni ścieków i modernizacja stacji uzdatniania wody Województwo: Mazowieckie Gmina: Lubowidz Całkowity koszt projektu: ,43 zł Wkład Beneficjenta: ,43 zł Wysokość dofinansowania: zł Nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa stanowiła barierę dla rozwoju całej gminy Lubowidz. W celu poprawy warunków życia mieszkańców Lubowidza zrealizowano projekt polegający budowie oczyszczalni ścieków i modernizacji stacji uzdatniania wody. Uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej w gminie pozwoliło na podniesienie wartości terenów inwestycyjnych przeznaczonych pod turystykę, mieszkalnictwo, przemysł i rekreację oraz poprawę prowadzenia działalności gospodarczej. Dzięki realizacji inwestycji nastąpiła poprawa stanu środowiska przyrodniczego i estetyki miejscowości. Strona 86

87 DZIAŁANIE 313, 322, ODNOWA I ROZWÓJ WSI Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane EFRROW Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,59 77,07 Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacji, dla których kwota udzielonej pomocy ze środków EFRROW wyniosła ,93 zł. Łącznie do końca 2013 r. wypłacono ,17 zł, w tym ze środków EFRROW wypłacono ,62 zł, z czego w 2013 r. zrealizowano płatności na łączną ,79 zł kwotę, w tym ze środków EFRROW na kwotę ,61 zł. Pomoc finansowa udzielona została na realizację inwestycji w zakresie: budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów infrastruktury publicznej operacji, zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie turystyki operacje, zachowania dziedzictwa kulturowego 530 operacji, zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie sportu i rekreacji 186 operacji. Do końca 2013 r. operacje zrealizowało beneficjentów (32% zakładanej wartości docelowej wskaźnika). Dominującą grupą beneficjentów działania są gminy (1 983). Ponadto wsparcie zostało udzielone: instytucjom kultury, dla których organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego 494 beneficjentów, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, innym kościołom i związkom wyznaniowym o gwarancjach wolności sumienia i wyznania 569 beneficjentów, organizacjom pozarządowym mającym status organizacji pożytku publicznego 66 beneficjentów. Dzięki zrealizowanym operacjom m.in.: wybudowano, zmodernizowano lub wyposażono: 3,5 tys. budynków pełniących funkcje rekreacyjne, sportowe i społeczno-kulturalne, w tym świetlic i domów kultury, 2,2 tys. obiektów sportowych, placów zabaw, miejsc rekreacji, 110 km ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych, 884 obiekty małej architektury, 369 terenów zielonych, parków i innych miejsc wypoczynku; Strona 87

88 odnowiono: 475 elewacji zewnętrznych i dachów w budynkach architektury sakralnej wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzką ewidencją zabytków i cmentarzy wpisanych do rejestru zabytków, 72 budynki wpisane do rejestru zabytków lub objęte wojewódzką ewidencją zabytków, użytkowane na cele publiczne, zagospodarowano 89 zbiorników i cieków wodnych w celu rekreacji lub poprawy estetyki miejscowości, ukształtowano obszary sprzyjające nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne. Do dnia końca 2013 r. w ramach działania zostało podpisanych umów na kwotę środków EFRROW ,42 zł. Strona 88

89 Mapa II-14 Zrealizowane płatności w ramach działania Odnowa i rozwój wsi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 89

90 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania Odnowa i rozwój wsi Zagospodarowanie terenu plaż nad jeziorem Białym w miejscowości Skrzypki Województwo: Warmińsko - mazurskie Gmina: Kalinowo Całkowity koszt projektu: zł Wkład Beneficjenta: zł Wysokość dofinansowania w ramach EFRROW: zł Gmina Kalinowo zrealizowała projekt polegający na zagospodarowaniu terenu plaż nad jeziorem Białym w miejscowości Skrzypki. Zagospodarowany teren obejmuje powierzchnię ok. 3 ha. W ramach projektu stworzono plażę i kąpielisko. Inwestycja polegała na wykonaniu pomostu pływającego, wieży widokowej wraz z drewnianą kładką umożliwiającą dojście do plaży przez teren podmokły. Nad brzegiem jeziora umieszczono wiaty drewniane kryte gontem z siedziskami i stołem, grill oraz wykonano palenisko z przeznaczeniem na ognisko. Ponadto wytyczono i wyposażono boisko do piłki plażowej oraz piłki nożnej. W celu ułatwienia mieszkańcom i turystom korzystanie z infrastruktury rekreacyjno-sportowej nad jeziorem, zorganizowano i wyposażono pole biwakowe oraz wybudowano parkingi. Dla osób lubiących spacery wykonano ścieżki żwirowe nad brzegiem jeziora. Dzięki realizacji projektu zagospodarowano niewykorzystywane grunty, tworząc atrakcyjne miejsce spędzania wolnego czasu dla mieszkańców gminy Kalinowo i przebywających na jej terenie turystów. Strona 90

91 Oś 4 - LEADER W ramach osi Leader 335 lokalnych grup działania realizuje lokalne strategie rozwoju na łącznym obszarze 291,3 tys. km 2 zamieszkałym przez ponad 18 mln ludzi. Do końca 2013 r. w ramach osi Leader zostały podpisane umowy na kwotę ,56 zł. Kwota zrealizowanych płatności do końca okresu sprawozdawczego wyniosła łącznie ,98 zł, z czego w 2013 r. zrealizowano płatności na kwotę ,09 zł. Mapa II-15 Zrealizowane płatności w ramach osi IV Leader Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 91

92 DZIAŁANIE WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,44 38,98 W ramach działania podpisano umów na łączną kwotę ,71 zł, w tym ,58 zł ze środków EFRROW. Do końca 2013 r. zrealizowano operacji. MAŁE PROJEKTY Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacje (59% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,22 zł. Łącznie do końca 2013 r. wypłacono ,87 zł. Średnio na realizację 1 małego projektu udzielono pomoc w wysokości zł. Zrealizowane operacje dotyczyły: organizacji imprez kulturalnych, rekreacyjnych lub sportowych operacji, remontu lub wyposażenia świetlic wiejskich 2 425, budowy, odbudowy lub oznakowania małej infrastruktury turystycznej 1 923, kultywowania miejscowych tradycji, obrzędów i zwyczajów 1 022, utworzenia lub zmodernizowania bazy informacji turystycznej oraz stron internetowych, przygotowania i wydania publikacji Strona 92

93 Dzięki tym operacjom: wybudowano, odbudowano lub przebudowano: obiektów małej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej; wyremontowano lub odrestaurowano 655 świetlic wiejskich oraz innych obiektów pełniących ich funkcje, 272 obiekty wpisanych do rejestru zabytków lub objętych ewidencją zabytków, 182 obiekty małej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej; utworzono 405 miejsc pracy. Spośród beneficjentów - osób fizycznych, 46% stanowiły kobiety. Do końca 2013 r. w ramach małych projektów zostało podpisanych umów. Strona 93

94 OPERACJE Z ZAKRESU DZIAŁANIA RÓŻNICOWANIE W KIERUNKU DZIAŁALNOŚCI NIEROLNICZEJ Do końca okresu sprawozdawczego 860 beneficjentów zrealizowało 885 operacji, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,42 zł. Średnio na realizację jednej operacji udzielono pomoc w wysokości zł. Łącznie do końca 2013 wypłacono ,97 zł. Zrealizowane operacje dotyczyły najczęściej: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa 558 operacji (63%), usług dla ludności 113 operacji (13%), usług turystycznych oraz usług związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem 106 operacji (12%). W łącznej liczbie beneficjentów 25% stanowiły kobiety. Do końca 2013 r. zatwierdzono do realizacji operacji. OPERACJE Z ZAKRESU DZIAŁANIA TWORZENIE I ROZWÓJ MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 409 operacji, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,90 zł. Średnio na realizację jednej operacji udzielono pomoc w wysokości zł. Łącznie do końca 2013 wypłacono ,66 zł. Udzielone w ramach działania wsparcie dotyczyło najczęściej prowadzenia następujących rodzajów działalności: usługi dla ludności 143 zrealizowane operacje, roboty i usługi budowlane oraz instalacyjne 79, usługi turystyczne oraz związane ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem 70. Nowoutworzone mikroprzedsiębiorstwa stanowią 27% łącznej liczby mikroprzedsiębiorstw objętych pomocą w ramach działania, pozostałe operacje dotyczą rozwoju firm już istniejących. Do końca 2013 r. w ramach zrealizowanych operacji stworzono 580 nowych miejsc pracy (liczba nowych etatów utworzonych bezpośrednio w wyniku zrealizowanych operacji, zgodnie z dokumentami przedstawianymi przez beneficjentów wraz z wnioskiem o płatność ostateczną). Strona 94

95 Spośród beneficjentów - osób fizycznych, 29% stanowiły kobiety. Do końca 2013 r. zatwierdzono do realizacji 862 operacje. Strona 95

96 OPERACJE Z ZAKRESU DZIAŁANIA ODNOWA I ROZWÓJ WSI Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacje, dla których kwota udzielonej pomocy ze środków EFRROW wyniosła zł. Operacje zrealizowało różnych beneficjentów (w tym gminy). Łącznie do końca 2013 r. wypłacono ze środków EFRROW zł. Pomoc finansowa udzielona została na realizację inwestycji w zakresie: budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów infrastruktury publicznej operacji, zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie turystyki 982 operacje, zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie sportu i rekreacji 192 operacje, zachowania dziedzictwa kulturowego 191 operacji. W efekcie zrealizowanych operacji m.in.: wybudowano, zmodernizowano lub wyposażono: 2,1 tys. budynków pełniących funkcje rekreacyjne, sportowe i społeczno-kulturalne, w tym świetlic i domów kultury, obiektów sportowych, placów zabaw, miejsc rekreacji, 185 km ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych, 749 obiektów małej architektury, 164 tereny zielone, parki i inne miejsca wypoczynku; odnowiono: 149 elewacji zewnętrznych i dachów w budynkach architektury sakralnej wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzką ewidencją zabytków i cmentarzy wpisanych do rejestru zabytków, 43 budynki wpisane do rejestru zabytków lub objęte wojewódzką ewidencją zabytków, użytkowane na cele publiczne, zagospodarowano 70 zbiorników i cieków wodnych w celu rekreacji lub poprawy estetyki miejscowości, ukształtowano 845 obszarów sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne. Do końca 2013 r. zatwierdzono do realizacji operacji. Wsparciem objęto beneficjentów, w tym gmin.. Strona 96

97 Przykłady operacji zrealizowanych w ramach działania 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju Utworzenie wypożyczalni nowoczesnego sprzętu do uprawiania turystyki i rekreacji wodnej Województwo: Opolskie Gmina: Lasowice Wielkie Całkowity koszt projektu: zł Wkład Beneficjenta: zł Wysokość dofinansowania: zł Celem projektu przedsiębiorcy ze wsi Lasowice Wielkie było uruchomienie nowej działalności oraz stworzenie miejsc pracy na terenach wiejskich. Zrealizowany projekt odpowiada warunkom przyznania pomocy w ramach działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. W ramach projektu uruchomiono wypożyczalnię rekreacyjnego sprzętu wodnego. Projekt obejmował zakup m.in. kajaków, rowerów wodnych, desek do windsurfingu, łodzi oraz katamaranu. Kupiono również środki do transportu wypożyczanego sprzętu, tj. specjalistyczne bagażniki dachowe i przyczepę do przewozu łodzi oraz kontener do przechowywania ww. sprzętu. Realizacja projektu poszerza wachlarz działalności podejmowanych lub rozwijanych w regionie. Ze względu na warunki przyrodnicze (jeziora, rzeki) ma duże szanse rozwoju w przyszłości. W wyniku realizacji projektu utworzono jedno nowe miejsce pracy. Strona 97

98 Przywrócenie do ruchu historycznego wagonu osobowego na kolei wąskotorowej Rogów - Rawa Biała Województwo: Łódzkie Gmina: Rogów Całkowity koszt projektu: ,73 zł Wkład Beneficjenta: ,73 zł Wysokość dofinansowania w ramach EFRROW: zł Fundacja Polskich Kolei Wąskotorowych w ramach małych projektów zrealizowała projekt polegający na przywróceniu do ruchu historycznego wagonu osobowego na kolei wąskotorowej Rogów - Rawa - Biała. W ramach projektu zrewitalizowano wagon pasażerski. Rewitalizacja wagonu polegała na jego rekonstrukcji z zachowaniem wszystkich jego detali historycznych, w tym m.in. ramy okienne, drewniane ławki, instalacje gazowe, półki bagażowe, oprawy oświetleniowe, klamki, malowanie zewnętrzne. Celem projektu było podniesienie poziomu jakości usług turystycznych oraz promocja regionu jako miejsca o wyjątkowych zasobach historycznych i kulturalnych opartych na lokalnym dziedzictwie. Dzieki realizacji projektu zwiększono tabor Kolei Wąskotorowej, co przyczyniło się do rozszerzenia jej oferty turystycznej. Strona 98

99 DZIAŁANIE WDRAŻANIE PROJEKTÓW WSPÓŁPRACY Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) Limit środków dla działania PROW [EUR] publiczne ogółem środki EFRROW % % ,85 19,76 Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania Wdrażanie projektów współpracy : przygotowano 57 projektów współpracy, w tym 32 projekty współpracy międzyregionalnej i 25 projektów międzynarodowych, zrealizowano 55 projektów współpracy (27,5% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), w tym 47 projektów międzyregionalnych i 8 projektów międzynarodowych. Kwota zrealizowanych płatności do końca 2013 r. wyniosła ,11 zł, w tym w 2013 r. zrealizowano płatności na kwotę ,78 zł. Projekty były najczęściej kierowane do następujących grup docelowych: lokalnych mieszkańców 13% projektów, turystów 12%, młodzieży 11%, kobiet 10%, mężczyzn 9%, organizacji pozarządowych, w tym LGD 9%, tzw. lokalnych liderów 9%. Do końca okresu sprawozdawczego zawarto umowy na łączną kwotę ,53 zł, dotyczące przygotowania 74 projektów i realizacji 126 projektów. Strona 99

100 DZIAŁANIE FUNKCJONOWANIE LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA, NABYWANIE UMIEJĘTNOŚCI I AKTYWIZACJA Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,06 58,61 Łącznie w ramach działania zatwierdzono do realizacji 996 operacji na łączną kwotę zł. Kwota zrealizowanych płatności do końca 2013 r. wyniosła ,16 zł, z czego w 2013 r. wypłacono ,33 zł. Do końca okresu sprawozdawczego w ramach operacji zrealizowanych lub będących w trakcie realizacji wykonano zadań z zakresu: realizacji wydarzeń o charakterze promocyjnym oraz szkoleń lokalnych liderów zadań, informowania o obszarze działania LGD oraz o LSR zadań, szkolenia kadr biorących udział we wdrażaniu LSR zadań, realizacji badań nad obszarem objętym LSR zadań. Do końca okresu sprawozdawczego w szkoleniach dla kadr biorących udział we wdrażaniu LSR i szkoleniach przeprowadzonych dla potencjalnych beneficjentów w ramach aktywizowania społeczności lokalnej wzięło udział ponad 167 tys. osób. Do końca 2013 r. lokalne grupy działania udzieliły wsparcia doradczego ponad podmiotów w zakresie przygotowania wniosku o przyznania pomocy na realizację operacji w ramach działania 413 PROW (225% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) Dane dotyczące stanu realizacji tego wskaźnika nie obejmują operacji realizowanych w ramach pierwszego naboru wniosków. Strona 100

101 II.3. Windykacja należności W 2013 r. w ramach PROW ARiMR prowadziła spraw niewindykowanych 19 i windykacyjnych, z czego: sprawy, które zostały zarejestrowane w 2013 r., spraw, które zostały zarejestrowane przed dniem 1 stycznia 2013 r ,70 należność główna, ,70 odsetki, ,69 koszty windykacji. Sprawy te dotyczyły działań: 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom 92 sprawy, 113 Renty strukturalne spraw, 121 Modernizacja gospodarstw rolnych - 9 spraw, 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej - 16 spraw, 132 Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności 1 sprawa, 141 Zobowiązań z okresu dla działania Wspieranie gospodarstw niskotowarowych sprawy, 142 Grupy producentów rolnych 1 sprawa, 211 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich o niekorzystnych warunkach gospodarowania spraw, 212 Wspieranie gospodarowania na obszarach innych o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) spraw, 214 Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe) spraw, 221 Zalesianie gruntów rolnych spraw, 223 Zalesianie gruntów innych niż rolne - 4 sprawy, 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej 8 spraw, 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 20 spraw, 313 Odnowa i rozwój wsi Zachęcanie do prowadzenia działalności związanej z turystyką 1 sprawa, 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju 8 spraw, 431 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja - 2 sprawy. 19 Sprawy niewindykowane to takie należności, w których nie została wydana decyzja o ustaleniu kwoty do zwrotu ze względu na dokonanie wpłaty przez beneficjenta. Strona 101

102 II.4. Zestawienia dotyczące realizacji finansowej Programu W załącznikach do niniejszego sprawozdania zawarto następujące zestawienia: Finansowe wykonanie Programu w ramach osi i działań oraz w ramach Pomocy technicznej do końca 2013 r. (załącznik nr 4 do sprawozdania); Zestawienie wydatków kwalifikowalnych i niekwalifikowalnych poniesionych przez beneficjentów w ramach osi i działań oraz w ramach Pomocy technicznej do dnia 31 grudnia 2013 r. (załącznik nr 5 do sprawozdania); Zestawienie wartości płatności zrealizowanych na rzecz beneficjentów i odpowiadającego im współfinansowania krajowego dla osi i działań oraz w ramach Pomocy technicznej od początku realizacji Programu do końca 2013 r. (załącznik nr 6 do sprawozdania). Strona 102

103 III. PODSUMOWANIE DZIAŁALNOŚCI W ZAKRESIE BIEŻĄCEJ OCENY III.1. SYSTEM USTALONY DLA ZAPEWNIENIA BIEŻĄCEJ OCENY Zadania związane z oceną bieżącą spoczywają na instytucji zarządzającej PROW. W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi jednostką odpowiedzialną za przeprowadzanie ocen jest Wydział Ewaluacji i Polityki Spójności w Departamencie Rozwoju Obszarów Wiejskich. Jednostka prowadzi oceny samodzielnie lub zleca je jednostkom zewnętrznym. W realizację zadań z zakresu ocen zaangażowana jest Grupa Zarządzająca Ewaluacją. Opis systemu oceny oraz zadania Grupy Zarządzającej Ewaluacją zostały szczegółowo opisane w rocznych sprawozdaniach z realizacji PROW z poprzednich lat. III.2. PODJĘTA DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE OCENY BIEŻĄCEJ W 2013 roku, w ramach oceny bieżącej zrealizowane zostały następujące badania ewaluacyjne, dotyczące PROW : 1. Ocena skuteczności i efektywności realizacji schematu II Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi realizowanego w ramach działania 125 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa objętego PROW Badanie zostało zrealizowane przez Instytut Technologiczno-Przyrodniczy z siedzibą w Falentach. Główne wnioski z przeprowadzonego badania: Działanie Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa przez gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi Program Rozwoju Obszarów Wielskich stanowiło główny instrument finansujący inwestycje z zakresu melioracji podstawowych przede wszystkim na obszarze północnej, wschodniej i centralnej Polski. Zdecydowanie niższy udział środków PROW w finansowaniu inwestycji wodno-melioracyjnych obserwowany jest w przypadku województw z południowej Polski. W wielu województwach wsparcie udzielone w ramach PROW przewyższało łączną kwotę nakładów inwestycyjnych przeznaczanych na urządzenia melioracyjne z czterech lat bezpośrednio poprzedzających wprowadzenie Programu. Działanie 125 schemat II miało więc Strona 103

104 istotny udział jeśli chodzi o finansowanie przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym bądź reinwestycyjnym. Bez tego źródła wiele z realizowanych projektów nie zostałoby podjętych ze względu na ograniczoną ilość środków finansowych przeznaczanych na ten cel. Wyjątkiem są tutaj ponownie województwa z południowej Polski, które mają możliwość korzystania także z innych środków wsparcia przeznaczanych przede wszystkim na usuwanie skutków powodzi i poprawę bezpieczeństwa powodziowego tego regionu kraju. Rys. Wskaźnik wartości wsparcia przyznanego w ramach PROW na tle łącznej wartości nakładów inwestycyjnych na środki trwałe - zbiorniki, stopnie wodne, regulacja rzek, obwałowania i stacje pomp z lat Projekty z zakresu gospodarki wodnej są projektami ściśle ze sobą połączonymi. Uzyskanie efektu w postaci wzrostu plonu, czy też wzrostu bezpieczeństwa powodziowego wymaga współdziałania ze sobą urządzeń w ramach sieci melioracji podstawowych i szczegółowych. Z tego też względu dokonano także całościowej oceny efektywności ekonomicznej wszystkich ukończonych do tej pory projektów realizowanych w ramach działania 125 schemat II. Wyniki wskazują na to, iż realizacja wsparcia w ramach działania 125 schemat II jest uzasadniona ekonomicznie ze społecznego punktu widzenia. Obecna wartość netto obliczona łącznie dla wszystkich zrealizowanych do tej pory przedsięwzięć wyniosła, dla 25-letniego Strona 104

105 okresu analizy, tys. zł. Wewnętrzna stopa zwrotu dla tego okresu jest równa 6,0%. Okres po jakim zwrócą się wszystkie poniesione nakłady inwestycyjne i eksploatacyjne wynosi niespełna 22 lata. Efekty projektów zrealizowanych w schemacie II mają charakter gospodarczy, społeczny i środowiskowy. Służą więc idei zrównoważonego rozwoju obszarów z którymi są związane. Melioracje szczegółowe mają przede wszystkim znaczenie gospodarcze. Bezpośrednio wpływają na plony roślin uprawnych i lepsze wykorzystanie innych czynników produkcji, głównie nawożenia i pracy. Z przeprowadzonego badania ankietowego wynika, że zdaniem wojewódzkich zarządów melioracji i urządzeń wodnych melioracje szczegółowe gwarantują przyrost plonu zbóż do 25% i plonu z użytków zielonych o 20 30%. Działanie systemów wodno-melioracyjnych ma mniejsze znaczenie w latach o przeciętnej wielkości opadów. Nabiera natomiast znaczenia w latach suchych i mokrych. Obserwowane zmiany klimatyczne charakteryzują się coraz częstszym występowaniem skrajnych zjawisk klimatycznych, z tego też względu znaczenie systemów wodno-melioracyjnych o podwójnym, odwadniająconawadniającym działaniu będzie rosnąć. W celu zapewnienia trwałości uzyskanych efektów po zakończeniu procesu inwestycyjnego zrealizowane obiekty powinny być prawidłowo eksploatowane inaczej następuje ich przyspieszone starzenie się i wcześniejsza potrzeba inwestycji odtworzeniowych czy modernizacyjnych. Koszty eksploatacyjne związane z nowo powstałymi obiektami nie obciążają jednak znacząco budżetów zarządów melioracji. Porównując oszacowane dodatkowe koszty dotyczące utrzymania nowych inwestycji z dotychczas ponoszonymi w poszczególnych województwach wydatkami związanymi z utrzymaniem urządzeń wodnomelioracyjnych można stwierdzić, iż stanowią one od 0,5% (w przypadku województwa pomorskiego) do 1,3% (w przypadku województwa zachodniopomorskiego) budżetu wojewódzkiego przeznaczanego na ten cel w 2012 r. W oparciu o powyższe obliczenia można stwierdzić, iż zagwarantowana jest trwałość zrealizowanych projektów. Wysoko oceniono wszystkie zastosowane w działaniu rozwiązania instytucjonalne, organizacyjne i proceduralne. Najniżej została oceniona wielkość udzielanego wsparcia. Ponadto beneficjenci zgłaszali szereg uwag dotyczących jasności i przejrzystości procedur (co także dotyczyło zasad kwalifikowalności wydatków) oraz przyjętego sposobu rozliczania poniesionych wydatków. Strona 105

106 2. Ocena skuteczności i efektywności realizacji działań: Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej oraz Odnowa i rozwój wsi realizowanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach (PROW ). Badanie zostało zrealizowane przez BIOSTAT sp. z o.o. Główne wnioski z przeprowadzonego badania: Wyniki przeprowadzonego badania wskazują na stały rozwój obszarów wiejskich w zakresie dostępności do podstawowej infrastruktury, jak również poprawy atrakcyjności tych terenów. Na przestrzeni analizowanych lat, stale zwiększała się liczba mieszkańców wsi, a także poziom aktywności gospodarczej oraz turystycznej. Opinie gmin, które skorzystały ze wsparcia w ramach ewaluowanych działań, wyraźnie wskazują na powodzenie tych inicjatyw zarówno w zakresie ich oddziaływania na rozwój obszarów wiejskich, jak również w zakresie zastosowanych rozwiązań wdrażających. W przypadku działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej 93,7% dotyczyło projektów z zakresu infrastruktury środowiskowej i energetycznej, w tym 88,0% z zakresu gospodarki wodno-kanalizacyjnej. Specyfikacja techniczna infrastruktury tego typu jest odgórnie określana i musi być zgodna z normami. Fakt ten przemawia za znaczną trwałością efektów operacji tego typu. Jak pokazują dane statystyki publicznej, co roku zauważalny jest stabilny przyrost liczby mieszkańców obszarów wiejskich, którzy korzystają z sieci wodno-kanalizacyjnych. Na trwałość efektów, jakie przyniosła realizacja operacji w ramach działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, wskazują również deklaracje przedstawicieli JST, w których były realizowane. 96% badanych (N=920) jest zdania, że efekty zrealizowanych projektów będą trwałe, z czego 64,8% respondentów jest o tym fakcie zdecydowanie przekonanych. Badane jednostki samorządu terytorialnego wskazały również, że infrastruktura powstała w ramach dofinansowania z działania jest wykorzystywana przez mieszkańców (95,9% wskazań, w tym 83,5 zdecydowanie o tym przekonanych). Zdaniem JST stworzona infrastruktura wymaga ponoszenia dalszych kosztów związanych z ich bieżącym utrzymaniem, jednakże jedynie w przypadku 2,8% badanych koszty te mogą utrudniać jej utrzymanie. Zgodnie z powyższym, można założyć, że efekty operacji zrealizowanych przy wsparciu z działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej będą miały trwały charakter. Strona 106

107 Zakres inwestycji realizowanych w ramach działania Odnowa i rozwój wsi skupiony został w dużej mierze na infrastrukturze publicznej (65,8% operacji) oraz na zaspokajaniu potrzeb społecznych w zakresie turystyki (20,4%). Oba te zakresy obejmowały przede wszystkim inwestycje infrastrukturalne obejmujące budowę lub renowację budynków i obiektów użyteczności publicznej. Operacje odnoszące się do zachowania dziedzictwa kulturowego stanowiły 10,2% wszystkich podpisanych umów, z czego 83,6% projektów dotyczyło odnawiania elewacji i dachów budynków sakralnych lub renowacji zabytków wpisanych do rejestru. Istotną kwestią dotyczącą trwałości efektów podjętych działań jest stopień wykorzystania nowo powstałej lub odnowionej infrastruktury. Badanie jednostek samorządu terytorialnego, w których realizowane były operacje dofinansowane w ramach działania Odnowa i rozwój wsi, wykazało, że w przypadku 83,7% JST (N=1151) powstają inicjatywy wykorzystujące obiekty powstałe lub zrewitalizowane dzięki wsparciu z PROW. Istotne wydaje się również, że w przypadku 57,5% gmin są to nowe inicjatywy, które wcześniej nie miały miejsca na ich terenie. Reprezentanci JST w 96,9% przypadków są zdania, że powstała infrastruktura jest w pełni wykorzystywana. 82,3% badanych wskazuje również, że stopień jej wykorzystania w dalszym ciągu rośnie. Koszty związane z utrzymaniem zrealizowanych operacji pojawiają się w przypadku 90,1% gmin objętych badaniem, lecz zaledwie 1,5% badanych wskazało, że koszty mogą zagrozić bieżącemu utrzymaniu infrastruktury. W świetle powyższych wyników można stwierdzić, że efekty, jakie przyniosły zrealizowane operacje, będą miały trwały charakter. Podobnego zdania jest również 94,5% badanych przedstawicieli gmin, w tym 56,9% respondentów jest o tym fakcie zdecydowanie przekonanych. Realizacja operacji wspartych w ramach działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej przyczyniła się w gminach objętych badaniem przede wszystkim do wzrostu liczby mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej (68,3% wskazań) oraz wodociągowej (48,5% wskazań). Operacje przyniosły również wzrost ilości oczyszczanych ścieków (47,6% wskazań). W przypadku 11,8% JST powstał system zbioru, segregacji i wywozu odpadów komunalnych, natomiast inwestycje z zakresu tworzenia miejsc targowych oraz wykorzystywania odnawialnych źródeł energii dotyczyły około 5% gmin. Zaledwie 0,5% badanych jednostek nie dostrzega efektów poczynionych inwestycji. Spośród badanych reprezentantów JST, w których realizowane były inwestycje z zakresu infrastruktury kanalizacyjnej, 86,1% jest zdania, że operacja w dużym (55,9% wskazań) oraz bardzo dużym stopniu (30,3%) przyczyniła się do poprawy jakości życia mieszkańców w zakresie do tego typu usług. Analogicznie w odniesieniu do poprawy jakości życia mieszkańców terenów wiejskich w zakresie dostępu do infrastruktury wodociągowej o dużym wpływie poczynionych inwestycji przekonanych jest 46,2% badanych jednostek, natomiast na bardzo duży wpływ wskazało 31,6% JST. Ponadto, około 70% gmin wskazuje na bardzo Strona 107

108 duży wpływ projektów na wzrost atrakcyjności terenów wiejskich w zakresie dostępu do usług. Z kolei w gminach, w których stworzono systemy zbierania, segregacji i wywozu odpadów komunalnych, 74,3% respondentów zauważyło wpływ tych działań na poprawę czystości gminy oraz w przypadku 66,1% gmin wskazano na ułatwiony sposób utylizacji odpadów komunalnych. Należy również zaznaczyć, że 41,1% uczestników badania wskazało, że zrealizowane inwestycje przyczyniły się w dużym (35,3% wskazań) oraz bardzo dużym (5,8%) stopniu do zwiększenia dostępności do infrastruktury pozwalającej na prowadzenie działalności gospodarczej. Na mały lub bardzo mały wpływ wskazało łącznie 24,7% badanych. W przypadku 92,5% gmin operacje zrealizowane w ramach działania Odnowa i rozwój wsi przyczyniły się do poprawy wizerunku, natomiast w przypadku 40,7% JST zwiększyła się liczba turystów odwiedzających teren gminy. Efekty projektów w postaci wzrostu zatrudnienia oraz wzrostu liczby podmiotów gospodarczych dotyczyły kolejno 10,1% oraz 8,6% gmin. Uczestnicy badania w większości są również zdania, że zrealizowane operacje miały duży lub średni wpływ na jakość życia mieszkańców w zakresie: dostępu do obiektów sportowo-rekreacyjnych, możliwości kultywowania lokalnych tradycji, poprawy sposobu postrzegania swojej miejscowości, wzrostu liczby wydarzeń społecznych oraz dostępności do infrastruktury publicznej. Duży lub średni wpływ w ramach tych obszarów wskazało od 75,9% do 89,6% badanych gmin. Realizacja poszczególnych operacji wspartych w ramach ewaluowanych działań była głównie odpowiedzią na lokalne potrzeby gmin - 90,5% w przypadku działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej oraz 94,0% w przypadku działania Odnowa i rozwój wsi. Ponadto niejednokrotnie lokalna ludność była jednym z inicjatorów realizowanych inwestycji. Było tak w przypadku 78,4% gmin realizujących operacje w ramach działania Odnowa i rozwój wsi oraz 57,6% gmin realizujących projekty w zakresie działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej. W przypadku działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej realizacja operacji pozwoliła w 75,1% badanych gmin na dalsze planowanie rozwoju jednostki. Dodatkowo 34,0% JST wskazało, że realizowane projekty przyciągnęły dalsze inwestycje do gminy. Wzrost liczby przedsiębiorstw będący wynikiem wpływu działania został zaobserwowany w przypadku 15,2% gmin, natomiast wzrost zatrudnienia wystąpił w przypadku 11,7% badanych JST (w tym 17,7% w województwie kujawsko-pomorskim). 8,8% gmin wskazało ponadto spadek liczby dzikich wysypisk śmieci na ich terenie. Dodatkowych efektów wynikających z realizacji inwestycji wspartych w ramach tego działania nie zauważyło 9,7% respondentów. Strona 108

109 Gminy, które realizowały operacje wsparte w ramach działania Odnowa i rozwój wsi, wskazywały przede wszystkim na pośrednie efekty w postaci poprawy wizerunku gminy (92,5% wskazań), możliwości planowania dalszego rozwoju w oparciu o zrealizowane inwestycje (61,1% gmin). Ponadto w przypadku 28,7% gmin zrealizowane operacje przyczyniły się do przyciągnięcia dodatkowych inwestycji na teren JST, natomiast wzrost zatrudnienia, będący efektem operacji, został zauważony w przypadku 10,1% gmin. 3. Ocena kryteriów oceny LGD i LSR stosowanych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW) pod kątem zapewnienia skutecznego i najbardziej efektywnego systemu kryteriów oceny LGD oraz LSR w nowej perspektywie finansowej Badanie zostało zrealizowane przez PSDB sp. z o.o. Niniejsze badanie miało na celu dokonanie kompleksowej oceny kryteriów oceny LGD i LSR stosowanych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ), pod kątem zapewnienia skutecznego i najbardziej efektywnego systemu kryteriów oceny LGD oraz LSR w nowej perspektywie finansowej ( ). Główne wnioski z przeprowadzonego badania: Większość wybranych LGD osiąga istotne efekty w zakresie zmian społecznych (aktywizacja lokalnej społeczności, zmiany infrastrukturalne, wykreowanie produktów i usług lokalnych i rozwój przedsiębiorczości). Respondenci badania zgadzali się co do tego, że istniejące kryteria pozwoliły wybrać najlepsze LGD i LSR. Punktacja otrzymana podczas oceny w trakcie wyboru LGD w dużej mierze przekładała się też na efektywność grup. Na skuteczność stosowanych kryteriów wyboru wskazuje też to, że z 338 wybranych LGD dotychczas tylko z dwiema rozwiązano umowy. Realizacja zasad podejścia LEADER przez LGD wskazuje na potrzebę zaostrzenia w ocenie kryteriów dotyczących cech tego podejścia. Dlatego przy określaniu nowego zestawu kryteriów należy powrócić do źródeł raz jeszcze zadać pytanie, czym powinny być LGD i jak ocenić realizację zasad LEADER. System wyboru oceniony został pozytywnie. Dwa podstawowe problemy, na które wskazywali respondenci, to zbyt duża liczba załączników i zbyt krótki czas na ocenę wniosków. Sam wniosek, instrukcja do wniosku i karty weryfikacji wniosku zostały ocenione pozytywnie. System ten można jednak uprościć, opierając się na doświadczeniach innych krajów członkowskich, gdzie głównym dokumentem służącym do oceny jest LSR. Kryteria dostępu były zrozumiałe, precyzyjne i jednoznaczne. Strona 109

110 System kryteriów szczegółowych (oceny LGD i oceny LSR) okazał się zarówno zdaniem respondentów (przedstawicieli LGD oraz SW), jak i ekspertów bardzo skomplikowany. Istotnym problemem okazała się duża liczba kryteriów, część z nich była dodatkowo podzielona na podkryteria. Nie wszystkie kryteria były jednakowo łatwe w interpretacji. Najmniej jasnym kryterium okazała się innowacyjność, inaczej definiowana w 2008 r., a inaczej w 2012 r. Do tego kryterium należy stworzyć precyzyjną definicję i wytyczne. Można oprzeć się tu na doświadczeniach holenderskich. Niektóre kryteria zostały zobiektywizowane ze względu na konieczność sprostania wymogom dokumentów legislacyjnych, co utrudniło jakościową ocenę ekspercką, przydatną w wielu przypadkach. Każde z kryteriów zostało ocenione w sposób szczegółowy pod względem oceny nadanych wag punktowych, poprawności metodologicznej, problemów interpretacyjnych i obciążeń administracyjno-finansowych. Większość kryteriów była poprawna pod względem metodologicznym. Część kryteriów wyboru zarekomendowano do usunięcia lub przesunięcia do kryteriów dostępu. Ewaluator rekomenduje szereg zmian, mających na celu przede wszystkim uproszczenie i doprecyzowanie obowiązującego systemu kryteriów. Uproszczenie systemu kryteriów może zostać dokonane poprzez zmniejszenie liczby kryteriów, brak podpunktów/podkryteriów, uproszczenie stosowanych wag punktowych (na wzór systemu austriackiego) oraz uproszczenie języka opisującego kryterium lub jeżeli to okazałoby się niemożliwe, stworzenie dodatkowego podręcznika lub wytycznych, wyjaśniającego w prosty sposób kryteria, w wersji dla nowo powstających LGD i dla oceniających. Jeżeli chodzi o system wyboru, ewaluator rekomenduje rezygnację z części załączników i zastąpienie ich odpowiednimi zapisami w LSR lub oświadczeniami. Strona 110

111 Oprócz ww. badań ewaluacyjnych w 2013 roku realizowane były i ekspertyzy dotyczące przyszłego okresu programowania: badania 4. Ocena ex ante PROW Wykonawca: Konsorcjum w składzie: Ecorys sp. z o.o., Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa - PIB. W 2013 roku przeprowadzona została procedura wyboru ewaluatora ex ante PROW (poprzedzoną przygotowaniem koncepcji przeprowadzenia badania, szczegółowego opisu przedmiotu zamówienia oraz specyfikacji istotnych warunków zamówienia). Umowa na wykonanie oceny ex ante PROW została podpisana dnia 26 marca 2013 r. Ewaluacja ex ante ma charakter partycypacyjny. Ewaluator został zobowiązany do bieżącej współpracy z osobami odpowiadającymi za przygotowanie Programu. Zgodnie z tą formułą dokonywał na bieżąco analiz i ocen kolejnych wersji PROW, jak również w miarę potrzeb wybranych rozdziałów lub fragmentów przygotowywanego Programu. Wyniki prowadzonego badania ewaluacyjnego były przedstawiane na kolejnych etapach przygotowywania PROW głównie w formie kompleksowych opinii, zawierających m. in. wnioski, rekomendacje, komentarze, modyfikacje oraz propozycje nowych rozwiązań. Ewaluator pozostawał w stałym, bezpośrednim kontakcie z Zamawiającym. Ewaluator uczestniczył w organizowanych dyskusjach i spot we wszystkich spotkaniach, powołanego przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Zespołu - Grupy roboczej wspierającej prace nad przygotowaniem Programu Rozwoju Obszarów unkcjonujących w ramach zespołu podgrup tematycznych. Zgodnie z umową zawartą z ewaluatorem, raport z oceny ex ante zostanie sporządzony po przekazaniu Wykonawcy wersji Programu, która zostanie przekazana KE. W okresie sprawozdawczym nie zakończono prac nad projektem PROW na lata Prognoza oddziaływania na środowisko PROW Wykonawca: Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa PIB. Celem przygotowanej prognozy oddziaływania na środowisko jest kompleksowa ocena wpływu realizacji zapisów projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach (PROW ) na poszczególne elementy środowiska. Oceniono również możliwość występowania oddziaływań skumulowanych oraz zastosowania rozwiązań alternatywnych i ewentualnych działań kompensacyjnych. Strona 111

112 Podstawą prawną opracowania Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich jest ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (ustawa OOŚ), która zawiera transpozycję do prawodawstwa polskiego dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko. W 2013 roku przeprowadzono procedurę wybory wykonawcy prognozy. W okresie sprawozdawczym prognoza nie została jeszcze zakończona. 6. Ekspertyza: Stan obecny oraz możliwości zrównoważonego rozwoju obszarów górskich i podgórskich w oparciu o instrumenty polityki rolnej w nowej perspektywie finansowej. Wykonawca: Instytut Ekonomiczno-Społeczny, Wydział Rolniczo-Ekonomiczny, Uniwersytetu Rolniczego im Hugona Kołłątaja w Krakowie. Ekspertyza zawiera analizę głównych trendów rozwojowych na obszarach górskich i podgórskich w odniesieniu do kwestii społecznych, gospodarczych i środowiskowych oraz ocenę wybranych instrumentów wsparcia rolnictwa i gospodarstw w latach Ekspertyza zawiera również ocenę propozycji zmian we wspólnej polityce rolnej na lata w odniesieniu do obszarów górskich, w tym ocenę wybranych działań PROW Ekspertyza: Oszacowanie płatności z tytułu ONW dla gospodarstw rolniczych w Polsce. Wykonawca: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy. Ekspertyza zawiera analizę stanu gospodarstw rolnych w Polsce pod kątem poziomu dopłat wyrównawczych do poszczególnych kategorii gruntów typów ONW, w ramach PROW oraz propozycje wysokości tych dopłat na potrzeby planowanego działania Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami w ramach PROW Ekspertyza została pogłębiona o opinię w zakresie stopnia degresywności dopłat dla gospodarstw położonych na obszarach ONW. Strona 112

113 8. Ekspertyza: dotycząca określenia stawek ryczałtowych na hektar płatności w ramach działania Zalesianie i tworzenie terenu zalesionego ujętego w projekcie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich (EFFROW) PROW z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych, ekonomicznych, przestrzennych i społecznych. Wykonawca: Instytut Badawczy Leśnictwa. Ekspertyza zawiera diagnozę obecnego stanu lesistości w Polsce, także w kontekście efektów wynikających z dotychczasowej realizacji działania zalesieniowego objętego PROW Ponadto określa preferencje zalesieniowe uwzględniając szczególne warunki środowiskowe, glebowe i wodne oraz możliwość tworzenia korytarzy ekologicznych. Dokument został opracowany na potrzeby planowanego do wdrożenia w ramach PROW działania zalesieniowego i ma na celu określenie ryczałtowo poszczególnych stawek płatności. 9. Ekspertyza: Przyszły Program rolnośrodowiskowo-klimatyczny po 2013 r., jako instrument ochrony gleb i wód, w tym kwestia regionalizacji i obszarów problemowych - na podstawie dotychczasowych doświadczeń z wdrażania Pakietu 8. Ochrona gleb i wód, w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego PROW Wykonawca: dr Jan Jadczyszyn, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Państwowy Instytut Badawczy. Ekspertyza zawiera najważniejsze informacje/wnioski z wdrażania pakietu 8. Ochrona gleb i wód", w ramach działania Program rolnośrodowiskowy" objętego PROW , wykonane na podstawie studiów dostępnej literatury, raportów oraz własnych opracowań wraz ze skróconą propozycją nowych pakietów w programie rolnośrodowiskowoklimatycznym po 2013 roku. Ekspertyza służyła również wykorzystaniu dotychczasowych doświadczeń w konstruowaniu działań w tym zakresie, przewidzianych do wdrożenia w ramach PROW Strona 113

114 10. Ekspertyza: Szczegółowe opracowanie pakietów: Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 oraz cenne siedliska poza obszarami Natura 2000 na potrzeby programu rolnośrodowiskowo-klimatycznego w ramach PROW w oparciu o dotychczasowe doświadczenia z wdrażania Pakietu 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami natura 2000 i Pakietu 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000 w ramach Programu rolnośrodowiskowego objętego PROW oraz projektu PROW na lata z uwzględnieniem proponowanych wymogów dla beneficjenta Wykonawca: Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach. Ekspertyza zawiera najważniejsze informacje/wnioski wynikające z realizacji monitoringu efektów przyrodniczych programu rolnośrodowiskowego w ramach PROW Ekspertyza była również wsparciem dla Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w procesie określania zasad i warunków nowych rozwiązań w zakresie analogicznych pakietów, planowanych do wdrożenia w ramach PROW Ekspertyza: Propozycja kształtu pakietu Strefy buforowe i miedze śródpolne do Programu rolnośrodowiskowo-klimatycznego w ramach PROW na lata w oparciu o dotychczasowe doświadczenia z wdrażania Pakietu 9. Strefy buforowew ramach Programu rolnośrodowiskowego objętego PROW oraz projekt PROW na lata , z uwzględnieniem stawek/wysokości płatności oraz proponowanych wymogów dla beneficjenta. Wykonawca: dr Wiesław Podyma, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - Państwowy Instytut Badawczy. Pakiet, dotyczący stref buforowych i miedz śródpolnych wdrażany jest w Polsce od roku 2004, zarówno w ramach PROW jak i w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego PROW Wykonana ekspertyza zawiera analizę i wnioski z realizacji Pakietu 9. Strefy buforowe Programu rolnośrodowiskowego objętego PROW oraz opis i analizę zbliżonych pakietów funkcjonujących w krajach Unii Europejskiej. Ekspertyza służyła również przedstawieniu propozycji kształtu pakietu Strefy buforowe i miedze śródpolne objętego PROW , w tym: propozycję wariantów pakietu z uzasadnieniem dla ich wdrożenia, propozycję wymogów dla beneficjenta. Strona 114

115 12. Ekspertyza: Przyszłość Rolnictwa ekologicznego w oparciu o dotychczasowe doświadczenia z realizacji pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne, w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego PROW , a w szczególności wpływu płatności ekologicznych na produkcyjność w ekologicznym systemie gospodarowania w Polsce oraz podejście do wsparcia finansowego w ramach działania Rolnictwo ekologiczne w nowej perspektywie finansowej na lata Wykonawca: dr Krzysztof Jończyk, prof. dr hab. Jana Kuś, dr hab. Józef Tyburski prof. UWM, dr Jarosław Stalenga, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Państwowy Instytut Badawczy. Ekspertyza zawiera najważniejsze informacje/wnioski z wdrażania pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne, w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego PROW , wykonane na podstawie studiów dostępnej literatury, raportów, aktualnych baz danych ARiMR i GIJHARS oraz własnych opracowań. Ekspertyza służyła również przedstawieniu propozycji zasad wdrażania działania Rolnictwo ekologiczne po roku 2013 oraz wstępną kalkulację stawek płatności. III.3 ZBIERANIE DANYCH Dane na potrzeby ocen zbierane są w ramach systemu monitorowania PROW Funkcjonujący system monitorowania programu zapewnia zbieranie wszystkich wskaźników produktu i rezultatu określonych we Wspólnych Ramach Monitorowania i Oceny (CMEF). Zgodnie z art. 81 rozporządzenia 1698/2005 określono również dodatkowe wskaźniki dla PROW Wskaźniki te zostały wybrane z uwzględnieniem ich użyteczności dla monitorowania postępów finansowych i rzeczowych programu. Należy także podkreślić, że zakres danych dotyczących wskaźników, w tym efektów rzeczowych zrealizowanych operacji, przedstawianych w ramach tabel monitorowania, stanowiących załącznik do sprawozdań, jest znacznie szerszy i bardziej uszczegółowiony niż zestaw wskaźników określonych w Programie. Źródłem danych dla wskaźników są dokumenty składane przez beneficjentów PROW : wnioski o udzielenie pomocy, wnioski o płatność oraz ankiety monitorujące, które składane są po zakończeniu operacji i służą przede wszystkim do mierzenia wskaźników rezultatu. Ponadto, na potrzeby poszczególnych badań ewaluacyjnych w zależności od tematyki ewaluacji przez wykonawców ewaluacji realizowane są badania ilościowe i jakościowe wśród odpowiednich interesariuszy programu (beneficjentów, instytucji zaangażowanych we wdrażanie programu itd.). Strona 115

116 III.4 NAWIĄZYWANIE KONTAKTÓW PRZEZ OSOBY UCZESTNICZĄCE W OCENIE Współpraca z Europejską Siecią Ewaluacyjną Przedstawiciele IZ uczestniczyli we wszystkich, zorganizowanych w 2013 r., posiedzeniach Europejskiej Sieci Ekspertów ds. Ewaluacji Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich. Przedstawiciele IZ brali aktywny udział w warsztatach organizowanych przez Evaluation Helpdesk. W listopadzie 2013 r. IZ zorganizowała, we współpracy z ekspertem geograficznym Europejskiej Sieci Ewaluacyjnej, spotkanie focus group nt. planu ewaluacji PROW Współpraca z jednostkami administracji publicznej w zakresie ewaluacji: Kontynuowana jest współpraca z Krajową Jednostką Oceny. W roku 2013 współpraca dotyczyła m.in. uzgodnień zakresie wspólnego podejścia do ewaluacji w ramach Umowy Partnerstwa oraz możliwości koordynacji zadań z zakresu ewaluacji w przyszłym okresie programowania. W 2013 r. pracownicy jednostki ewaluacyjnej MRiRW uczestniczyli w spotkaniach i konferencjach, na których prezentowane były wyniki badań ewaluacyjnych. Kontynuowana jest współpraca z Głównym Urzędem Statystycznym w zakresie przekazywania danych statystycznych niezbędnych do monitorowania wskaźników bazowych PROW Strona 116

117 IV. DZIAŁANIA PODEJMOWANE W CELU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI I SKUTECZNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU IV.1. Organizacja systemu monitorowania Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 (art. 79) PROW podlega stałemu monitorowaniu. Podstawowe założenia organizacji systemu monitorowania PROW zostały określone w ustawie z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. z 2013 r. Nr 173). Zgodnie z art. 7 ww. ustawy, podmioty wdrażające (samorządy województw, ARiMR, ARR oraz FAPA - jako podmiot, któremu Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi powierzył zadania na podstawie umowy) zobowiązane są do pozyskiwania, gromadzenia i opracowywania danych związanych z wykonywaniem przez nie zadań instytucji zarządzającej. Zakres oraz tryb i terminy przekazywania sprawozdań z wykonywania przez podmioty wdrażające zadań instytucji zarządzającej zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie zakresu sprawozdań dotyczących realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata oraz trybu i terminów przekazywania tych sprawozdań (Dz. U. z 2014 r. poz. 427). Samorządy województw, ARR i FAPA, zostały zobligowane do przekazywania sprawozdań z wykonywania przez nie zadań instytucji zarządzającej do ARiMR. ARiMR gromadzi i opracowuje dane pozyskane od pozostałych podmiotów wdrażających, następnie przekazuje je do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Informacje dotyczące realizacji PROW są przekazywane w postaci sprawozdań bieżących (tygodniowych oraz miesięcznych) i sprawozdań okresowych (półrocznych oraz rocznych). Wzory tych sprawozdań zostały przygotowane przez IZ, a następnie włączone do Książek procedur monitorowania i sprawozdawczości obowiązujących odrębnie dla poszczególnych podmiotów wdrażających. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w CMEF, przy uwzględnieniu specyfiki poszczególnych działań w Programie zostały zdefiniowane wskaźniki monitorowania. Wskaźniki służą do mierzenia postępów, efektywności i skuteczności realizacji Programu w odniesieniu do jego celów. Monitoring prowadzony jest na podstawie zdefiniowanych wskaźników finansowych oraz wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania. Dane dla celów monitoringu są gromadzone na poziomie operacji, działań i osi. Jeśli jest to wskazane, monitorowany jest udział kobiet i mężczyzn w działaniach Programu. Strona 117

118 Czynności związane z monitorowaniem realizacji wdrażanych działań, gromadzeniem danych oraz przygotowaniem wymaganych procedurami sprawozdań dotyczących wdrażania PROW prowadzi ARiMR. Źródłem danych wejściowych dla sprawozdań jest dokumentacja prowadzona przez jednostki zaangażowane w realizację PROW (biura powiatowe ARiMR, oddziały regionalne ARiMR, komórki organizacyjne Centrali ARiMR, podmioty wdrażające dla zadań delegowanych) oraz bazy danych systemów informatycznych. Informacje niezbędne do przygotowania sprawozdań w ramach PROW w ARiMR gromadzone są w systemach informatycznych: w aplikacji PROW , ZSZiK, PROW, Gepard, Rejestr Gospodarstw oraz systemach finansowo - księgowych tj. Oracle E-Business Suite oraz Oracle Business Intelligence. Informacje niezbędne do przygotowania sprawozdań z Pomocy technicznej gromadzone są w sposób manualny, w aplikacji MS Excel. Mając na uwadze konieczność przeprowadzania analiz oraz przekazywania sprawozdań w zakresie kontroli na miejscu, w trakcie kampanii kontrolnej prowadzony jest monitoring kontroli na miejscu, przy wykorzystaniu aplikacji SKNM, usprawniającej bieżący monitoring liczby przeprowadzonych kontroli na miejscu oraz stwierdzonych nieprawidłowości w ramach działań: Renty strukturalne, Program rolnośrodowiskowy oraz Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne. Dodatkowo od kwietnia 2011 r. prowadzony jest monitoring ilościowy wykonania kontroli w ramach wszystkich mechanizmów pomocowych, w których wykonywane są czynności kontrolne w Systemie Analityczno-Raportowym (SAR). W sytuacji braku możliwości pozyskania informacji w sposób systemowy lub ze względu na ich specyfikę (dane jakościowe), dane z poszczególnych komórek organizacyjnych ARiMR, koordynujących poszczególne procesy, są pozyskiwane manualnie. W przypadku zadań delegowanych, informacje niezbędne do przygotowania sprawozdań gromadzone są przez samorządy województw, ARR, FAPA, które są odpowiedzialne za ich zebranie, weryfikację i przekazanie do ARiMR. Czynności związane z monitorowaniem realizacji wdrażanych działań, gromadzeniem danych dotyczących wdrażania Programu oraz przygotowaniem wymaganych procedurami sprawozdań prowadzi wydzielona komórka organizacyjna (np. samodzielne stanowisko ds. monitoringu i sprawozdawczości). Ponadto został udostępniony system informatyczny OFSA PROW DD, wspierający obsługę działań delegowanych. Strona 118

119 Komitet Monitorujący Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Komitet Monitorujący Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (KM PROW ) działa zgodnie z art. 77 i art. 78 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005. Został on powołany Zarządzeniem nr 8 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 maja 2007 r. Szczegółowy zakres prac Komitetu określa regulamin określony uchwałą nr 1 z dnia 4 września 2007 r. w sprawie przyjęcia Regulaminu Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata W 2013 r. odbyły się 4 posiedzenia KM PROW Podczas każdego z nich przedstawiano i szczegółowo dyskutowano o stanie realizacji Programu. 1. W dniu 31 stycznia 2013 r. odbyło się XI posiedzenie Komitetu Monitorującego PROW Podjęto Uchwałę Nr 77 w sprawie zmian tabel finansowych PROW dotyczącą zwiększenia budżetu działania Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych (31,5 mln euro) i zmniejszenia budżetów działań: Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów (20 mln euro), Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności (11 mln euro), oraz Wspieranie gospodarstw niskotowarowych (0,5 mln euro). Zaprezentowano i omówiono wyniki badań ewaluacyjnych: Szanse i zagrożenia oraz potencjalne kierunki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce w ujęciu regionalnym. Wykonawca: konsorcjum firm Agrotec Sp. zo.o. oraz PAN IGiPZ, Ocena funkcjonowania systemu doradztwa rolniczego w Polsce w kontekście spełniania warunkowości ex ante zawartej w projekcie rozporządzenia PE i Rady w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Wykonawca: Collect Consulting SA, Ocena funkcjonowania lokalnych grup działania realizujących lokalną strategię rozwoju w ramach PROW Wykonawca: PSDB Sp. z o.o. Strona 119

120 Raporty z ww. badań zostały zamieszczone na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Przedstawiciele MRiRW przekazali członkom Komitetu również informacje o stanie prac nad projektem rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Funduszu Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) po 2013 roku oraz założeniach dotyczących programu rozwoju obszarów wiejskich na lata W dniach czerwca 2013 r. odbyło się XII posiedzenie Komitetu Monitorującego PROW Przedstawiciele instytucji zarządzającej przedstawili projekt Sprawozdania Rocznego z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata za 2012 rok, a KM PROW przyjął uchwałę o jego akceptacji. Podjęto również dwie uchwały w sprawie zmian Programu, które dotyczyły: zwiększenia budżetu działania Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju i zmniejszenia budżetu działania Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja (20 mln euro), zwiększenia budżetu działania Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych (38 mln euro) i zmniejszenia budżetów działań: Uławianie startu młodym rolnikom (28 mln euro) oraz Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów (10 mln euro). W dniu 21 czerwca 2013 r. odbyły się wizyty studyjne, podczas których członkowie Komitetu zapoznali się z projektami współfinansowanymi w ramach PROW w województwie mazowieckim. Wizytowane projekty zostały zrealizowane na obszarze funkcjonowania Lokalnej Grupy Działania Razem dla Radomki. Członkowie komitetu odwiedzili również Demonstracyjne Gospodarstwo Ekologiczne w Chwałowicach oraz Centrum Praktycznego Szkolenia w zakresie Małego Przetwórstwa w Radomiu, prowadzone przez CDR w Brwinowie, Odział w Radomiu. 3. W dniu 11 października 2013 r. odbyło się XIII posiedzenie Komitetu Monitorującego PROW Podjęto uchwałę Nr 83 w sprawie zatwierdzenia zmian tabel finansowych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Komitet zaakceptował zwiększenie budżetu działania Program rolnośrodowiskowy ( euro) i zmniejszenia budżetu działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej. Strona 120

121 4. W dniu 12 listopada 2013 r. odbyło się XIV posiedzenie Komitetu Monitorującego PROW Podjęto uchwały w sprawie zmian Programu, które dotyczyły: działania Program rolnośrodowiskowy Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w zakresie wprowadzenia progów degresywności, zmiany załącznika nr 15 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata w zakresie działania Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych poprzez wydłużenie czasu trwania pomocy państwa dla działania 226 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych do 31 grudnia 2015 r., zmian tabel finansowych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich polegających na zwiększeniu budżetu działania Ułatwianie startu młodym rolnikom (189 euro) oraz działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej (31 mln euro). Został zmniejszony budżet działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw ( 220 mln euro). W 2013 r. KM PROW podjął również 2 uchwały w ramach procedury obiegowej (zgodnie z 1 pkt 7 20 Regulaminu Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ), tj.: uchwałę Nr 78 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie zatwierdzenia podziału środków w ramach działań: Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa", Odnowa i rozwój wsi", Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej" objętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata uchwałę Nr 79 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 7 maja 2013 r. w sprawie wprowadzenia zmian w opisie działań informacyjno - promocyjnych oraz Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Wszystkie uchwały KM PROW są publikowane na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod adresem: i- rybolowstwa/prow /komitet- monitorujacy/uchwaly-komitetu-monitorujacego PROW ust 7 Regulaminu Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata stanowi, iż W przypadku spraw nie cierpiących zwłoki lub spraw nie wymagających specjalnego posiedzenia przewodniczący może przesłać członkom Komitetu na piśmie projekt uchwały w danej sprawie wraz z listem wyjaśniającym. Członkowie Komitetu powinni przesłać pisemną opinię co do projektu w terminie określonym w liście wyjaśniającym. Komitet przyjmuje uchwałę, jeśli ewentualne głosy przeciwne stanowią nie więcej niż 15% liczby członków komitetu z prawem głosu. Strona 121

122 IV.2. Zmiany PROW w 2013 roku W 2013 roku, w oparciu o przepisy rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006, instytucja zarządzająca PROW , trzykrotnie przekazała Komisji Europejskiej propozycje zmian Programu. 1. Dnia 7 czerwca 2013 r. instytucja zarządzająca PROW przesłała Komisji Europejskiej pierwszy pakiet zmian Programu. Przedkładany projekt zmian PROW dotyczył: 1) realokacji środków finansowych na działanie Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych z działań Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności oraz Wspieranie gospodarstw niskotowarowych, 2) realokacji środków finansowych na działanie Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej z działań: Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa oraz Odnowa i rozwój wsi. Komisja Europejska zatwierdziła proponowane zmiany w dniu r. (pismo znak: JSB/JW/ZF/ldz. D(2013) ). 2. Dnia 16 września 2013 r. instytucja zarządzająca PROW przesłała Komisji Europejskiej drugi pakiet zmian Programu. Przedkładany projekt zmian PROW dotyczył: 1) realokacji środków na działanie Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju z działania Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja, 2) realokacji środków na działanie Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych z działań: Ułatwianie startu młodym rolnikom. Komisja Europejska zatwierdziła proponowane zmiany w dniu r. (pismo znak: JSB/JW./ldz. D(2013) ). Strona 122

123 3. Dnia 26 listopada 2013 r. instytucja zarządzająca PROW przesłała Komisji Europejskiej trzeci pakiet zmian Programu. Przedkładany projekt zmian PROW dotyczył: 1) zastosowania mechanizmu degresywności i limitu powierzchni w działaniu Program rolnośrodowiskowy, 2) zwiększenia limitów zwierząt wspieranych w ramach Pakietu 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie w działaniu Program rolnośrodowiskowy, 3) zmiany załącznika nr 15 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata polegającą na wydłużeniu czasu trwania pomocy państwa dla działania 226 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych do 31 grudnia 2015 r., 4) realokacji środków na wsparcie projektów dotyczących różnorodności biologicznej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy. Środki (w kwocie ok. 58 mln euro) zostały przesunięte z działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej w zakresie Internetu szerokopasmowego, 5) realokacji środków na działanie Ułatwienie startu młodym rolnikom (w kwocie 189 mln euro) i działanie Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej (w kwocie 31 mln euro) z działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. Komisja Europejska zatwierdziła proponowane zmiany w dniu r. (pismo znak: ZF/JW./Lvdz D(2014)159618). Strona 123

124 IV.3. Podsumowanie głównych problemów napotkanych podczas zarządzania Programem W niniejszym rozdziale opisane zostały główne problemy, które wystąpiły w 2013 r. podczas wdrażania Programu, a także najważniejsze działania zaradcze. Ponadto, w załączniku nr 1 do sprawozdania znajduje się pełne zestawienie nowelizacji przepisów krajowych dotyczących Programu, w tym rozporządzeń wdrożeniowych dla poszczególnych działań PROW, natomiast w rozdziale IV.2 omówiono zmiany dokumentu programowego zatwierdzone przez Komitet Monitorujący i przedłożone Komisji Europejskiej. Działanie Ułatwianie startu młodym rolnikom W trakcie wdrażania działania stwierdzono możliwość stosowania różnego podejścia do sposobu obliczania wysokości zwrotów pomocy w przypadku niespełnienia przez beneficjenta więcej niż jednego warunku lub nieprzedłożenia w ARiMR więcej niż jednego dokumentu. Wątpliwości dotyczyły sumowania wysokości zwrotów pomocy. W 2013 r. doprecyzowano przepisy rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania, poprzez jednoznaczne ujęcie kwestii sumowania sankcji, przy jednoczesnym obniżeniu do 3% wysokości sankcji za nieprzedłożenie w terminie dokumentów. Ponadto, ze względu na liczne przypadki niewywiązania się, z przyczyn niezależnych od beneficjentów, ze zobowiązania do uzupełnienia wykształcenia w terminie 3 lat od dnia doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy, podjęto prace nad odpowiednią zmianą przepisów rozporządzenia (prace te zakończono już w 2014 r.). Nowelizacja polega na rozszerzeniu listy kategorii siły wyższej lub wyjątkowych okoliczności o przyczyny nieuzupełnienia wykształcenia, wynikające z cyklu nauczania lub terminu egzaminu zawodowego, oraz wydłużenie w takich przypadkach okresu na uzupełnienie wykształcenia o dodatkowe 9 miesięcy. Strona 124

125 Działanie Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów W odpowiedzi na pojawiające się sygnały o nieprawidłowościach w świadczeniu i rozliczaniu usług doradczych przez prywatne akredytowane podmioty doradcze kontynuowano działania naprawcze podjęte już w 2012 r. Działania te miały na celu wzmocnienie systemu kontroli w zakresie spełniania przez akredytowane podmioty doradcze warunków do udzielenia im akredytacji i warunków dotyczących sposobu i jakości świadczenia usług doradczych objętych akredytacją. Wśród tych działań należy wymienić: 1. zmianę rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach ww. działania, w zakresie zaostrzenia: zasad przyznawania pomocy, poprzez zniesienie możliwości dokonywania cesji płatności na rzecz upoważnionego podmiotu oraz wprowadzenie obowiązku parafowania każdej strony umowy cywilno-prawnej na świadczenie usług zawieranej pomiędzy tymi podmiotami, zasad rozliczenia usługi doradczej, poprzez wprowadzenie obowiązku rozliczenia bezgotówkowego przeprowadzonego poleceniem przelewu na rachunek bankowy; 2. wzmożone kontrole na miejscu (u rolnika), w celu zbadania każdego przypadku pod kątem wystąpienia nieprawidłowości w odniesieniu do niewłaściwie świadczonej usługi doradczej. Działanie Modernizacja gospodarstw rolnych W działaniu Modernizacja gospodarstw rolnych tryb przyznawania i wypłaty pomocy przewiduje możliwość występowania przez wnioskodawców o wydłużenie terminu na wykonanie określonych czynności w toku postępowania w sprawie przyznania lub wypłaty pomocy. Podmiot wdrażający mógł wyrazić zgodę na wydłużenie tego terminu do 6 miesięcy. Rozwiązanie to oddalało w czasie moment zakończenia weryfikacji wniosków o przyznanie pomocy. W związku ze zbliżającą się datą zakończenia realizacji Programu zaistniała konieczność usprawnienia procesu oceny wniosków. W związku z tym dokonano skrócenia okresu, o który jest możliwe przedłużenie terminu na wykonanie określonych czynności w toku postępowania w sprawie przyznania pomocy z 6 miesięcy do 30 dni. Ponadto, w związku ze zdarzającymi się przekroczeniami terminów dotyczących zakończenia przez beneficjentów realizacji operacji lub złożenia wniosku o płatność ostateczną, co powodowałoby odmowę wypłaty pomocy dla beneficjentów, którzy zrealizowali inwestycję i osiągnęli jej cel, wprowadzono przepisy umożliwiające ARiMR udzielenie zgody na zakończenie operacji po upływie wskazanych w umowie terminów, o nie więcej niż 6 miesięcy. Pozostawiono jednak datę 30 czerwca 2015 r. jako ostateczny termin złożenia wniosków o płatność. Strona 125

126 Działanie Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej W 2013 roku wprowadzono zmiany w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach ww. działania. W związku ze zdarzającymi się przekroczeniami terminów dotyczących zakończenia przez beneficjentów realizacji operacji lub złożenia wniosku o płatność ostateczną, co powodowałoby odmowę wypłaty pomocy dla beneficjentów, którzy zrealizowali inwestycję i osiągnęli jej cel, wprowadzono zapisy umożliwiające ARiMR udzielenie zgody na zakończenie operacji po upływie wskazanych w umowie terminów, o nie więcej niż 6 miesięcy. Pozostawiono jednak datę 30 czerwca 2015 r. jako ostateczny termin złożenia wniosków o płatność. W celu lepszego ukierunkowania pomocy, w ramach nowelizacji rozporządzenia, wskazano podmioty mające pierwszeństwo w zakresie możliwości uzyskania pomocy, a także ustanowiono kryteria wyboru operacji (odchodząc od zasady udzielania wsparcia według kolejności złożenia wniosku o przyznanie pomocy). W obowiązującym wcześniej rozporządzeniu MRiRW wskazano warunek dotyczący ekonomicznego uzasadnienia operacji. Problemy interpretacyjne tak sformułowanego zapisu spowodowały, że w ramach nowelizacji określono kryteria, według których ocenia się zasadność ekonomiczną operacji, szczególnie w zakresie racjonalności jej kosztów i oceny zdolności wnioskodawcy do jej zrealizowania i osiągnięcia tym samym jej celów. Działanie Program rolnośrodowiskowy Dotychczas obowiązujące rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy było wielokrotnie nowelizowane. Wprowadzanie zmian miało na celu uproszczenie przepisów oraz ich ujednolicenie z przepisami dotyczącymi płatności bezpośrednich w związku ze stosowaniem jednego wniosku o przyznanie płatności. Ponadto, przy wprowadzaniu zmian wykorzystano doświadczenia z realizacji działania. Z tego względu w 2013 roku zostało wprowadzone rozporządzenie uwzględniające dotychczasowe zmiany i uchylające dotychczas obowiązujące rozporządzenie. Ponadto, doświadczenia wynikające z realizacji działania w roku 2013 spowodowały konieczność wprowadzenia dalszych zmian w rozporządzeniu. Najważniejsze zmiany odnosiły się przede wszystkim do kwestii: zasad przyznawania płatności w przypadku przeniesienia posiadania gospodarstwa, śmierci rolnika lub następstwa prawnego, nieuruchamiania naborów w ramach wariantów sadowniczych Pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne. Strona 126

127 Działanie Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne W 2013 roku zaistniała potrzeba doprecyzowania przepisów dotyczących postępowania w przypadku stwierdzonych niezgodności w wyniku wizytacji na miejscu oraz przepisów związanych z wymogiem przekwalifikowania na las zalesionego gruntu. Ponadto stwierdzono, że termin na złożenie wniosku o pomoc przez przejmującego grunty objęte zobowiązaniem zalesieniowym jest zbyt krótki (35 dni) i należy go wydłużyć do 3 miesięcy. W związku z tym wprowadzono odpowiednie zmiany w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach ww. działania. Działanie Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych W związku z faktem, iż w 2012 r. na obszarach będących pod nadzorem Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych (RDLP) w Toruniu i RDLP Gdańsk wystąpiła klęska trąby powietrznej, zaistniała potrzeba uaktualnienia listy nadleśnictw uprawnionych do ubiegania się o pomoc w ramach Schematu I ww. działania. Ponadto konieczne było dostosowanie przepisów rozporządzenia do regulacji zawartych w unijnych rozporządzeniach dotyczących przepisów przejściowych, zgodnie z którymi zobowiązania w ramach działań inwestycyjnych (w tym również w przypadku działania 226) będzie można podejmować do końca 2015 r. W związku z powyższym w 2013 r. zmieniono rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach ww. działania. Działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej oraz Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw W ramach ww. działań wspiera się różnego rodzaju działalności pozarolnicze, wymienione w przepisach krajowych na podstawie Polskiej Klasyfikacji Działalności. Odnotowano, że duży udział we wspieranych działalnościach mają działalności usługowe wspomagające produkcję roślinną i zwierzęcą. W związku z tym, ze względu na potrzebę rozwoju również innych rodzajów działalności na obszarach wiejskich, zrezygnowano ze wsparcia tego rodzaju działalności gospodarczej na obszarach wiejskich. Strona 127

128 W ww. działaniach określono, że o pomoc może ubiegać się osoba fizyczna, która jest pełnoletnia i nie ukończyła 60 roku życia jest to jedno z kryteriów definiujących grupę docelową, do której kierowana jest pomoc. W związku z prognozami Głównego Urzędu Statystycznego dotyczącymi starzenia się społeczeństwa uznano, że uzasadnione jest wspieranie aktywności zawodowej obywateli, którzy chcą prowadzić taką aktywność bez względu na wiek i zrezygnowano z tego kryterium. W ww. działaniach tryb przyznawania i wypłaty pomocy przewiduje możliwość występowania przez wnioskodawców o wydłużenie terminu na wykonanie określonych czynności w toku postępowania w sprawie przyznania lub wypłaty pomocy. Podmiot wdrażający mógł wyrazić zgodę na wydłużenie tego terminu do 6 miesięcy. Rozwiązanie to oddalało w czasie moment zakończenia rozpatrywania wniosków o przyznanie pomocy. W związku ze zbliżającą się datą zakończenia realizacji Programu zaistniała konieczność usprawnienia procesu oceny wniosków. W związku z tym dokonano skrócenia okresu, o który jest możliwe przedłużenie terminu na wykonanie określonych czynności w toku postępowania w sprawie przyznania pomocy z 6 miesięcy do 30 dni. Ponadto, w związku ze zdarzającymi się przekroczeniami terminów dotyczących zakończenia przez beneficjentów realizacji operacji lub złożenia wniosku o płatność ostateczną, co powodowałoby odmowę wypłaty pomocy dla beneficjentów, którzy zrealizowali inwestycję i osiągnęli jej cel, wprowadzono przepisy umożliwiające ARiMR udzielenie zgody na zakończenie operacji po upływie wskazanych w umowie terminów, o nie więcej niż 6 miesięcy. Pozostawiono jednak datę 30 czerwca 2015 r. jako ostateczny termin złożenia wniosków o płatność. Działanie Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju W związku z potrzebą podniesienia poziomu zakontraktowania środków w ramach działania 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju, a tym samym zwiększenia liczby składanych wniosków o przyznanie pomocy, w roku 2013 rozpoczęto procedurę zmiany przepisów rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach ww. działania. Nowelizacja, mając na celu zachęcenie beneficjentów do składania wniosków o przyznanie pomocy w ramach ostatnich konkursów ogłaszanych przez LGD, wydłuża termin w jakim możliwe jest realizowanie operacji oraz składanie wniosków o płatność ostateczną z 31 grudnia 2014 r. do 31 marca 2015 r. Dodatkowo z uwagi na wysoki poziom odrzuconych wniosków o przyznani e pomocy w ramach tego działania (od ok. 5% w przypadku operacji typu Odnowa i rozwój wsi aż po prawie 50% w ramach operacji typu Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw ) umożliwiono wybór operacji w ramach ostatnich konkursów do 150% limitu zamiast dotychczasowych 120%. Taki zabieg powinien pozwolić na pełne wykorzystanie dostępnego w ramach danej LSR limitu. Strona 128

129 W ww. działaniu tryb przyznawania i wypłaty pomocy przewiduje możliwość występowania przez wnioskodawców o wydłużenie terminu na wykonanie określonych czynności w toku postępowania w sprawie przyznania lub wypłaty pomocy. Podmiot wdrażający mógł wyrazić zgodę na wydłużenie tego terminu do 6 miesięcy. Rozwiązanie to oddalało w czasie moment zakończenia rozpatrywania wniosków o przyznanie pomocy. W związku ze zbliżającą się datą zakończenia realizacji Programu zaistniała konieczność usprawnienia procesu oceny wniosków. W związku z tym dokonano skrócenia okresu, o który jest możliwe przedłużenie terminu na wykonanie określonych czynności w toku postępowania w sprawie przyznania pomocy z 6 miesięcy do 30 dni. Przewiduje się, że finalizacja prac nad nowelizacją rozporządzenia nastąpi w pierwszej połowie 2014 r. Strona 129

130 Roczne spotkanie przeglądowe PROW za rok 2013 Zgodnie z art. 83 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w dniu 18 grudnia 2013 r. odbyło się roczne spotkanie przeglądowe PROW Podczas spotkania omówniono m.in. kwestie dotyczące: sprawozdania z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich za 2012 rok, postępu w realizacji PROW od października 2013 r., Krajowego Planu Strategicznego, wyników audytu z 2013 r. dotyczącego wsparcia rolnictwa ekologicznego (jabłonie), modyfikacji PROW wysłannej przez stronę polską w dniu 26 listopada 2013 r., systemu Jakości Mięsa w Polsce (QMP) (postęp dokonany od czasu zatwierdzenia systemu przez służby KE). Podczas spotkania zostały również omówione kwestie dotyczące przyszłego okresu programowania Informacje dotyczące sposobu realizacji postulatów w zakresie PROW zgłoszonych przez przedstawicieli Komisji Europejskiej na rocznym spotkaniu przeglądowym PROW za 2013 r. przedstawione zostały poniżej. 1. Krajowy Plan Strategiczny Polska przekazała KE zmodyfikowany Krajowy Plan Strategiczny przed 30 czerwca 2013 r., tj. w terminie, który jest zgodny z art. 3 ust. 3 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i jest ostatecznym terminem przekazania takich zmian. Podczas spotkania rocznego omówiono uwagi KE dotyczące przedstawionej modyfikacji KPS. Ze względu na brak formalnej możliwości uwzględnienia tych uwag w treści KPS, Polska przekaże swoje wyjaśnienia do zgłoszonych przez KE wątpliwości przy okazji Sprawozdania zbiorczego z realizacji KPS, które zostanie przekazane do KE nie później niż do dnia 1 października 2014 r. Strona 130

131 2. Działanie Program rolnośrodowiskowy KE- Przedstawiciele KE poprosili o przedstawienie przez Polskę strategii rolnictwa ekologicznego, jako dokumentu stanowiącego podstawę do przyszłego PROW PL W dniu 20 maja 2014 r. kierownictwo MRiRW zaakceptowało dokument pn. Ramowy Plan Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata Dokument został przekazany do konsultacji społecznych. 3. Działanie Ułatwianie startu młodym rolnikom KE Władze PL zostały poinformowane, że w połowie stycznia 2014 r. otrzymają uwagi dotyczące modyfikacji PROW , która dotyczyła m.in. propozycji przesunięcia środków z działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw do działań Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej oraz Ułatwianie startu młodym rolnikom. W celu ułatwienia procesu zatwierdzania ww. zmiany Programu, służby KE zaleciły rozważenie następujących kwestii dotyczących działania Ułatwianie startu młodym rolnikom : 1) zwiększenie wysokości premii dla młodego rolnika do euro, 2) utrzymanie w gospodarstwie młodego rolnika przynajmniej jednego miejsca pracy przynajmniej przez jeden rok 1 AWU (roczna jednostka pracy), 3) wprowadzenie minimum punktowego, od którego może być przyznana pomoc. PL- Zalecenie nr 1 zostało zrealizowane poprzez dokonanie odpowiedniej zmiany w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (14. modyfikacja) oraz rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 października 2007 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata zostało opublikowane w dniu 18 kwietnia 2014 r. i weszło w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, tj. 19 kwietnia 2014 r. (Dz. U z 2014 r. poz. 501). Kwota premii została podwyższona z zł do zł (24 154,6 euro), zgodnie z zaleceniem Komisji Europejskiej. Strona 131

132 Zalecenie nr 2 było przedmiotem oficjalnych konsultacji z Komisją Europejską. W piśmie z dnia 23 stycznia 2014 r. strona polska, odnosząc się do kwestii zapewnienia przynajmniej jednego miejsca pracy w gospodarstwie młodego rolnika, zauważyła, iż w polskich warunkach gospodarstwa o powierzchni powyżej 10 ha zapewniają ponad 1 AWU. A zatem, kryterium w zakresie minimalnej powierzchni gospodarstwa (średnia krajowa, która w roku 2012 wyniosła 10,38 ha), gwarantuje wspieranie wyłącznie takich gospodarstw, któ re dzięki odpowiedniemu areałowi zapewniają młodemu rolnikowi pracę w wymiarze co najmniej 1 etatu w pełnym wymiarze pracy (1 AWU). Odpowiadając na stanowisko PL, Komisja Europejska, pismem z dnia 24 stycznia 2014 r., znak: ZF/JW/lvdz D(2014) , zaakceptowała ww. argumentację i wyraziła zgodę na dokonanie realokacji. Zalecenie nr 3 zostało zrealizowane poprzez wprowadzenie minimum punktowego, od którego może być przyznana pomoc, w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 października 2007 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2014 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , w pierwszej kolejności pomoc przysługuje wnioskodawcom, którzy uzyskali największą liczbę punktów, przy czym pomoc jest przyznawana, jeżeli wnioskodawca uzyskał co najmniej 7 punktów. Określenie minimum punktowego na ww. poziomie jest wynikiem m.in. konsultacji publicznych i uzgodnień międzyresortowych projektu rozporządzenia zmieniającego. Strona 132

133 IV.4. Wykorzystanie Pomocy technicznej przez podmioty zaangażowanie w realizację Programu Limit środków dla działania PROW [EUR] Środki zakontraktowane (EFRROW) Środki wypłacone (EFRROW) publiczne ogółem środki EFRROW % % ,50 53,96 Wnioski o przyznanie Pomocy technicznej przyjmowane są od dnia 11 marca 2009 r. Nabór wniosków ma charakter ciągły. Do końca okresu sprawozdawczego wpłynęło wniosków na kwotę ,59 zł, z czego w ramach: Schematu I 969 wniosków na kwotę ,80 zł, Schematu II 399 wniosków na kwotę ,64 zł, Schematu III wniosków na kwotę ,15 zł. W okresie objętym sprawozdaniem w ramach Pomocy technicznej wpłynęły 683 wnioski na łączną kwotę wnioskowaną ,02 zł, z czego w ramach: Schematu I 222 wnioski na kwotę ,87 zł, Schematu II 93 wnioski na kwotę ,35 zł, Schematu III 368 wniosków na kwotę ,80 zł. Do końca 2013 r. podpisano umów na kwotę ,68 zł, co stanowi 59,50% limitu przeznaczonego na realizację Pomocy technicznej, z czego w ramach: Schematu I 864 umowy na kwotę zł, Schematu II 376 umów na kwotę ,68 zł, Schematu III umów na kwotę zł. W okresie sprawozdawczym podpisano 655 umów na kwotę zł 21. Do końca okresu objętego sprawozdaniem do Centrali ARiMR wpłynęły wnioski o płatność na kwotę ,40 zł. Zrealizowano na rzecz 22 beneficjentów płatności na kwotę ,89 zł, z czego w ramach: Schematu I płatności na kwotę ,05 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 233 płatności na kwotę ,16 zł, 21 Informacje dotyczące realizacji Pomocy technicznej w okresie sprawozdawczym w rozdziale IV.2 sprawozdania okresowego za 2013 r. zostały wyliczone jako różnica danych w ujęciu kumulatywnym na dzień 31 grudnia 2013 r. i na dzień 31 grudnia 2012 r. Podana kwota nie zawiera aneksów zawartych w 2013 r. Strona 133

134 Schematu II płatności na kwotę ,39 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 89 płatności na kwotę ,61 zł, Schematu III płatności na kwotę ,45 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 382 płatności na kwotę ,29 zł. W okresie sprawozdawczym kwota zrealizowanych płatności wyniosła ,64 zł. Efekty realizacji Pomocy technicznej Do końca 2013 r. zkończono realizację opracji. Schemat I Wzmocnienie systemu zarządzania, monitorowania, wdrażania, kontroli i oceny stopnia realizacji Programu: sfinansowano ponad 12 tys. etatów dla ponad 15 tys.pracowników 22, zakupiono jednostek sprzętu komputerowego, sfinansowano blisko 240 tys. szkoleń krajowych, 542 kursów językowych, 225 studiów podyplomowych, 83,33 szkoleń zagranicznych oraz 47 zagranicznych wizyt studyjnych i stazy, wykonano kontroli, wykonano 197 ekspertyz, zakupiono 338 sztuk systemów informatycznych, sfinansowano 20 posiedzeń Komitetu Monitorującego oraz 24 posiedzeń grup roboczych KM, zakupiono 16 środków transportu, sfinansowano 2 oceny realizacji Programu, 22 Dane ujęte narastająco od początku wdrażania pomocy technicznej, opracowane w oparciu o informacje przekazane przez beneficjentów w ramach wniosków o płatność. Strona 134

135 Schemat II Działania informacyjne i promocyjne: opracowano oraz wydano sztuk materiałów informacyjnych (w tym publikacji) oraz sztuk materiałów promocyjnych (w tym gadżetów), sfinansowano działań promocyjnych w mediach, zorganizano konferencji, spotkań promocyjno-informacyjnych dla uczestników, przygotowano ,5 tablic lub znaków informacyjnych, zrealizowano 99 szkoleń krajowych dla pracowników zajmujących się działaniami informacyjnymi i promocyjnymi, zakupiono 25 jednostek sprzętu komputerowego, sfinansowano 31,99 etatów dla 40 pracowników (oprócz pracowników zatrudnionych w punktach informacyjnych) oraz 7,36 etatów dla 8 pracowników w punktach informacyjnych 23, sfinansowano 4 studia podyplomowe dla pracowników zajmujących się działaniami informacyjnymi i promocyjnymi, Schemat III Stworzenie i utrzymanie krajowej sieci obszarów wiejskich (KSOW): na potrzeby stworzenia i utrzymania struktury KSOW: przeprowadzono 255 szkoleń krajowych, sfinansowano 524,64 etatów dla 665 pracowników 23, zakupiono 93 jednostek sprzętu komputerowego, sfinansowano 210,5 spotkań dotyczących KSOW, 24 zagranicznych wizyt/staży studyjnych, 17 kursów językowych i 3 studiów podyplomowych, wydano 500 broszur i publikacji, na potrzeby realizacji planu działania KSOW: opracowano oraz wydano sztuk materiałów informacyjno - promocyjnych (w tym publikacji) oraz sztuk materiałów informacyjno - promocyjnych (w tym gadżetów reklamowych), zorganizowano konferencji, spotkań promocyjno-informacyjnych dla uczestników, sfinansowano 316 wizyt w krajach Unii Europejskiej oraz 123 krajowych wizyt studyjnych, zorganizowano 457 targów/wystaw, wykonano 54 ekspertyz i analiz. 23 Dane ujęte narastająco od początku wdrażania pomocy technicznej, opracowane w oparciu o informacje przekazane przez beneficjentów w ramach wniosków o płatność. Strona 135

136 IV.4.1 Wykorzystanie Pomocy technicznej przez instytucję zarządzającą Do końca 2013 r. instytucja zarządzająca złożyła 225 wniosków o przyznanie Pomocy technicznej na kwotę ,01 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 54 wnioski na kwotę zł. Podpisano 217 umów na kwotę zł, w tym w okresie sprawozdawczym 55 umów na kwotę zł. Podpisane umowy dotyczyły: wzmocnienia systemu zarządzania, monitorowania, kontroli i oceny stopnia realizacji Programu 105 umów na kwotę zł, w tym w okresie sprawozdawczym - 26 umów na kwotę zł, stworzenia i utrzymania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich 81 umów na kwotę zł, w tym w okresie sprawozdawczym 23 umowy na kwotę zł, wdrożenia sprawnego i efektywnego funkcjonowania systemu informacji i promocji PROW oraz następnego okresu programowania 31 umów na kwotę zł, w tym w okresie sprawozdawczym - 6 umów na kwotę zł. Do końca okresu sprawozdawczego instytucja zarządzająca zakończyła realizację 189 operacji na kwotę ,06 zł. W okresie sprawozdawczym dokonano rozliczenia 58 operacji na kwotę ,30 zł. Wykres IV-1 Struktura operacji zrealizowanych przez instytucję zarządzającą w ramach Pomocy technicznej PROW % 50% 15% Schemat I Schemat II Schemat III Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 136

137 IV.4.2 Wykorzystanie Pomocy technicznej przez podmioty wdrażające Podmioty wdrażające PROW do końca 2013 r. złożyły wniosków o przyznanie Pomocy technicznej na kwotę ,43 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 625 wniosków na kwotę ,02 zł. Do końca okresu sprawozdawczego podpisano umów na kwotę ,68 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 596 umów na kwotę zł. Podpisane do końca okresu sprawozdawczego umowy dotyczyły: stworzenia i utrzymania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich umów na kwotę zł, w tym w okresie sprawozdawczym umów na kwotę zł, umożliwienia sprawnego funkcjonowania podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie, wdrażanie, kontrolę, monitoring i ocenę PROW 744 umowy na kwotę zł, w tym w okresie sprawozdawczym umowy na kwotę zł, wdrożenia sprawnego i efektywnego funkcjonowania systemu informacji i promocji PROW oraz następnego okresu programowania 345 umów na kwotę ,68 zł, w tym w okresie sprawozdawczym - 83 umowy na kwotę zł. Do końca okresu sprawozdawczego podmioty wdrażające zakończyły realizację operacji na kwotę ,50 zł. W okresie sprawozdawczym dokonano rozliczenia 617 operacji ,81 zł. Strona 137

138 Wykres IV-2 Struktura operacji zrealizowanych przez podmioty wdrażające w ramach Pomocy technicznej PROW % 34% 16% Schemat I Schemat II Schemat III Źródło: opracowanie własne na podstawie dane ARiMR Strona 138