Sprawozdanie z realizacji działań w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

Transkrypt

1

2 Sprawozdanie z realizacji działań w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Sprawozdanie za 2010 r. Numer sprawozdania 4/2010 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ul. Wspólna Warszawa 1

3 SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI DZIAŁAŃ W RAMACH PROGRAMU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA Roczne Końcowe Okres sprawozdawczy Od do Numer sprawozdania 4/ Numer i nazwa Programu CCI No: 2007PL06RPO001 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Nazwa instytucji zarządzającej Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 4. Siedziba i adres podmiotu Ul. Wspólna 30 przygotowującego Warszawa sprawozdanie Imię i nazwisko osoby 5. odpowiedzialnej za realizację Tadeusz Nalewajk Podsekretarz Stanu Programu 6. Imię (imiona) i nazwisko osoby uprawnionej do Piotr Krzysiak kontaktu 7. Numer telefonu i faksu osoby uprawnionej do kontaktu tel , fax.: Adres poczty elektronicznej osoby uprawnionej do Piotr.Krzysiak@minrol.gov.pl kontaktu Strona 2

4 DEKLARACJA ZGODNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU Z POLITYKAMI WSPÓLNOTY Na podstawie przeprowadzonych kontroli i audytu oświadczam, że Program był realizowany zgodnie z prawem wspólnotowym, obejmującym w szczególności przestrzeganie reguł konkurencji, reguł dotyczących zamówień publicznych, ochrony i poprawy stanu środowiska oraz promowania równości płci i niedyskryminacji Tak Nie Zgodnie z zapisami Programu, działania są realizowane zgodnie z ustawodawstwem wspólnotowym, w tym dotyczącym równouprawnienia kobiet i mężczyzn. Odpowiednie mechanizmy zapewniające zgodność z polityką równości płci zostały zapewnione na etapach: programowania (kryteria dostępu do pomocy w ramach Programu zostały określone w taki sposób, aby żadna z płci nie była dyskryminowana ani faworyzowana), wdrażania (o przyznaniu wsparcia decyduje spełnienie warunków udzielenia pomocy, które mają charakter obiektywnych i przejrzystych kryteriów związanych z celem danego instrumentu lub wynikają z prawa wspólnotowego), a także monitorowania oraz oceny (zgodnie z ust. 3 art. 81 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w przypadkach, w których pozwala na to charakter pomocy, dane odnoszące się do wskaźników monitorowania dzieli się według płci i wieku beneficjentów, co pozwala pozyskiwać dane ukazujące udział mężczyzn i kobiet w Programie, jednocześnie zaś w oparciu o wartości wskaźników monitorowania oraz przeprowadzone badania i ekspertyzy będzie możliwe analizowanie danych w podziale na płeć i w rezultacie dokonanie oceny instrumentów wsparcia ze względu na przestrzeganie zasad polityki równości podczas ich realizacji oraz potencjalny wpływ wsparcia na równość szans kobiet i mężczyzn). Strona 3

5

6 SPIS TREŚCI I. ZMIANA WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU... 8 I.1. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH BEZPOŚREDNI WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU... 8 I.2. ZMIANA POLITYK WSPÓLNOTOWYCH I KRAJOWYCH MAJĄCE WPŁYW NA SPÓJNOŚĆ POMIĘDZY EFRROW I INNYMI INSTRUMENTAMI FINANSOWYMI II. PRZEBIEG REALIZACJI DZIAŁAŃ PROGRAMU II. 1. STAN PRAC LEGISLACYJNYCH II. 2 REALIZACJA POSZCZEGÓLNYCH DZIAŁAŃ W RAMACH OSI OŚ 1: POPRAWA KONKURENCYJNOŚCI SEKTORA ROLNEGO I LEŚNEGO DZIAŁANIE: 111 SZKOLENIA ZAWODOWE DLA OSÓB ZATRUDNIONYCH W ROLNICTWIE I LEŚNICTWIE DZIAŁANIE: 112 UŁATWIANIE STARTU MŁODYM ROLNIKOM DZIAŁANIE: 113 RENTY STRUKTURALNE DZIAŁANIE: 114 KORZYSTANIE Z USŁUG DORADCZYCH PRZEZ ROLNIKÓW I POSIADACZY LASÓW DZIAŁANIE: 121 MODERNIZACJA GOSPODARSTW ROLNYCH DZIAŁANIE: 123 ZWIĘKSZANIE WARTOŚCI DODANEJ PODSTAWOWEJ PRODUKCJI ROLNEJ I LEŚNEJ DZIAŁANIE: 125 POPRAWIANIE I ROZWIJANIE INFRASTRUKTURY ZWIĄZANEJ Z ROZWOJEM I DOSTOSOWYWANIEM ROLNICTWA I LEŚNICTWA DZIAŁANIE: 126 PRZYWRACANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI ROLNEJ ZNISZCZONEGO W WYNIKU WYSTĄPIENIA KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH ORAZ WPROWADZENIE ODPOWIEDNICH DZIAŁAŃ ZAPOBIEGAWCZYCH DZIAŁANIE: 132 UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI DZIAŁANIE: 133 DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE DZIAŁANIE: 142 GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH OŚ 2: POPRAWA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I OBSZARÓW WIEJSKICH DZIAŁANIE: 211, 212 WSPIERANIE GOSPODAROWANIA NA OBSZARACH GÓRSKICH I INNYCH OBSZARACH O NIEKORZYSTNYCH WARUNKACH GOSPODAROWANIA (ONW) DZIAŁANIE: 214 PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY (PŁATNOŚCI ROLNOŚRODOWISKOWE) 71 DZIAŁANIE: 221, 223 ZALESIANIE GRUNTÓW ROLNYCH ORAZ ZALESIANIE GRUNTÓW INNYCH NIŻ ROLNE DZIAŁANIE: 226 ODTWARZANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI LEŚNEJ ZNISZCZONEGO PRZEZ KATASTROFY ORAZ WPROWADZANIE INSTRUMENTÓW ZAPOBIEGAWCZYCH OŚ 3: JAKOŚĆ ŻYCIA NA OBSZARACH WIEJSKICH I RÓŻNICOWANIE GOSPODARSKI WIEJSKIEJ DZIAŁANIE: 311 RÓŻNICOWANIE W KIERUNKU DZIAŁALNOŚCI NIEROLNICZEJ DZIAŁANIE: 312 TWORZENIE I ROZWÓJ MIKROPRZEDSIĘBIORSTW DZIAŁANIE: 321 PODSTAWOWE USŁUGI DLA GOSPODARKI I LUDNOŚCI WIEJSKIEJ DZIAŁANIE: 313, 322, 323 ODNOWA I ROZWÓJ WSI Oś 4: LEADER DZIAŁANIE: 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU DZIAŁANIE 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU REALIZACJA MAŁYCH PROJEKTÓW Strona 5

7 DZIAŁANIE 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU POPRZEZ REALIZACJĘ OPERACJI Z ZAKRESU RÓŻNICOWANIA W KIERUNKU DZIAŁALNOŚCI NIEROLNICZEJ DZIAŁANIE 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU POPRZEZ REALIZACJĘ OPERACJI Z ZAKRESU TWORZENIA I ROZWOJU MIKROPRZEDSIĘBIORSTW DZIAŁANIE 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU POPRZEZ REALIZACJĘ OPERACJI Z ZAKRESU ODNOWY I ROZWOJU WSI DZIAŁANIE: 421 WDRAŻANIE PROJEKTÓW WSPÓŁPRACY DZIAŁANIE: 431 FUNKCJONOWANIE LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA, NABYWANIE UMIEJĘTNOŚCI I AKTYWIZACJA III. FINANSOWA REALIZACJA PROGRAMU III.1. Realizacja finansowa Programu na poziomie osi i działań III.2. Windykacja należności III.3. Zestawienia dotyczące realizacji finansowej Programu IV. PODSUMOWANIE DZIAŁALNOŚCI W ZAKRESIE BIEŻĄCEJ OCENY IV.1. Organizacja systemu ewaluacji IV.2. Ewaluacja bieżąca IV.2.1. Oceny i analizy tematyczne: IV.2.2. Raporty wymagane na podstawie przepisów rozporządzenia nr 1698/ V. DZIAŁANIA PODEJMOWANE W CELU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI I SKUTECZNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU V.1. Organizacja systemu monitorowania V.2. Zmiany PROW w 2010 roku V.3. Podsumowanie głównych problemów napotkanych podczas zarządzania Programem V.4. Wykorzystanie pomocy technicznej przez podmioty zaangażowanie w realizację Programu V.4.1. Wykorzystanie pomocy technicznej przez instytucję zarządzającą V.4.2. Wykorzystanie pomocy technicznej przez podmioty wdrażające V.4.3. Wykorzystanie pomocy technicznej przez pozostałe podmioty zaangażowane w realizację Programu V.4.4. Wykorzystanie pomocy technicznej na tworzenie i funkcjonowanie Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich V.5. Realizacja zadań w zakresie informowania i rozpowszechniania informacji o Programie. 197 VI. INFORMACJE O WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW ODZYSKANYCH OD BENEFICJENTÓW VII. ZAŁĄCZNIKI DO SPRAWOZDANIA Strona 6

8 SŁOWNIK ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ARR Agencja Rynku Rolnego CMEF EFRROW Common Monitoring and Evaluation Framework Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich FAPA Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa IZ instytucja zarządzająca KSOW Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich LGD Lokalna Grupa Działania LSR Lokalna Strategia Rozwoju MRiRW Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ONW Obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania PROW 2004 Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata PROW 2007 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata UM Urząd marszałkowski WPR Wspólna Polityka Rolna Strona 7

9 I. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU W 2010 roku tendencje zaobserwowane w Polsce w zakresie kształtowania się głównych wskaźników makroekonomicznych nie wykazywały istotnego, bezpośredniego wpływu na wdrażanie PROW Czynnikiem, który od początku wdrażania Programu był i nadal pozostaje okolicznością utrudniającą proces zarządzania jest zmieniający się kurs PLN/EUR. Zawarty w niniejszym rozdziale opis sytuacji społecznogospodarczej Polski w roku 2010 przedstawia charakterystykę podstawowych kategorii makroekonomicznych, a zaprezentowane poniżej informacje w większości przypadków opierają się na charakterystyce porównawczej danych gospodarczych za 2010 rok w odniesieniu do roku bazowego jakim był rok Dodatkowo, opis niektórych zjawisk został uzupełniony o informację dotyczącą charakterystyki gospodarki krajowej na tle UE27. I.1. ZMIANY WARUNKÓW OGÓLNYCH MAJĄCYCH BEZPOŚREDNI WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU Od kilku ostatnich lat, gospodarka Polska należy do najszybciej i najintensywniej rozwijających się gospodarek w Unii Europejskiej. W 2010 roku stopniowo umacniały się pozytywne tendencje w polskiej gospodarce, po spowolnieniu w 2009 r. wywołanym zjawiskami kryzysowymi o zasięgu światowym. PKB w 2010 r. w Polsce wzrósł o 3,8%, co plasowało Polskę wśród krajów Unii Europejskiej o najszybszym tempie wzrostu i pod tym względem polska gospodarka ustąpiła jedynie Szwecji, Słowacji oraz Niemcom. Spośród najważniejszych tendencji makroekonomicznych, które charakteryzują rok 2010 w Polsce należy zauważyć następujące trendy: wiodąca rola popytu krajowego jako czynnika wzrostu gospodarczego, wzrost niekorzystnego salda bilansu handlowego z zagranicą, wzrost wartości dodanej brutto w gospodarce, głównie za sprawą wzrostu produkcji przemysłowej, nieznaczny wzrost realnych wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw oraz wzrost siły nabywczej emerytur i rent z pozarolniczego systemu ubezpieczeń, deficyt budżetowy na poziomie 44,6 mld zł (dochody budżetu państwa w okresie styczeńgrudzień 2010 r. wyniosły 250,3 mld zł, wydatki zaś kształtowały się na poziomie 294,9 mld zł), aprecjacja polskiej waluty w stosunku do dolara i euro. Strona 8

10 Tabela I 1 Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Polski w latach Wyszczególnienie Dynamika (rok poprzedni=100) PKB 103,9 105,3 103,6 106,2 106,8 105,1 101,7 103,8 Wartość dodana brutto w: przemyśle 107,8 110,5 103,5 110,0 110,1 106,8 99,7 109,2 budownictwie 97,1 101,8 107,8 111,6 110,8 104,6 109,9 103,8 usługach rynkowych 102,5 104,2 103,6 105,5 106,5 105,9 100,9 101,5 Popyt krajowy 102,7 106,2 102,5 107,3 108,7 105,6 99,0 103,9 Spożycie ogółem 102,6 104,3 102,7 105,2 104,6 106,1 102,0 103,2 W tym: spożycie indywidualne 102,0 104,7 102,1 105,0 104,9 105,7 102,1 103,2 nakłady brutto na środki trwałe 99,9 106,4 106,5 114,9 117,6 109,6 98,9 98,0 Eksport towarów (EUR) 109,3 125,6 119,6 123,1 115,8 114,1 84,5 119,5 Import towarów (EUR) 103,2 118,2 113,8 124,2 119,4 118,3 75,5 121,7 Ceny towarów i usług konsumpcyjnych: XII w relacji do XII 101,7 104,4 100,7 101,4 104,0 103,3 103,5 103,1 średnio w roku 100,8 103,5 102,1 101,0 102,5 104,2 103,5 102,6 Przeciętne wynagrodzenie realne 103,2 104,0 104,0 104,1 108,6 109,4 105,4 104,0 Stopa bezrobocia (31 XII) w % 20,0 19,0 17,6 14,8 11,2 9,5 12,1 12,3 Średni kurs urzędowy EUR wg Narodowego Banku 4,3978 4,5340 4,0254 3,8951 3,7829 3,5166 4,3273 3,9946 Polskiego (w PLN) Źródło: GUS, Ministerstwo Gospodarki, NBP Strona 9

11 PRODUKT KRAJOWY BRUTTO I OGÓLNA KONDYCJA GOSPODARKI Wartość Produktu Krajowego Brutto w skali całego roku wg wstępnych szacunków GUS, wobec danych z roku 2009, wzrosła o 3,8%. Najniższe tempo wzrostu gospodarczego w Polsce odnotowywane było w pierwszych miesiącach 2010 roku. Zgodnie z danymi GUS, w I kwartale 2010 wskaźnik wzrostu PKB wyniósł jedynie 3,0%, by w kolejnych dwóch kwartałach osiągnąć odpowiednio wartości 3,5% oraz 4,2%. Wg ostatnich dostępnych danych, wzrost produkcji w IV kwartale 2010 wyniósł 4,3%. Wzrost ten zdeterminowany był w dużej mierze wzrostem spożycia indywidualnego o 3,2% oraz wzrostem stanu zapasów. Ograniczenie występowało po stronie inwestycji, nakłady brutto na środki trwałe zmniejszyły się o 2,0%. W okresie sprawozdawczym, głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego był popyt wewnętrzny. Wartość dodana brutto w gospodarce narodowej wzrosła w 2010 roku głównie za sprawą wzrostu wartości dodanej w przemyśle (wzrost o 9,7%). Spośród głównych działów przemysłu, największe przyspieszenie nastąpiło w działach obejmujących produkcję komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (o 47,2%), produkcję metali (o 21,0%) oraz produkcję papieru i wyrobów z papieru (17,3%). Najsilniejszy spadek produkcji sprzedanej nastąpił w działach zajmujących się produkcją pozostałego sprzętu transportowego (o 11,6%) oraz produkcją napojów (o 7,7%). Spadek wartości dodanej w sektorze usług rynkowych, obserwowany w I kwartale 2010 r., w kolejnych kwartałach został zatrzymany. Produkcja budowlanomontażowa ogółem, mimo załamania w pierwszych miesiącach, spowodowanego trudnymi warunkami atmosferycznymi, była w 2010 r. wyższa niż w roku poprzednim o ok. 3,0%. Według wstępnych danych, w 2010 roku, po wzroście w trzech poprzednich latach, globalna produkcja rolnicza zmniejszyła się o 1,8%, za sprawą spadku produkcji roślinnej o 7,5% w wyniku mniejszych zbiorów głównych ziemiopłodów. Produkcja zwierzęca dzięki zwiększeniu produkcji żywca wieprzowego i drobiowego ukształtowała się na poziomie wyższym o 4,8% w stosunku do roku ubiegłego. Tabela I 2 Dynamika produkcji rolniczej w latach (w cenach stałych) Ogółem 98,1 99,2 107,5 95,7 98,8 105,9 102,9 102,8 98,2 Produkcja roślinna 93,3 94,3 116,7 88,1 94,8 108,9 107,7 104,7 92,5 Produkcja zwierzęca 103,4 104,8 97,3 105,2 102,6 102,9 97,1 100,2 104,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Strona 10

12 HANDEL ZAGRANICZNY Eksport liczony w euro wzrósł w 2010 r. o 19,5%, natomiast import aż o 21,7% w stosunku do roku poprzedniego. Wpływ na to miała odradzająca się aktywność na rynkach międzynarodowych oraz rosnąca produkcja importochłonnych gałęzi przemysłu. Ujemne saldo wymiany towarowej z zagranicą wyniosło w 2010 r. 13,5 mld euro tj. o 4,2 mld euro więcej niż w 2009 r. W strukturze geograficznej, w porównaniu z 2009 r., w obrotach ogółem obniżył się udział krajów rozwiniętych (w tym krajów UE), przy jednoczesnym wzroście udziału krajów Europy ŚrodkowoWschodniej i krajów rozwijających się. Nadal dominującą pozycję zajmują Niemcy, mający 26% udziału w eksporcie i 21,7% w imporcie. Kolejne pozycje na liście najbardziej znaczących importerów zajmują Rosja (10,5%) oraz Chiny (9,5%). Wśród głównych odbiorców polskich towarów znalazły się Niemcy (26,0% eksportu ogółem), Francja (6,8%) oraz Wielka Brytania (6,2%). Pomimo negatywnego salda bilansu handlowego en gros, uwagę zwraca odwrotna tendencja w zakresie handlu towarami rolnospożywczymi. W porównaniu z rokiem 2009, nastąpił wzrost wymiany tą grupą towarów, zarówno po stronie eksportu (o 15,4%) jak i importu (o 15%). Z wyjątkiem roku 2009, w którym znacząco osłabiła się polska waluta i obroty towarami rolnospożywczymi, podobnie jak handel ogółem uległ zmniejszeniu, tendencja wzrostowa w obrotach rolnospożywczych utrzymuje się już od kilku lat i obroty rosną systematycznie. Według bieżących szacunków, w 2010 roku korzystne saldo wyniosło 2,57 mld euro, co w porównaniu z rokiem poprzednim (2,20 mld euro) oznacza wzrost o 17%. Tak jak w latach poprzednich, kluczowymi partnerami handlowymi jeżeli chodzi o produkty rolne były kraje UE. Aż 78,9% polskiego eksportu trafiało do krajów Unii, nieco mniej bo 68,1% towarów trafiało na polski rynek z tej grupy krajów. Tabela I 3 Wyniki obrotów towarami rolnospożywczymi ogółem w latach [mln EURO] EKSPORT IMPORT SALDO Zmiana (%) Zmiana (%) Zmiana (%) Ogółem , ,0 115, , ,5 115, , ,5 117,0 W tym kraje UE , ,2 112, , ,8 112, , ,5 114,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Strona 11

13 Wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2010 r. ukształtował się na poziomie 2,6% i był niższy niż w 2009 roku, kiedy jego wartość wyniosła 3,5%. Na wzrost cen złożył się przede wszystkim wzrost dynamiki cen żywności i napojów bezalkoholowych oraz usług związanych z transportem. Ceny produktów w przemyśle zwiększyły się w mniejszym stopniu niż w 2009 r. (2,1% wobec 3,4%), natomiast ceny produkcji budowlano montażowej utrzymały się na poziomie zbliżonym do notowanego w roku poprzednim. Źródłem takiego poziomu inflacji był przede wszystkim wzrost cen żywności, napojów oraz wyrobów tytoniowych, wyższe były też koszty utrzymania mieszkania, w tym ceny nośników energii. Znaczący wzrost cen nastąpił również w transporcie, co było głównie efektem wzrostu cen paliw. Osłabieniu presji inflacyjnej sprzyjała natomiast niższa niż w ubiegłych latach presja płacowa będąca efektem utrzymującej się na relatywnie wysokim poziomie stopy bezrobocia. DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA W okresie styczeń grudzień 2010 r. w ujęciu nominalnym dochody budżetu państwa wyniosły 250,3 mld zł. Wydatki w tym okresie kształtowały się na poziomie 294,9 mld zł. W porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego realizacja dochodów była niższa o 8,7 pkt. proc. (91,3%), a wydatków o 1,1 pkt. proc. (98,9%). W rezultacie, deficyt budżetowy był wyższy niż rok wcześniej i wyniósł 44,6 mld zł (w ujęciu nominalnym) wobec 23,8 mld zł w 2009 r. Po stronie dochodów największe znaczenie miały wpływy z podatków pośrednich, stanowiące 88,4% całości dochodów zrealizowanych w 2010 r. Po stronie wydatków, największy przyrost obciążenia zanotowano w pozycji dotacji dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, których wartość w analizowanym okresie była o 24,9% wyższa niż w roku poprzednim. Koszty obsługi długu krajowego i zagranicznego zrealizowano odpowiednio w 98,2% i 96,9% w stosunku do założeń w ustawie budżetowej, a ich całkowity udział w wydatkach stanowił 11,6%. Strona 12

14 RYNEK PRACY I WYNAGRODZENIA Wzrostowym tendencjom w gospodarce towarzyszyła stopniowa poprawa sytuacji na rynku pracy. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w 2010 roku zwiększyło się w stosunku do roku poprzedniego o 0,8%. Największy spadek zatrudnienia odnotowano w sektorze górnictwa i wydobycia (o 2,3%), przetwórstwie przemysłowym (o 0,7%), przemyśle (o 0,5%) oraz informacji i komunikacji (o 0,3%). W pozostałych sektorach przedsiębiorstw następował wzrost zatrudnienia. Stopa bezrobocia rejestrowanego w końcu grudnia 2010 r. wynosiła 12,3% ludności aktywnej zawodowo i była o 0,4 pkt. proc wyższa niż w roku poprzednim. W porównaniu z analogicznym okresem 2009 roku bezrobocie zwiększyło się w 13 województwach. Największy wzrost odnotowano w województwach: małopolskim, śląskim i mazowieckim (odpowiednio 9,4%, 7,6% oraz 6,2%). W trzech z województw liczba bezrobotnych spadła, dotyczyło to województw: lubuskiego, warmińskomazurskiego (po 3,0%) oraz świętokrzyskiego (o 2,0%). W województwach warmińsko mazurskim oraz zachodniopomorskim odnotowano najwyższą stopę bezrobocia (20,0% oraz 17,4%). Najniższą stopą bezrobocia charakteryzowały się województwa: wielkopolskie, mazowieckie i śląskie (w granicach 910%). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie nominalne brutto w gospodarce narodowej w 2010 roku ukształtowało się na poziomie zł, co oznacza wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 4,0%. Wzrost wynagrodzeń następował w większości sektorów gospodarki, jedynym sektorem, w którym mieliśmy do czynienia ze spadkiem przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto była działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (spadek o 2,2%). Przeciętna miesięczna emerytura i renta brutto rolników indywidualnych w 2010 roku wyniosła 955 zł i w skali roku zwiększyła się o 1,9%. Strona 13

15 KURS EURO W okresie sprawozdawczym złoty umocnił się w stosunku do najważniejszych walut, w tym również do euro. Średni kurs europejskiej waluty wyniósł 3,9946 zł i zmalał o 7,7% w skali roku. Kurs dolara w tym samym okresie wyniósł 3,0157 i zmalał o 3,2% rok do roku. W grudniu 2010, kursy obu walut osiągnęły średnio odpowiednio poziomy 3,9959 PLN/EUR oraz 3,0197 PLN/USD. Wykres I1 Złoty w relacji do euro *Zmiany miesięczne na podstawie kursu PLN/EUR z przedostatniego dnia kwotowania środków w Europejskim Banku Centralnym. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Europejskiego Banku Centralnego Deprecjacja kursu złotego względem euro trwająca w 2009 r. spowodowana była wycofaniem się z krajowego rynku inwestorów zagranicznych w świetle przewidywań co do znacznego spowolnienia gospodarczego. Od połowy 2009 r. i w 2010 r. nastąpiło odwrócenie trendu. Relatywnie dobre dane makroekonomiczne na tle pozostałych państw członkowskich UE wpłynęły na wzrost zainteresowania rynkiem krajowym ze strony inwestorów zagranicznych oraz na umocnienie kursu złotówki. Strona 14

16 Warto przy tym nadmienić, iż w przypadku deprecjacji złotówki względem waluty europejskiej, mamy do czynienia ze zwiększoną dostępnością środków, które mogą być przeznaczane na kontraktację, co jednak w przypadku późniejszego odwrócenia tej tendencji, tj. umocnieniu waluty krajowej może nakładać na budżet państwa konieczność pokrycia części zaciągniętych już zobowiązań ze środków krajowych. Szczególnie znaczny wzrost kursu PLN/EUR może zatem prowadzić do pozornie tylko korzystnego zwiększenia puli dostępnych środków. Względna stabilność kursu walutowego, zaobserwowana w okresie sprawozdawczym, była więc czynnikiem pozytywnie wpływającym na zarządzanie finansowe w ramach Programu. Strona 15

17 I.2. ZMIANA POLITYK WSPÓLNOTOWYCH I KRAJOWYCH MAJĄCE WPŁYW NA SPÓJNOŚĆ POMIĘDZY EFRROW I INNYMI INSTRUMENTAMI FINANSOWYMI W roku 2010 nie nastąpiły zmiany polityk wspólnotowych i krajowych oddziałujące na aktualność założeń PROW oraz jego spójność z innymi programami wdrażanymi obecnie w ramach Polityki Spójności. Zgodnie z przyjętymi wcześniej rozwiązaniami, na bieżąco podejmowane są działania na rzecz zapewnienia spójności pomiędzy PROW , a pozostałymi instrumentami rozwoju społeczno gospodarczego, wdrażanymi w ramach NSRO. Na poziomie wdrożeniowym realizowane są kontrole krzyżowe projektów, mające na celu uniknięcie przypadków finansowania tej samej operacji ze środków różnych programów (tzw. podwójne finansowanie ). Spośród istotnych dla wdrażania PROW okoliczności na szczególną uwagę zasługują następujące kwestie: uruchomienie zaliczek na finansowanie niektórych działań PROW, wystąpienie powodzi, Szczegółowe omówienie w/w zagadnień ujęto w treści niniejszego rozdziału. Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata został powołany 11 kwietnia 2007 r. Do jego zadań należy m.in. monitorowanie realizacji Narodowej Strategii Spójności, a także poszczególnych programów operacyjnych, monitorowanie spójności realizowanych polityk w zakresie Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej z polityką spójności. Przewodniczącym Komitetu jest Minister Rozwoju Regionalnego. W pracach Komitetu uczestniczą przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej oraz partnerzy społeczni i gospodarczy. W 2010 r. odbyło się jedno posiedzenie Komitetu, które miało miejsca 25 czerwca w Warszawie. Podczas spotkania przyjęto między innymi podział dodatkowych środków wspólnotowych pochodzących z tzw. dostosowania technicznego. Dodatkowe fundusze, w wysokości 1 mld euro, zostały przyznane Polsce, Czechom i Słowacji w związku z niedoszacowaniem przez Komisję Europejską tempa wzrostu gospodarczego w tych krajach. Polska otrzyma z tej puli ponad 632 mln euro, które zostaną proporcjonalnie rozłożone na lata 2011, 2012 i Fundusze te zostały przeznaczone na: ponad 432 mln euro na krajowe Programy (68% alokacji); 150 mln euro na Programy Regionalne (24% alokacji); 50 mln euro na usuwanie skutków powodzi (8% alokacji). Strona 16

18 Na posiedzeniu Komitetu przedstawiono również informację o stanie realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia oraz rekomendacje w zakresie ukierunkowania dodatkowych środków wspólnotowych w ramach krajowych i regionalnych Programów. Członkowie Komitetu zapoznali się także z prezentacją na temat roli sektora małych i średnich przedsiębiorstw w procesie wdrażania Programów w obecnej i przyszłej perspektywie finansowej. Przyjęto ponadto uchwałę w sprawie utworzenia Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa oraz uchwałę dotyczącą wprowadzenia zmian w Linii demarkacyjnej pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej. W 2010 r. podjęto ponadto dwanaście uchwał w trybie procedur pisemnych. Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności została utworzona na podstawie uchwały nr 26 Komitetu Koordynacyjnego Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata z dnia 17 grudnia 2008 w sprawie powołania Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności. Do zadań grupy należy, w szczególności: koordynacja działań realizowanych w ramach programów operacyjnych na lata dofinansowywanych ze środków polityki spójności, Wspólnej Polityki Rolnej, Wspólnej Polityki Rybackiej oraz działań finansowanych ze środków krajowych w ramach polityki rozwoju; monitorowanie komplementarności wdrażania działań poszczególnych programów operacyjnych w ramach NSRO, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej w obszarach interwencji dotyczących m.in. przedsiębiorczości, innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw, społeczeństwa obywatelskiego, społeczeństwa informacyjnego, środowiska, rozwoju zasobów ludzkich, zatrudnienia, transportu, kultury, turystyki, B+R, rozwoju obszarów wiejskich; wypracowanie propozycji rozwiązań służących zapewnieniu komplementarności projektów finansowanych ze środków funduszy UE, w tym poprawie sposobów wdrażania wybranych obszarów strategicznych. W skład grupy wchodzą przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej oraz partnerzy społecznogospodarczy. W 2010 r. posiedzenia Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności w ramach Komitetu Koordynacyjnego NSRO na lata odbyły się siedmiokrotnie. W ramach prac ww. Grupy zostały między innymi wypracowane i rekomendowane Komitetowi Koordynacyjnemu Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata Rekomendacje horyzontalne dla instytucji zaangażowanych we wdrażanie PO/RPO w ramach NSRO Strona 17

19 w zakresie koordynacji i komplementarności podejmowanych działań. Omawiano również konkluzje z dokumentu opracowanego w ramach prac Grupy pn. "Mechanizmy koordynacji i komplementarności w poszczególnych PO/RPO analiza porównawcza na podstawie raportów rocznych z wdrażania PO/RPO za 2009 rok", wnioski do opracowania horyzontalnego w zakresie komplementarności oraz założenia do seminarium na temat komplementarności. Przedstawiane były również informacje na temat wyników prac zespołów zadaniowych. Ponadto w trakcie spotkań Grupy roboczej omawiane były wyniki oraz wnioski z niżej wymienionych badań ewaluacyjnych na temat komplementarności i synergii wsparcia ze środków UE: "Komplementarność i synergia projektów realizowanych na terenie Polski Wschodniej w ramach Programów Operacyjnych Polityki Spójności oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata w kontekście priorytetów Strategii rozwoju społecznogospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020"; Komplementarność i synergia interwencji realizowanych w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w perspektywie finansowej "; "Komplementarność projektów realizowanych w ramach działania 2.1 Infrastruktura komunikacyjna Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata z regionalnym układem komunikacyjnym". W ramach grupy zostały utworzone 4 zespoły zadaniowe, wśród których istotna rola przypadła Zespołowi roboczemu ds. koordynacji regionalnej i obszarów wiejskich. W trakcie prac Zespołu omawiane były m.in. kwestie dotyczące definicji i kategorii obszarów wiejskich, identyfikacji i monitorowanie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich, działań mających na celu aktywizację społeczności wiejskich oraz kierunków rozwoju obszarów wiejskich. Kontrole krzyżowe Zgodnie z informacjami przekazanymi przez podmioty wdrażające, w 2010 r. przeprowadzono na podstawie Porozumienia o współpracy, zawartego pomiędzy Ministrem Rozwoju Regionalnego, Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ponad 26 tysięcy sprawdzeń/wystąpień, w tym 641 pogłębionych kontroli w związku z uzasadnionym podejrzeniem próby uzyskania przez beneficjenta podwójnego sfinansowania tego samego wydatku (kontrole na podstawie 1 ust. 12 Porozumienia). Przeprowadzone kontrole nie wykazały przypadków podwójnego finansowania operacji z udziałem środków PROW i programów operacyjnych NSRO. Strona 18

20 W wyniku kontroli krzyżowych dotyczących PROW wykryto 8 przypadków podwójnego finansowania operacji. Dotyczyły one operacji zgłoszonych do finansowania w ramach działań 121 Modernizacja gospodarstw rolnych oraz 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej PROW , uprzednio sfinansowanych z SPO Restrukturyzacja( ) Uruchomienie zaliczek na finansowanie niektórych działań PROW na lata W dniu 10 maja 2010 r. weszła w życie ustawa z dnia 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o uruchamianiu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polityki rolnej (Dz. U. z 2010 r., Nr 57, poz. 351). Zaproponowane w ustawie z dnia 12 lutego br. przepisy są korzystne dla beneficjentów i powinny przyczynić się do efektywnego wykorzystania środków przewidzianych w ramach PROW Wprowadzenie zaproponowanych mechanizmów jest szczególnie ważne w sytuacji kryzysu gospodarczego. Zaliczkę można otrzymać z ARiMR na operacje realizowane z udziałem środków EFRROW w ramach działań inwestycyjnych oraz działań osi Leader objętych PROW Wypłata zaliczki podlega ustanowieniu gwarancji bankowej lub równoważnej gwarancji odpowiadającej 110% kwoty zaliczki. Beneficjenci mogą wnioskować o zaliczkę składając wniosek o przyznanie pomocy. Z zaliczek mogą również skorzystać beneficjenci, którzy złożyli już wnioski o przyznanie pomocy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy i którym została lub zostanie przyznana pomoc. W tym przypadku, zaliczka będzie wypłacana beneficjentowi na jego wniosek, który złoży na formularzu udostępnionym przez ARiMR. Zaliczkę można otrzymać na realizację operacji w ramach następujących działań: Modernizacja gospodarstw rolnych, Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej, Różnicowanie w kierunki działalności nierolniczej, Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju: dla operacji, które odpowiadają warunkom przyznania pomocy w ramach działań: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej oraz Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, dla małych projektów, tj. operacji, które nie odpowiadają warunkom przyznania pomocy w ramach działań Osi 3 ale przyczyniają się do osiągnięcia celów tej osi, Wdrażanie projektów współpracy, Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja. W przypadku pomocy przyznanej przez ARiMR w latach 2009 oraz 2010, zaliczka dla beneficjentów działań inwestycyjnych: Modernizacja gospodarstw rolnych ; Zwiększanie wartości Strona 19

21 dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej ; Różnicowanie w kierunki działalności nierolniczej ; Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw oraz działania Wdrażanie lokalnych strategii Rozwoju w przypadku operacji odpowiadających warunkom przyznania pomocy w ramach działań: Różnicowanie w kierunki działalności nierolniczej ; Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw może wynieść 50% wartości przyznanej pomocy, natomiast w kolejnych latach nie może przekroczyć 20% przyznanej pomocy. W przypadku pomocy przyznanej w ramach działań: Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju w zakresie małych projektów oraz Wdrażanie projektów współpracy zaliczka może być wypłacona do 50% przyznanej beneficjentowi w latach 2009 oraz 2010 kwoty pomocy przypadającej na koszty kwalifikowalne realizacji operacji w części dotyczącej inwestycji, zaś w kolejnych latach nie może przekroczyć 20% przyznanej kwoty pomocy w odniesieniu do inwestycji. Na zaliczkę w wysokości do 20% przyznanej pomocy związanej z kosztami bieżącymi mogą liczyć lokalne grupy działania w ramach działania Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja. Klęska Powodzi w 2010 r. W związku ze zniszczeniami, które wystąpiły w wyniku powodzi, w celu udzielenia pomocy gospodarstwom, które poniosły straty, członkowie Komitetu Monitorującego PROW , na wniosek MRiRW, podczas posiedzenia, które odbyło się w dniach czerwca 2010 r., przyjęli uchwałę nr 43 w sprawie zmian w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich Uchwała stworzyła podstawę do przygotowania nowego działania: 126 Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych. Wprowadzenie do PROW nowego działania zostało zaakceptowane przez Komisję Europejską w dniu 9 września 2010 r., natomiast dnia 14 września 2010 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 września 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ( Dz. U. Nr 169, poz. 1141). Poza dodaniem do Programu nowego działania, wprowadzono zmiany w działaniu 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej polegające na podwyższeniu refundacji do 80% kosztów kwalifikowalnych operacji dla wnioskodawców, którzy ponieśli szkody w związku powodzią lub osuwiskiem ziemi. Zmiany te zostały wprowadzone rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2010 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. Nr 166, poz. 1125). Strona 20

22 Wymogi wzajemnej zgodności W związku ze zmianami w przepisach dotyczących wymogów wzajemnej zgodności wprowadzonych Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 marca 2009 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie minimalnych norm (Dz. U. z 2009 r. Nr 40 poz. 327) konieczne było dokonanie zmiany w działaniu Program rolnośrodowiskowy w ramach Pakietu 8 Ochrona gleb i wód. Szczegółowe informacje dotyczące wprowadzonych zmian zostały opisane w rozdziale V.3. Strona 21

23 II. PRZEBIEG REALIZACJI DZIAŁAŃ PROGRAMU II. 1. STAN PRAC LEGISLACYJNYCH Podstawą prawną funkcjonowania PROW w Polsce jest ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. Nr 64, poz. 427 z późn. zm.). Szczegółowe warunki i tryb przyznawania pomocy regulują odpowiednie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ponadto ustawa z dnia 22 września 2006 r. o uruchamianiu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polityki rolnej (Dz. U. Nr 52, poz. 304 z późn. zm.) określa właściwość organów w zakresie uruchamiania środków pochodzących m.in. z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz zasady uruchamiania tych środków w zakresie nieuregulowanym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. oraz zasady uruchamiania krajowych środków publicznych przeznaczonych na prefinansowanie i współfinansowanie wspólnej polityki rolnej. Wykaz rozporządzeń Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działań objętych PROW , oraz wykaz pozostałych rozporządzeń wydanych w okresie od 2007 do 2010 r. na podstawie ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich znajduje się w załączniku numer 1 do sprawozdania. Strona 22

24 II. 2 REALIZACJA POSZCZEGÓLNYCH DZIAŁAŃ W RAMACH OSI Ogółem w ramach Programu złożono wniosków o przyznanie pomocy finansowej, z czego w ramach: 1. Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego wnioski, 2. Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich wniosków, 3. Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej wniosków, 4. Osi 4 LEADER wniosków, 5. Pomocy technicznej 572 wnioski. Do końca 2010 r. zatwierdzono do realizacji łącznie operacji, dla których łączna kwota pomocy finansowej wyniosła ,61 zł. W ramach: 1. Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego zatwierdzono do realizacji operacje, w tym w okresie sprawozdawczym , 2. Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich zatwierdzono do realizacji operacje, w tym w okresie sprawozdawczym , 3. Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej zatwierdzono do realizacji operacje, w tym w okresie sprawozdawczym 5 521, 4. Osi 4 LEADER operacji, w tym w okresie sprawozdawczym 3 881, 5. Pomocy technicznej 378 operacji, w tym w okresie sprawozdawczym 307. Szczegółową realizację poszczególnych działań w okresie objętym sprawozdaniem oraz w ujęciu kumulatywnym wraz z charakterystyką zatwierdzonych do realizacji/zrealizowanych operacji przedstawiono w rozdziale II.2. Strona 23

25 OŚ 1: POPRAWA KONKURENCYJNOŚCI SEKTORA ROLNEGO I LEŚNEGO Do końca 2010 roku, we wszystkich działaniach osi 1 złożonych zostało wniosków o przyznanie pomocy, zaś liczba wydanych decyzji bądź podpisanych umów wyniosła Szczegółowe dane odnośnie liczby złożonych wniosków i podpisanych umów dla poszczególnych działań prezentuje wykres. Wykres II 1 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów / wydanych decyzji w podziale na działania osi 1 wg stanu na 31 grudnia 2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 24

26 DZIAŁANIE: 111 SZKOLENIA ZAWODOWE DLA OSÓB ZATRUDNIONYCH W ROLNICTWIE I LEŚNICTWIE W ramach działania 111 do 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone dwa nabory wniosków o przyznanie pomocy (dwie edycje konkursów): pierwszy w okresie od dnia 5 października do dnia 13 listopada 2009 r., drugi w okresie od dnia 30 września do dnia 29 października 2010 r. Łącznie wpłynęło 321 wniosków o przyznanie pomocy na kwotę ,00 zł, w tym w naborze przeprowadzonym w 2009 r. 220 wniosków, a w naborze przeprowadzonym w 2010 r. 101 wniosków. W ramach I edycji działania ogłoszone zostały 52 konkursy na realizację szkoleń z zakresu 7 tematów. W ramach 4 tematów szkoleń ogłoszono 4 konkursy o zasięgu ogólnokrajowym, a dla pozostałych 3 tematów ogłoszono konkursy o zasięgu wojewódzkim (48 konkursów). Wykres II 2 Liczba złożonych wniosków i zawartych umów w działaniu 111, w podziale na województwa dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR W ramach II edycji działania w 2010 r. ogłoszono 17 konkursów na realizację szkoleń z zakresu 2 tematów (1 konkurs o zasięgu ogólnokrajowym oraz 16 konkursów wojewódzkich). W okresie sprawozdawczym FAPA zakończyła weryfikację formalną i ocenę merytoryczną wniosków o przyznanie pomocy złożonych w ramach pierwszej edycji działania i ogłosiła na stronie internetowej listy rankingowe dla 52 rozstrzygniętych konkursów, a także pisemnie zawiadomiła wszystkich wnioskodawców o wynikach oceny merytorycznej oraz przysługującym im terminie na odwołanie. Do końca okresu sprawozdawczego dla wszystkich ogłoszonych i rozstrzygniętych konkursów w ramach I edycji działania podpisano 52 umowy na kwotę ,00 zł, z czego 4 umowy dotyczyły organizacji szkoleń na terenie całego kraju, a pozostałe 48 umów dotyczyło realizacji szkoleń na terenie jednego województwa. Wszystkie umowy w ramach działania zostały podpisane w okresie sprawozdawczym i dotyczyły wniosków złożonych w I edycji działania. Proces podpisywania umów dla części wniosków złożonych w ramach I edycji uległ opóźnieniu z uwagi na zmiany w rozporządzeniu wykonawczym, co skutkowało wstrzymaniem części postępowań w sprawie przyznania pomocy do czasu wejścia w życie projektowanych zmian i złożeniem przez następcę wnioskodawcy wniosku o wstąpienie do toczącego się postępowania w sprawie przyznania pomocy. Ponadto proces podpisywania umów przedłużył się w wyniku zaleceń Departamentu Audytu Wewnętrznego ARiMR z dnia 25 czerwca 2010 r., zgodnie z którymi FAPA została zobligowana do dokonania ponownej oceny merytorycznej części złożonych wniosków o przyznanie pomocy. Strona 25

27 Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie podpisanych umów Umowy podpisane do 31 grudnia 2010 r. w ramach działania 111 Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie, umożliwią realizację szkoleń (59,74% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) z zakresu: minimalnych wymagań wzajemnej zgodności dla gospodarstw rolnych (tzw. crosscompliance) szkoleń, zastosowania mikrokomputerów i programów komputerowych w usprawnieniu zarządzania gospodarstwem rolnym i leśnym szkoleń, upowszechniania standardów jakościowych w produkcji rolniczej i leśnej 690 szkoleń, ekonomiki i zarządzania gospodarstwem rolnym lub produkcją leśną 295 szkoleń, upowszechniania zasad proekologicznych metod produkcji rolniczej, a w szczególności integrowanej produkcji rolniczej i rolnictwa ekologicznego 225 szkoleń, Wykres II 3 Liczba szkoleń zatwierdzonych do realizacji na podstawie podpisanych umów w ramach działania 111 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR poprawy jakości i higieny produkcji 137 szkoleń, upowszechniania nowoczesnych technologii w rolnictwie i leśnictwie 131 szkoleń, podejmowania nowych, rynkowo zorientowanych kierunków produkcji rolnej 40 szkoleń. Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie zostaną przeprowadzone przez: konsorcja (50 podmiotów), osoby prawne (2 podmioty). Podmioty te zrealizują odpowiednio oraz 440 szkolenia. Zgodnie z podpisanymi umowami szkolenia obejmują łącznie dni szkoleniowych. Strona 26

28 DZIAŁANIE: 112 UŁATWIANIE STARTU MŁODYM ROLNIKOM W ramach działania 112 do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone trzy nabory wniosków o przyznanie pomocy w 2008, 2009 i 2010 r. Łącznie wpłynęło wniosków o przyznanie pomocy na kwotę ,00 zł, w tym w naborze przeprowadzonym w 2008 r wniosków, w 2009 r wniosków, a w 2010 r wniosków. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy zostało złożonych w województwie mazowieckim (3 617 wniosków), wielkopolskim (2 825 wniosków), lubelskim (2 423 wnioski), kujawskopomorskim (1 864 wnioski), łódzkim (1 863 wnioski) i podlaskim (1 770 wniosków), a najmniej w województwie opolskim (504 wnioski), małopolskim (490 wniosków), śląskim (449 wniosków) i lubuskim (338 wniosków). Wykres II 4 Liczba złożonych wniosków oraz wydanych decyzji w ramach działania 112, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Do dnia 31 grudnia 2010 r. ARiMR zakończyła proces obsługi wniosków o przyznanie pomocy złożonych w ramach naborów z 2008 i 2009 r. oraz rozpatrzyła 87,76% wniosków złożonych w naborze z 2010 r. Ogółem w ramach trzech naborów wniosków wydano decyzji o przyznaniu pomocy na kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym decyzji o przyznaniu pomocy. Wydane w okresie sprawozdawczym decyzje dotyczyły pozytywnie zweryfikowanych wniosków złożonych w naborach z 2009 i 2010 r. Strona 27

29 Nabór 2010 Nabór wniosków w działaniu 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom w 2010 r. został przeprowadzony w oparciu o znowelizowane w dniu 13 lipca 2010 r. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej. W rozporządzeniu tym m.in.: zwiększono wysokość pomocy z zł do zł, złagodzono warunek dotyczący minimalnej powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie młodego rolnika, rozszerzono definicję dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej (w przypadku osób, które otrzymały gospodarstwo w drodze spadku i w ciągu 12 miesięcy przekazały je w dzierżawę), zniesiono obowiązek corocznego rozliczania inwestycji, na rzecz konieczności rozliczenia każdej inwestycji po jej zrealizowaniu i nie później niż do dnia upływu 3 lat od wypłaty pomocy, obniżono sankcję za nieterminowe przedłożenie dokumentów potwierdzających spełnienie warunków przyznania pomocy z 25% do 15% kwoty pomocy. Wprowadzone zmiany w rozporządzeniu wykonawczym w powiązaniu z faktem, iż następcą rolnika ubiegającego się o przyznanie renty strukturalnej powinien być młody rolnik spowodowały, że nabór wniosków o przyznanie pomocy w działaniu 112 przebiegał bardzo dynamicznie. ARiMR przeprowadziła nabór wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom w okresie od 17 sierpnia do 31 grudnia 2010 r. Z uwagi na duże zainteresowanie uzyskaniem pomocy, znowelizowano rozporządzenie w sprawie podziału środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U Nr 160, poz. 1077), podwyższając limit środków finansowych przeznaczonych na działanie w 2010 r. z kwoty euro do kwoty euro. W ramach przeprowadzonego naboru złożono łącznie wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,00 zł. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy zostało złożonych w województwie mazowieckim (2 118 wniosków), wielkopolskim (1 712 wniosków), a najmniej w województwie śląskim (317 wniosków) i lubuskim (243 wnioski). Należy podkreślić, że aż w czternastu województwach nabór wniosków o przyznanie pomocy na 2010 r. został zakończony przed końcem roku z powodu przekroczenia dostępnego limitu finansowego. Do 31 grudnia 2010 r. wydano decyzji o przyznaniu pomocy (75,67% liczby złożonych wniosków) na kwotę ,00 zł. Najwięcej decyzji o przyznaniu pomocy zostało wydanych w województwie mazowieckim (1 730), wielkopolskim (1 278), lubelskim (1 156), a najmniej w województwie podkarpackim (144), co jest związane z liczbą złożonych wniosków o przyznanie pomocy. Natomiast najwyższy odsetek wydanych decyzji w stosunku do liczby złożonych wniosków wykazało województwo mazowieckie (82%), a najniższy województwo Strona 28

30 śląskie (58%) i podkarpackie (37%). ARiMR odmówiła premię przyznania pomocy wnioskodawcom. Główną przyczyną odmowy przyznania pomocy było prowadzenie działalności rolniczej przez wnioskodawcę lub jego małżonka w okresie wcześniejszym niż 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o pomoc. Operacje, dla których wypłacono premię od początku uruchomienia Programu do dnia 31 grudnia 2010 r. Do dnia 31 grudnia 2010 r. premię otrzymało beneficjentów (co stanowi 24,57% wartości zakładanej na cały okres programowania) na kwotę ,00 zł. Wykres II 5 Struktura gospodarstw objętych pomocą w ramach działania 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom, wg głównego kierunku produkcji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Dominującym kierunkiem produkcji w gospodarstwach objętych pomocą była: produkcja mieszana (uprawy + hodowla) 39,8%, uprawa polowa 34,3%, chów i hodowla bydła mlecznego 14,0%, ogrodnictwo 3,7%, chów i hodowla bydła mięsnego (pastwiskowe utrzymanie zwierząt) 3,0%, chów i hodowla trzody chlewnej 2,7%, uprawa trwała 1,5%, pozostała (w tym chów drobiu) 1,1% operacji zrealizowanych. Strona 29

31 Prawie 11% (635) gospodarstw zostało utworzonych w efekcie przekazania ich młodym rolnikom przez osoby ubiegające się o rentę strukturalną. Dominującą grupą wśród młodych rolników były osoby: z wykształceniem średnim rolniczym (43% beneficjentów działania), w wieku do 25 lat (67% beneficjentów działania). Struktura gospodarstw w podziale na wielkość ekonomiczną (ESU) kształtowała się następująco: Wykres II 6 Struktura gospodarstw działania 112 w podziale na wielkość ekonomiczną (ESU) do 4 ESU 31,0%, 46 21,8%, 68 9,8%, ,1%, ,1%, ,9%, powyżej 40 1,4%. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Wykres II 7 Struktura płci beneficjentów działania 112 Ponad 85% beneficjentów działania stanowili mężczyźni. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 30

32 Wykres II 8 Rodzaj aktywności zawodowej młodych rolników Struktura beneficjentów ze względu na ich wyjściowy status zawodowy jest następująca: domownikami w gospodarstwie było osób (40,9%), osobami uczącymi się lub studentami było osób (33,9%), osobami bezrobotnymi było 561 osób (9,5%), pracownikami był o 363 osoby (6,1%), przedsiębiorcami był 50 osób (0,8%), pozostałe 522 osoby (8,8% beneficjentów) zajmowały się innymi rodzajami aktywności zawodowej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Średnia całkowita wartość inwestycji deklarowanych przez młodych rolników, którzy otrzymali premie wynosi ,45 zł, a całkowita wartość inwestycji deklarowanych przez beneficjentów działania wynosi ,99 zł. Łączna powierzchnia użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstw, które są prowadzone przez beneficjentów działania wynosi ,11 ha, co stanowi 27% wartości zakładanej na cały okres programowania. Strona 31

33 Przykład operacji realizowanej w ramach działania 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom Młody rolnik rozpoczyna uprawę warzyw pod osłonami Województwo: Gmina: Wysokość dofinansowania: Wysokość dofinansowania w ramach EFRROW: Wielkopolskie Kazimierz Biskupi ,00 PLN ,00 PLN Zakres projektu Budowa dwóch tuneli foliowych, zakup instalacji do nawadniania. Beneficjent Beneficjent przejął gospodarstwo i kontynuuje prowadzenie działalności rolniczej w gospodarstwie o powierzchni ok. 20 ha. Dużą część gruntów zajmuje łąka. Jest to teren podmokły, wymagający odwodnienia. Druga część gospodarstwa to sad wiśniowy i plantacje truskawek. projektu W wyniku otrzymania premii na start, w celu zwiększenia dochodów młody rolnik postanowił rozpocząć uprawę warzyw pod osłonami. Wsparcie finansowe umożliwiło mu wybudowanie dwóch tuneli o powierzchni 210 m² każdy, w których prowadzi uprawy pomidorów i ogórków. W ramach inwestycji beneficjent wykonał także tzw. system nawadniania kropelkowego. W każdym tunelu, na ziemi, rozmieszczonych jest 8 gumowych węży, które podłączone są do instalacji wodnej działającej w gospodarstwie. Zastosowanie osłon dobrze sprawdza się w przypadku roślin ciepłolubnych, takich jak pomidory i ogórki. Ta metoda uprawy zapewnia im lepsze warunki rozwoju przy mniejszym nakładzie pracy. Wybudowanie tuneli pozwoliło przyspieszyć zbiory nawet o ok. 2 miesiące. Źródło: ARiMR Strona 32

34 DZIAŁANIE: 113 RENTY STRUKTURALNE W ramach działania 113 do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone trzy nabory wniosków o przyznanie renty strukturalnej. W 2007 r. nabór wniosków trwał od dnia 25 czerwca do dnia 20 sierpnia, a w 2008 r. od dnia 30 czerwca do dnia 8 lipca. Trzeci nabór został przeprowadzony w okresie sprawozdawczym i trwał od 1 do 10 września 2010 r. Łącznie wpłynęło wniosków, w tym w naborze z 2007 r wnioski, w naborze z 2008 r wniosków, a w naborze z 2010 r wnioski o przyznanie renty strukturalnej. Najwięcej wniosków o przyznanie renty strukturalnej zostało złożonych w województwie mazowieckim (4 575 wniosków), wielkopolskim (3 008 wniosków), lubelskim (2 875 wniosków), łódzkim (2 482 wnioski) i kujawsko pomorskim (2 461 wniosków), a najmniej w województwie śląskim (887 wniosków), opolskim (871 wniosków), zachodniopomorskim (858 wniosków) i lubuskim (316 wniosków). Wykres II 9 Liczba złożonych wniosków oraz wydanych decyzji w ramach działania 113, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Łącznie od początku uruchomienia Programu wydano decyzji o przyznaniu renty strukturalnej dla wniosków złożonych w 2007 i 2008 r. (odpowiednio i 6 985). W okresie sprawozdawczym zostały wydane 3 decyzje w ramach kampanii 2007 r. oraz 9 w ramach kampanii 2008 r. Należy zauważyć, że w odniesieniu do łącznej liczby złożonych wniosków w 2007 i 2008 r. ARiMR wydała pozytywne decyzje o przyznaniu renty strukturalnej dla 80,15% złożonych wniosków. Wskaźnik ten nie wykazuje istotnych różnic regionalnych. Strona 33

35 Kampania 2010 Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 lipca 2010 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania dokonano zmian w zasadach przyznawania pomocy. W rozporządzeniu tym m.in.: powiązano następcę przejmującego gospodarstwo rolne od wnioskodawcy z beneficjentem działania 113, kolejność przyznawania rent strukturalnych uzależniono od liczby punktów przyznawanych w procesie weryfikacji wniosku, zwiększono minimalną powierzchnię gospodarstwa przekazywanego za rentę strukturalną, wprowadzono przepis stanowiący o tym, że gospodarstwo można przekazać tylko jednemu przejmującemu, w przypadku przekazywania gospodarstwa o powierzchni powyżej 10 ha, nowotworzone gospodarstwo musi być co najmniej o 10% większe od gospodarstwa przekazywanego, wprowadzono zasadę, że powierzchnia użytków rolnych nowotworzonego gospodarstwa nie może być mniejsza niż średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie w kraju, zmieniono zasady dotyczące wysokości przyznanych rent strukturalnych. ARiMR przeprowadziła nabór wniosków o przyznanie renty strukturalnej w okresie od 1 do 10 września 2010 r. W okresie tym wpłynęło wnioski o przyznanie renty strukturalnej. Do końca 2010 r. wydano postanowienia o spełnieniu wstępnych warunków do otrzymania renty strukturalnej wnioskodawcom, dla których zapewnione zostały środki w ramach limitów wojewódzkich określonych w rozporządzeniu o podziale środków z dnia 6 maja 2010 r. Zmiana podziału środków z dnia 28 grudnia 2010 r. pozwoliła na zwiększenie liczby beneficjentów w tym działaniu. W okresie sprawozdawczym, w związku z niespełnieniem przez wnioskodawców warunków dotyczących minimalnej powierzchni przekazywanego gospodarstwa, podlegania ubezpieczeniu emerytalnorentowemu społecznemu rolników przez wymagany okres, bądź posiadania przez rolnika prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego, wydano 50 decyzji odmawiających przyznania renty strukturalnej. Strona 34

36 Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie wydanych decyzji o przyznaniu renty strukturalnej dla wniosków złożonych w kampanii 2007 i 2008 Do końca okresu sprawozdawczego zatwierdzono do realizacji łącznie wniosków o przyznanie renty strukturalnej na kwotę ,22 zł 1, co średnio daje rentę w wysokości ok zł miesięcznie. Przyznane zostały renty strukturalne: bez dodatku na współmałżonka 84,9%, z dodatkiem na współmałżonka 15,1%. Ponadto wydano 46 decyzji dotyczących przejęcia renty strukturalnej (po zmarłym współmałżonku). Struktura płci wnioskodawców działania 112 kształtowała się następująco: mężczyźni 75,1%, kobiety 24,9%. Spośród przekazanych gospodarstw 53% (7 217 sztuk) zostało przekazanych na rzecz następcy, a pozostałe 47% (6 461 sztuk) na powiększenie innego gospodarstwa. Zgodnie z PROW do końca okresu programowania wsparcie w ramach działania zostanie udzielone beneficjentom. Do dnia 31 grudnia 2010 r. wskaźnik ten został osiągnięty na poziomie 67%. Łącznie rolnicy przekazali gospodarstwa o powierzchni ,04 ha, co stanowi 49,29% wartości określonej w PROW W chwili składania wniosków o przyznanie renty strukturalnej średni wiek rolników przejmujących Wykres II 10 Struktura płci wnioskodawców działania 113 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR gospodarstwa wynosił ponad 32 lata i był nieznacznie wyższy od zakładanego w ramach Programu (30 lat). 1 Prezentowana kwota przedstawia prognozowane wysokości miesięcznych płatności. Strona 35

37 DZIAŁANIE: 114 KORZYSTANIE Z USŁUG DORADCZYCH PRZEZ ROLNIKÓW I POSIADACZY LASÓW W ramach działania 114 do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone dwa nabory wniosków o przyznanie pomocy z tytułu korzystania z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów. Wnioski można było składać w terminie od dnia 15 kwietnia do dnia 31 grudnia 2009 r. oraz od dnia 16 sierpnia do dnia 31 grudnia 2010 r. W ramach obydwu naborów złożono wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,00 zł, stanowiącą 12,54% limitu 2 przeznaczonego na realizację działania. W pierwszym naborze złożono wnioski na kwotę ,00 zł, a w drugim wnioski na kwotę ,00 zł. Wykres II 11 Liczba złożonych wniosków oraz wydanych decyzji w ramach działania 114, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy złożono w województwie mazowieckim (2 333 wnioski), wielkopolskim (1 958 wniosków), kujawskopomorskim (1 755 wniosków) i warmińsko mazurskim (1 709 wniosków). W województwach tych zlokalizowana jest duża liczba gospodarstwa o średniej wielkości, ale o dużej obsadzie zwierząt i intensywnej produkcji, co przekłada się na większą liczbę złożonych wniosków w działaniu. Natomiast najmniej wniosków o przyznanie pomocy złożono w województwie lubuskim (49 wniosków). Województwo to należy do regionu o niższej intensywności produkcji oraz niskiej obsadzie zwierząt w skali kraju, co skutkuje mniejszą liczbą złożonych wniosków. Do dnia 31 grudnia 2010 r. wydano łącznie decyzje przyznające pomoc na kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym decyzji o przyznaniu pomocy na kwotę ,00 zł. Najwięcej decyzji zostało wydanych w województwie kujawskopomorskim (1 490 decyzji o przyznaniu pomocy), warmińskomazurskim (1 358 decyzji o przyznaniu pomocy) i wielkopolskim (1 314 decyzji o przyznaniu pomocy), a najmniej w województwie lubuskim (24 decyzje o przyznaniu pomocy), co jest związane z liczbą złożonych wniosków. Natomiast najwyższy odsetek wydanych decyzji o przyznaniu pomocy w odniesieniu do liczby złożonych wniosków wykazuje województwo łódzkie (88%), 2 Szacunkowy limit finansowy zostały przeliczony wg kursu 4,0476 obowiązującego w grudniu 2010 r. (kurs EBC z przedostatniego dnia roboczego Komisji Europejskiej miesiąca poprzedzającego miesiąc, dla którego dokonuje się wyliczenia limitu alokacji środków wspólnotowych). Strona 36

38 a najniższy województwo lubuskie (49%) i mazowieckie (40%). Niższe wskaźniki w tych województwach wynikają z większej liczby złożonych wniosków pod koniec roku, dla których decyzje będą wydawane w 2011 r. Złożone w ramach działania wnioski o przyznanie pomocy są rozpatrywane w terminach określonych przez rozporządzenia MRiRW oraz KPA. Należy zauważyć, że ARiMR odrzuciła 10,70% wniosków złożonych w ramach dwóch naborów, w tym w naborze z 2009 r. 10,65% wniosków złożonych, a w kolejnym naborze 10,76% wniosków złożonych. Główną przyczyną odrzucania wniosków o przyznanie pomocy było nieotrzymanie przez wnioskodawcę ostatecznej decyzji o przyznaniu płatności bezpośredniej lub wypłaty płatności bezpośredniej (na podstawie przepisów o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego albo przepisów o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych i płatności cukrowej) lub nieotrzymanie ostatecznej decyzji o przyznaniu jednolitej płatności obszarowej lub wypłaty jednolitej płatności obszarowej w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy (na podstawie przepisów o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych i oddzielnej płatności z tytułu cukru). Wydane do końca okresu sprawozdawczego decyzje o przyznaniu pomocy dotyczą 71% złożonych wniosków w obydwu naborach. Kampania 2010 Przeprowadzony w okresie sprawozdawczym nabór wniosków o przyznanie pomocy przeprowadzono w oparciu o opublikowane w dniu 13 lipca 2010 r. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy w ramach działania. W rozporządzeniu tym: zmieniono przepisy dotyczące pomocy de minimis, rozszerzono katalog usług doradczych, umożliwiono rolnikom skorzystanie w 2010 r. z dodatkowych usług doradczych objętych załącznikiem nr 3 do rozporządzenia (tj. zakwalifikowania kosztów usług doradczych zrealizowanych przed wydaniem ostatecznej decyzji o przyznanie pomocy), zezwolono na ubieganie się o pomoc na obligatoryjne i dodatkowe usługi doradcze wnioskodawcom w jednym roku kalendarzowym poprzez złożenie więcej niż jednego wniosku o przyznanie pomocy i o płatność. W ramach przeprowadzonego w okresie sprawozdawczym naboru złożono wnioski na kwotę ,00 zł. ARiMR wydała decyzje o przyznaniu pomocy, które dotyczą 50% złożonych wniosków, co wynika z daty ogłoszenia naboru (16 sierpnia 2010 r.) oraz większej liczby złożonych wniosków pod koniec roku (około 4 tys. wniosków złożono w listopadzie i grudniu 2010 r.), dla których decyzje będą wydawane w 2011 r. Strona 37

39 Operacje zrealizowane od początku uruchomienia Programu do dnia 31 grudnia 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano płatności dla producentów rolnych (0,85% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na kwotę ,00 zł. Kwota ta dotyczyła refundacji kosztów związanych ze skorzystaniem przez producentów rolnych z usług doradczych (1,19% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) w zakresie: kompleksowej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełniania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy usług doradczych, kompleksowej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełniania wymogów wzajemnej zgodności oraz oceny gospodarstwa rolnego usług doradczych, zdrowia publicznego ludzi, zdrowia zwierząt oraz zdrowotności roślin, a także identyfikacji i rejestracji zwierząt 588 usług doradczych, ochrony środowiska w gospodarstwach położonych na terenach oraz poza obszarami NATURA usług doradczych, dobrej kultury rolnej zgodnej z wymogami ochrony środowiska 475 usług doradczych, dobrostanu zwierząt 178 usług doradczych. Wykres II 12 Kategorie beneficjentów uczestniczących w działaniu 114 Przeszło 98,1% beneficjentów uczestniczących w działaniu 114 stanowiły osoby fizyczne, 1,3% beneficjentów stanowiły osoby prawne natomiast 0,6% jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Wykres II 13 Struktura płci wnioskodawców działania 114 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Blisko 88% beneficjentów działania stanowili mężczyźni. Do końca grudnia 2010 r. nie została zrealizowana żadna płatność dotycząca refundacji kosztów związanych z korzystaniem z usług doradczych przez posiadaczy lasów. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 38

40 DZIAŁANIE: 121 MODERNIZACJA GOSPODARSTW ROLNYCH W ramach działania 121 do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone dwa nabory wniosków o przyznanie pomocy finansowej po jednym w 2007 r. oraz w 2009 r. Łącznie w obydwu naborach wpłynęło wniosków na kwotę ,84 zł, w tym w naborze przeprowadzonym w 2007 r wnioski na kwotę ,99 zł, a w naborze przeprowadzonym w 2009 r wnioski na kwotę ,85 zł. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy finansowej złożono w województwie wielkopolskim (7 868 wniosków), mazowieckim (6 640 wniosków), podlaskim (3 684 wnioski), kujawskopomorskim (3 659 wniosków), lubelskim (3 538 wniosków), a najmniej w województwie podkarpackim (985 wniosków) i śląskim (755 wniosków). Różnice w liczbie złożonych wniosków o przyznanie pomocy w poszczególnych województwach są pochodną liczby gospodarstw, ich wielkości ekonomicznej oraz powierzchni użytków rolnych w poszczególnych Wykres II 14 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 121, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR województwach. W województwie wielkopolskim, mazowieckim, podlaskim, kujawskopomorskim i lubelskim znajduje się największa liczba gospodarstw rolnych wykazujących wysoką wielkość ekonomiczną oraz relatywnie dużą powierzchnię użytków rolnych. Z uwagi na uwarunkowania geograficzne oraz gospodarcze są to tereny z dobrymi tradycjami w zakresie uprawy rolnej. Odmiennie sytuacja przedstawia się w województwie podkarpackim i śląskim, gdzie zlokalizowanych jest stosunkowo mało gospodarstw charakteryzujących się dużą powierzchnią użytków rolnych oraz wysoka wielkością ekonomiczną. Na dzień 31 grudnia 2010 r. do rozpatrzenia pozostało 927 wniosków o przyznanie pomocy (2,14% złożonych wniosków) złożonych w ramach naborów 2007 i 2009, z czego blisko 88% w województwie wielkopolskim. W przypadku pozostałych województw, można uznać, iż proces obsługi wniosków o przyznanie pomocy złożonych w ramach naborów z 2007 i 2009 r. został zakończony (do rozpatrzenia pozostają jedynie pojedyncze sprawy). Strona 39

41 Do końca grudnia 2010 r. negatywnie oceniono wniosków o przyznanie pomocy 3, na łączną kwotę ,25 zł, co stanowi 18,70% ogółu złożonych wniosków, w tym w ramach naboru z 2007 r wniosków (21,32% złożonych wniosków w tym naborze), a w naborze z 2009 r wniosków (16,77% złożonych wniosków w tym naborze). Do najczęstszych powodów odrzuceń wniosków o przyznanie pomocy w okresie sprawozdawczym należało niezłożenie uzupełnień w wymaganym terminie, braki formalne we wnioskach, niezachowanie okresu karencji w ubieganiu się o ponowną pomoc oraz wnioskowanie o wsparcie na operację nieuzasadnioną ekonomicznie. Do końca okresu sprawozdawczego zostały zawarte umowy na łączną kwotę ,15 zł, w tym w okresie sprawozdawczym zawarto umów na kwotę ,67 zł. Najwięcej umów zostało podpisanych w województwie mazowieckim (5 541 umów), wielkopolskim (5 494 umowy) oraz podlaskim (3 322 umowy), a najmniej w województwie śląskim (622 umowy), co jest pochodną liczby złożonych wniosków o przyznanie pomocy. Natomiast najwyższy odsetek podpisanych umów w odniesieniu do łącznej liczby złożonych wniosków wykazują województwa opolskie i podlaskie (90%), a najniższy województwa lubuskie i wielkopolskie (poniżej 66%). Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie podpisanych umów Na dzień 31 grudnia 2010 r. w ramach działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych zostały podpisane umowy na łączną kwotę ,15 zł, w tym: umów, które dotyczyły gospodarstw ukierunkowanych na produkcję tradycyjną, 596 umów, które dotyczyły gospodarstw ukierunkowanych na produkcję ekologiczną. W ramach ogólnej liczby podpisanych umów 1,75% (600 sztuk) dotyczyło operacji w zakresie zmiany profilu dotychczasowej produkcji w gospodarstwie. Operacje zrealizowane (dla których dokonano płatności końcowych) od początku uruchomienia Programu do 31 grudnia 2010 r. Zrealizowano operacji (30,97% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy (wartość wydatków refundowanych) wyniosła ,97 zł. 3 Liczba ta obejmuje również wycofania wniosków, rezygnacje z podpisania umowy przez wnioskodawców i rezygnacje z realizacji wcześniej podpisanej umowy. Strona 40

42 Dotyczyły one: zakupu wyposażenia i zakupu sprzętu ruchomego operacji, budowy, remontu połączonego z modernizacją budynków służących produkcji rolnej 614 operacji, poprawy jakości gruntów 278 operacji, innych inwestycji w gospodarstwach 962 operacji. Większość zrealizowanych operacji (81%) dotyczy gospodarstw prowadzonych przez mężczyzn. Operacje zostały zrealizowane Wykres II 15 Operacje zrealizowane w ramach w gospodarstwach, działania 121 "Modernizacja gospodarstw rolnych" w których główny kierunek wg głównego kierunku produkcji produkcji to: chów i hodowla bydła mlecznego 32,6%, uprawy polowe 27,9%, chów i hodowla trzody chlewnej 13,4%, produkcja mieszana 10,1%, ogrodnictwo 7,9%, prowadzenie upraw trwałych 4,2%, produkcja mięsna (pastwiskowe utrzymywanie zwierząt) 1,6%, drobiarstwo 1,5%, inne rodzaje produkcji 0,9% (ogólnej liczby operacji zakończonych). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Prawie 57% operacji zostało zrealizowanych w gospodarstwach o powierzchni od 5 do 30 ha. Struktura gospodarstw według wielkości ekonomicznej (ESU) kształtowała się następująco: co najmniej 4 0,03%, ,57%, 68 8,58%, ,54%, ,49%, ,60%, ,65%, ,23%, powyżej 250 1,31%. Strona 41

43 Spośród wszystkich zrealizowanych operacji 8,82% (2 207 sztuk) zostało zrealizowanych w gospodarstwach przejętych lub powiększonych w ramach działania 113 Renty strukturalne, a 904 beneficjentów, którzy skorzystali z pomocy w działaniu 121 Modernizacja gospodarstw rolnych otrzymało również pomoc w ramach działania 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom. Pomoc finansowa została przekazana gospodarstwom znajdujących na obszarach: o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) operacje, mieszanych operacji, rolnych objętych siecią NATURA operacje, na których obowiązują ograniczenia związane z dyrektywą azotanową 123 operacje, na których obowiązują ograniczenia w związku z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej 21 operacji 5, pozostałych operacje. Do dnia 31 grudnia 2010 r. dzięki zrealizowanym operacjom: zakupiono różnego rodzaju sprzęt ruchomy i maszyny: maszyny rolnicze, narzędzia, urządzenia do produkcji roślinnej oraz środki transportu (inne niż ciągniki) do produkcji roślinnej, w tym oprogramowanie ( sztuk), co stanowi 43,7% liczby zakupionego sprzętu, elementy wyposażenia, elementy maszyn, narzędzi, Wykres II 16 Liczba zakupionego sprzętu ruchomego i maszyn w ramach działania 121 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR wyposażenie dodatkowe, w tym oprogramowanie ( sztuk), co stanowi 40,3% liczby zakupionego sprzętu, ciągniki ( sztuk), co stanowi 8,6% liczby zakupionego sprzętu, maszyny, narzędzia, urządzenia i wyposażenie do produkcji zwierzęcej, w tym oprogramowanie ( sztuk), co stanowi 7,3% liczby zakupionego sprzętu; 4 Dotyczy operacji, które są realizowane na więcej niż jednym typie ONW oraz/lub jednocześnie na obszarach objętych siecią NATURA 2000, obszarach na których obowiązują ograniczenia w związku z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej. 5 W przypadku 21 operacji, dla których podpisano umowy i zrealizowano płatności końcowe wszczęto proces windykacyjny w związku z nienależnie przyznanym podwyższonym poziomem dofinansowania. Strona 42

44 wybudowano lub zmodernizowano: Wykres II 17 Powierzchnia wybudowanych lub zmodernizowanych budynków budynki gospodarcze produkcyjnych w ramach działania 121 o powierzchni prawie 852,8 tys. m², z czego, szklarnie (wraz z wyposażeniem) stanowiły 57,8% ogólnej powierzchni budynków gospodarczych, inne budynki gospodarcze stanowiły 19,7%, inne budynki przeznaczone na inwentarz żywy stanowiły 12,6%, obory stanowiły 7,1%, chlewnie stanowiły 2,8%. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR prawie 162,2 tys. m 2 powierzchni służących produkcji i sprzedaży bezpośredniej w gospodarstwach rolniczych, 58,0 tys. m 3 zbiorników na gnojówkę i gnojowicę, 44,5 tys. m 2 powierzchni płyt obornikowych, 794,0 tys. m 2 powierzchni placów manewrowych, 17,0 tys. m długości dróg dojazdowych. Założono 10,4 tys. ha powierzchni plantacji wieloletnich. Zakupiono 826 sztuk sprzętu komputerowego. Do końca okresu sprawozdawczego operacje zostały zrealizowane w gospodarstwach (37,50% wartości docelowej wskaźnika). Łączna wartość inwestycji realizowanych w ramach działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych wyniosła ,00 zł a średnia wartość ,17 zł. Strona 43

45 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 121 Modernizacja gospodarstw rolnych Działa przeciwgradowe na plantacji borówki amerykańskiej Województwo: Gmina: Wartość całkowita projektu: Wysokość dofinansowania: Wysokość dofinansowania w ramach EFRROW: Podlaskie Janów ,00 PLN ,00 PLN ,00 PLN Zakres projektu Zakup trzech dział przeciwgradowych. Beneficjent Beneficjent prowadzi gospodarstwo rolne o powierzchni ok. 323 ha. Głównym kierunkiem produkcji jest uprawa borówki amerykańskiej na powierzchni ok. 134 ha i mieszanki zbożowej na powierzchni ok. 49 ha. Pozostałą część gospodarstwa zajmują łąki, stawy i lasy. projektu Z uwagi na coraz większe zainteresowanie odbiorców, areał upraw borówki amerykańskiej w Polsce ciągle rośnie. Roślina charakteryzuje się znaczną odpornością na mróz, jednak temperatura niższa niż 20 C powoduje uszkodzenia pąków kwiatowych i części pędów. Jednym z głównych problemów, z którym borykał się plantator były sezonowe opady gradu, które w ciągu kilku sekund mogą zniszczyć cały plon. Z tego powodu beneficjent postanowił wyposażyć swoje gospodarstwo w instalacje przeciwgradowe. Ich działanie polega na Strona 44

46 wysyłaniu w kierunku górnych warstw atmosfery wysokoenergetycznych fal uderzeniowych. Fale docierają na wysokość ok. 15 km, czyli do poziomu chmur, w których tworzy się grad. W wyniku procesu jonizacji grad spada na ziemię w postaci deszczu lub mokrego śniegu. Jedno działo pozwala chronić przed gradem obszar ok. 80 ha. Zakup dział przeciwgradowych pozwolił plantatorowi zabezpieczyć uprawy przed opadami gradu. Dzięki nowej inwestycji gospodarstwo stało się bardziej konkurencyjne od innych podmiotów o podobnym profilu działalności. Źródło: ARiMR Strona 45

47 DZIAŁANIE: 123 ZWIĘKSZANIE WARTOŚCI DODANEJ PODSTAWOWEJ PRODUKCJI ROLNEJ I LEŚNEJ W ramach działania 123 do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone cztery nabory wniosków o przyznanie pomocy finansowej jeden w 2008 r., dwa w 2009 r. oraz jeden w 2010 r. Łącznie wpłynęło wniosków na kwotę ,62 zł, w tym w 2008 r. 818 wniosków, w 2009 r. 807 wniosków (łącznie), a w 2010 r. 989 wniosków. Kwoty złożonych wniosków w czterech przeprowadzonych naborach przekraczają (o ponad 80%) limit środków finansowych przeznaczonych na realizację tego działania. Zgodnie z założeniami PROW w działaniu 123 nie wydzielono środków finansowych dla poszczególnych województw. Jak dowodzą dane dotyczące przeprowadzonych naborów wniosków potrzeby i możliwości inwestycyjne poszczególnych regionów Polski są bardzo zróżnicowane. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy zostało złożonych w województwie wielkopolskim (490 wniosków), mazowieckim (312 wniosków), lubelskim (225 wniosków), kujawskopomorskim (221 wniosków) i łódzkim (216 wniosków) a więc w regionach o dużej bazie surowcowej, rozwiniętym przemyśle przetwórczym i rynku. Wykres II 18 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 123, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Najmniej wniosków złożono w województwie podkarpackim (74 wnioski), świętokrzyskim (73 wnioski) i opolskim (66 wniosków). Te województwa charakteryzuje niższy odsetek działających firm tej gałęzi przemysłu. Do końca okresu sprawozdawczego ARiMR rozpatrzyła 99,76% wniosków złożonych w naborze z 2008 r. (do rozpatrzenia pozostały 2 wnioski), 93,68% wniosków złożonych w naborach z 2009 r. (do rozpatrzenia pozostało 51 wniosków) oraz 5,26% wniosków złożonych w naborze z 2010 r. (do rozpatrzenia pozostało 937 wniosków). W ramach czterech przeprowadzonych naborów zatwierdzono do realizacji 35,31% złożonych wniosków. Stan obsługi wniosków wynika głównie z przedłużania terminów na dokonanie uzupełnień przez wnioskodawców oraz dużej liczby wniosków odrzuconych na etapie oceny formalnej. Do końca grudnia 2010 r. łącznie negatywnie oceniono 675 wniosków o przyznanie Strona 46

48 pomocy 6, co stanowi 25,82% ogółu złożonych wniosków na łączną kwotę ,19 zł, w tym w ramach naboru z 2008 r. 313 wniosków (38,26% złożonych wniosków w tym naborze), z 2009 r. 328 wniosków (40,64% złożonych wniosków w obydwu naborach), a w naborze z 2010 r. 34 wniosków (3,44% złożonych wniosków w tym naborze). W 2010 r. liczba negatywnie zakończonych spraw wyniosła 256, w tym 21 wniosków odrzucono na etapie weryfikacji wstępnej (tzw. preselekcji), 193 wnioski na etapie oceny formalnej, 33 wnioski na etapie oceny ekonomicznotechnicznej, 2 wnioskodawców zrezygnowało z podpisania umowy, 5 wnioskodawców zrezygnowało z realizacji umowy, a 2 wnioski zostały wycofane. W okresie sprawozdawczym głównymi przyczynami odmowy przyznania pomocy na etapie oceny formalnej była niekompletna dokumentacja oraz brak lub nieterminowe składanie uzupełnień, a na etapie oceny ekonomicznej i technicznej słaba kondycja finansowa wnioskodawców wykluczająca możliwość udzielenia wsparcia. Do 31 grudnia 2010 r. podpisano 923 umowy na kwotę ,90 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 426 umów na kwotę ,00 zł. Najwięcej umów podpisano w województwie wielkopolskim (162 umowy), mazowieckim (107 umów) oraz lubelskim (97 umów), co wynika z największej liczby złożonych wniosków w tych województwach. Najmniej natomiast w województwie lubuskim (21 umów) oraz opolskim (19 umów), co również jest pochodną liczby złożonych wniosków o przyznanie pomocy. Natomiast najwyższy odsetek podpisanych umów w stosunku do łącznej liczby złożonych wniosków wykazują województwa świętokrzyskie i podlaskie (około 46%), a najniższy województwa dolnośląskie i warmińskomazurskie (około 2324%). Nabór 2010 ARiMR przeprowadziła nabór wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej w okresie od 12 sierpnia do 10 września 2010 r. W ramach przeprowadzonego naboru złożono łącznie 989 wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,15 zł. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy zostało złożonych w województwie wielkopolskim (195 wniosków), mazowieckim (119 wniosków), a najmniej w województwie świętokrzyskim (26 wniosków) i opolskim (25 wniosków). Do wszystkich wnioskodawców, którzy złożyli wnioski w naborze z 2010 r. w ramach prowadzonej oceny formalnej zostały wysłane pierwsze pisma z wezwaniem do uzupełnień i wyjaśnień. W 2011 r. przewidywane jest dalsze rozpatrywanie wniosków o przyznanie pomocy. 6 Liczba ta obejmuje również wycofania wniosków, rezygnacje z podpisania umowy przez wnioskodawców i rezygnacje z realizacji wcześniej podpisanej umowy. Strona 47

49 Do 31 grudnia 2010 r. w ramach naboru przeprowadzonego w okresie sprawozdawczym podpisano 2 umowy na kwotę ,80 zł. Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie podpisanych umów Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania podpisano 923 umowy opiewające na kwotę pomocy wynoszącą ,90 zł. Beneficjentami są 792 przedsiębiorstwa zajmujące się: przetwórstwem artykułów spożywczych 594, sprzedażą hurtową 137, przetwórstwem artykułów niespożywczych 61 przedsiębiorstw. Z punktu widzenia wielkości przedsiębiorstwa operacje będą realizowane w: średnich przedsiębiorstwach 302, małych przedsiębiorstwach 284, mikroprzedsiębiorstwach 126, średnio dużych przedsiębiorstwach (przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 750 pracowników lub posiadające obrót nieprzekraczający 200 milionów euro) 80. Wykres II 19 Liczba przedsiębiorstw, które otrzymają pomoc w ramach działania 123, dane od początku okresu programowania do końca 2010 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Łączna wartość planowanych inwestycji wynosi ,00 zł. Struktura kosztów planowanych inwestycji jest następująca: koszty budowy, rozbudowy, nadbudowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją budynków i budowli stanowią 36,3%, koszty zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do przetwarzania produktów rolnych 32,9%, koszty zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do magazynowania produktów lub półproduktów oraz ich przygotowania do sprzedaży 10,7%, koszty zakupu silosów, cystern, chłodni i izoterm, przeznaczonych do przewozu produktów rolnych, których transport powinien odbywać się w szczególnych warunkach 7,1%, koszty zakupu lub instalacji maszyn lub urządzeń do magazynowania lub przygotowania produktów rolnych do przetwarzania 6,0% pozostałe kategorie kosztów 7,0%. Strona 48

50 Operacje zrealizowane (dla których dokonano płatności końcowych) od początku uruchomienia Programu do dnia 31 grudnia 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 422 operacje, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,35 zł. Wykres II 20 Liczba przedsiębiorstw, które otrzymały Wsparciem objęto 385 pomoc w ramach działania 123, dane od początku przedsiębiorstw (30,31% zakładanej okresu programowania do końca 2009 i do końca 2010 wartości docelowej wskaźnika). roku Do końca 2010 r. beneficjentami pomocy były przedsiębiorstwa zajmujące się: przetwórstwem artykułów spożywczych sprzedażą hurtową przetwórstwem artykułów niespożywczych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Wykres II 21 Liczba przedsiębiorstw, które otrzymały pomoc w ramach działania 123, ze względu na wielkość przedsiębiorstwa Liczba przedsiębiorstw, które otrzymały płatność końcową w ramach działania 123, w podziale wg wielkości przedsiębiorstwa przedstawiała się następująco: średnie przedsiębiorstwa 166, małe przedsiębiorstwa 141, mikro przedsiębiorstwa 39, średnio duże (przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 750 pracowników lub posiadające obrót nieprzekraczający 200 milionów euro) 39. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 49

51 Liczba zakładów, które otrzymały płatność końcową w ramach działania, biorąc pod uwagę formę prawną prowadzonej działalności przedstawiała się następująco: osoby prawne 176 przedsiębiorstw, osoby fizyczne 130 przedsiębiorstw, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej 72 przedsiębiorstwa, wspólnicy spółki cywilnej 7 przedsiębiorstw. Do dnia 31 grudnia 2010 r. spośród zakończonych 422 operacji, 76 związanych było z wprowadzeniem nowych produktów, procesów i technologii produkcji. Liczba operacji dotyczących nowych produktów i/lub technik stanowi 12,84% zakładanej wartości docelowej wskaźnika. Wykres II 22 Liczba przedsiębiorstw, które otrzymały pomoc w ramach działania 123, ze względu na formę prawną prowadzonej działalności Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 50

52 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Modernizacja przetwórni owoców i warzyw Województwo: Gmina: Wartość całkowita projektu: Wysokość dofinansowania: Wysokość dofinansowania w ramach EFRROW: Mazowieckie Zakroczym ,00 PLN ,80 PLN ,60 PLN Zakres projektu Rozbudowa hali produkcyjnej oraz zakup maszyn i urządzeń. Beneficjent Beneficjentem jest przedsiębiorstwo zajmujące się przetwórstwem i sprzedażą hurtową warzyw i owoców. Przetwarzane są głównie sałata lodowa, cebula, marchew, pomidory, ogórki, szpinak, cykoria. Ponadto przedsiębiorstwo jest dostawcą jabłek do sieci restauracji. Beneficjent korzystał już wcześniej z dotacji Programu SAPARD, w ramach którego przebudował pomieszczenia produkcyjne, zainstalował system uzdatniania wody, wykonał kanalizację, instalację elektryczną, a także wybudował pomieszczenie sanitarne. projektu W ramach projektu beneficjent rozbudował halę produkcyjną, wyposażając ją w instalacje i komory chłodnicze do składowania jabłek i pomidorów. Ponadto kupił linię produkcyjną do przetwarzania sałat o wydajności kg na godzinę. Linia składa się z trzypoziomowego stołu z 12 stanowiskami roboczymi, gdzie górny przenośnik jest przeznaczony do odbioru półproduktu, a środkowy do transportu surowca. Strona 51

53 Na tym poziomie zainstalowane są blaty robocze do wykrawania odpadów z warzyw oraz leje zsypowe na odpady produkcyjne, które przenoszone są na dolny poziom, a następnie transportowane do wyodrębnionego miejsca ich składowania. W skład linii wchodzą również instalacje do mycia i suszenia sałaty. Myjki zaprojektowane specjalnie do czyszczenia warzyw liściastych zapewniają doskonały efekt mycia. Dzięki dofinansowaniu zakład kupił również linię ważącą i pakującą dla różnych typów ciętych warzyw liściastych. Wielogłowicowa kombinacyjna waga odważa warzywa z dużą dokładnością, co zniwelowało wcześniejsze straty z tytułu przeważania produktów. Zastosowanie systemu automatycznego pakowania dodatkowo poprawia wygląd i zapewnia większą trwałość produktu, uzyskaną przez utrzymanie odpowiedniego poziomu gazów ochronnych w każdym opakowaniu. Zrealizowana inwestycja usprawniła proces produkcji przetwórni, zwiększyła jej zdolność produkcyjną oraz wpłynęła na wzrost jakości przetwarzanych produktów. Źródło: ARiMR Strona 52

54 DZIAŁANIE: 125 POPRAWIANIE I ROZWIJANIE INFRASTRUKTURY ZWIĄZANEJ Z ROZWOJEM I DOSTOSOWYWANIEM ROLNICTWA I LEŚNICTWA W ramach dwóch schematów (Schemat I Scalanie gruntów, Schemat II Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi) działania 125, do końca 2010 roku zostały złożone 373 wnioski o przyznanie pomocy. Najwięcej wniosków złożono w województwach: mazowieckim 59, lubelskim 56, zachodniopomorskim 47, natomiast najmniej w województwach: podkarpackim 8, świętokrzyskim 6, opolskim 2. Do 31 grudnia 2010 r. wydano ogółem 246 decyzji zatwierdzających do realizacji zgłoszone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR operacje. Najwięcej w województwach: zachodniopomorskim 38, mazowieckim 37 oraz lubelskim 32 a najmniej w województwach łódzkim 5, świętokrzyskim 4 i opolskim 2. Schemat I Scalanie gruntów Wykres II 23 Liczba złożonych wniosków oraz wydanych decyzji w ramach działania 125, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Do dnia 31 grudnia 2010 r. nabory wniosków o przyznanie pomocy zostały przeprowadzone w 13 województwach: dolnośląskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, podkarpackim, podlaskim, śląskim, świętokrzyskim, warmińskomazurskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim. W okresie sprawozdawczym nabory wniosków były realizowane w województwach: dolnośląskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, małopolskim i podlaskim, z czego w pierwszej połowie okresu sprawozdawczego w województwach: dolnośląskim i małopolskim. Łącznie w ramach Schematu I zostały złożone 72 wnioski o przyznanie pomocy na kwotę ,89 zł, co stanowi około 50% limitu środków przeznaczonych na realizację działania, w tym w okresie sprawozdawczym 22 wnioski na kwotę ,59 zł. Najwięcej wniosków (35 sztuk) zostało złożonych w województwie lubelskim, w którym zostały zrealizowane trzy nabory wniosków o przyznanie pomocy. W województwie tym podejmuje się działania scaleniowe na największą skalę. Jest to związane z faktem, iż łączna powierzchnia użytków rolnych w tym województwie jest trzecia co do wielkości w Polsce, a równocześnie relatywnie niska jest średnia wielkość gospodarstwa. Dwa nabory wniosków zostały Strona 53

55 przeprowadzone w województwie dolnośląskim, łódzkim i podlaskim. W pozostałych 9 województwach w ramach Schematu I przeprowadzono po jednym naborze wniosków. Jednocześnie należy zauważyć, że na zmniejszone zainteresowanie Schematem I Scalanie gruntów ma wpływ m. in. niekwalifikowalność podatku VAT. Do końca okresu sprawozdawczego rozpatrzono 88,89% złożonych wniosków (do weryfikacji pozostało 8 wniosków). Pozytywnie rozpatrzono 46 wniosków, co stanowi 63,89% ogółu złożonych wniosków na łączną kwotę ,22 zł, 18 wniosków o przyznanie pomocy 7 nie zostało zakwalifikowanych do realizacji. W ramach Schematu I wydano 40 decyzji przyznających wsparcie (11,43% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na kwotę ,25 zł, w tym 1 decyzję na kwotę ,07 zł, która dotyczyła dofinansowania operacji z poprzedniego okresu programowania. W okresie sprawozdawczym wydano 30 decyzji przyznających wsparcie na kwotę ,00 zł. Najwięcej decyzji przyznających wsparcie wydano w województwie lubelskim (16 decyzji) i podkarpackim (6 decyzji). Żadnej decyzji nie wydano w województwie lubuskim i podlaskim. Zatwierdzone do realizacji operacje umożliwią scalenie ,27 ha gruntów, w tym: ,97 ha gruntów rolnych (88,77%), 3 843,30 ha gruntów leśnych (11,23%). Należy zauważyć, iż na podstawie wydanych do końca okresu sprawozdawczego decyzji łączna powierzchnia gospodarstw podlegająca scaleniu stanowi 16,30% wartości docelowej wskaźnika, a średnia powierzchnia gospodarstwa podlegającego scaleniu wynosi 3,82 ha (47,75% wartości docelowej wskaźnika). Planuje się, że całkowite koszty związane z realizacją tych operacji wyniosą ,52 zł. Zgodnie z wydanymi decyzjami, operacje związane ze scalaniem gruntów będą dotyczyły gospodarstw rolnych. Średnio w ramach jednej operacji związanej ze scalaniem gruntów (wraz z operacją, która dotyczy poprzedniego okresu programowania) uczestniczą 224 gospodarstwa, co stanowi 320,00% wartości docelowej wskaźnika wskazanej w Programie. 7 W ogólnej liczbie odrzuconych wniosków uwzględniono 3 wnioski wycofane przez beneficjentów. Strona 54

56 Schemat II Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi Nabory wniosków o przyznanie pomocy w ramach Schematu II zostały przeprowadzone we wszystkich województwach. W okresie sprawozdawczym nabory wniosków były realizowane w województwie dolnośląskim, kujawskopomorskim, lubelskim, lubuskim, mazowieckim, podlaskim, pomorskim, śląskim, warmińskomazurskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim. Łącznie w ramach Schematu II zostało złożonych 301 wniosków o przyznanie pomocy na kwotę ,14 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 87 wniosków na kwotę ,99 zł. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy zostało złożonych w województwie mazowieckim (57 wniosków), zachodniopomorskim (47 wniosków), wielkopolskim (37 wniosków), warmińskomazurskim (34 wnioski) i lubelskim (21 wniosków), a najmniej w województwie łódzkim (4 wnioski) oraz opolskim i podkarpackim (po 2 wnioski). Do końca okresu sprawozdawczego rozpatrzono 80,73% złożonych wniosków (do weryfikacji pozostało 58 wniosków). Pozytywnie rozpatrzono 214 wniosków, co stanowi 71,10% ogółu złożonych wniosków na łączną kwotę ,13 zł, natomiast negatywnie oceniono 29 wniosków o przyznanie pomocy 8. Główną przyczyną odrzucania wniosków o przyznanie pomocy był brak ostatecznej decyzji dotyczącej pozwolenia wodnoprawnego oraz brak ostatecznej decyzji dotyczącej pozwolenia na budowę. W ramach Schematu II wydano 206 decyzji przyznających wsparcie (23,41% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na kwotę ,73 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 97 decyzji. Zatwierdzone do realizacji operacje dotyczą: budowy lub remontu urządzeń melioracji wodnych podstawowych 176 operacji, budowy lub remontu urządzeń melioracji wodnych szczegółowych 29 operacji, budowy lub remontu urządzeń melioracji wodnych kompleksowych (melioracje podstawowe + szczegółowe) 1 operacja. Zatwierdzone do realizacji operacje umożliwią przeprowadzenie melioracji: szczegółowych na powierzchni 4 171,53 ha użytków gruntowych (6,32% wartości docelowej wskaźnika), w tym nawodnienia grawitacyjne na powierzchni 943,96 ha, podstawowych oddziaływujących na powierzchnię ,90 ha użytków gruntowych. 8 W ogólnej liczbie odrzuconych wniosków uwzględniono 8 wniosków wycofanych przez beneficjentów. Strona 55

57 Do końca okresu sprawozdawczego zakończono realizację 5 operacji na kwotę ,65 zł. Dzięki zakończonym do 31 grudnia 2010 r. operacjom związanym z zagospodarowaniem rolniczych zasobów wodnych w zakresie melioracji wodnych podstawowych: objęto ochroną przeciwpowodziową powierzchnię 8,27 ha użytków rolnych, wybudowano i ukształtowano przekrój podłużny i poprzeczny oraz układ poziomego koryta cieku naturalnego, na długości 0,1 km, wyremontowano i ukształtowano przekrój podłużny i poprzeczny oraz układ poziomego koryta cieku naturalnego, na długości 3,5 km, wyremontowano: wały przeciwpowodziowe o długości 1,25 km, kanały o długości 1,13 km, budowle piętrzące, budowle upustowe, stopnie wodne oraz obiekty służące do ujmowania wód 3 obiekty, budowle regulacyjne 1 obiekt. Zrealizowane do końca okresu sprawozdawczego płatności w kwocie ,15 zł stanowią 1,08% środków przeznaczonych na realizację działania (łącznie schematu I i II) 9. Niski poziom zrealizowanych płatności wynika z długotrwałego procesu inwestycyjnego charakterystycznego dla operacji związanych z gospodarowaniem rolniczymi zasobami wodnymi. 9 Szacunkowy limit finansowy zostały przeliczony wg kursu 4,0476 obowiązującego w grudniu 2010 r. (kurs EBC z przedostatniego dnia roboczego Komisji Europejskiej miesiąca poprzedzającego miesiąc, dla którego dokonuje się wyliczenia limitu alokacji środków wspólnotowych). Strona 56

58 DZIAŁANIE: 126 PRZYWRACANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI ROLNEJ ZNISZCZONEGO W WYNIKU WYSTĄPIENIA KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH ORAZ WPROWADZENIE ODPOWIEDNICH DZIAŁAŃ ZAPOBIEGAWCZYCH W 2010 r. na obszarze Polski wystąpiły intensywne opady atmosferyczne (w tym gradobicia), które były przyczyną powodzi oraz osuwisk ziemi i wyrządziły znaczne straty m.in. w uprawach polowych oraz w majątku służącym do produkcji rolnej. W związku z powyższym w II połowie 2010 r. uruchomiono w ramach PROW nowe działanie mające na celu przywrócenie zniszczonego potencjału produkcji rolnej. Do dnia 31 grudnia 2010 r. ogłoszono dwa nabory wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania 126 Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych, pierwszy od 30 września 2010 r. do 12 listopada 2010 r. i drugi od 30 listopada 2010 r. do 31 grudnia 2010 r. Ogółem, do końca okresu Wykres II 24 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 126, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania sprawozdawczego, złożono wnioski o przyznanie pomocy. W ramach pierwszego naboru złożono wniosków, natomiast w ramach drugiego naboru złożono 448 wniosków. Najwięcej wniosków złożono w województwach: lubelskim (706) i świętokrzyskim (599). Żaden wniosek o przyznanie pomocy finansowej nie został złożony w województwie warmińsko mazurskim. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Zapotrzebowanie na środki wynikające ze złożonych wniosków stanowi 40,01% dostępnych środków dla działania 10. Podpisano 10 umów (8 w województwie lubelskim oraz 2 w województwie małopolskim) na kwotę ,81 zł. Pomoc ta została przyznana gospodarstwom o łącznej powierzchni 66,99 ha użytków rolnych. Rolnicy, których gospodarstwa zostały zniszczone w następstwie 10 Szacunkowy limit finansowy zostały przeliczony wg kursu 4,0476 obowiązującego w grudniu 2010 r. (kurs EBC z przedostatniego dnia roboczego Komisji Europejskiej miesiąca poprzedzającego miesiąc, dla którego dokonuje się wyliczenia limitu alokacji środków wspólnotowych). Strona 57

59 powodzi, planują wykorzystać otrzymaną pomoc na zakup maszyn, urządzeń oraz wyposażenia służącego produkcji rolnej (9 umów) oraz odtworzenie powierzchni sadów lub plantacji wieloletnich (1 umowa). Strona 58

60 DZIAŁANIE: 132 UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI Działanie jest adresowane do producentów rolnych, wytwarzających produkty rolne w ramach wspólnotowych i krajowych systemów jakości żywności. Rolnicy korzystający z działania mogą przez 5 lat otrzymywać zwrot (do określonej kwoty) kosztów kontroli, po których wydaje się certyfikaty i świadectwa jakości oraz kosztów składek członkowskich, jakie ponoszą na rzecz grup producentów. Nabór wniosków o przyznanie pomocy finansowej w działaniu ma charakter ciągły (wnioski można składać od dnia 15 kwietnia 2009 r.). Do dnia 31 grudnia 2010 r. złożono wnioski o przyznanie pomocy finansowej na łączną kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym wnioski na kwotę ,00 zł. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy finansowej złożono w województwie małopolskim (2 306 wniosków), podkarpackim (1 921 wniosków), podlaskim (1 777 wniosków) oraz lubelskim (1 602 wnioski), a najmniej w województwie opolskim (51 wniosków). Różnice regionalne w liczbie złożonych wniosków odzwierciedlają strukturę agrarną kraju (większa liczba wniosków składana jest w województwach charakteryzujących się rozdrobnieniem struktury agrarnej). Wykres II 25 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 132, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Mniejsze gospodarstwa rolne częściej przestawiają się na rolnictwo ekologiczne. Należy podkreślić, że ponad 97% wnioskodawców działania 132, to rolnicy ubiegający się o wsparcie z tytułu wytwarzania produktów metodami ekologicznymi. Złożone wnioski o przyznanie pomocy w ramach działania są rozpatrywane terminowo. Do dnia 31 grudnia 2010 r. rozpatrzono 97,79% złożonych wniosków. Wydano decyzje o przyznaniu pomocy na kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym decyzji na kwotę ,00 zł. Do końca grudnia 2010 r. negatywnie oceniono wnioski o przyznanie pomocy na kwotę ,00 zł, co stanowi 18,86% liczby złożonych wniosków o przyznanie pomocy. Strona 59

61 Najwięcej decyzji zostało wydanych w województwie małopolskim (1 928 decyzji o przyznaniu pomocy), podkarpackim (1 573 decyzje o przyznaniu pomocy) i podlaskim (1 487 decyzji o przyznaniu pomocy), a najmniej w województwie opolskim (45 decyzji o przyznaniu pomocy). Ze względu na specyfikę działania producenci rolni, po złożeniu wniosków o przyznanie pomocy finansowej, pierwotnie otrzymują decyzje w sprawie przyznania pomocy, a następnie w kolejnych latach na podstawie odrębnych wniosków o płatność otrzymują wsparcie w ramach wydawanych decyzji o przyznaniu płatności. W ramach działania wydano decyzji odmawiających przyznania płatności. Najczęstsze przyczyny wydawania negatywnych decyzji to: złożenie wniosku o płatność przed upływem 12 miesięcy od otrzymania certyfikatu potwierdzającego wytwarzanie żywności ekologicznej, brak właściwego certyfikatu lub świadectwa jakości poświadczającego wytwarzanie żywności ekologicznej, brak możliwości ustalenia rodzaju produkcji i produktów rolnictwa ekologicznego (na skutek braku certyfikatu lub świadectwa jakości), brak udokumentowania wytwarzania produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi (bezpośrednio lub po przetworzeniu), występowanie o refundację kosztów niekwalifikowalnych lub poniesionych poza okresem pomocy. Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie wydanych decyzji przyznających płatność Do końca okresu sprawozdawczego wydano decyzji przyznających płatność (9,24% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na kwotę ,03 zł. Wykres II 26 Operacje zrealizowane w ramach działania 132, wg głównego kierunku produkcji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Największy odsetek (59,61%) operacji dotyczył wytwarzania produktów z grupy Owoce, warzywa i zboża świeże lub przetworzone. Pozostałe operacje dotyczyły wytwarzania: pozostałych produktów pochodzenia zwierzęcego (jaj, produktów mlecznych z wyłączeniem masła etc.) 14,06%, mięsa świeżego (i podrobów) 11,56%, produktów wytworzonych na bazie mięsa (podgotowanego, solonego, wędzonego etc.) 0,34%, Strona 60

62 olei i tłuszczy (masła, margaryny, olei etc.) 0,18%, serów oraz napojów wytwarzanych z ekstraktów roślinnych po 0,07%, innych produktów żywnościowych 14,11%. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano płatności dla producentów rolnych (6,63% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,23 zł. Beneficjentami działania są głównie mężczyźni (73,1%) W zdecydowanej większości producenci rolni otrzymali płatności w ramach produkcji ekologicznej (99% zakończonych operacji). Wykres II 27 Struktura płci wnioskodawców działania 132 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 61

63 DZIAŁANIE: 133 DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE Nabór wniosków o przyznanie pomocy finansowej w działaniu ma charakter ciągły (wnioski można składać od dnia 28 września 2009 r.). Do końca okresu sprawozdawczego złożono łącznie 8 wniosków na kwotę ,33 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 6 wniosków na kwotę ,34 zł. Wnioski te zostały złożone przez podmioty zlokalizowane w województwie mazowieckim i lubelskim (po 3 wnioski) oraz podkarpackim i wielkopolskim (po 1 wniosku). Do końca okresu sprawozdawczego z powodu niekwalifikowalności wnioskowanych kosztów odrzucono 4 wnioski o przyznanie pomocy finansowej. Do dnia 31 grudnia 2010 r. podpisano 3 umowy na kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 2 umowy na kwotę ,00 zł. Podpisane w ramach działania umowy dotyczą wsparcia spółdzielni zrzeszających producentów rolnych prowadzących działalność w sektorze Innych produktów żywnościowych (2 umowy) oraz sektora Owoce, warzywa i zboża świeże lub przetworzone (1 umowa). W ramach działania 133 do końca okresu sprawozdawczego zakończono realizację 2 operacji (0,15% wartości docelowej) na kwotę ,32 zł. Zrealizowane operacje dotyczyły promocji jabłek oraz miodów pitnych (trójniaków). Szacuje się, że dzięki przeprowadzonym działaniom, informacja na temat wytwarzanych przez beneficjentów produktów dotrze do około 22 tys. odbiorców. Strona 62

64 DZIAŁANIE: 142 GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH Wnioski o przyznanie pomocy finansowej dla grup wpisanych do rejestru prowadzonego przez marszałka województwa właściwego dla miejsca siedziby grupy, ARiMR zaczęła przyjmować od dnia 16 lipca 2007 r. Nabór ma charakter ciągły. Do dnia 31 grudnia 2010 r. złożono łącznie 505 wniosków o przyznanie pomocy finansowej, w tym 167 wniosków o przyznanie pomocy finansowej złożono w okresie sprawozdawczym. Wsparcia w ramach działania udziela się w rocznych ratach przez okres pierwszych pięciu lat (kolejnych 12miesięcznych okresów) prowadzenia działalności przez grup. Pomoc naliczana jest na podstawie rocznej wartości netto przychodów ze sprzedaży produktów lub grup produktów wytworzonych w gospodarstwach członków grupy i wynosi: 5%, 5%, 4%, 3% i 2% wartości produkcji sprzedanej, stanowiącej równowartość w złotych do sumy euro, odpowiednio w kolejnych latach, albo 2,5%, 2,5%, 2%, 1,5% i 1,5% wartości produkcji sprzedanej, stanowiącej równowartość w złotych powyżej sumy euro, odpowiednio w kolejnych latach. Wykres II 28 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 142, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy finansowej złożono w województwie wielkopolskim 100, dolnośląskim 73 i kujawskopomorskim 56, a najmniej w województwie świętokrzyskim 6 oraz małopolskim 4. Większą liczbę wniosków złożono w województwach o silniejszym i prężniej rozwijającym się rolnictwie Polski północnej i zachodniej niż w Polsce centralnej i południowowschodniej cechującej się bardziej rozdrobnioną strukturą agrarną. Strona 63

65 Zarejestrowanym grupom producentów rolnych, po złożeniu wniosków o przyznanie pomocy finansowej wydawane są decyzje w sprawie przyznania pomocy, a następnie w kolejnych latach na podstawie odrębnych wniosków o płatność otrzymują one wsparcie w ramach wydawanych decyzji o przyznaniu płatności. Do końca okresu sprawozdawczego wydano 484 decyzje przyznające pomoc w tym w okresie sprawozdawczym 160 decyzji. Najwięcej z nich wydano w województwie wielkopolskim (97) oraz dolnośląskim (70), a najmniej w województwie świętokrzyskim (6) oraz małopolskim (4). Złożone wnioski o przyznanie pomocy w ramach działania są rozpatrywane terminowo. Różnica pomiędzy liczbą złożonych wniosków w okresie sprawozdawczym a liczbą wydanych decyzji wynika z faktu, że nabór wniosków w działaniu ma charakter ciągły. Obsługa wniosków, które zostały złożone pod koniec 2010 r. zostanie zakończona w 2011 r. W okresie sprawozdawczym wydano 15 decyzji o odmowie przyznania pomocy. Wydane zostały 3 decyzje o umorzeniu postępowania, po uprzednim wycofaniu przez beneficjenta wniosku o pomoc. Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. Zgodnie z PROW docelowo wsparciem w ramach działania powinno zostać objętych 350 grup producentów rolnych. Do końca roku 2010, wsparciem objętych zostało 321 grup producentów rolnych, co stanowi 91,71% zakładanej liczby docelowej. Biorąc pod uwagę liczbę wydanych decyzji o przyznaniu pomocy (484 decyzje do końca okresu sprawozdawczego), należy wnioskować, że określona w PROW wartość docelowa wskaźnika dla przedmiotowego działania zostanie przekroczona. Do końca okresu sprawozdawczego wydano 594 decyzje przyznające płatność w ramach PROW oraz 372 decyzje jako zobowiązania z poprzedniego okresu programowania. Struktura wydanych decyzji przyznających płatność, według rodzaju branży rolnej, w ramach PROW (bez decyzji dotyczących PROW ), przedstawia się następująco: sektor ziarna zbóż i nasion roślin oleistych 177, sektor drobiu żywego, mięsa i jadalnych podrobów drobiowych 117, sektor świń żywych i mięsa wieprzowego 108, sektor ziarna zbóż 62, sektor nasion oleistych 54, sektor mleka krowiego, owczego lub koziego 24, sektor ziemniaczany 19, sektor bydła żywego, mięsa wołowego 8, sektory: królików żywych, mięsa i jadalnych podrobów króliczych; buraków cukrowych; owiec i kóz żywych, mięsa baraniego i koziego po 5, sektor produktów rolnictwa ekologicznego 4, sektory: miodu naturalnego i innych produktów pszczelarskich; szyszki chmielowej po 2, sektory: jaj ptasich; ozdobnych rośliny ogrodniczych, szkółkarstwa roślin sadowniczych i ozdobnych po 1 decyzji. Strona 64

66 Wartość uzyskanego obrotu przez grupy producentów rolnych, które otrzymały pozytywne decyzje przyznające płatności w ramach PROW wynosi ,44 zł, a wartość netto produkcji sprzedanej wynosi ,66 zł. Średnia wartość obrotu uzyskanego przez grupę producentów rolnych wynosi 10,57 mln zł. W porównaniu z poprzednim okresem programowania (lata ) zmniejszyła się średnia liczba rolników będących członkami grup producentów rolnych z 29 do 10 osób w ramach PROW Strona 65

67 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 142 Grupy producentów rolnych Beneficjent Tatrzańsko Beskidzka Grupa Producentów Rolnych Gazdowie Miejsce realizacji Województwo małopolskie projektu Wspólne działanie w zakresie gospodarki pasterskiej i tradycyjnego wypasu owiec. Specjalizacja w zakresie wytwarzania produktów w kategorii mięso baranie, owce żywe, jagnięta żywe. Ponadto produkcja metodami tradycyjnymi z góralskiej bacówki następujących produktów: oscypki, redykołki, bryndza, bundz, ser wołoski, gołki i ser gazdowski. Działania zrealizowane Grupa działa w formie spółdzielni. Liczy 120 członków. Wielkość produkcji za 2009 r: mięso baranie 1000 kg, jagnięta żywe 3000 sztuk. Wielkość sprzedaży za 2009 r: kg produktów regionalnych. Grupa posiada powierzchnię użytków rolnych: 300 ha, a dodatkowo 1000 ha na wypas owiec oraz bazę eksportową jagniąt i owiec. Grupa jest wyposażona w sprzęt rolniczy: posiada chłodnię do przewozu produktów regionalnych, samochód do przewozu owiec żywych, ciągniki, balowarki, prasy. Inwestycje w 2010 r: kontenerowa ubojnia owiec Plany rozwojowe grupy: zachowanie tradycyjnego wypasu owiec w górach, utworzenie grupy produktów regionalnych. Prognozowane nakłady finansowe na rozwój: ,00 zł Prognozowana pomoc finansowa: ,00 zł Najważniejsze korzyści działalności grupowej: negocjacje cenowe, promocja, reklama. Największe przeszkody w działalności grupowej: obowiązki formalnoprawne związane z działalnością grupy, brak uwzględnienia w przepisach prawa specyfiki górskiej małych gospodarstw rozproszonych na dużym obszarze Karpat i Podkarpacia. Źródło: Strona 66

68 OŚ 2: POPRAWA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I OBSZARÓW WIEJSKICH Do końca 2010 roku, we wszystkich działaniach osi 2 złożonych zostało wniosków o przyznanie pomocy, zaś liczba wydanych decyzji bądź podpisanych umów wyniosła Szczegółowe dane odnośnie liczby złożonych wniosków i podpisanych umów dla poszczególnych działań prezentuje wykres. Wykres II 29 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów / wydanych decyzji w podziale na działania osi 2 wg stanu na 31 grudnia 2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 67

69 DZIAŁANIE: 211, 212 WSPIERANIE GOSPODAROWANIA NA OBSZARACH GÓRSKICH I INNYCH OBSZARACH O NIEKORZYSTNYCH WARUNKACH GOSPODAROWANIA (ONW) W ramach działania do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone cztery nabory wniosków o przyznanie pomocy finansowej z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Łącznie w ramach czterech naborów złożono wniosków, w tym w 2007 r wnioski, w 2008 r wniosków, w 2009 r wnioski, a w 2010 r wniosków. Wykres II 30 Liczba złożonych wniosków oraz wydanych decyzji w ramach działania 211, 212, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Najwięcej wniosków złożono w województwach: mazowieckim , wielkopolskim i łódzkim , co jest związane z dużą powierzchnią wyznaczonych tam obszarów ONW, natomiast najmniej w województwie opolskim , co również wynika z powierzchni wyznaczonych tam obszarów ONW. Złożone wnioski o przyznanie pomocy finansowej w ramach działania są rozpatrywane terminowo. Do końca okresu sprawozdawczego w ramach naboru z 2007 r. rozpatrzono pozytywnie 97,54% wniosków, z 2008 r. 98,54% wniosków, z 2009 r. 98,73% wniosków, a z 2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR 87,70% wniosków. Wskaźnik rozpatrzonych pozytywnie wniosków o przyznanie pomocy finansowej w poszczególnych kampaniach jest podobny na poziomie poszczególnych województw i nie wykazuje istotnych różnic regionalnych. Ogółem w ramach czterech naborów wydano decyzji w sprawie przyznania płatności ONW na łączną kwotę ,26 zł. W okresie sprawozdawczym wydano 8 decyzji w sprawie przyznania płatności ONW w ramach wniosków złożonych w 2007 r., 117 decyzji w sprawie przyznania płatności ONW w ramach wniosków złożonych w 2008 r., decyzji w sprawie przyznania płatności ONW w ramach wniosków złożonych w 2009 r. oraz decyzji w sprawie przyznania płatności ONW w ramach wniosków złożonych w 2010 r. Strona 68

70 Kampania 2010 W okresie od dnia 15 marca do dnia 11 czerwca 2010 r. został uruchomiony czwarty nabór wniosków o przyznanie pomocy finansowej z tytułu gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania. W ramach przeprowadzonego naboru zostało złożonych wniosków. Najwięcej wniosków o wypłatę pomocy finansowej złożono w województwie mazowieckim ( wnioski), wielkopolskim ( wniosków), a najmniej w województwie opolskim (7 033 wnioski). Złożone wnioski o przyznanie pomocy finansowej z tytułu gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania w kampanii 2010 są rozpatrywane terminowo. Do 31 grudnia 2010 r. rozpatrzono pozytywnie 87,70% złożonych wniosków. Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie wydanych decyzji w sprawie przyznania płatności ONW Do końca okresu sprawozdawczego w ramach wydanych decyzji w sprawie przyznania płatności ONW dla wniosków złożonych w kampanii 2007, 2008, 2009 oraz 2010 wsparciem objęto gospodarstw rolnych znajdujących się na gruntach wyznaczonych jako obszary ONW. Wartość ta w 108% realizuje założenia przyjęte w Programie. Pomoc finansowa została skierowana głównie do gospodarstw położonych (86,57%) na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania typu nizinnego (strefy nizinnej I i II). 9,23% zrealizowanego wsparcia finansowego w ramach działania trafiło do gospodarstw zakwalifikowanych do obszarów ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami. Pozostałe 4,20% zrealizowanej kwoty płatności przekazano gospodarstwom znajdującym się na gruntach wyznaczonych jako ONW typu górskiego. Spośród wszystkich gospodarstw, które otrzymały wsparcie w ramach działania, 20,97% ( ) znajduje się na obszarach Natura Liczba unikalnych beneficjentów w działaniu dla kampanii 2007, 2008, 2009 oraz W ogólnej liczbie niepowtarzających się beneficjentów uwzględniono producentów rolnych, którzy przynajmniej raz w ramach kampanii uzyskali decyzję w sprawie przyznania płatności ONW. Strona 69

71 Największą grupę beneficjentów działania (98,29%) stanowią gospodarstwa o powierzchni poniżej 50 ha. Ich powierzchnia stanowi 79,78% ogólnego areału użytków rolnych wspieranych w ramach działania. Ponad 70% beneficjentów działania 211, 212 stanowią mężczyźni. Średnia kwota wsparcia na gospodarstwo dla wszystkich typów powierzchni zakwalifikowanych do obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania wyniosła 6 392,40 zł, natomiast na hektar powierzchni użytków rolnych 190,73 zł. Wsparciem w ramach działania objętych zostało ,18 ha użytków rolnych, co w 84,11% realizuje zakładaną wartość wskaźnika powierzchni objętej wsparciem. Wykres II 31 Struktura płci wnioskodawców działania 211, 212 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 70

72 DZIAŁANIE: 214 PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY (PŁATNOŚCI ROLNOŚRODOWISKOWE) W ramach działania do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone trzy nabory wniosków o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej, podczas których składane były wnioski o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej (tzw. wnioski nowe) i kolejnych płatności rolnośrodowiskowych (tzw. wnioski kontynuacyjne). Wnioski o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej można było składać w 2008, 2009 i 2010 r. Łącznie w ramach PROW złożono wnioski na kwotę ,00 zł, w tym: wnioski nowe na kwotę ,97 zł, wniosków kontynuacyjnych na kwotę ,03 zł. Jednocześnie do końca okresu sprawozdawczego złożono wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW na kwotę ,50 zł, które przeszły w ciężar budżetu PROW Najwięcej wniosków nowych w ramach PROW złożono w województwie lubelskim (8 011 wniosków), mazowieckim (6 900 wniosków), kujawskopomorskim (6 119 wniosków) i wielkopolskim (5 581 wniosków), a najmniej w województwie opolskim (1 235 wniosków) i śląskim (861 wniosków). Różnice regionalne w liczbie złożonych wniosków mają charakter stały i w kolejnych latach nie ulegają zasadniczym zmianom. W województwach: mazowieckim, lubelskim, kujawskopomorskim, wielkopolskim występują największe przestrzenie produkcyjne Wykres II 32 Liczba złożonych wniosków nowych oraz wydanych decyzji w ramach działania 214, w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR w kraju ze znacznym zróżnicowaniem użytków rolnych. Województwo śląskie posiada najniższą powierzchnię użytków rolnych w kraju i niewielką liczbę rolników. Porównanie liczby złożonych wniosków o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej w kampanii z 2010 r. z liczbą rolników składających wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich w danym województwie nie wskazuje na znaczące różnice regionalne. W większości województw około 35% rolników składa jednocześnie wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich i wnioski o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej (z wyjątkiem województwa zachodniopomorskiego, warmińskomazurskiego, pomorskiego powyżej 10%, lubuskiego i kujawskopomorskiego powyżej Strona 71

73 9,0%, podlaskiego 6,5% oraz małopolskiego i śląskiego około 2% rolników). W przypadku działania 214 złożone wnioski o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej są rozpatrywane terminowo. Do końca okresu sprawozdawczego w ramach naboru z 2008 r. rozpatrzono pozytywnie 94,39% wniosków, z 2009 r. (wraz z wnioskami kontynuacyjnymi) 97,42% wniosków, a z 2010 r. (wraz z wnioskami kontynuacyjnymi) 61,66% wniosków. Dla złożonych wniosków w ramach PROW wydano decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową na łączną kwotę ,29 zł, w tym w okresie sprawozdawczym decyzji na kwotę ,35 zł. Ponadto dla wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW wydano decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową na łączną kwotę ,46 zł, w tym w okresie sprawozdawczym decyzji na łączną kwotę ,47 zł. Kampania 2010 W okresie od dnia 15 marca do dnia 11 czerwca 2010 r. został uruchomiony kolejny (trzeci) nabór wniosków o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej w ramach PROW W ramach kampanii 2010 złożono wniosków na kwotę ,30 zł, w tym: wnioski nowe na kwotę ,85 zł, wnioski kontynuacyjne na kwotę ,45 zł. Jednocześnie złożono wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW na kwotę ,05 zł, które przeszły w ciężar budżetu PROW Najwięcej wniosków nowych w ramach PROW złożono w województwie lubelskim (3 690 wniosków), mazowieckim (2 824 wnioski), kujawskopomorskim (2 542 wnioski) i wielkopolskim (2 359 wniosków), a najmniej w województwie opolskim (787 wniosków) i śląskim (359 wniosków). Do końca okresu sprawozdawczego wydano: decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową (59,80% liczby złożonych wniosków nowych w ramach PROW ) na kwotę ,20 zł, decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową (63,15% liczby złożonych wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW ) na kwotę ,11 zł, decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową (84,51% liczby złożonych wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW , które przeszły w ciężar budżetu PROW ) na kwotę ,64 zł. Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową dla wniosków złożonych w kampanii 2008, 2009 i 2010 w ramach PROW Na podstawie wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową w ramach PROW , do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na Strona 72

74 kwotę ,27 zł dla gospodarstw (11,43% 12 wartości docelowej wskaźnika). W zakończonym okresie sprawozdawczym zrealizowano płatności w kwocie ,60 zł. Łącznie w ramach decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wsparciem objęta została: powierzchnia wynosząca ,62 ha użytków rolnych (55,46% wartości docelowej), podczas gdy wielkość fizycznego obszaru objętego wsparciem rolnośrodowiskowym 13 wyniosła ,26 ha, co stanowi 61,79% zakładanej minimalnej wartości docelowej, średnioroczna liczba zwierząt w gospodarstwach ,29 sztuk fizycznych (12 480,27 DJPUE). Pomoc finansowa w ramach działania jest realizowana w ramach 9 pakietów. Biorąc pod uwagę kwotę zrealizowanych płatności rolnośrodowiskowych, struktura udzielonego wsparcia w podziale na poszczególne pakiety przedstawia się następująco: pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne 31,0%, pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone 19,8%, pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone 19,4%, pakiet 8. Ochrona gleb i wód 19,0%, pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie 4,3%, pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura ,1%, pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura ,8%, pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie 0,5%, pakiet 9. Strefy buforowe 0,1%. Do dnia 31 grudnia 2010 r. w ramach: pakietu 1 Rolnictwo zrównoważone zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,85 zł dla gospodarstw (co stanowi 121,10% wartości docelowej). Powierzchnia wsparcia wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wynosi ,98 ha, co stanowi 218,65% wartości docelowej wskaźnika, pakietu 2 Rolnictwo ekologiczne zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,44 zł dla gospodarstw (co stanowi 38,36% wartości docelowej). Powierzchnia wsparcia wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wynosi ,61 ha, co stanowi 61,22% wartości docelowej wskaźnika. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant: 2.2 Uprawy rolnicze (w okresie przestawiania) 41,89% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,68 zł dla gospodarstw. Powierzchnia wsparcia wynikająca 12 Wartość docelowa wskaźnika 353 tys. gospodarstw (łącznie z liczbą gospodarstw rolnych położonych na obszarach Natura tys. beneficjentów(w tym w ramach nowych wyzwań 3 tys.). 13 Bez sumowania powierzchni objętej jednoczesnym wsparciem w ramach niewykluczających się pakietów. Strona 73

75 z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wynosi ,16 ha trwałych użytków rolnych, co stanowi 108,45% wartości docelowej wskaźnika, pakietu 4 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000 zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,11 zł dla 453 gospodarstw. Powierzchnia wsparcia wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wynosi ,48 ha trwałych użytków rolnych, co stanowi 6,66% wartości docelowej wskaźnika. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 4.1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków 80,35% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 5 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000 zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,22 zł dla 626 gospodarstw (co stanowi 0,41% wartości docelowej). Powierzchnia wsparcia wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wynosi ,95 ha trwałych użytków rolnych, co stanowi 7,19% wartości docelowej wskaźnika. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 5.1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków 89,47% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 6 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,15 zł dla gospodarstw. Ponadto w ramach pakietu 6 wskaźnik liczby wariantów realizowanych przez beneficjentów został osiągnięty na poziomie 2,68%. Powierzchnia wsparcia wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wynosi 3 725,10 ha, co stanowi 28,65% wartości docelowej wskaźnika. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 6.4. Sady tradycyjne 55,02% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 7 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,00 zł dla gospodarstw. Jednocześnie wskaźnik liczby wariantów realizowanych przez beneficjentów w ramach pakietu 7 został osiągnięty na poziomie 16,03%. Wielkość populacji poszczególnych gatunków i ras zwierząt gospodarskich wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową w ramach pakietu 7 wynosi ,29 sztuk fizycznych (średniorocznie), co stanowi 31,98% wartości docelowej wskaźnika. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 7.1. Zachowanie lokalnych ras bydła 36,95% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, pakietu 8 Ochrona gleb i wód zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,58 zł dla gospodarstw (co stanowi 17,73% wartości docelowej). Powierzchnia wsparcia wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wynosi ,04 ha, co stanowi 26,83% wartości docelowej wskaźnika. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 8.3. Międzyplon ścierniskowy 65,73% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu, Strona 74

76 pakietu 9 Strefy buforowe zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,24 zł dla 94 gospodarstw (co stanowi 47,00% wartości docelowej). Długość stref buforowych wynikająca z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wynosi mb, przez co wskaźnik długości stref buforowych objętych wsparciem w ramach pakietu 9 został zrealizowany w 33,23%. W ramach pakietu największym zainteresowaniem cieszył się wariant 9.2. Utrzymanie 5metrowych stref buforowych 67,76% kwoty zrealizowanych płatności w ramach pakietu. Zaobserwowano dość niski stan realizacji wskaźnika dotyczącego liczby gospodarstw, którym przyznana została pomoc w ramach pakietu 4 i 5. Należy jednak wziąć pod uwagę, że pierwszy nabór wniosków w ramach tych pakietów został przeprowadzony w 2009 roku, co wynika z procedury ubiegania się o udział w ich realizacji, która zakłada konieczność sporządzenia dokumentacji przyrodniczej (na podstawie inwentaryzacji terenowej gospodarstwa) przeprowadzonej przez eksperta przyrodniczego w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku o płatność. Spośród beneficjentów z poprzedniego okresu programowania: w kampanii beneficjentów zakończyło zobowiązanie wynikające z PROW (przed upływem 5letniego okresu, w którym może być realizowane wsparcie finansowe) i kontynuuje od 2008 r. realizację działania w ramach PROW , w kampanii beneficjentów zakończyło zobowiązanie wynikające z PROW (przed upływem 5letniego okresu, w którym może być realizowane wsparcie finansowe) i kontynuuje od 2009 r. realizację działania w ramach PROW , w kampanii beneficjentów zakończyło zobowiązanie wynikające z PROW (przed upływem 5letniego okresu, w którym może być realizowane wsparcie finansowe) i kontynuuje od 2010 r. realizację działania w ramach PROW Łącznie do dnia 31 grudnia 2010 r., z powodu wygaśnięcia zobowiązań, beneficjentów (z poprzedniego okresu programowania) zakończyło kontynuację działania, w tym dla kampanii , dla kampanii , a dla kampanii Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową dla wniosków złożonych w kampanii 2007, 2008, 2009 i 2010 w ramach PROW , które przeszły w ciężar budżetu PROW Na podstawie wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową w ramach PROW , które przeszły w ciężar budżetu PROW , do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano płatności rolnośrodowiskowe na kwotę ,73 zł dla gospodarstw. W zakończonym okresie sprawozdawczym zrealizowano płatności w kwocie ,79 zł. Łącznie wsparciem objęta została: Strona 75

77 powierzchnia wynosząca ,76 ha użytków rolnych, podczas gdy wielkość fizycznego obszaru objętego wsparciem rolnośrodowiskowym 14 wyniosła ,91 ha, średnioroczna liczba zwierząt w gospodarstwach ,55 sztuk fizycznych. Pomoc finansowa jest realizowana w ramach 7 pakietów. Biorąc pod uwagę kwotę zrealizowanych płatności rolnośrodowiskowych, struktura udzielonego wsparcia w podziale na poszczególne pakiety przedstawia się następująco: pakiet K01. Ochrona gleb i wód 54,18%, pakiet S02. Rolnictwo ekologiczne 25,04%, pakiet P01. Utrzymanie łąk ekstensywnych 17,72%, pakiet G01. Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich 1,19%, pakiet S01. Rolnictwo zrównoważone 1,10%, pakiet P02. Utrzymanie pastwisk ekstensywnych 0,73%, pakiet K02. Tworzenie stref buforowych 0,04%. 14 Bez sumowania powierzchni objętej jednoczesnym wsparciem w ramach niewykluczających się pakietów. Strona 76

78 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 214 Program rolno środowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe) Program rolnośrodowiskowy w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Zootechniki PIB Odrzechowa Sp. z o.o. Województwo: Gmina: Wartość zrealizowanych płatności: Program realizowany od 2005 r. Podkarpackie Zarszyn ,40 PLN Zakres projektu Realizacja programu rolnośrodowiskowego w ramach pakietów dotyczących ekstensywnej gospodarki na łąkach i pastwiskach, ochrony zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych oraz zachowania zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt. Beneficjent Beneficjent jest jednym z Zakładów Doświadczalnych Instytutu Zootechniki PIB. Realizuje działalność rolniczą oraz agroturystyczną na terenie gospodarstwa o powierzchni ok. 1,5 tys. ha, z czego ok. 770 ha to trwałe użytki zielone, a w tym ok. 400 ha objętych jest programem rolnośrodowiskowym. Na 420 ha gruntów ornych uprawia się kukurydzę, zboża i rzepak. Na terenach należących do Zakładu prowadzona jest hodowla bydła, koni i kóz. Beneficjent posiada ok sztuk bydła rasy Simental i 100 sztuk rasy Hereford. Prowadzi również działalność związaną z zachowaniem tradycyjnych ras zwierząt, która objęta jest programem rolnośrodowiskowym. Od 1987 r. beneficjent zajmuje się hodowlą koni huculskich, które wykorzystywane są w celach rekreacyjnych, szkoleniowych i terapeutycznych. Gospodarstwo posiada stado liczące ok. 110 sztuk i oferuje naukę jazdy, rajdy konne i kuligi. Dwa razy w roku zainteresowani mogą wziąć udział w kilkudniowym przepędzie bydła i koni na górskie pastwiska. Zakład prowadzi również starania mające na celu odtworzenie starej polskiej rasy kozy karpackiej. Obecnie hodowla liczy ok.40 sztuk kóz tej rasy. Strona 77

79 działań Realizując program rolnośrodowiskowy beneficjent prowadzi hodowlę dwóch ginących ras: koni huculskich i kozy karpackiej, wykorzystując paszę z naturalnych trwałych użytków zielonych bez zbytniego ingerowania w naturalne środowisko. Hodowla tych dwóch ras pomoże w ochronie derkacza na powierzchni prawie 200 ha. Na terenie gospodarstwa realizowane są: Pakiet 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone realizowany na obszarze ok. 270 ha. Są to głównie łąki i pastwiska, na których prowadzony jest wypas zwierząt. Na obszarze objętym pakietem zrezygnowano ze sztucznego nawożenia i chemicznej ochrony roślin. Beneficjent stosuje też tzw. opóźnione koszenie (510% traw), które umożliwia roślinom naturalną regenerację. Pakiet 4 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami NATURA 2000 realizowany na obszarze ok. 150 ha. Na terenach objętych pakietem beneficjent utrzymuje krajobraz łąkowy, który sprzyja ochronie występujących tam ptaków. Pakiet 7 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie. W ramach tego programu beneficjent prowadzi hodowlę koni huculskich. Rasa ta wywodzi się ze wschodnich Karpat i jest jedną z najstarszych ras znanych w Polsce. Źródło: ARiMR Strona 78

80 DZIAŁANIE: 221, 223 ZALESIANIE GRUNTÓW ROLNYCH ORAZ GRUNTÓW INNYCH NIŻ ROLNE ZALESIANIE Nabory wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie w ramach działania prowadzone były w latach 2007, 2008, 2009 oraz 2010, przy czym w 2007 r. tylko w zakresie I schematu. W trakcie naborów składane były wnioski o przyznanie pomocy na zalesianie (tzw. wnioski nowe) i wnioski o wypłatę pomocy na zalesianie (tzw. wnioski kontynuacyjne). Łącznie w ramach PROW złożono wniosków na kwotę ,06 zł, w tym: wnioski nowe na kwotę ,66 zł, w tym w okresie sprawozdawczym wnioski nowe na kwotę ,85 zł, wniosków kontynuacyjnych na kwotę ,40 zł. Jednocześnie do końca okresu sprawozdawczego złożono wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW na kwotę ,70 zł, które przeszły w ciężar budżetu PROW Wykres II 33 Liczba złożonych wniosków nowych oraz wydanych decyzji w ramach działania 221, 223, w podziale na województwa Ogółem dla wniosków nowych wydano decyzji przyznających pomoc na zalesianie na kwotę ,90 zł, w tym w okresie sprawozdawczym decyzji przyznających pomoc na zalesianie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR na kwotę ,65 zł. Różnica pomiędzy liczbą złożonych wniosków oraz liczbą wydanych decyzji wiąże się z długim okresem obsługi wniosków, który jest ściśle związany z możliwością zalesienia gruntów. Zabiegi te są realizowane jesienią w roku złożenia wniosku lub wiosną następnego roku po roku złożenia wniosku. W każdym naborze wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie w co najmniej 70% przypadków zalesienia dokonuje się w terminie wiosennym. W przypadku działania 221, 223 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesień gruntów innych niż rolne złożone wnioski o przyznanie pomocy na zalesianie są rozpatrywane terminowo. Główną przyczyną odrzucania wniosków jest niepoprawna kopia planu zalesienia dołączona do wniosku o przyznanie pomocy na zalesianie, która nie zawiera elementów określonych w obowiązujących przepisach prawa. Średni procent odrzuconych wniosków w okresie sprawozdawczym w stosunku do złożonych wniosków w 2010 r. kształtuje się na poziomie 4,35%. Strona 79

81 W okresie sprawozdawczym przyjmowane były 3 rodzaje wniosków dotyczących działań zalesieniowych: wnioski o przyznanie pomocy na zalesianie wnioski nowe (w terminie od 1 czerwca do 31 sierpnia termin składania wniosków wydłużono do 31 sierpnia, wyjątkowo w 2010 r. w związku z klęską powodzi jaka nawiedziła Polskę, w ramach nowelizacji rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. Nr 94 poz. 608) 24a ), wnioski o wypłatę pomocy na zalesianie wnioski kontynuacyjne w ramach PROW (w terminie od 15 marca do 11 czerwca termin na składanie wniosków o wypłatę bez naliczania pomniejszeń upłynął 15 maja. Po tym terminie wnioski mogły być składane jeszcze przez okres 25 dni kalendarzowych, jednakże za każdy dzień opóźnienia w złożeniu wniosku od terminu 15 maja płatność przysługująca beneficjentowi była automatycznie obniżana o 1% za każdy dzień roboczy opóźnienia. Powyższa regulacja wynika z przepisów rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 odnośnie do zasady wzajemnej zgodności, modulacji oraz zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli w ramach systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników przewidzianych w wymienionym rozporządzeniu oraz wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do zasady wzajemnej zgodności w ramach systemu wsparcia ustanowionego dla sektora wina (Dz. Urz. UE L 316 z , str. 65, z późn. zm.)), wnioski o wypłatę płatności na zalesianie gruntów rolnych wnioski kontynuacyjne w ramach PROW (w terminie od 1 czerwca do 31 sierpnia termin składania wniosków wydłużono do 31 sierpnia, wyjątkowo w 2010 r. w związku z klęską powodzi jaka nawiedziła Polskę, w ramach nowelizacji rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na zalesianie gruntów rolnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 122 poz b)). Strona 80

82 Przeprowadzone w okresie sprawozdawczym nabory wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie przeprowadzono w oparciu o opublikowane: w dniu 31 maja 2010 r. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 maja 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. Nr 94 poz. 608). Przedmiotowa nowelizacja rozporządzenia wprowadziła zmiany m. in. w zakresie: liberalizacji przepisów dotyczących możliwości zalesienia obszarów Natura 2000, obowiązku dołączania do wniosku materiału graficznego, zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 z dnia 30 listopada 2009 r., uszczegółowienia przepisów odnoszących się do nakładania sankcji oraz zwrotu przez rolnika, nienależnie pobranych płatności. w dniu 7 lipca 2010 r. rozporządzenie Rady Ministrów z 2 lipca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na zalesianie gruntów rolnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 122 poz. 829). Przedmiotowa nowelizacja rozporządzenia wprowadziła zmiany m. in. w zakresie: warunków, jakie muszą zostać spełnione przez przejmującego zalesione grunty rolne, aby mógł on przejąć płatności kontynuacyjne, uszczegółowienia przepisów odnoszących się do nakładania sankcji oraz zwrotu przez rolnika, nienależnie pobranych płatności. Schemat I zalesianie gruntów rolnych W ramach schematu I do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały uruchomione cztery nabory wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie. Łącznie wpłynęło wniosków na kwotę ,11 zł, w tym: wniosków nowych na kwotę ,21 zł, wniosków kontynuacyjnych na kwotę ,90 zł. Najwięcej wniosków nowych złożono w województwie mazowieckim (1 937 wniosków), podkarpackim (1 026 wniosków) i świętokrzyskim (938 wniosków), a najmniej w województwie śląskim (171 wniosków) i opolskim (124 wniosków). Zróżnicowanie co do liczby złożonych wniosków zależy przede wszystkim od występowania najsłabszych gleb na terenie danego województwa. Z punktu ekonomicznego, zalesieniu podlegają gleby najsłabsze, na których produkcja rolna nie jest opłacalna. Łącznie do końca okresu sprawozdawczego dla wniosków nowych wydano decyzje przyznające pomoc na zalesianie na kwotę ,30 zł, w tym w okresie sprawozdawczym decyzji na kwotę ,85 zł. Jednocześnie należy zauważyć, że rozpatrywanie wniosków kontynuacyjnych kończy się wypłatą środków bez konieczności wydawania decyzji administracyjnej. Strona 81

83 Kampania 2010 Nabór wniosków nowych o przyznanie pomocy na zalesianie gruntów rolnych rozpoczął się w dniu 1 czerwca i został zakończony w dniu 31 sierpnia 2010 r. Złożono nowe wnioski o przyznanie pomocy na zalesianie na kwotę ,08 zł. Najwięcej wniosków złożono w województwie mazowieckim (596 wniosków) i świętokrzyskim (266 wniosków), natomiast najmniej w województwie opolskim (29 wniosków). Do końca okresu sprawozdawczego wydano 297 decyzji przyznających pomoc na zalesianie gruntów rolnych (11,11% liczby złożonych wniosków) na kwotę ,50 zł. Liczba wydanych decyzji związana jest z możliwością wykonania zalesienia gruntów, które w zdecydowanej większości są realizowane w terminie wiosennym. Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie wydanych decyzji przyznających pomoc na zalesianie gruntów rolnych oraz wniosków kontynuacyjnych o wypłatę pomocy na zalesianie Do końca okresu sprawozdawczego w ramach schematu I dla wniosków nowych wydano decyzje przyznające pomoc na zalesianie. Na podstawie wydanych decyzji oraz wniosków kontynuacyjnych zrealizowano płatności w kwocie ,01 zł, dla beneficjentów (16,69% wartości docelowej wskaźnika). Ponadto ARiMR dla zobowiązań z poprzedniego okresu programowania, w zakresie wniosków kontynuacyjnych, przyznała płatności na kwotę ,93 zł. Wydane decyzje przyznające pomoc dotyczyły zalesienia gruntów rolnych na powierzchni ,38 ha, w wyniku którego powstały uprawy leśne: iglaste (sadzonki iglaste pokrywają ponad 75% zalesionej powierzchni) 25%, liściaste (sadzonki liściaste pokrywają ponad 75% zalesionej powierzchni) 13%, mieszane 62%. Spośród ogólnej powierzchni zalesionych gruntów rolnych ,08 ha znajduje się na obszarach wyznaczonych jako ONW. Powierzchnia ta stanowi 69% zalesionych gruntów rolnych w ramach schematu I. Strona 82

84 Schemat II zalesianie gruntów innych niż rolne W ramach schematu II do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone trzy nabory wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie. Łącznie wpłynęło wniosków na kwotę ,95 zł, w tym: wniosków nowych na kwotę ,45 zł, 490 wniosków kontynuacyjnych na kwotę ,50 zł. Najwięcej wniosków nowych złożono w województwie podkarpackim (268 wniosków), mazowieckim (195 wniosków) i lubelskim (176 wniosków), a najmniej w województwie śląskim (21 wniosków) i lubuskim (16 wniosków). Zróżnicowanie co do liczby złożonych wniosków zależy przede wszystkim od występowania najsłabszych gleb na terenie danego województwa. Z punktu ekonomicznego, zalesieniu podlegają gleby najsłabsze, na których produkcja rolna nie jest opłacalna. Do dnia 31 grudnia 2010 r. dla wniosków nowych wydano 698 decyzji przyznających pomoc na zalesianie na kwotę ,60 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 319 decyzji na kwotę ,80 zł. Jednocześnie należy zauważyć, że rozpatrywanie wniosków kontynuacyjnych kończy się wypłatą środków bez konieczności wydawania decyzji administracyjnej. Kampania 2010 Nabór wniosków nowych o przyznanie pomocy na zalesianie rozpoczął się w dniu 1 czerwca 2010 r. i został zakończony w dniu 31 sierpnia 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego złożono 370 wniosków nowych o przyznanie pomocy na zalesianie na kwotę ,30 zł. Najwięcej wniosków złożono w województwie podkarpackim (102 wnioski) i mazowieckim (65 wniosków), natomiast najmniej w województwie lubuskim (3 wnioski). Do końca okresu sprawozdawczego wydano 126 decyzji przyznających pomoc na zalesianie gruntów innych niż rolne (34,05% liczby złożonych wniosków) na kwotę ,10 zł. Liczba wydanych decyzji związana jest z możliwością wykonania zalesienia gruntów, które w zdecydowanej większości są realizowane w terminie wiosennym. Strona 83

85 Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie wydanych decyzji przyznających pomoc na zalesianie gruntów innych niż rolne oraz wniosków kontynuacyjnych o wypłatę pomocy na zalesianie Do końca okresu sprawozdawczego w ramach schematu II wydano 698 decyzji przyznających pomoc na zalesianie. Na podstawie wydanych decyzji oraz wniosków kontynuacyjnych zrealizowano płatności w kwocie ,52 zł dla 586 beneficjentów (3,66% wartości docelowej wskaźnika). Wydane decyzje przyznające pomoc dotyczyły zalesienia gruntów innych niż rolne na powierzchni 1 408,97 ha, w wyniku którego powstały uprawy leśne: iglaste (przewaga gatunków iglastych powyżej 75% powierzchni) 26%, liściaste (przewaga gatunków liściastych powyżej 75% powierzchni) 42%, mieszane 32%. Ogółem w ramach działania (schemat I oraz II) zalesiono powierzchnię ,35 ha, co stanowi 13,84% wartości docelowej. Średnia powierzchnia zalesienia na mocy wydanej decyzji wynosi 2,68 ha w przypadku schematu I oraz 2,02 ha w przypadku schematu II. Na podstawie wydanych decyzji przyznających pomoc na zalesianie gruntów rolnych w ramach PROW , które przeszły w ciężar budżetu PROW , do końca okresu sprawozdawczego zalesiono powierzchnię ,32 ha, co stanowi 117,02% wartości docelowej. Średnia powierzchnia zalesienia na mocy wydanej decyzji wynosi 4,41 ha. Pomoc ta została przekazana dla beneficjentów (103,01% wartości docelowej). Strona 84

86 DZIAŁANIE: 226 ODTWARZANIE POTENCJAŁU PRODUKCJI LEŚNEJ ZNISZCZONEGO PRZEZ KATASTROFY ORAZ WPROWADZANIE INSTRUMENTÓW ZAPOBIEGAWCZYCH W ramach działania 226 do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone dwa nabory wniosków o przyznanie pomocy finansowej w 2009 oraz w 2010 r. W 2009 r. nabór wniosków został przeprowadzony w terminie od dnia 16 do 17 grudnia, a w 2010 r. od dnia 5 października do dnia 13 grudnia. Łącznie wpłynęło 276 wniosków na kwotę ,40 zł. Kwoty złożonych wniosków w obydwu przeprowadzonych naborach przekraczają (o około 30%) limit środków finansowych przeznaczonych na realizację tego działania 15. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy finansowej złożono w województwie dolnośląskim (46 wniosków), warmińskomazurskim (29 wniosków), łódzkim oraz wielkopolskim (po 21 wniosków), a najmniej w województwie śląskim i zachodniopomorskim (po 9 wniosków) i lubelskim (5 wniosków). Do końca okresu sprawozdawczego rozpatrzono 89,35% wniosków złożonych w naborze z 2009 r. (do rozpatrzenia pozostało 18 wniosków) oraz 7,48% wniosków złożonych w naborze z 2010 r. (do rozpatrzenia pozostało 99 wniosków). W ramach działania podpisano 85 umów na kwotę ,00 zł, co stanowi 46,76% wykorzystania dostępnego limitu środków. Wszystkie umowy zostały Wykres II 34 Liczba złożonych wniosków oraz wydanych decyzji w ramach działania 226, w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR podpisane w okresie sprawozdawczym i dotyczyły wniosków złożonych w pierwszym naborze. Złożone w ramach działania 226 wnioski o przyznanie pomocy rozpatrywane są w trzech województwach: małopolskim, warmińskomazurskim i zachodniopomorskim. Liczba podpisanych umów w odniesieniu do liczby złożonych wniosków o przyznanie pomocy wynika z dużej pracochłonności związanej z obsługą wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania oraz nałożenia się procesu ich obsługi z naborami przeprowadzanymi w ramach innych działań inwestycyjnych PROW , jak również w pewnym stopniu była związana z koniecznością czasowego wstrzymania procesu podpisywania umów do czasu uzyskania notyfikacji pomocy państwowej, którą uzyskano w grudniu 2010 r. W dotychczasowym procesie obsługi złożonych wniosków o pomoc można zauważyć wysoki poziom wniosków odrzuconych oraz rezygnacji wnioskodawców. Sytuacja ta dotyczy 26,81% liczby złożonych wniosków 15 Szacunkowy limit finansowy zostały przeliczony wg kursu 4,0476 obowiązującego w grudniu 2010 r. (kurs EBC z przedostatniego dnia roboczego Komisji Europejskiej miesiąca poprzedzającego miesiąc, dla którego dokonuje się wyliczenia limitu alokacji środków wspólnotowych). Strona 85

87 o przyznanie pomocy w działaniu, w tym w ramach naboru z 2009 r. 39,05% liczby złożonych wniosków, a w ramach naboru z 2010 r. 7,48% liczby złożonych wniosków. Do najczęstszych powodów odmowy przyznania pomocy, w okresie sprawozdawczym, należało niezłożenie uzupełnień w wymaganym terminie, przeprowadzenie przetargów z naruszeniem zapisów ustawy oraz niekwalifikowalność wnioskowanych kosztów. Nabór 2010 ARiMR przeprowadziła nabór wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania 226 w okresie od 5 października do 13 grudnia 2010 r. Do 31 grudnia 2010 r. w ramach przeprowadzonego naboru złożono łącznie 107 wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,10 zł. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy finansowej złożono w województwie dolnośląskim (19 wniosków) oraz małopolskim (10 wniosków), a najmniej w województwie lubelskim (2 wnioski). Do końca okresu sprawozdawczego nie podpisano żadnej umowy dla wniosków złożonych w drugim naborze. Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na 31 grudnia 2010 r. na podstawie podpisanych umów Na dzień 31 grudnia 2010 r. w ramach działania Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych zostało podpisanych 85 umów (11,90% zakładanej wartości docelowej wskaźnika) na łączną kwotę ,00 zł, w tym: 16 umów w ramach schematu I Działania odtwarzające, 63 umowy w ramach schematu II Działania zapobiegawcze, 6 umów dotyczących realizacji inwestycji związanych ze schematem I i II (łącznie). Zakłada się, że całkowita wartość inwestycji związanych z realizacją podpisanych do dnia 31 grudnia 2010 r. umów wyniesie ,00 zł i będzie dotyczyła: odtworzenia lasów na powierzchni ,29 ha, co stanowi 8,83% zakładanej wartości docelowej wskaźnika, działań zapobiegawczych, związanych z przeciwdziałaniem zagrożeniu pożarowemu w lasach o powierzchni ,07 ha, co stanowi 2,44% zakładanej wartości docelowej wskaźnika. Strona 86

88 OŚ 3: JAKOŚĆ ŻYCIA NA OBSZARACH WIEJSKICH I RÓŻNICOWANIE GOSPODARSKI WIEJSKIEJ Do końca 2010 roku, we wszystkich działaniach osi 3 złożonych zostało wniosków o przyznanie pomocy, podpisano zaś umowy. Szczegółowe dane odnośnie liczby złożonych wniosków i podpisanych umów dla poszczególnych działań prezentuje wykres. Wykres II 35 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w podziale na działania osi 3 wg stanu na 31 grudnia 2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 87

89 DZIAŁANIE: 311 RÓŻNICOWANIE W KIERUNKU DZIAŁALNOŚCI NIEROLNICZEJ W ramach działania 311 do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone trzy nabory wniosków o przyznanie pomocy finansowej w 2008 r., 2009 r. oraz 2010 r. W 2008 r. nabór wniosków trwał od dnia 5 czerwca do dnia 7 listopada, a w 2009 r. od dnia 15 kwietnia do dnia 31 grudnia. Trzeci nabór został przeprowadzony w okresie sprawozdawczym od 24 sierpnia do 31 grudnia 2010 r. Łącznie w trzech naborach wpłynęło wniosków na kwotę ,74 zł, co stanowi 102,35% limitu 16 środków przeznaczonych na realizację działania. W naborze przeprowadzonym w 2008 r. złożono wniosków na kwotę ,12 zł, w naborze przeprowadzonym w 2009 r wniosków na kwotę ,33 zł, a w naborze przeprowadzonym w 2010 r wniosków na kwotę ,29 zł. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy finansowej złożono w województwie wielkopolskim (2 649 wniosków), mazowieckim (2 498 wniosków), lubelskim (1 731 wniosków), łódzkim (1 151 wniosków), podlaskim (1 140 wniosków), a najmniej w województwie zachodniopomorskim (405 wniosków) i lubuskim (336 wniosków). Wykres II 36 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 311, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Do dnia 31 grudnia 2010 r. w ramach przeprowadzonych w latach 2008 i 2009 roku naborów wniosków, proces obsługi wniosków został praktycznie zakończony ( do rozpatrzenia pozostały pojedyncze wnioski). W przypadku naboru przeprowadzonego w roku 2010, Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR do końca okresu sprawozdawczego rozpatrzono 8,07% złożonych wniosków. (do rozpatrzenia pozostało wniosków). Łącznie pozostało do rozpatrzenia wniosków o przyznanie pomocy w ramach omawianego działania, z czego blisko 20,00% w województwie wielkopolskim. Z uwagi na największą liczbę złożonych wniosków o przyznanie pomocy w tym województwie oraz dużą liczbę wniosków do rozpatrzenia przypadających na jednego pracownika, czas obsługi w tym województwie był dłuższy niż w pozostałych Oddziałach Regionalnych. Do końca grudnia 2010 r. negatywnie 16 Szacunkowy limit finansowy zostały przeliczony wg kursu 4,0476 obowiązującego w grudniu 2010 r. (kurs EBC z przedostatniego dnia roboczego Komisji Europejskiej miesiąca poprzedzającego miesiąc, dla którego dokonuje się wyliczenia limitu alokacji środków wspólnotowych). Strona 88

90 oceniono wniosków o przyznanie pomocy 17 na łączną kwotę ,76 zł, co stanowi 22,22% łącznej liczby złożonych wniosków, w tym w ramach naboru z 2008 r. negatywnie oceniono wniosków (49,11% złożonych wniosków w tym naborze), z 2009 r wniosków (38,72% złożonych wniosków w tym naborze), a w naborze z 2010 r. 234 wnioski (2,66% złożonych wniosków w tym naborze). Do najczęstszych powodów odmowy przyznania pomocy w okresie sprawozdawczym należało niezłożenie uzupełnień w wymaganym terminie oraz niespełnianie kryteriów dostępu ukierunkowujących działanie na aktywnych rolników. Do końca grudnia 2010 r. podpisano umowy na łączną kwotę ,00 zł, w tym w okresie sprawozdawczym umowy na kwotę ,50 zł. Prawie 50% podpisanych umów dotyczy rolników, którzy zamierzają zwiększyć dochodowość prowadzonych gospodarstw poprzez świadczenie dodatkowych usług dla innych gospodarstw rolnych lub leśnictwa. Najwięcej umów zostało podpisanych w województwie mazowieckim (643 umowy), wielkopolskim (629 umów) oraz lubelskim (583 umowy), a najmniej w województwie opolskim (70 umów), co jest pochodną liczby złożonych wniosków o przyznanie pomocy. Natomiast najwyższy odsetek podpisanych umów w odniesieniu do łącznej liczby złożonych wniosków wykazują województwa zachodniopomorskie i opolskie (39%), a najniższy województwa lubuskie i dolnośląskie (20%). Nabór 2010 ARiMR prowadziła nabór wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania 311 w okresie od 24 sierpnia do 31 grudnia 2010 r. Z uwagi na duże zainteresowanie uzyskaniem pomocy i wykorzystaniem dostępnego limitu finansowego, w dniu 25 sierpnia 2010 r. nabór wniosków zakończono w województwie kujawskopomorskim, lubuskim, warmińskomazurskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim. W trzech województwach (opolskim, podlaskim, pomorskim) nabór wniosków z uwagi na wykorzystanie limitu prowadzono do końca sierpnia 2010 r. W województwie mazowieckim nabór wniosków trwał do 29 grudnia 2010 r., a w pozostałych województwach tj. dolnośląskim, lubelskim, łódzkim, małopolskim, podkarpackim, śląskim i świętokrzyskim do końca 2010 r. Do 31 grudnia 2010 r. w ramach przeprowadzonego naboru złożono łącznie wniosków o przyznanie pomocy na kwotę ,29 zł oraz podpisano 476 umów na kwotę ,00 zł. 17 Liczba ta obejmuje również wycofania wniosków, rezygnacje z podpisania umowy przez wnioskodawców i rezygnacje z realizacji wcześniej podpisanej umowy. Strona 89

91 Operacje zrealizowane (dla których dokonano płatności końcowych) od początku uruchomienia Programu do dnia 31 grudnia 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacji, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,50 zł. Dotyczyły one: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa operacji (53,6%), usług dla ludności 433 operacje (15,2%), realizacji robót i usług budowlanych lub instalacyjnych 316 operacji (11,1%), usług turystycznych oraz usług związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem 253 operacje (8,9%), sprzedaży hurtowej 72 operacje (2,5%), sprzedaży detalicznej 66 operacji (2,3%), rzemiosła i rękodzielnictwa 58 operacji (2,0%), Wykres II 37 Rodzaj działalności objętej wsparciem w ramach działania 311 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR wytwarzania produktów energetycznych z biomasy 56 operacji (2,0%), usług transportowych 22 operacje (0,8%), usług komunalnych 21 operacji (0,7%), przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych 17 operacji (0,6%), magazynowania i przechowywania towarów 5 operacji (0,2%), rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych 2 operacje (0,1%). Strona 90

92 Operacje zostały zrealizowane przez osoby będące: właścicielami gospodarstwa (rolnikami) 81%, małżonkiem rolnika 16%, domownikiem 3%. Wykres II 38 Struktura beneficjentów działania 311, wg rodzaju wnioskodawców Wykres II 39 Struktura operacji zrealizowanych ze względu na płeć beneficjenta Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Na operacji zrealizowanych, niespełna 76% zrealizowali mężczyźni a 24,44% kobiety. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Zrealizowane do końca okresu sprawozdawczego operacje stanowią 13,23% zakładanej wartości docelowej wskaźnika. Strona 91

93 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Produkcja lodów Województwo: Gmina: Wartość całkowita projektu: Wysokość dofinansowania: Wysokość dofinansowania w ramach EFRROW: Kujawskopomorskie Chełmża ,00 PLN ,00 PLN ,00 PLN Zakres projektu Zakup maszyn i urządzeń do produkcji lodów. Beneficjent Beneficjentem jest rolnik prowadzący gospodarstwo o powierzchni 30 ha. W ramach projektu podjął pozarolniczą działalność gospodarczą polegającą na produkcji lodów. Technologia produkcji oparta jest na recepturze holenderskiej firmy, działającej na skalę europejską, która opatentowała markę Lody z Rolniczej Zagrody. projektu W 2007 roku ze środków własnych beneficjent postawił budynek o powierzchni użytkowej 58 m², spełniający wymogi higienicznosanitarne i weterynaryjne. Dzięki przyznanej dotacji kupił maszyny i urządzenia do produkcji lodów oraz elementy wyposażenia lodziarni. Zakład został wyposażony w mikser ręczny, maszynę do produkcji lodów, lodówkę i agregaty mroźnicze. Zakupione maszyny i urządzenia tworzą kompletną linię technologiczną umożliwiającą produkcję lodów do 9 litrów na godzinę, co w skali miesiąca daje 700 litrów. Część surowców do produkcji lodów, takich jak mleko, owoce i warzywa (truskawki, jabłka, wiśnie, czereśnie pomidory, ogórki), pochodzi z własnego gospodarstwa. Strona 92

94 Lody produkowane są w 16 smakach m.in. wiśniowoczereśniowe, jabłkowomalinowe, ogórkowe, pomidorowe. Jednocześnie beneficjent uzyskał prawo posługiwania się nazwą i logo Lody z Rolniczej Zagrody, a także możliwość sprzedaży na wyłączność produktów na terenie powiatu toruńskiego. Lody sprzedawane są do lokali gastronomicznych oraz indywidualnym odbiorcom. Przedsięwzięcie pozwoliło na uruchomienie działalności nierolniczej, która dla beneficjenta jest źródłem dodatkowego dochodu. Źródło: ARiMR Strona 93

95 DZIAŁANIE: 312 TWORZENIE I ROZWÓJ MIKROPRZEDSIĘBIORSTW W ramach działania 312 do dnia 31 grudnia 2010 r. zostały przeprowadzone dwa nabory wniosków o przyznanie pomocy finansowej w 2009 r. oraz 2010 r. Wnioski o przyznanie pomocy finansowej w ramach działania były składane w okresie od dnia 5 maja do dnia 18 maja 2009 r. oraz od dnia 28 czerwca do dnia 9 lipca 2010 r. W ramach obydwu naborów złożono wnioski o przyznanie pomocy finansowej na łączną kwotę ,22 zł, co stanowi 69,39% limitu 18 środków przeznaczonych na realizację działania. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy finansowej złożono w województwie wielkopolskim (2 768 wniosków) oraz mazowieckim (1 778 wniosków), a najmniej w województwie opolskim (400 wniosków) oraz lubuskim (380 wniosków). Wykres II 40 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 312 w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Do końca 2010 r. rozpatrzono 98,01% wniosków złożonych w ramach naboru z 2009 r. (do rozpatrzenia pozostało 99 wniosków) i 10,10% wniosków złożonych w naborze z 2010 r. (do rozpatrzenia pozostało wniosków). Łącznie pozostały do rozpatrzenia wnioski o przyznanie pomocy, z Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR czego blisko 19,9% w województwie wielkopolskim. Z uwagi na największą liczbę złożonych wniosków o przyznanie pomocy w tym województwie oraz dużą liczbę wniosków do rozpatrzenia przypadających na jednego pracownika, czas obsługi w tym województwie był dłuższy niż w pozostałych Oddziałach Regionalnych. Do końca grudnia 2010 r. negatywnie oceniono wniosków o przyznanie pomocy 19 na łączną kwotę ,44 zł, co stanowi 22,81% łącznej liczby złożonych wniosków, w tym w ramach naboru z 2009 r. negatywnie oceniono wniosków (53,50% złożonych wniosków w tym naborze), a w naborze z 2010 r. 875 wniosków (8,30% złożonych wniosków w tym naborze). 18 Szacunkowy limit finansowy zostały przeliczony wg kursu 4,0476 obowiązującego w grudniu 2010 r. (kurs EBC z przedostatniego dnia roboczego Komisji Europejskiej miesiąca poprzedzającego miesiąc, dla którego dokonuje się wyliczenia limitu alokacji środków wspólnotowych). 19 Liczba ta obejmuje również wycofania wniosków, rezygnacje z podpisania umowy przez wnioskodawców i rezygnacje z realizacji wcześniej podpisanej umowy. Strona 94

96 Do najczęstszych powodów odmowy przyznania pomocy w okresie sprawozdawczym należało niezłożenie uzupełnień w wymaganym terminie oraz fakt, że adres zamieszkania wnioskodawcy, który ubiegał się o przyznanie pomocy, był niezgodny z kryteriami dostępu. Do końca okresu sprawozdawczego ARiMR podpisała umów na kwotę ,33 zł, w tym w okresie sprawozdawczym umów na kwotę ,33 zł. Najwięcej umów zostało podpisanych w województwie wielkopolskim (389 umów) oraz podkarpackim (284 umowy), a najmniej w województwie lubuskim (40 umów), co jest pochodną liczby złożonych wniosków o przyznanie pomocy, natomiast najwyższy odsetek podpisanych umów w odniesieniu do łącznej liczby złożonych wniosków wykazują województwa: podlaskie (29%) i lubelskie (25%), a najniższy województwa: małopolskie, kujawskopomorskie i dolnośląskie (poniżej 10%). Średnia wartość podpisanych umów wyniosła ,58 zł, najwyższe średnie kwoty pomocy przyznano w województwach wielkopolskim ( ,49 zł) oraz śląskim ( ,63 zł), a najniższe w województwach dolnośląskim ( ,86 zł) i opolskim ( ,05 zł). Można więc stwierdzić, że średnia kwota pomocy przypadającej na jedną operację wykazuje niewielkie zróżnicowanie regionalne. Nabór 2010 ARiMR prowadziła nabór wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania 312 w okresie od 28 czerwca do 9 lipca 2010 r. Do 31 grudnia 2010 r. w ramach przeprowadzonego naboru złożono łącznie wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,17 zł oraz podpisano 190 umów na łączną kwotę ,50 zł. Strona 95

97 Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie podpisanych umów Wykres II 41 Operacje zatwierdzone do realizacji w ramach działania 312 wg zakresu pomocy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Zatwierdzone do realizacji operacje (2 408) dotyczą udzielenia pomocy podmiotom z tytułu inwestycji związanych z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstw, działających w sektorach: usług dla ludności 796 umów (33,1%), robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych 512 umów (21,3%), sprzedaży detalicznej 215 umów (8,9%), usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem 206 umów (8,6%), usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa 198 umów (8,2%), sprzedaży hurtowej 164 umowy (6,8%), rzemiosła lub rękodzielnictwa 151 umów (6,3%), wytwarzania produktów energetycznych z biomasy oraz rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych po 42 umowy (po 1,7%), przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych 28 umów (1,2%), usług transportowych 23 umowy (1,0%), usług komunalnych 20 umów (0,8%), magazynowania lub przechowywania towarów 11 umów (0,5%). Strona 96

98 Ponad 80% umów (1 928) dotyczy udzielenia pomocy na rozwój już istniejących mikroprzedsiębiorstw (pozostała część podpisanych umów dotyczy nowoutworzonych mikroprzedsiębiorstw). Wykres II 42 Liczba wspieranych, mikroprzedsiębiorstw w ramach działania 312 w podziale na istniejące i nowoutworzone Wykres II 43 Forma prawna beneficjentów (operacje zatwierdzone do realizacji w ramach działania 312) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Biorąc pod uwagę formę prawną beneficjenta, operacje zatwierdzone do realizacji dotyczyły: osób fizycznych 91,8%, osób prawnych 5,0%, wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej 1,9% umów, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR prawnej 1,3%. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 805 operacji, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,00 zł. Zrealizowane do końca okresu sprawozdawczego operacje stanowią 2,81% zakładanej wartości docelowej wskaźnika. Średnia całkowita wartość inwestycji zrealizowanych przez mikroprzedsiębiorstwa, które otrzymały pomoc wynosi ,19 zł. Strona 97

99 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Rozwój firmy produkującej blachę trapezową Województwo: Gmina: Wartość całkowita projektu: Wysokość dofinansowania: Wysokość dofinansowania w ramach EFRROW: Kujawsko Pomorskie GolubDobrzyń ,00 PLN ,00 PLN ,00 PLN Zakres projektu Zakup linii technologicznej do produkcji blachy trapezowej. Beneficjent Beneficjentem jest firma specjalizująca się w produkcji blachodachówki i blachy trapezowej oraz sprzedaży pokryć dachowych, okien dachowych i wełny mineralnej. Działa na rynku od 2000 roku. Wytwarzane produkty wykorzystywane są do budowy poszycia dachów budynków użytkowych. projektu Dzięki wsparciu finansowemu w zakładzie uruchomiono dwie linie do produkcji blachy trapezowej T 35 oraz T 18. Firma jest jednym z nielicznych w kraju producentów blachy trapezowej T18 z podwójnym przetłoczeniem. To nowatorskie rozwiązanie zwiększa sztywność arkusza blachy i poprawia jego estetykę. Strona 98

100 Zakupione linie do produkcji blachy są w pełni zautomatyzowane, odznaczają się również wysoką wydajnością wynoszącą 30 mb/min. Realizacja inwestycji wzbogaciła asortyment firmy o nowe rodzaje blachy trapezowej. Pomogła zwiększyć skalę produkcji przy jednoczesnym zmniejszeniu ceny wyrobów o około 15% 20%. Zastosowanie nowoczesnej technologii sprawiło, że jakość produktów porównywalna jest z ofertą międzynarodowych wytwórców. Powstało przy tym 5 nowych miejsc pracy, zarówno przy obsłudze linii produkcyjnej jak i w marketingu i promocji nowych wyrobów. Źródło: ARiMR Strona 99

101 DZIAŁANIE: 321 PODSTAWOWE USŁUGI DLA GOSPODARKI I LUDNOŚCI WIEJSKIEJ Do końca okresu sprawozdawczego nabory wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania 321 zostały przeprowadzone we wszystkich województwach. Terminy oraz miejsca składania wniosków o przyznanie pomocy dla każdego z województw wyznacza odpowiedni samorząd województwa. W okresie sprawozdawczym nabory wniosków o przyznanie pomocy były prowadzone w 7 województwach: kujawskopomorskim, podlaskim, pomorskim, śląskim, warmińskomazurskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim. Do 31 grudnia 2010 r. do samorządów województw wpłynęło łącznie wniosków o przyznanie pomocy na kwotę ,75 zł, z czego w okresie sprawozdawczym 391 wniosków na kwotę ,90 zł. Zgłoszone przez potencjalnych beneficjentów zapotrzebowanie na środki finansowe w części dotyczącej środków EFRROW na etapie złożonych wniosków o przyznanie pomocy wyczerpuje 94,61% limitu środków 20. Najwięcej wniosków złożono w województwie wielkopolskim (315), kujawskopomorskim (228), mazowieckim (215) oraz lubelskim (187). Natomiast najmniej w województwie lubuskim (69) oraz opolskim (66). Od początku ogłoszenia naborów wniosków o przyznanie pomocy działanie cieszyło się dużym zainteresowaniem w każdym z województw. Należy podkreślić, że pomoc finansowa w poszczególnych województwach może być udzielona do wysokości Wykres II 44 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 321 w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania limitu przyznanych środków finansowych. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Środki te zostały rozdysponowane na podstawie przyjętych przez Komitet Monitorujący kryteriów i zasad podziału środków publicznych PROW w oparciu o powierzchnię ogólną województw w km², liczbę ludności wiejskiej i ludności miast do 5 tys. mieszkańców. Limity środków na poszczególne województwa zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 lutego 2008 r. w sprawie podziału środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. Nr 34 poz. 199 ze zm.). Biorąc pod uwagę wykorzystanie limitu środków w ramach działania na dzień 31 grudnia2010 r. należy stwierdzić, że w skali kraju zapotrzebowanie na pomoc finansową jest w dużym stopniu zbieżne z zaplanowanymi kwotami, pomimo występowania w tym zakresie nieznacznych różnic 20 Szacunkowy limit finansowy zostały przeliczony wg kursu 4,0476 obowiązującego w grudniu 2010 r. (kurs EBC z przedostatniego dnia roboczego Komisji Europejskiej miesiąca poprzedzającego miesiąc, dla którego dokonuje się wyliczenia limitu alokacji środków wspólnotowych). Strona 100

102 regionalnych. Największe zapotrzebowanie na środki wystąpiło bowiem w województwie wielkopolskim (137,21% dostępnego limitu), z kolei najmniejsze (na poziomie 2/3 dostępnej alokacji) dotyczyło województwa łódzkiego. W pozostałych województwach, poziom zapotrzebowania wahał się w przedziale od 85% do 120% dostępnej puli środków. Do końca okresu sprawozdawczego rozpatrzono 96,22% złożonych wniosków (do weryfikacji pozostało 88 wniosków). Pozytywnie rozpatrzono wniosków na łączną kwotę ,16 zł, co stanowi 85,87% ogółu złożonych wniosków, natomiast negatywnie oceniono 241 wniosków o przyznanie pomocy 21. Operacje zatwierdzone do realizacji według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na podstawie podpisanych umów Do dnia 31 grudnia 2010 r. w ramach działania zostały podpisane umowy na kwotę ,84 zł, z czego w okresie sprawozdawczym umowy. Podpisane do końca okresu sprawozdawczego umowy dotyczyły inwestycji związanych z: zaopatrzeniem w wodę oraz odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, w tym budowy lub rozbudowy systemów kanalizacji sieciowej lub kanalizacji zagrodowej umów, tworzeniem systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych 189 umów, wytwarzaniem lub dystrybucją energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy 47 umów. Planuje się, że całkowite koszty związane z realizacją tych operacji wyniosą ,31 zł. Struktura unikalnych beneficjentów 22 Wykres II 45 Struktura pomocy działania unikalnych beneficjentów według formy prawnej, na podstawie podpisanych pomocy działania 321, według formy prawnej umów, przedstawiała się następująco: gminy 1 510, gminne zakłady budżetowe 114, jednoosobowe spółki gminne 77 beneficjentów. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 242 operacje (1,12% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,50 zł. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR 21 W ogólnej liczbie odrzuconych wniosków uwzględniono 63 wnioski wycofane przez beneficjentów. 22 Działanie umożliwia realizację więcej niż jednej operacji przez jednego beneficjenta. Określenie unikalny beneficjent oznacza podmiot, który uzyskał pomoc, niezależnie od liczby operacji, jakie podmiot ten zrealizował. Strona 101

103 Do dnia 31 grudnia 2010 r. dzięki zrealizowanym operacjom: wybudowano 6,75 tys. km sieci wodociągowej i kanalizacyjnej z wyłączeniem przyłączy (25,02% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), wykonano 541 sztuk kanalizacji zagrodowych, wybudowano 293 oczyszczalnie ścieków, utworzono system zbioru, segregacji i wywozu odpadów komunalnych, który umożliwia zagospodarowanie 93,0 tys. ton śmieci, stworzono możliwość wytwarzania 1,29 MW energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy (0,34% zakładanej wartości docelowej wskaźnika). W wyniku zakończenia realizacji wszystkich 242 operacji z udoskonalonych usług korzysta łącznie osób, co stanowi 13,11% wartości docelowej wskaźnika, z czego z zakresu: gospodarki wodnościekowej (zaopatrzenie w wodę oraz odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, w tym systemy kanalizacji sieciowej lub kanalizacji zagrodowej) osób, tworzenia systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych osób, Wykres II 46 Gospodarka wodnościekowa. Liczba mieszkańców obszaru realizacji operacji korzystająca z udoskonalonych usług Wykres II 47 Wytwarzanie lub dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych. Liczba mieszkańców obszaru realizacji operacji korzystająca z udoskonalonych usług Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy osób. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 102

104 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Zakup i montaż na terenach wiejskich Gminy Prudnik latarni zasilanych energią odnawialną słoneczną i wiatrową Beneficjent Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż w wyniku realizacji operacji nie tylko zaspokojono potrzeby społeczeństwa, ale również uzyskano oszczędności w budżecie gminy z tytułu ograniczenia nakładów na oświetlenie terenów wiejskich poprzez zastosowanie energii słonecznej i wiatrowej jako źródeł energii zasilających lampy. Gmina Prudnik w województwie opolskim Wartość całkowita operacji: ,00 zł Kwota dofinansowania: ,00 zł Czas trwania operacji: czerwiec 2009 r. lipiec 2010 r. Cel operacji Poprawa infrastruktury technicznej związanej z oświetleniem przestrzeni publicznych na terenie 8 miejscowości wiejskich Gminy Prudnik połączona z wytwarzaniem energii odnawialnej (słońca i wiatru) stanowiącej źródło energii zasilającej 12 sztuk lamp. Realizacja operacji obejmowała zakup i montaż na terenach wiejskich Gminy Prudnik 12 latarni zasilanych energią odnawialną słoneczną i wiatrową, montaż akumulatora głębokiego rozładowania, montaż fundamentu prefabrykowanego. Źródło: Samorząd Województwa Strona 103

105 DZIAŁANIE: 313, 322, 323 ODNOWA I ROZWÓJ WSI Do końca okresu sprawozdawczego nabory wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania Odnowa i rozwój wsi zostały przeprowadzone we wszystkich województwach. Terminy oraz miejsca składania wniosków o przyznanie pomocy dla każdego z województw wyznacza odpowiedni Urząd Marszałkowski. W okresie sprawozdawczym nabory wniosków o przyznanie pomocy były realizowane w 13 województwach, a w województwach : lubuskim, łódzkim oraz świętokrzyskim naboru nie przeprowadzono. Do końca okresu sprawozdawczego złożono wniosków o przyznanie pomocy na kwotę ,25 zł, w tym w okresie sprawozdawczym wniosków na kwotę ,30 zł. Zgłoszone przez potencjalnych beneficjentów zapotrzebowanie na środki finansowe wyczerpuje w 117,83% limit środków 23. Najwięcej wniosków złożono w województwie: mazowieckim (832), wielkopolskim (642), lubelskim (527), podkarpackim i warmińskomazurskim (po 428), a najmniej w województwie lubuskim (95). Od początku ogłoszenia naborów wniosków o przyznanie pomocy działanie cieszyło się dużym zainteresowaniem w każdym z województw. Należy podkreślić, że pomoc finansowa w poszczególnych województwach może być udzielona do wysokości limitu przyznanych środków finansowych. Środki te zostały rozdysponowane na podstawie przyjętych przez Komitet Monitorujący kryteriów i zasad podziału środków publicznych PROW w oparciu o powierzchnię ogólną Wykres II 48 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 313,322,323 w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR województw w km², liczbę ludności wiejskiej i ludności miast do 5 tys. mieszkańców. Biorąc pod uwagę wykorzystanie limitu środków w ramach działania na dzień 31 grudnia 2010 r. należy stwierdzić, że zapotrzebowanie na pomoc finansową jest w dużym stopniu zbieżne z zaplanowanymi kwotami. 23 Szacunkowy limit finansowy został przeliczony wg kursu 4,0476 obowiązującego w grudniu 2010 r. (kurs EBC z przedostatniego dnia roboczego Komisji Europejskiej miesiąca poprzedzającego miesiąc, dla którego dokonuje się wyliczenia limitu alokacji środków wspólnotowych). Strona 104

106 Do końca okresu sprawozdawczego rozpatrzono 71,50% złożonych wniosków (do weryfikacji pozostało wniosków). Pozytywnie rozpatrzono wniosków, co stanowi 62,12% ogółu złożonych wniosków na łączną kwotę ,42 zł, natomiast negatywnie oceniono 569 wniosków o przyznanie pomocy 24. Postęp w realizacji działania w poszczególnych samorządach województw był zróżnicowany ze względu na różne terminy prowadzenia naborów. Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania zostało podpisanych umów na kwotę ,59 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 815 umów. Prawie 73% umów zostało podpisanych z gminami. Operacje zrealizowane (dla których dokonano płatności końcowych) od początku uruchomienia Programu do dnia 31 grudnia 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano operacji, dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,38 zł. Pomoc finansowa udzielona została podmiotom, które zrealizowały inwestycje w zakresie: Wykres II 49 Udział procentowy zrealizowanych operacji w ramach działania 313, 322,323 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów infrastruktury publicznej 678 operacji (66,6% zrealizowanych operacji), zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie turystyki 200 operacji (19,65% zrealizowanych operacji), zachowania dziedzictwa kulturowego 83 operacje (8,15% zrealizowanych operacji), zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie sportu i rekreacji 57 operacji (5,6% zrealizowanych operacji). 24 W ogólnej liczbie odrzuconych wniosków uwzględniono 217 wniosków wycofanych przez beneficjentów. Strona 105

107 Zakłada się, że w ramach działania pomoc zostanie udzielona beneficjentom. Do 31 grudnia 2010 r. wsparciem objęto beneficjentów (10,52% zakładanej wartości docelowej wskaźnika). Dominującą grupą Wykres II 50 Struktura beneficjentów działania beneficjentów działania są 313, 322,323 gminy (728). Ponadto wsparcie zostało udzielone: instytucjom kultury, dla których organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego 161 beneficjentów, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, innych kościołów i związków Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR wyznaniowych oraz o gwarancjach sumienia i wyznania 115 beneficjentów, organizacjom pozarządowym mającym status organizacji pożytku publicznego 13 beneficjentów. Zrealizowane do końca okresu sprawozdawczego operacje stanowią 5,07% zakładanej wartości docelowej wskaźnika. Dotyczą one 945 miejscowości (19,52% zakładanej wartości docelowej wskaźnika). Średnia wartość zrealizowanych operacji wyniosła ,85 zł. Do dnia 31 grudnia 2010 r. dzięki zrealizowanym operacjom: wybudowano, zmodernizowano lub wyposażono: budynki pełniące funkcje rekreacyjne, sportowe i społecznokulturalne, w tym świetlice, domy kultury, z wyłączeniem szkół, przedszkoli i żłobków 656 obiektów, ścieżki rowerowe, szlaki turystyczne o łącznej długości 36,96 km, obiekty małej architektury 397 sztuk, obiekty sportowe, place zabaw, miejsca rekreacji, przeznaczone do użytku publicznego 542 sztuki, tereny zielone, parki i inne miejsca wypoczynku 188 sztuk, obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów i usług, w tym pawilony, punkty wystawowe, sale ekspozycyjne lub witryny 2 obiekty, Strona 106

108 odnowiono: elewacje zewnętrzne i dachy w budynkach architektury sakralnej wpisanych do rejestru zabytków lub objęte wojewódzką ewidencją zabytków i cmentarzy wpisanych do rejestru zabytków 67 sztuk, budynki wpisane do rejestru zabytków lub objęte wojewódzką ewidencją zabytków, użytkowane na cele publiczne 16 sztuk, pomniki historii 6 sztuk, miejsca pamięci 3 sztuki, obiekty charakterystyczne dla danego regionu lub tradycji budownictwa, zaadaptowane na cele publiczne 3 sztuki, zagospodarowano: zbiorniki i cieki wodne w celu rekreacji lub poprawy estetyki miejscowości 11 sztuk. Ponadto ukształtowano 356 obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszkańców, które sprzyjają nawiązywaniu kontaktów społecznych, ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalnoprzestrzenne. Wykres II 51 Liczba ludności zamieszkującej obszary wiejskie odnosząca korzyści w wyniku realizacji działania 313,322,323, (wg kategorii) Zrealizowane operacje dotyczą obszarów wiejskich zamieszkałych przez osób, co stanowi 24,56% zakładanej wartości docelowej wskaźnika. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 107

109 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 313, 322, 323 Odnowa i rozwój wsi Odnowa elewacji na kościele parafialnym p.w. Wniebowzięcia NMP w Grabowie Województwo Warmińsko Mazurskie Beneficjent Parafia RzymskoKatolicka p.w. Wniebowzięcia NMP w Grabowie w gminie Lubawa (powiat iławski) Wartość całkowita operacji: ,83 zł Kwota dofinansowania: ,00 zł Czas trwania operacji: kwiecień 2010 r. grudzień 2010 r. Ksiądz Proboszcz Kazimierz Wolano: Bez pomocy środków unijnych tego remontu nie dałoby się zrealizować. Dla małej wiejskiej parafii każdy większy remont stanowi wielkie obciążenie. Cel operacji ratowanie przed zniszczeniem jedynego na terenach Warmii i Mazur klasycystycznego kościoła, oraz zwiększenie atrakcyjności wizerunku miejscowości. Realizacja operacji obejmowała Kompleksowe odnowienie elewacji na kościele parafialnym w Grabowie. przed realizacją Źródło: Samorząd Województwa Strona 108

110 Oś 4: LEADER Wykres II 52 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w podziale na działania osi 4 wg stanu na 31 grudnia 2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR W zakresie działania 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju, skierowanego do mieszkańców obszaru objętego lokalną strategią rozwoju, do końca 2010 r. złożono wniosków o przyznanie pomocy oraz podpisano umów. Spośród działań, których beneficjentami są LGD, w ramach działania 431 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania zawarto 668 umów, natomiast w ramach działania 421 Wdrażanie projektów współpracy do końca okresu sprawozdawczego zawarto 29 umów. Strona 109

111 DZIAŁANIE: 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU Działanie 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju ma na celu umożliwienie mieszkańcom obszaru objętego LSR realizację projektów w ramach tej strategii. Realizacja samej strategii powinna przyczyniać się do poprawy jakości życia na obszarach wiejskich m.in. poprzez wzrost aktywności lokalnych społeczności oraz powstawanie nowych miejsc pracy. W ramach zatwierdzonych przez Samorząd Województwa strategii, LGD wybiera do realizacji projekty do wysokości środków przyznanych na realizację tej strategii. Środki finansowe w ramach działania określone są w budżetach poszczególnych LGD zawartych w LSR. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w działaniu Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju, właściwy organ Samorządu Województwa (właściwy ze względu na siedzibę lokalnej grupy działania LGD) na wniosek LGD podaje do publicznej wiadomości na stronie internetowej i tablicy ogłoszeń Urzędu Marszałkowskiego lub Samorządowej Jednostki oraz w prasie o zasięgu obejmującym obszar realizacji lokalnej strategii rozwoju (LSR), informację o możliwości składania za pośrednictwem LGD wniosków o przyznanie pomocy. W ramach działania 413 możliwe wsparcie realizacji projektów kwalifikujących się do udzielenia pomocy w ramach działań osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej, tj.: 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, 313, 322, 323 Odnowa i rozwój wsi, oraz małych projektów (dalej nazywanych 413 MP), tj. operacji, które nie kwalifikują się do wsparcia w ramach Osi 3, ale przyczyniają się do osiągnięcia celów tej Osi, tj. poprawy jakości życia lub większego zróżnicowania działalności gospodarczej na obszarze działania LGD. Od początku uruchomienia działania do 31 grudnia 2010 r. złożono wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,56 zł, co stanowi 45,75% limitu finansowego na działanie, w tym w okresie sprawozdawczym złożono wniosków na łączną kwotę ,92 zł. Złożone w okresie sprawozdawczym wnioski stanowią 95,06% liczby złożonych wniosków w działaniu od początku jego uruchomienia. Strona 110

112 Najwięcej wniosków złożono w województwie mazowieckim (1 552), wielkopolskim (1 381), małopolskim (1 343) i lubelskim (1 289), a najmniej w województwie lubuskim (494) i łódzkim (429). Zróżnicowanie regionalne w liczbie złożonych wniosków o przyznanie pomocy może wynikać ze specyfiki działania. Wnioski o przyznanie pomocy w ramach poszczególnych zakresów wsparcia w działaniu składane są za pośrednictwem LGD wdrażających LSR, w ramach których realizowane mają być wybrane operacje. W przypadku małych projektów wnioski o przyznanie pomocy składane są za pośrednictwem LGD we Wykres II 53 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 413, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR właściwym ze względu na jej siedzibę Samorządzie Województwa. W przypadku pozostałych zakresów wsparcia o miejscu złożenia wniosku decyduje miejsce realizacji operacji. W przypadku operacji, które odpowiadają warunkom przyznania pomocy w ramach działania Odnowa i rozwój wsi LGD przekazują wnioski do właściwego ze względu na miejsce realizacji operacji Samorządu Województwa. Dla operacji, które odpowiadają warunkom przyznania pomocy w ramach działań Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej oraz Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw LGD przekazują wnioski do właściwego ze względu na miejsce realizacji operacji Oddziału Regionalnego ARiMR. Zróżnicowanie w liczbie złożonych wniosków w poszczególnych województwach może być wynikiem nie tylko kryteriów dostępu określonych przez instytucję zarządzającą w obowiązujących przepisach, ale również kryteriów określonych przez poszczególne LGD w swoich LSR. Znaczny wpływ na liczbę złożonych wniosków może mieć również wysokość środków finansowych zarezerwowanych przez LGD na realizację poszczególnych zakresów wsparcia oraz terminy naborów wniosków o przyznanie pomocy. Należy zauważyć, że najwięcej wniosków o przyznanie pomocy złożono w zakresie tzw. małych projektów. Wnioski związane z realizacją tego zakresu pomocy stanowią 74,5% liczby złożonych wniosków w ramach działania 413 Wdrażanie lokalnych strategii Rozwoju. W ramach działania podpisano umów na łączną kwotę ,20 zł 25, co stanowi 16,17% wykorzystania limitu finansowego. Wszystkie umowy zostały podpisane w okresie sprawozdawczym. Mając na uwadze dotychczasowe zainteresowanie działaniem można przypuszczać, iż środki finansowane przeznaczone na jego realizację powinny zostać w pełni wykorzystane. 25 W przypadku operacji odpowiadających warunkom przyznania pomocy w ramach działania Odnowa( ) podana łączna kwota umów zawiera również wkład własny beneficjenta na pokrycie środków kwalifikowalnych. Strona 111

113 Warto zauważyć, że mimo zamkniętego charakteru poszczególnych naborów, ogłaszanych niezależnie przez wszystkie LGD, z perspektywy całego kraju dynamika liczby złożonych wniosków jest charakterystyczna dla naboru ciągłego. Skoro zainteresowanie instrumentem nie słabnie, można spodziewać się pełnego wykorzystania przeznaczonych środków w latach kolejnych. Strona 112

114 DZIAŁANIE 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU REALIZACJA MAŁYCH PROJEKTÓW Nabory wniosków rozpoczęły się w IV kwartale 2009 r. Do dnia 31 grudnia 2010 r. w ramach tego zakresu wsparcia łącznie złożono wnioski o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,40 zł, w tym w okresie sprawozdawczym wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,54 zł. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy finansowej złożono w województwie mazowieckim (1 137 wniosków), małopolskim (1 055 wniosków), lubelskim (1 019 wniosków) oraz wielkopolskim (977 wniosków), a najmniej w województwie lubuskim (340 wniosków) i łódzkim (325 wniosków). Z uwagi na bardzo dużą liczbę złożonych wniosków o przyznanie pomocy w poszczególnych województwach w I półroczu 2010 r. oraz ich niską jakość wystąpiły opóźnienia w terminowej obsłudze wniosków. Niska jakość złożonych dokumentów związana była przede wszystkim z brakiem staranności w wypełnianiu formularzy wniosków przez beneficjentów oraz niezałączaniem do wniosków wymaganych Wykres II 54 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 413 małe projekty, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR dokumentów. Ponadto we wnioskach znajdowały się błędy rachunkowe (głównie w zakresie wyliczonych kwot kosztów kwalifikowalnych lub kwot pomocy), występowały również częste przypadki wypełniania poszczególnych pozycji we wniosku niezgodnie z instrukcją. Dodatkowo we wniosku o przyznanie pomocy beneficjenci nie przedstawiali wystarczających informacji (dokumentów) pozwalających na weryfikację zasadności lub racjonalności kosztów objętych operacją, a opisy dotyczące ich zasadności były formułowane zbyt ogólnie. Skutkiem tych błędów była długa i pracochłonna weryfikacja złożonych wniosków oraz konieczność dokonywania kolejnych uzupełnień lub składania wyjaśnień przez beneficjentów. Do końca okresu sprawozdawczego rozpatrzono 55,33% złożonych wniosków. Pozytywnie rozpatrzono wniosków, co stanowi 25,55% ogółu złożonych wniosków na łączną kwotę ,00 zł, natomiast negatywnie oceniono wniosków o przyznanie pomocy 26. Do końca okresu sprawozdawczego podpisano umowy (11,24% wartości docelowej wskaźnika) na kwotę ,73 zł. Wszystkie umowy zostały podpisane w okresie sprawozdawczym. Najwięcej umów podpisano w województwie lubelskim (351 umów), świętokrzyskim (252 umowy) i wielkopolskim (246 umów), a najmniej w województwie 26 W ogólnej liczbie odrzuconych wniosków uwzględniono 197 wniosków wycofanych przez beneficjentów. Strona 113

115 kujawskopomorskim (57 umów), małopolskim (55 umów) oraz zachodniopomorskim (35 umów). Wykres II 55 Liczba LGD w ramach działania 413 małe projekty, realizujących umowę Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Dzięki podpisanym do końca okresu sprawozdawczego umowom zrealizowane będą operacje, które dotyczą: organizacji imprez kulturalnych, rekreacyjnych lub sportowych 770 umów, remontu lub wyposażenia świetlic wiejskich 414 umów, budowy, odbudowy lub oznakowania małej infrastruktury turystycznej 276 umów, organizacji szkoleń i innych przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym; kultywowania miejscowych tradycji, obrzędów i zwyczajów po 204 umowy, promocji lokalnej twórczości kulturalnej z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa 203 umowy, utworzenia lub zmodernizowania bazy informacji turystycznej oraz stron internetowych, przygotowania i wydania publikacji 180 umów, udostępniania urządzeń i sprzętu komputerowego 48 umów, odbudowy/odnowienia/oznakowania zabytkowych budowli i obiektów małej architektury 45 umów, inicjowania powstawania, przetwarzania lub wprowadzania na rynek produktów i usług opartych na lokalnych zasobach, tradycyjnych sektorach gospodarki lub lokalnym dziedzictwie 19 umów, zachowania, odtworzenia, zabezpieczenia lub oznakowania cennego dziedzictwa krajobrazowego i przyrodniczego 14 umów, remontu lub wyposażenia muzeów 8 umów, promocji lokalnej przedsiębiorczości; promocji produktów lub usług lokalnych; wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w celu poprawienia warunków prowadzenia działalności kulturalnej lub gospodarczej po 2 umowy, zagospodarowania przestrzeni publicznej (z wyłączeniem pasów drogowych dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich) 1 umowa. Strona 114

116 Zgodnie z podpisanymi umowami pomoc zostanie udzielona beneficjentom, w tym: 817 jednostkom samorządu terytorialnego (38% beneficjentów), 540 organizacjom pozarządowym (25% beneficjentów), 109 osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej (5% beneficjentów), 68 jednostkom organizacyjnym związku wyznaniowego i kościoła (3% beneficjentów), 46 osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą (2% beneficjentów), 558 innym podmiotom. Wykres II 56 Struktura beneficjentów działania 413 małe projekty Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 115

117 Wykres II 57 Struktura beneficjentów działania 413 małe projekty wg płci Spośród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą beneficjentami działania będzie 27 mężczyzn i 19 kobiet, natomiast spośród osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej beneficjentami działania będzie 56 mężczyzn i 53 kobiety. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 297 operacji (1,4% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy (wartość wydatków refundowanych) wyniosła ,95 zł. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Wykres II 58 Struktura beneficjentów działania 413 małe projekty wg płci, operacji z zakresu Organizacja szkoleń W ramach 12 zrealizowanych operacji z zakresu Organizacja szkoleń i innych przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym uczestników zakończyło szkolenie z wynikiem pozytywnym (w tym mężczyzn i kobiety). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 116

118 Przykład operacji zrealizowanej w ramach działania 413 Wdrażanie lokalnych strategii Rozwoju Festiwal Leśnych Smaków Beneficjent Gminny Ośrodek Kultury w Dębnicy Kaszubskiej Miejsce realizacji Województwo: pomorskie Czas trwania operacji: r r. Koszt projektu Całkowita wartość operacji: ,00 zł, Działania zrealizowane Bardzo ważnym elementem integracji społecznej jest organizacja cyklicznych festynów i spotkań. Takie przedsięwzięcia mają na celu przede wszystkim zapewnienie spójności społeczeństwa, a co za tym idzie umiejętności współpracy w podejmowaniu wspólnych inicjatyw, w tym tworzenie marki lokalnej. Festiwal leśnych smaków od 4 lat jest trzydniową imprezą cykliczną, odbywającą się w lipcu przy Gminnym Ośrodku Kultury w Dębnicy Kaszubskiej. W ramach przedsięwzięcia miejscowości z terenu Gminy Dębnica Kaszubska, mają okazję zaprezentować kulinarne bogactwo przygotowane z lokalnych leśnych zasobów. Do chwili obecnej projekt obejmował tylko teren gminy Dębnica Kaszubska, jednakże ze względu na jego wagę, istotne było aby zwiększyć jego oddziaływanie na teren całej Strona 117

119 LGD Fundacji PDS. Obszar PDS obejmuje 19 gmin wiejskich i miejskowiejskich, z czego 17 położonych jest na terenie woj. pomorskiego. Dlatego też jednym z głównych założeń operacji jest wzmocnienie istniejącej imprezy skierowanej pośrednio do większej ilości odbiorców. Bardzo duży obszar tego regionu zajmują lasy, dlatego też przedsięwzięcie zakłada m. in. rozwój markowego produktu turystycznego wykorzystanie produktów, owoców leśnych, których w regionie Pomorza Środkowego nie brakuje. Realizacja przedsięwzięcia organizacja Festiwalu o poszerzonym oddziaływaniu stanowi istotną szansę na dynamiczny rozwój regionu. Pozwoliła ona m.in. na aktywizację turystyczną w obrębie całego obszaru objętego działaniem, budowę szerokiego partnerstwa wokół projektu oraz uzyskanie trwałego, istotnego dla regionu efektu gospodarczego. Organizacja przedsięwzięcia przyczyniła się do zwiększenia liczby przyjazdów turystycznych w regionie, a co za tym idzie zwiększenia dochodów z turystyki, poszerzenia oferty kulturalnej i rozrywkowej, rozwoju produktu turystycznego na terenach wiejskich skupionych w LGD, wsparcia turystyki związanej z uczestnictwem w imprezach promocyjnych, rozszerzenia oferty regionalnej i zwiększenia jej atrakcyjności. W ramach przedsięwzięcia zorganizowana została m.in. prezentacja gmin uczestniczących w operacji i ich "kulinarnych zasobów", prowadzenie kampanii promocyjno informacyjnej nt. atrakcji regionu, regionalne występy artystyczne, konkursy kulinarne z nagrodami, wraz z wyborem najlepszego produktu lokalnego. Podsumowaniem pełnej wrażeń imprezy Festiwalu Leśnych Smaków był występ gwiazdy wieczoru, a także profesjonalnego teatru ze Słupska. W ramach operacji osiągnięto następujących rezultaty projektu: organizacja Festiwalu Leśnych Smaków, uczestnictwo w Festiwalu Leśnych Smaków partnerów z terenu 19 gmin, realizacja oferty kulturowej na terenie Gminy Dębnica Kaszubska, poprawa wizerunku miejscowości, rozwój oferty turystycznej regionu, wypromowanie produktu lokalnego. Źródło: Strona 118

120 DZIAŁANIE 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU POPRZEZ REALIZACJĘ OPERACJI Z ZAKRESU RÓŻNICOWANIA W KIERUNKU DZIAŁALNOŚCI NIEROLNICZEJ Nabory wniosków rozpoczęły się w IV kwartale 2009 r. Do końca okresu sprawozdawczego złożono 427 wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,49 zł, w tym w okresie sprawozdawczym 424 wnioski o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,99 zł. Najwięcej wniosków w ramach operacji z zakresu Różnicowania ( ) realizowanych poprzez działanie 413 złożono w województwie wielkopolskim (79 wniosków) oraz mazowieckim (47 wniosków), a najmniej w województwie Wykres II 59 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania , w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania łódzkim (9 wniosków). W 223 przypadkach odrzucono wnioski lub beneficjenci sami zrezygnowali z ich realizacji (52% liczby złożonych wniosków). Duża liczba wniosków odrzuconych spowodowana jest niezłożeniem uzupełnień w wymaganym terminie oraz niespełnianiem przez wnioskodawców kryteriów dostępu do pomocy. Do końca okresu sprawozdawczego podpisano 72 umowy na kwotę zł (co stanowi 0,85% wartości docelowej). Wszystkie umowy zostały podpisane w okresie sprawozdawczym. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Umowy te dotyczą wsparcia rolników, którzy zamierzają rozwijać działalność gospodarczą dotyczącą: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa 36 umów (50%), usług turystycznych oraz usług związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem 15 umów (21%), realizacji robót i usług budowlanych lub instalacyjnych 10 umów (14%), usług dla ludności 6 umów (8%), wytwarzania produktów energetycznych z biomasy 3 umowy (4%), usług komunalnych 2 umowy (3%). Strona 119

121 Wykres II 60 Rodzaj beneficjentów działania Biorąc pod uwagę rodzaj beneficjentów, operacje będą realizowane przez osoby będące: właścicielami gospodarstwa (rolnikami) 90%, małżonkami rolników 10%. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 11 operacji (0,13% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,50 zł. Struktura beneficjentów działania wg płci rozkłada się następująco: 91% stanowią mężczyźni, 9 % kobiety. Wykres II 61 Struktura beneficjentów działania wg płci Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 120

122 Oceniając stan wdrażania działania 413 w zakresie operacji odpowiadających działaniom 311 i 312, należy zaznaczyć, że wiele LGD gros środków w ramach swoich budżetów przeznaczyła na małe projekty (nawet do 70%), w związku z tym nabory wniosków na operacje odpowiadające warunkom przyznania pomocy w działaniach 311 i 312 były ogłaszane na niskie kwoty. W ramach tych naborów wybierano tylko kilka wniosków, ponieważ na kolejne operacje nie starczało środków. Ponadto w przypadku działań 311 i 312 realizowanych w ramach osi 4 Leader przewiduje się wzrost zainteresowania, gdy środki w ramach działań osi 3 zostaną w całości zakontraktowane. Obecnie wnioskodawcy preferują działania osi 3, z uwagi na krótszy czas weryfikacji wniosków składanych bezpośrednio do ARiMR (bez etapu oceny zgodności operacji z LSR). DZIAŁANIE 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU POPRZEZ REALIZACJĘ OPERACJI Z ZAKRESU TWORZENIA I ROZWOJU MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Nabory wniosków rozpoczęto w IV kwartale 2009 r. Do końca okresu sprawozdawczego złożono 675 wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,26 zł (4,83% liczby złożonych wniosków w ramach działania 413), w tym w okresie sprawozdawczym 669 wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,76 zł. Najwięcej wniosków złożono w województwie mazowieckim (115 wniosków) oraz wielkopolskim (83 wnioski), a najmniej w województwie podlaskim (12 wniosków). W przypadku 360 spraw odrzucono wnioski lub beneficjenci sami zrezygnowali (ponad 53% liczby złożonych wniosków). Duża liczba wniosków odrzuconych spowodowana jest niezłożeniem uzupełnień w wymaganym terminie, niespełnianiem kryteriów dostępu do pomocy. Wykres II 62 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania , w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Do końca okresu sprawozdawczego podpisano 59 umów na kwotę ,00 zł (co stanowi 1,54% wartości docelowej). Wszystkie umowy zostały podpisane w okresie sprawozdawczym. Strona 121

123 Wykres II 63 Liczba operacji zatwierdzonych do realizacji w ramach działania , w podziale na sektory Zatwierdzone do realizacji operacje w liczbie 59 dotyczą tworzenia lub rozwoju mikroprzedsiębiorstw, działających w sektorach: usług dla ludności 20 umów (33,9%), robót i usług budowlanych i instalacyjnych 11 umów (18,6%), usług turystycznych, oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem 11 umów (18,6%), Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR sprzedaży detalicznej oraz sprzedaży hurtowej po 4 umowy (6,8%), usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa 3 umowy (5,1%), rzemiosła lub rękodzielnictwo 2 umowy (3,4%), oraz rachunkowości 2 umowy (3,4%), doradztwa lub usług informatycznych 2 umowy (3,4%), przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych 1 umowa (1,7 %) wytwarzania produktów energetycznych z biomasy 1 umowa (1,7%). Prawie 75% umów (44 sztuki) dotyczy udzielenia pomocy dla już istniejących mikroprzedsiębiorstw (pozostała część podpisanych umów dotyczy nowoutworzonych mikroprzedsiębiorstw). Analogicznie jak w działaniu 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw wdrażanym w ramach Osi 3 największa grupa beneficjentów zamierza zrealizować operacje dotyczące świadczenia usług dla ludności. W obydwu działaniach (312 i ) operacje związane z tym rodzajem działalności stanowią 33% podpisanych umów. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 9 operacji (0,24% zakładanej wartości docelowej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy wyniosła ,40 zł. Wykres II 64 Struktura mikroprzedsiębiorstw, które otrzymają pomoc w ramach działania Strona 122

124 DZIAŁANIE 413 WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU POPRZEZ REALIZACJĘ OPERACJI Z ZAKRESU ODNOWY I ROZWOJU WSI Nabory wniosków rozpoczęły się w IV kwartale 2009 r. Do dnia 31 grudnia 2010 r. łącznie złożono wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,41 zł (17,7% liczby złożonych wniosków w ramach działania 413), w tym w okresie sprawozdawczym złożono wnioski o przyznanie pomocy na łączną kwotę ,63 zł. Najwięcej wniosków o przyznanie pomocy finansowej złożono w województwie mazowieckim (253 wnioski), wielkopolskim (242 wnioski), podkarpackim (235 wniosków) i lubelskim (203 wnioski). Najmniej wniosków złożono w województwie łódzkim (76 wniosków). Do końca okresu sprawozdawczego rozpatrzono 56,79% złożonych wniosków. Pozytywnie rozpatrzono wniosków, co stanowi 45,07% ogółu złożonych wniosków, na łączną kwotę ,89 zł, natomiast negatywnie oceniono 289 wniosków o przyznanie pomocy 27. Wykres II 65 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania /322/323, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania zostało podpisanych 996 umów (co stanowi 13,63% wartości docelowej) na kwotę środków EFRROW w wysokości ,65 zł. Wszystkie umowy zostały podpisane w okresie sprawozdawczym. Najwięcej umów podpisanych zostało w województwie wielkopolskim (189 umów) i kujawskopomorskim (119 umów), a najmniej w zachodniopomorskim (24 umowy) i śląskim (22 umowy). Różnice w liczbie podpisanych umów w poszczególnych województwach (od początku uruchomienia działania), wynikają przede wszystkim z różnych terminów naborów wniosków oraz zróżnicowania wysokości środków finansowych przeznaczonych przez poszczególne LGD na realizację tego zakresu wsparcia w ramach LSR. 27 W ogólnej liczbie odrzuconych wniosków uwzględniono 54 wnioski wycofane przez beneficjentów. Strona 123

125 Pomoc finansowa, zgodnie z podpisanymi umowami udzielona zostanie podmiotom, które zrealizują inwestycje w zakresie: budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów infrastruktury publicznej 638 umów, zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie turystyki 244 umowy, zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie sportu i rekreacji 73 umowy, zachowania dziedzictwa kulturowego 41 umów. Wykres II 66 Struktura przyszłych inwestycji w ramach działania /322/323 Wykres II 67 Struktura beneficjentów działania /322/323 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Dominującą grupą beneficjentów działania są gminy (840). Ponadto o wsparcie ubiegają się: instytucje kultury, dla których organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego 56 beneficjentów, osoby prawne lub jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach sumienia i wyznania 39 beneficjentów, organizacje pozarządowe mające status organizacji pożytku publicznego 13 beneficjentów. Analogicznie jak w działaniu 313, 322, 323 Odnowa i rozwój wsi wdrażanym w ramach Osi 3 największa grupa beneficjentów zamierza zrealizować operacje dotyczące budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów infrastruktury publicznej. W obydwu działaniach (313,322, 323 i ,322,323) operacje związane z tym zakresem stanowią ponad 64% podpisanych umów.do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano 15 operacji (0,21% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy ze środków EFRROW wyniosła ,00 zł. Strona 124

126 DZIAŁANIE: 421 WDRAŻANIE PROJEKTÓW WSPÓŁPRACY Zgodnie z rozporządzeniem MRiRW z dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania Wdrażanie projektów współpracy objętego PROW (Dz. U. Nr 128 poz. 822) 28 wnioski o przyznanie pomocy na operacje polegające na: przygotowaniu projektu współpracy można składać w terminie do 30 czerwca 2013 r., realizacji projektu współpracy można składać w terminie do 31 grudnia 2013 r. LGD mogą składać wnioski o przyznanie pomocy bezpośrednio w Urzędzie Marszałkowskim lub Wojewódzkiej Samorządowej Jednostce Organizacyjnej, na którego obszarze znajduje się siedziba LGD. W ramach działania 421 Wdrażanie projektów współpracy LGD otrzymują pomoc na realizację projektów współpracy międzyregionalnej lub międzynarodowej, które zostały zawarte w LSR lub nieuwzględnionych w LSR, ale zgodnej z jej celami. Od początku uruchomienia działania do 31 grudnia 2010 r. 110 LGD złożyło wnioski o przyznanie pomocy umożliwiające realizację 135 operacji na łączną kwotę ,50 zł, w tym w okresie sprawozdawczym wnioski dotyczące realizacji 131 operacji na łączną kwotę ,50 zł. Należy zauważyć, że w drugiej połowie 2010 r. nastąpiło znaczne ożywienie zainteresowania LGD tym zakresem wsparcia. Dotychczas najwięcej wniosków o przyznanie pomocy złożono w województwie kujawskopomorskim (19 wniosków), świętokrzyskim oraz zachodniopomorskim (po 16). Po jednym wniosku złożone zostało w województwach: dolnośląskim oraz pomorskim. Wykres II 68 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach działania 421, w podziale na województwa, dane od początku okresu programowania Na obecnym etapie wdrażania PROW w wielu regionach kraju współpraca pomiędzy lokalnymi grupami działania polegała przede wszystkim na zawiązywaniu regionalnych sieci LGD, które w dużej mierze pełnią funkcje forum wymiany idei oraz doświadczeń, a także są zalążkiem decyzji o realizacji wspólnych przedsięwzięć w regionie. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR 28 Rozporządzenie zostało znowelizowane po zakończeniu okresu sprawozdawczego (w 2011 r.). Strona 125

127 Na początku swojej działalności LGD skupiały się przede wszystkim na organizacji pracy biura, przygotowaniu merytorycznym organów decyzyjnych oraz uruchomieniu naborów wniosków w działaniu 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju. Realizacja projektów współpracy została odłożona w czasie, co tłumaczy znaczny wzrost liczby złożonych wniosków o przyznanie pomocy w okresie sprawozdawczym. Wzrost liczby złożonych wniosków o przyznanie pomocy jest również wynikiem ugruntowania się funkcjonowania poszczególnych LGD na danym obszarze oraz zawiązania regionalnych sieci LGD. Od początku uruchomienia działania zawarto 29 umów na kwotę ,81 zł umożliwiających przygotowanie i realizację 19 projektów współpracy (co stanowi 9,5% wartości docelowej), w tym 18 projektów współpracy międzyregionalnej i jednego projektu współpracy międzynarodowej. Wszystkie umowy zostały podpisane w okresie sprawozdawczym. W ramach zatwierdzonych projektów współpracy zdecydowana większość (13) dotyczyła udzielania pomocy na ich przygotowanie, a pozostałe (6) na ich realizację. Najwięcej umów od początku uruchomienia działania zawarto w województwach: wielkopolskim (6), łódzkim oraz lubuskim (po 4). W województwach kujawskopomorskim, podkarpackim, pomorskim oraz warmińskomazurskim nie zawarta została żadna umowa w ramach działania 421. Do końca okresu sprawozdawczego zakończono realizację 2 operacji (1% zakładanej wartości docelowej wskaźnika), dla których kwota udzielonej pomocy (wartość wydatków refundowanych) wyniosła 6 717,07 zł. Obydwie operacje związane były z refundacją kosztów związanych z przygotowaniem projektów współpracy. Strona 126

128 DZIAŁANIE: 431 FUNKCJONOWANIE LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA, NABYWANIE UMIEJĘTNOŚCI I AKTYWIZACJA Działanie 431 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja ma na celu zapewnienie sprawnej i efektywnej pracy lokalnych grup działania oraz doskonalenie zawodowe osób uczestniczących w realizacji lokalnych strategii rozwoju. Działanie to powinno się również przyczyniać do budowania kapitału społecznego na wsi i w konsekwencji pobudzenia zaangażowania społeczności lokalnych w rozwój obszaru oraz lepsze wykorzystanie potencjału obszarów wiejskich. W ramach działania pomoc jest przyznawana LGD na realizację jej aktywności zgodnie z zakresem kosztów kwalifikowalnych określonym w obowiązujących przepisach. Zgodnie z 5 ust.1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 maja 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania Funkcjonowanie lokalnej grupy działania objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. Nr 103 poz. 660 ze zm.) pierwszy wniosek o przyznanie pomocy w ramach działania składany był wraz z wnioskiem o wybór lokalnych grup działania do realizacji lokalnych strategii rozwoju. Do końca okresu sprawozdawczego Samorządy Województw podpisały 336 umów 29 z wybranymi LGD na realizację swoich LSR, z czego: 214 umów zostało zawartych z nowoutworzonymi LGD, 122 z już istniejącymi LGD, które wcześniej uzyskały o pomoc w ramach Pilotażowego Programu Leader+ SPO Restrukturyzacja. Biorąc pod uwagę formę prawną istniejących oraz nowoutworzonych lokalnych grup, w zdecydowanej większości są to stowarzyszenia (92%). Zatwierdzone LSR dotyczą obszaru 281,2 tys. km² zamieszkiwanego przez 18,1 mln osób. Średnia powierzchnia objęta jedną lokalną strategią obejmuje 836,8 km². Ponad połowę terytorium objętego LSR stanowi obszar działalności nowoutworzonych LGD. Najwięcej LGD funkcjonuje w województwach małopolskim (39), mazowieckim (35) oraz wielkopolskim (31). Najmniejszą liczbę LGD utworzono w województwach opolskim (12) i lubuskim (10). 29 Wartość nie uwzględnia umów rozwiązanych. Strona 127

129 Lokalne Grupy Działania składały wnioski o przyznanie pomocy, podczas trzech naborów, przeprowadzonych w latach Podczas gdy w przypadku dwóch pierwszych naborów, łączna wnioskowana kwota wynosiła odpowiednio ,42 zł oraz ,31 zł, w naborze przeprowadzonym w roku 2010, zawnioskowano łącznie o ,61 zł. Zdecydowanie wyższa kwota, o jaką ubiegały się LGD w ramach złożonych wniosków w naborze przeprowadzonym w okresie sprawozdawczym jest wynikiem nowelizacji przepisów w zakresie zasad ubiegania o wsparcie. W 2010 r. LGD złożyły wnioski o przyznanie pomocy na okres obejmujący lata Do końca okresu sprawozdawczego zakończono weryfikację wszystkich złożonych wniosków o przyznanie pomocy w naborze z 2008 i 2009 r. Łącznie zawarto 668 umów o przyznaniu pomocy na kwotę ,60 zł z 336 LGD, w tym w okresie sprawozdawczym zawarto 333 umowy na kwotę ,13 zł. W ramach realizowanych operacji, planuje się wykonanie zadań, w tym: realizacji wydarzeń o charakterze promocyjnym oraz szkoleń lokalnych liderów zadań, informowania o obszarze działania LGD oraz o LSR zadań, szkolenia kadr biorących udział we wdrażaniu LSR zadań, realizacji badań nad obszarem objętym LSR 418 zadań. Wykres II 69 Operacje zatwierdzone do realizacji w ramach działania , wg zakresów Wykres II 70 Operacje zrealizowane w ramach działania 431, wg zakresów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Operacje zrealizowane (dla których dokonano płatności końcowych) od początku uruchomienia Programu do dnia 31 grudnia 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego 316 lokalnych grup działania zakończyło realizację operacji. W ramach operacji zrealizowano zadań z zakresu: realizacji wydarzeń o charakterze promocyjnym oraz szkoleń lokalnych liderów zadań, Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 128

130 informowania o obszarze działania LGD oraz o LSR zadań, szkolenia kadr biorących udział we wdrażaniu LSR 934 zadania, realizacji badań nad obszarem objętym LSR 161 zadań. Spośród ogólnej liczby uczestników działań przeprowadzonych przez LGD, największy odsetek osób uczestniczył w zadaniach z zakresu informowania o obszarze objętym LSR, realizacji LSR oraz działalności LGD. Do końca okresu sprawozdawczego w szkoleniach dla kadr biorących udział we wdrażaniu LSR lub szkoleniach przeprowadzonych dla potencjalnych beneficjentów w ramach aktywizowania społeczności lokalnej wzięło udział osób, z czego 58% ukończyła je z wynikiem pozytywnym. Zbiorcze zestawienie danych obejmujących stan realizacji operacji w ramach poszczególnych osi i działań od początku realizacji Programu znajduje się w załączniku nr 1 do sprawozdania Strona 129

131 III. FINANSOWA REALIZACJA PROGRAMU III.1. Realizacja finansowa Programu na poziomie osi i działań Do 31 grudnia 2010 r. ogółem w ramach poszczególnych działań PROW złożono wniosków o płatność 30, z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego wniosków, Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich, w ramach działań 221, 223 oraz wniosków, Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej wniosków, Osi 4 LEADER wniosków, Pomocy technicznej 353 wniosków. Dla wniosków o płatność, które pozytywnie przeszły proces weryfikacji, zostały wystawione zlecenia płatności. Na ich podstawie zostały zrealizowane płatności. Do końca 2010 r. ARiMR zrealizowała płatności w kwocie ,52 zł, z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego ,88 zł, w tym w okresie sprawozdawczym ,61 zł, Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich ,79 zł, w tym w okresie sprawozdawczym ,19 zł, Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej ,85 zł, w tym w okresie sprawozdawczym ,80 zł, Osi 4 LEADER ,05 zł, w tym w okresie sprawozdawczym ,29 zł, Pomocy technicznej ,95 zł, w tym w okresie sprawozdawczym ,69 zł. 30 Dane nie uwzględniają działania 113 Renty strukturalne, 141 Wspieranie gospodarstw niskotowarowych, 211, 212 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), 214 Program rolnośrodowiskowy, w których płatności realizowane są na podstawie wcześniej wydanej decyzji pozytywnej i odrębne wnioski o płatność nie są wymagane Strona 130

132 Wykres III 1 Kwoty płatności ze środków PROW w ramach poszczególnych osi i pomocy technicznej w podziale na poszczególne lata Programu Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Szczegółową informację dotyczącą realizacji finansowej poszczególnych działań oraz porównanie stopnia realizacji zobowiązań osiągniętego w okresie sprawozdawczym w stosunku do zakładanego, przedstawiono poniżej. OŚ 1 POPRAWA KONKURENCYJNOŚCI SEKTORA ROLNEGO I LEŚNEGO Działanie: 111 Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie Od początku realizacji działania beneficjenci złożyli 3 wnioski o płatność na kwotę ,00 zł. Wszystkie wnioski o płatność zostały złożone w okresie sprawozdawczym. Do końca 2010 r. nie zrealizowano żadnej płatności. Zgodnie z prognozą w roku 2010 planowano wypłatę środków finansowych na łączną kwotę ,00 zł. Brak realizacji płatności spowodowany był opóźnieniami w podpisywaniu umów ze zwycięzcami konkursów I edycji naboru wniosków o przyznanie pomocy, przedłużonym czasem akceptacji materiałów szkoleniowych oraz złożeniem pierwszego wniosku o płatność dopiero w dniu 8 grudnia 2010 r. Mimo, że na dzień 31 grudnia 2010 r. nie zrealizowano jeszcze płatności, nie ma zagrożenia odnośnie wykorzystania środków w tym działaniu. Późny termin złożenia wniosku o płatność wiąże się z długim okresem realizacji operacji szkoleniowych (kilkanaście miesięcy),. Ponadto w celu zapewnienia sprawnej realizacji Programu, instytucja zarządzająca w 2010 r. dokonała realokacji środków w wysokości 10 mln euro na działanie 121 Modernizacja gospodarstw Strona 131

133 rolnych. Zmiana została przyjęta przez Komitet Monitorujący uchwałą nr 52/2010 z dnia 14 grudnia 2010 r. Działanie: 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom Zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2010 r. zrealizowane płatności wykorzystują blisko 20% alokacji finansowej przeznaczonej na realizację działania, wydane decyzje opiewają na kwotę równą 60% limitu środków, a złożone wnioski o przyznanie pomocy na kwotę powyżej 80% limitu środków, w związku z czym nie istnieje ryzyko niewykorzystania budżetu działania. Biorąc pod uwagę Mapa III 1 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 112 (w milionach zł), w podziale na województwa dotychczasowe tempo realizacji działania i poziom wykorzystania budżetu działania można przypuszczać, że środki finansowe w tym działaniu będą dostępne jeszcze w 2012 roku. Od początku realizacji działania beneficjenci złożyli wnioski o płatność na kwotę ,00 zł. Do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano płatności na rzecz beneficjentów w wysokości ,00 zł. W 2010 r. złożono wnioski o płatność Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR na kwotę ,00 zł oraz zrealizowano płatności na rzecz 814 beneficjentów w kwocie ,00 zł (161,26% kwoty planowanej do wypłaty w 2010 r., tj zł). Prognozy zrealizowanych płatności na 2010 r. zostały przygotowane w oparciu o dynamikę składania wniosków o płatność w poprzednich latach. W okresie sprawozdawczym wnioskodawcy składali wnioski o płatność w terminie krótszym niż w poprzednich kampaniach, co spowodowało iż realizacja płatności była zdecydowanie wyższa niż kwoty prognozowane. Strona 132

134 działanie: 113 Renty strukturalne W okresie sprawozdawczym realizowane były płatności dla beneficjentów PROW oraz beneficjentów PROW , którym przyznano rentę po naborach wniosków przeprowadzonych w Mapa III 2 Wartość zrealizowanych płatności ze środków 2007 i 2008 r. Płatności PROW w ramach działania 113 (w milionach zł), dla beneficjentów w podziale na województwa działania, którzy złożyli wnioski o przyznanie renty strukturalnej w naborze w 2010 r., będą realizowane od 2011 r. Nabór w 2010 roku był ostatnim naborem. W kolejnych latach realizowane będą płatności dla beneficjentów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz beneficjentów Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich Od początku realizacji działania do końca 2010 r. wypłacono łącznie ,23 zł dla Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR beneficjentów, w tym w ramach zobowiązań podjętych w ramach PROW zrealizowano płatności dla beneficjentów w kwocie ,11 zł. W 2010 r. na rzecz beneficjentów, którzy otrzymali decyzje przyznające rentę strukturalną w ramach PROW wypłacono ,82 zł, natomiast w ramach zobowiązań zaciągniętych w poprzednim okresie programowania zrealizowano płatności w kwocie ,03 zł. Poziom wykorzystania środków w ramach zobowiązań PROW stanowi 99,65% kwoty prognozowanej, a wykorzystanie środków w ramach zobowiązań PROW stanowi 98,02% kwoty prognozowanej. Strona 133

135 Działanie 114 Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów Od początku wdrażania Programu działanie 114 Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, mimo wprowadzonych ułatwień w korzystaniu z pomocy, nie cieszy się wysokim zainteresowaniem ze strony potencjalnych beneficjentów, co ma odzwierciedlenie w liczbie złożonych wniosków i wydanych decyzji. Liczba wniosków złożonych w ramach przeprowadzonych naborów może skłaniać do obawy, że istnieje zagrożenie niewykorzystania środków budżetu tego działania. Dlatego też przebieg realizacji działania jest szczegółowo monitorowany w celu wsparcia procesu decyzyjnego odnośnie potrzeby dokonania realokacji środków. W celu zapewnienia sprawnej realizacji Programu, instytucja zarządzająca dokonała w 2010 r. Mapa III 3 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 114 (w tysiącach zł) realokacji środków w wysokości 100 mln euro na działanie 126 Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych, co zostało zaakceptowane uchwałą Komitetu Monitorującego nr 43/2010 z 11 czerwca 2010 r. Od początku realizacji działania do końca okresu sprawozdawczego beneficjenci złożyli wnioski o płatność na kwotę ,25 zł. Płatności rozpoczęto realizować w I połowie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego wypłacono ,00 zł na rzecz beneficjentów. Kwota ta stanowi 8,25% kwoty prognozowanej ( ,00 zł). Niższa niż zakładano kwota zrealizowanych płatności wynika z niewielkiej w stosunku do oczekiwań liczby i wartości złożonych wniosków o płatność. Strona 134

136 Działanie: 121 Modernizacja gospodarstw rolnych Od początku wdrażania programu działanie 121 Modernizacja gospodarstw rolnych cieszy się zainteresowaniem ze strony potencjalnych beneficjentów, co ma odzwierciedlenie w liczbie złożonych wniosków, zawartych umów oraz zrealizowanych operacji. Liczba wniosków złożonych w ramach dwóch pierwszych naborów, które odbyły się w 2007 r. i 2009 r., pozwala przypuszczać, że budżet tego działania zostanie w pełni wykorzystany do końca okresu realizacji PROW , co więcej wskazane jest jego zwiększenie w celu umożliwienia realizacji większej liczby operacji spełniających warunki określone dla tego działania. Zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2010 r. zrealizowane płatności wykorzystują blisko 45% limitu, ponadto kwoty na podpisanych umowach konsumują ponad 60% limitu środków, a kwoty na złożonych wnioskach blisko 80% środków przeznaczonych na to działanie. Ze względu na duże zainteresowanie Mapa III 4 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 121 (w milionach zł) w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR działaniem, w grudniu 2010 r. uchwałą Komitetu Monitorującego nr 52/2010 z 14 grudnia 2010 r. przesunięto 70 mln euro na jego realizację. Od momentu uruchomienia działania beneficjenci złożyli wniosków o płatność na kwotę ,29 zł. Do 31 grudnia 2010 r. zrealizowano płatności dla beneficjentów w kwocie ,17 zł. Płatności dotyczyły operacji. W okresie Strona 135

137 sprawozdawczym złożono wniosków o płatność na kwotę ,14 zł oraz zrealizowano płatności w kwocie ,96 zł (co stanowi 90,78% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj ,20 zł). Poziom zrealizowanych płatności, w porównaniu do prognozowanych, jest zadowalający, a nieosiągnięcie 100% zakładanej wartości wynika z faktu, iż beneficjenci składali niekompletne wnioski o płatność. Przekładało się to na konieczność uzupełniania, a to powodowało dłuższy okres ich rozpatrywania, co w efekcie wpływało na zmianę terminu wypłaty oraz zmniejszenie kwoty płatności w porównaniu do kwoty zapisanej w umowie. Działanie: 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2010 r. zrealizowane płatności wykorzystują około 15% limitu, jednak kwoty Mapa III 5 Wartość zrealizowanych płatności ze środków dotyczące PROW w ramach działania 123 (w milionach zł) podpisanych umów w podziale na województwa obejmują blisko 40% limitu środków. Należy jednak podkreślić, iż kwoty wynikające z dotychczas złożonych wniosków przekraczają ponad 180% całości środków przeznaczonych na to działanie, co oznacza, iż w tym przypadku nie istnieje zagrożenie niewykorzystania budżetu tego instrumentu pomocy. Do końca okresu sprawozdawczego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ARiMR złożono 707 wniosków o płatność na kwotę ,65 zł, z czego zrealizowano płatności dla 462 beneficjentów w kwocie ,58 zł i dofinansowano łącznie 521 operacji. Strona 136

138 W okresie sprawozdawczym złożono 452 wnioski o płatność na kwotę ,67 zł oraz zrealizowano płatności w wysokości ,28 zł (60,64% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj zł). Przyczyną realizacji płatności na poziomie niższym niż przewidywano było aneksowanie umów w zakresie zmiany terminów złożenia wniosków o płatność oraz zmiany terminów realizacji inwestycji, co miało wpływ na zmianę terminów płatności. W 2010 roku beneficjenci zmienili termin składania wniosków o płatność na kwotę 88,0 mln zł. Realizacja inwestycji i wypłata pomocy na ich prośbę została przesunięta na 2011 i 2012 r. Najczęstszą przyczyną zmiany terminu złożenia wniosku o płatność są opóźnienia w realizacji robót i dostaw. Ponadto na realizację prognozy płatności mają wpływ korekty w zakresie wnioskowanej kwoty pomocy dokonane na etapie autoryzacji wniosków o płatność, wydłużanie przez beneficjentów terminów na uzupełnienie wniosku o płatność lub wstrzymanie ich rozpatrywania (szczególne w przypadku dużych projektów). Działanie: 125 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa Mapa III 6 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 125 (w milionach zł) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Poziom płatności w działaniu 125 jest dość niski, ponieważ operacje realizowane przy wsparciu z tego działania to operacje, których czas realizacji jest relatywnie długi. Należy się więc spodziewać iż zarówno tempo kontraktacji jak i wypłat dla beneficjentów znacząco wzrośnie w następnych latach. W związku z powyższym, nie widać większych zagrożeń, aby ostatecznie wydatkowanie środków miało nie osiągnąć 100% przydzielonego limitu. Od początku uruchomienia działania do końca 2010 r., beneficjenci złożyli 114 wniosków o płatność na kwotę ,47 zł, w tym w ramach schematu I 43 wnioski na kwotę ,19 zł, a w ramach Strona 137

139 schematu II 71 wniosków na kwotę ,28 zł. Realizacja pierwszych płatności miała miejsce w 2010 r. Do 31 grudnia 2010 r. zrealizowano płatności dla 18 beneficjentów na kwotę ,83 zł, co stanowi 21,37% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r. ( ,53 zł). Środki te umożliwiły dofinansowanie 48 operacji. W okresie sprawozdawczym złożono 112 wniosków o płatność na kwotę ,47 zł, w tym w ramach schematu I 41 wniosków na kwotę ,19 zł, a w ramach schematu II 71 wniosków na kwotę ,28 zł. Realizacja płatności na poziomie niższym niż zakładano spowodowana była wystąpieniem w Polsce klęsk żywiołowych, co skutkowało wnioskowaniem przez beneficjentów o przesunięcie terminów realizacji operacji, bądź wnioskowaniem o rozłożenie realizacji operacji na większą liczbę etapów. Dodatkowo wyniki przeprowadzonych postępowań o zamówienie publiczne wpłynęły na obniżenie kosztów operacji, co również wpłynęło na niższą niż prognozowano realizację płatności. Działanie: 126 Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych Z uwagi na termin przeprowadzonego naboru wniosków o przyznanie pomocy, do końca okresu sprawozdawczego nie został złożony żaden wniosek o płatność. Działanie: 132 Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności Ze względu na niskie wykorzystanie limitu środków, a w wyniku pojawienia się potrzeby dokonania stosownych kroków w celu zapewnienia sprawnej realizacji Programu, instytucja zarządzająca w 2010 r. dokonała realokacji środków w wysokości 40 mln euro na działanie 121 Modernizacja gospodarstw rolnych, co zostało przyjęte przez Komitet Monitorujący uchwałą nr 52/2010 z dnia 14 grudnia 2010 r. Pierwsze wnioski o płatność zostały złożone w 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego złożono wniosków o przyznanie płatności na kwotę ,91 zł. Zrealizowano operacji płatności w kwocie ,23 zł (5,69% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj ,00 zł). Umożliwiło to wypłatę środków dla beneficjentów. Strona 138

140 Na niższy niż zakładano poziom wykorzystania środków wpłynął m.in. długotrwały proces rejestracji kolejnych chronionych produktów na listach unijnych oraz mniejsze od zakładanego zainteresowania działaniem producentów żywności wytwarzających produkty w ramach Mapa III 7 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 132 (w tysiącach zł) krajowych systemów integrowanej produkcji oraz systemu Jakość Tradycja. Ponadto, duża liczba złożonych wniosków o przyznanie płatności była niekompletna, wymagała wyjaśnień lub została złożona w niewłaściwym terminie, co w większości skutkowało odmową przyznania płatności. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Działanie: 133 Działania informacyjne i promocyjne Ze względu na niskie wykorzystanie limitu środków, a w wyniku pojawienia się potrzeby dokonania stosownych kroków w celu zapewnienia sprawnej realizacji Programu, instytucja zarządzająca w 2010 r. dokonała realokacji środków (20 mln euro) na działanie 121 Modernizacja gospodarstw rolnych, co zostało przyjęte przez Komitet Monitorujący uchwałą nr 52/2010 z dnia 14 grudnia 2010 r. Pierwsze wnioski o płatność zostały złożone w 2010 r. Do dnia 31 grudnia 2010 r. złożono 3 wnioski o płatność na kwotę ,00 zł, z czego zrealizowano płatności dla 2 beneficjentów w kwocie ,32 zł, co stanowi 4,13% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj ,00 zł. Kwota ta dotyczyła wsparcia 2 operacji. Strona 139

141 Na niski poziom realizacji płatności w stosunku do prognozy wpłynęło bardzo małe zainteresowanie działaniem ze strony potencjalnych beneficjentów oraz odrzucenie przez podmiot wdrażający wniosków, które nie kwalifikowały się do przyznania pomocy. Działanie: 141 Wspieranie gospodarstw niskotowarowych zobowiązania z okresu W okresie sprawozdawczym kontynuowane były 5letnie wypłaty płatności w działaniu Wspieranie gospodarstw niskotowarowych w ramach zobowiązań PROW Od początku finansowania działania ze środków PROW (tj. od I półrocza 2008 r.) do 31 grudnia 2010 r. zrealizowano płatności dla beneficjentów na łączną kwotę ,71 zł. Kwota zrealizowanych płatności dotyczyła złożonych wniosków w ramach kampanii przeprowadzonych w 2005 i 2006 r. W okresie sprawozdawczym zrealizowano płatności na kwotę ,03 zł, co stanowi 90,93% prognozowanej wartości, tj ,00 zł. Różnica pomiędzy rzeczywistą kwotą zrealizowanych płatności Mapa III 8 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 141 (w milionach zł) w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR a prognozowaną wynika z faktu, iż liczba pozytywnie zweryfikowanych oświadczeń o realizacji celów pośrednich określonych w planie rozwoju gospodarstwa niskotowarowego była niższa niż zakładano. Niezrealizowanie tych celów skutkuje niedokonaniem płatności na rzecz beneficjenta. Strona 140

142 Działanie: 142 Grupy producentów rolnych Biorąc pod uwagę obecny stan realizacji działania 142 Grupy producentów rolnych nie ma obaw przed niewykorzystaniem budżetu przeznaczonego dla tego działania. Ponieważ działanie 142 jest działaniem wieloletnim, na podstawie danych opracowanych przez Agencję Płatniczą, w celu uniknięcia deficytu środków finansowych, wskazuje się na konieczność zakończenia naboru wniosków o przyznanie pomocy. Od początku realizacji działania wypłacono łącznie ,49 zł, w tym: w ramach PROW dla 331 grup producentów kwotę ,25 zł, w ramach zobowiązań z PROW dla 94 grup producentów rolnych kwotę ,24 zł. W okresie sprawozdawczym w ramach PROW złożono 347 wniosków o płatność na kwotę ,65 zł oraz zrealizowano płatności w kwocie ,58 zł. Kwota zrealizowanych płatności dotyczyła 325 operacji. W 2010 r. wypłacane były również zobowiązania z poprzedniego okresu programowania. W ramach tych zobowiązań przekazano dofinansowanie do 73 operacji na kwotę ,21 zł. Mapa III 9 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 142 (w milionach zł) Zrealizowane w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r. kwoty płatności dla zobowiązań z poprzedniego okresu programowania oraz PROW w wysokości ,79 zł stanowią 89,10% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj ,00 zł. Rozbieżności pomiędzy prognozą a rzeczywistą realizacją wynikają z niższej niż planowano kwoty pojedynczej płatności, a także mniejszej dynamiki wydawanych decyzji przyznających płatność w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 141

143 OŚ 2 POPRAWA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I OBSZARÓW WIEJSKICH Poziom wypłaconych beneficjentom środków działań wieloletnich: 211, 212 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), 214 Program rolnośrodowiskowy, wynosi odpowiednio: ponad 50% oraz ponad 30% limitu i nie stanowi to zagrażania dla wykorzystania budżetu przeznaczonego na te działania. W działaniu 221, 223 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne ze względu na niższe niż w pozostałych działaniach wieloletnich wykorzystanie limitu oraz ze względu na bieżące potrzeby związane ze sprawną realizacji PROW, instytucja zarządzająca dokonała realokacji 40 mln euro na działanie 121 Modernizacja gospodarstw rolnych, co zostało przyjęte przez Komitet Monitorujący uchwałą nr 52/2010 z dnia 14 grudnia 2010 r. Działanie: 211, 212 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Mapa III 10 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 211, 212 (w milionach zł) w podziale na województwa Od początku realizacji działania zrealizowano płatności w kwocie ,33 zł. W 2010 r. wydano decyzji przyznających płatności ONW z kampanii na kwotę ,49 zł. W okresie sprawozdawczym wypłacono ,87 zł, co stanowi 98,35% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj ,82 zł. Niższy od prognozowanego poziom wykorzystania budżetu jest związany z rosnącą liczbą przeprowadzanych kontroli (szczególnie w zakresie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR przestrzegania zasad wzajemnej zgodności), co powoduje wydłużenie procesu rozpatrywania wniosków poddanych kontroli i późniejszą realizację płatności. Strona 142

144 Działanie: 214 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Od początku realizacji działania wypłacono łącznie ,00 zł, w tym ,27 zł dla beneficjentów w ramach zobowiązań PROW oraz ,73 zł dla beneficjentów w ramach PROW W okresie sprawozdawczym w ramach PROW wydano łącznie decyzji na łączną kwotę ,35 zł. Zrealizowano płatności na łączną kwotę ,60 zł. Ponadto w 2010 r. w ramach zobowiązań z PROW wydano łącznie decyzji na kwotę ,47 zł. Zrealizowano płatności na łączną kwotę ,79 zł. W prognozie na 2010 r. założono, że w ramach PROW oraz zobowiązań PROW zostanie wypłacona kwota ,90 zł. Wyższa o 13,87% kwota zrealizowanych płatności od wcześniej prognozowanej ( ,39) wynikała m.in. z przyspieszonego przekazywania środków w ramach działania Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) w związku z koniecznością wsparcia gospodarstw rolnych, które ucierpiały po powodzi w 2010 r. Mapa III 11 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 214, (w milionach zł) w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 143

145 Działanie: 221, 223 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Od początku realizacji działania wypłacono łącznie ,46 zł, w tym ,53 zł dla beneficjentów w ramach PROW oraz ,93 zł dla beneficjentów w ramach zobowiązań W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r. w ramach PROW wypłacono ,88 zł (135,43% kwoty ,43 zł prognozowanej do wypłaty w 2010 r.). Większe niż prognozowane wykorzystanie budżetu związane jest przede wszystkim z wydłużeniem w 2010 r. okresu przyjmowania wniosków zalesieniowych, a co za tym idzie złożeniem przez wnioskodawców większej liczby wniosków o przyznanie pomocy na zalesianie. Wpływ na wykorzystanie środków miała również kwestia sprawniejszego obsłużenia przez biura powiatowe ARiMR wniosków dotyczących zalesień jesiennych, w ramach których płatności w zdecydowanej większości przypadków udało się wypłacić do końca grudnia 2010 r. Mapa III 12 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 221, 223 (w milionach zł) w podziale na województwa W 2010 r. w ramach zobowiązań PROW wypłacono kwotę ,05 zł. W prognozach na 2010 r. dla zobowiązań w ramach PROW przewidywano realizację płatności w wysokości ,00 zł. Mniejsze niż prognozowano wykorzystanie budżetu (98,35%) związane było przede wszystkim z niedostarczeniem przez część beneficjentów decyzji o przekwalifikowaniu gruntu rolnego na grunt leśny (załącznika warunkującego wypłatę płatności kontynuacyjnej od 6 roku uczestnictwa w programie zalesieniowym). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 144

146 Działanie: 226 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych Do końca okresu sprawozdawczego złożono 4 wnioski o płatność na łączną kwotę ,00 zł. Wszystkie wnioski o płatność złożono w okresie sprawozdawczym. Pomimo, iż według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. nie zrealizowano żadnych płatności, to kwoty w umowach konsumują blisko 50% limitu środków, a w złożonych wnioskach blisko 130% limitu przeznaczonego na to działanie. Zatem nie ma zagrożenia dla pełnego wykorzystania budżetu działania. W prognozie na 2010 r. zakładano, że zostaną zrealizowane płatności w kwocie ,57 zł. Głównymi przyczynami braku realizacji płatności w działaniu był brak notyfikacji pomocy państwa (którą uzyskano w grudniu 2010 r.) oraz długotrwały proces realizacji zamówień publicznych przez beneficjentów pomocy. OŚ 3 JAKOŚĆ ŻYCIA NA OBSZARACH WIEJSKICH I RÓŻNICOWANIE GOSPODARSKI WIEJSKIEJ Działanie: 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Od początku realizacji działania beneficjenci złożyli wniosków o płatność na kwotę ,34 zł, z czego zrealizowano płatności dla beneficjentów w kwocie ,25 zł. Kwota zrealizowanych płatności dotyczyła operacji. W okresie sprawozdawczym złożono wniosków o płatność na kwotę ,42 zł oraz zrealizowano płatności w kwocie ,25 zł, co stanowi 58,83% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj ,95 zł. Mapa III 13 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 311 (w milionach zł) w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 145

147 Na niższą niż zakładano realizację płatności wpłynęły: wolniejsze od przewidywanego tempo kontraktowania środków, aneksowanie umów w zakresie zmiany terminu złożenia wniosków o płatność, uzupełnienia niekompletnych wniosków o płatność, które wydłużały okres ich rozpatrywania, a tym samym wpływały na zmianę terminu realizacji płatności oraz zmniejszenia kwoty pomocy na etapie weryfikacji wniosków o płatność. Mając na uwadze liczbę złożonych wniosków o przyznanie pomocy w ramach przeprowadzonych do końca okresu sprawozdawczego trzech naborów należy stwierdzić, że działanie Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej cieszy się dużym zainteresowaniem. W związku z tym prognozuje się, że budżet tego działania w okresie realizacji PROW zostanie w pełni wykorzystany. Działanie: 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Mapa III 14 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW w ramach działania 312, (w milionach zł) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Pomimo niskiego poziomu zrealizowanych płatności na dzień 31 grudnia 2010 r. (blisko 3%) i kwot na umowach (blisko 10% limitu), to na złożonych wnioskach wykorzystanie limitu wynosi blisko 70%. W związku z tym nie ma obaw przed niewykorzystaniem budżetu działania. Od początku realizacji działania beneficjenci złożyli wniosków o płatność na kwotę ,64 zł, z czego zrealizowano płatności dla 988 beneficjentów w kwocie ,93 zł. W 2010 r. złożono wniosków o płatność na kwotę ,64 zł oraz zrealizowano płatności w kwocie ,93 zł (61,60% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj ,27 zł). Na niższą niż zakładano realizację płatności wpłynęły: aneksowanie umów w zakresie zmiany terminu złożenia wniosków o płatność, uzupełnienia niekompletnych wniosków o płatność, które wydłużały okres ich rozpatrywania, a tym samym wpływały na zmianę terminu realizacji płatności oraz zmniejszenia kwoty pomocy na etapie weryfikacji wniosków o płatność. Strona 146

148 Działanie 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw jest działaniem nowym w poprzednim okresie programowania nie było tego typu działania. W związku z tym pierwszy nabór wniosków o przyznanie pomocy nie cieszył się dużym zainteresowaniem. Natomiast już w kolejnym naborze wniosków, który odbył się w 2010 r. (w okresie sprawozdawczym), kwota wynikająca ze złożonych wniosków o przyznanie pomocy znacznie przekroczyła dostępny limit środków na ten rok i w związku z tym podjęto działania polegające na zwiększeniu limitu środków w celu zrealizowania większej liczny operacji. Mając na uwadze rosnące zainteresowanie przedmiotowym działaniem prognozuje się, że budżet tego działania w okresie realizacji PROW zostanie w pełni wykorzystany. Działanie: 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej W okresie realizacji działania do końca 2010 r. złożono 849 wniosków o płatność na kwotę ,63 zł. Wypłaty rozpoczęto w I połowie 2010 r. Do r. zrealizowano Mapa III 15 Wartość zrealizowanych płatności EFRROW ze środków PROW , w ramach działania 321, (w milionach zł) w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR płatności ze środków EFRROW dla 325 beneficjentów na kwotę ,37 zł w związku z realizacją 331 operacji. Jednocześnie krajowy wkład środków publicznych wynosił ,00 zł 31. W okresie sprawozdawczym złożono 845 wniosków o płatność na kwotę ,01 zł. Zrealizowane płatności ze środków EFRROW stanowią 19,57% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj ,95 zł. Kwoty zrealizowanych płatności na koniec okresu sprawozdawczego stanowią 3% środków przeznaczonych na realizację działania w ramach PROW Niski poziom płatności zrealizowanych wynika jednak ze 31 Zgodnie z ustaleniami z Komisją Europejską, w deklaracji wydatków uwzględniona jest jedynie część krajowego wkładu publicznego, odpowiadająca montażowi finansowemu: 25% krajowy wkład publiczny, 75% wkład EFRROW. W raporcie rocznym prezentowane jest rzeczywiste wydatkowanie środków w ramach działania 321. Poziom współfinansowania ze środków EFRROW wynosi 65,01% i jest niższy niż prezentowany w deklaracji wydatków. Strona 147

149 specyfiki inwestycji realizowanych w ramach działania, które muszą być realizowane w oparciu o przepisy regulujące kwestie zamówień publicznych, konsekwencją czego jest względnie długi okres ich realizacji. Dużo niższa niż zakładano realizacja płatności w okresie sprawozdawczym wynikała ze zmniejszenia wartości operacji w wyniku przeprowadzonych postępowań o zamówienie publiczne oraz zmian terminów realizacji operacji (w ramach podpisanych aneksów do umów), co skutkowało przesunięciem wypłat na kolejne okresy sprawozdawcze. Działanie: 313, 322, 323 Odnowa i rozwój wsi Pomimo, iż na dzień 31 grudnia 2010 r. zrealizowane płatności wykorzystują ponad 16 % limitu, to kwoty na umowach konsumują ponad 65% limitu, a na złożonych wnioskach ponad 150% limitu środków przeznaczonych na to działanie. W związku z tym nie ma obaw przed niewykorzystaniem budżetu działania. Od początku realizacji działania złożono wniosków o płatność na kwotę ,52 zł, z czego zrealizowano płatności ze środków EFRROW dla beneficjentów w kwocie ,37 zł i jednocześnie krajowy wkład środków publicznych wynosił ,93 zł 32. Płatności dotyczyły operacji. Mapa III 16 Wartość zrealizowanych płatności EFRROW ze środków PROW , w ramach działania 321, (w milionach zł) w podziale na województwa W okresie sprawozdawczym złożono wnioski o płatność na kwotę ,68 zł, z czego zrealizowano płatności ze środków EFRROW dla beneficjentów w kwocie ,37 zł (49,56% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj ,25 zł). Niższa niż zakładano realizacja płatności w okresie sprawozdawczym związana była m.in. z przedłużającą się weryfikacją wniosków o przyznanie pomocy, późnym terminem zawierania umów z beneficjentami, długim procesem inwestycyjnym w ramach działania, Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR 32 Zgodnie z ustaleniami z Komisją Europejską, w deklaracji wydatków uwzględniona jest jedynie część krajowego wkładu publicznego, odpowiadająca montażowi finansowemu: 25% krajowy wkład publiczny, 75% wkład EFRROW. W raporcie rocznym prezentowane jest rzeczywiste wydatkowanie środków w ramach działania 322/323/313. Poziom współfinansowania ze środków EFRROW wynosi 68,11% i jest niższy niż prezentowany w deklaracji wydatków. Strona 148

150 aneksowaniem umów w zakresie przesunięcia terminów złożenia wniosku o płatność oraz zmniejszeniem wartości operacji w wyniku przeprowadzonych postępowań o zamówienie publiczne. Ponadto inwestycje podejmowane w ramach działania muszą być realizowane w oparciu o przepisy regulujące kwestie zamówień publicznych, konsekwencją czego jest względnie długi okres ich realizacji. OŚ 4 LEADER Działanie 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju realizacja małych projektów Pierwsze wnioski o płatność zostały złożone w 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego beneficjenci złożyli wniosków o płatność na kwotę ,23 zł, z czego zrealizowano płatności dla 517 beneficjentów w kwocie ,20 zł. Dofinansowano 589 operacji. Mapa III 17 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW , w ramach działania 413 małe projekty, (w tysiącach zł) w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 149

151 Działanie 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju poprzez realizację operacji z zakresu różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Do końca 2010 r. beneficjenci złożyli 28 wniosków o płatność na kwotę ,00 zł. Realizację płatności rozpoczęto w 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego wypłacono ,50 zł dla 18 beneficjentów. Mapa III 18 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW , w ramach działania 413/311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, (w tysiącach zł) w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 150

152 Działanie 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju poprzez realizację operacji z zakresu tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw Wszystkie wnioski o płatność zostały złożone w 2010 r. Beneficjenci złożyli 26 wniosków o płatność na kwotę ,00 zł. Do 31 grudnia 2010 r. zrealizowano płatności dla 15 beneficjentów na kwotę ,20 zł. Mapa III 19 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW , w ramach działania 413/312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, (w tysiącach zł) w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 151

153 Działanie 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju poprzez realizację operacji z zakresu odnowy i rozwoju wsi Proces składania wniosków o płatność, jak i realizacji wypłat rozpoczął się w 2010 r. W tym okresie beneficjenci złożyli 183 wnioski o płatność na kwotę ,99 zł, z czego zrealizowano płatności dla 17 beneficjentów na kwotę ,49 zł. Mapa III 20 Wartość zrealizowanych płatności EFRROW ze środków PROW , w ramach działania 413/313/322/323 Odnowa i rozwój wsi, (w tysiącach zł) w podziale na województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 152

154 Działanie: 421 Wdrażanie projektów współpracy Pierwsze wnioski o płatność beneficjenci złożyli w 2010 r. Do końca okresu sprawozdawczego zostało złożonych 18 wniosków o płatność na kwotę ,71 zł, z czego zrealizowano płatności dla 7 beneficjentów w kwocie ,60 zł. Realizacja płatności na zdecydowanie niższym poziomie niż zakładano (0,51% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r.) wynika z faktu, iż działanie to nie było priorytetem dla LGD, które w większym stopniu niż przewidywano odłożyły w czasie realizowane przez siebie projekty współpracy. Niska kwota zrealizowanych płatności w działaniu wynika również z dużego zaangażowania LGD w przygotowanie naborów wniosków w ramach działania 413, w tym również w ocenę ich zgodności z lokalną strategią rozwoju oraz pozyskanie refundacji poniesionych Mapa III 21 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW , w ramach działania 421, (w tysiącach zł) w podziale na województwa wydatków na bieżące funkcjonowanie. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 153

155 Działanie: 431 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja Od początku Mapa III 22 Wartość zrealizowanych płatności ze środków PROW , w ramach działania 431, (w milionach zł) uruchomienia działania w podziale na województwa złożone zostały wnioski o płatność na kwotę ,31 zł, z czego zrealizowano płatności dla 337 beneficjentów w kwocie ,06 zł. W okresie sprawozdawczym złożono wnioski o płatność na kwotę ,62 zł oraz zrealizowano płatności w kwocie ,30 zł, w tym ze środków EFRROW ,85 zł. Kwota ta stanowi 60,83% kwoty prognozowanej do wypłaty w 2010 r., tj ,67 zł. Różnica w kwocie zrealizowanych płatności w okresie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR sprawozdawczym w odniesieniu do kwoty prognozowanej była spowodowana faktem, iż część beneficjentów wnioskowała o przesunięcie terminów realizacji poszczególnych etapów operacji, co skutkowało przesunięciami wypłat środków finansowych na kolejny okres sprawozdawczy. Na dzień 31 grudnia 2010 r. zrealizowane płatności wykorzystują około 13% limitu, jednak kwoty dotyczące podpisanych umów obejmują blisko 22% limitu środków. Należy zauważyć, że kwoty wynikające z dotychczas złożonych wniosków dotyczą blisko 90% całości środków przeznaczonych na to działanie, a wspieranie funkcjonowania LGD przewidziane jest do połowy 2015 roku. Skorzystanie z pozostałych środków przeznaczonych na przedmiotowe działanie przewidziane jest dla najaktywniejszych LGD, na zwiększone koszty związane z realizacją dodatkowych zadań przewidzianych w LSR. Wydaje się zatem, ze nie istnieje zagrożenie niewykorzystania budżetu tego instrumentu pomocy. Strona 154

156 Poziom wykorzystania budżetu na koniec 2010 r. wg działań Działanie Razem 111 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 112 0,00% 8,94% 7,01% 2,80% 18,75% 113 1,41% 12,88% 11,54% 12,90% 38,72% 114 0,00% 0,00% 0,00% 0,71% 0,71% 121 0,00% 0,08% 18,40% 26,43% 44,92% 123 0,00% 0,00% 2,09% 13,04% 15,13% 125 0,00% 0,00% 0,00% 1,09% 1,09% 126 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 132 0,00% 0,00% 0,00% 0,56% 0,56% 133 0,00% 0,00% 0,00% 0,05% 0,05% 141 0,00% 31,32% 24,25% 26,01% 81,58% 142 0,00% 5,06% 9,05% 11,95% 26,06% 211,212 0,00% 22,31% 16,97% 14,80% 54,09% 214 0,00% 8,33% 8,49% 14,14% 30,97% 221,223 0,00% 5,90% 5,31% 6,42% 17,62% 226 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 311 0,00% 0,00% 6,47% 10,28% 16,74% 312 0,00% 0,00% 0,01% 2,73% 2,74% 321 0,00% 0,00% 0,00% 3,59% 3,59% 322,323,313 0,00% 0,00% 0,08% 17,59% 17,67% 413 0,00% 0,00% 0,00% 0,39% 0,39% 421 0,00% 0,00% 0,00% 0,07% 0,07% 431 0,00% 0,00% 1,83% 11,55% 13,38% Pomoc Techniczna 0,00% 0,00% 0,19% 2,98% 3,17% RAZEM PROW ,21% 7,63% 8,64% 12,07% 28,55% Wysokość płatności dokonanych w poszczególnych latach odniesiono do budżetu działań wg stanu na r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Dotychczasowy poziom zaawansowania Programu i jego realizację finansową należy uznać za satysfakcjonujące. Systematycznie zwiększa się poziom wypłat na rzecz beneficjentów, a dane dotyczące składanych i zatwierdzanych do realizacji wniosków wskazują, że budżet PROW zostanie w pełni zrealizowany. Ocenia się, iż nie ma zagrożenia niespełnienia zasady n+2. Pomimo faktu, iż w ramach Programu jako całości nie występuje ryzyko niewydatkowania środków, wyniki realizacji niektórych działań wskazały na konieczność modyfikacji dokumentu programowego w zakresie wielkości alokacji budżetu poszczególnych działań. Kwestia ta podlegała gruntownej analizie, czego wynikiem są zaakceptowane przez Komitet Monitorujący i przesłane Komisji Europejskiej propozycje zmian finansowych Programu, o których szerzej napisano w rozdziale V.2. Strona 155

157 III.2. Windykacja należności W 2010 r. ARiMR prowadziła spraw niewindykowanych i windykacyjnych, z czego: spraw zostało zarejestrowanych w 2010 r., 243 sprawy, które zostały zarejestrowane przed 1 stycznia 2010 r. Według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. czynnych było spraw na ogólną kwotę ,05 zł, w tym: ,68 należność główna, ,90 odsetki, 4 472,47 koszty windykacji. Sprawy te dotyczyły działań: 113 Renty strukturalne 167 spraw, 121 Modernizacja gospodarstw rolnych 1 sprawa, 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej 1 sprawa, 141 Zobowiązań z okresu dla działania Wspieranie gospodarstw niskotowarowych 196 spraw, 211 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich o niekorzystnych warunkach gospodarowania 191 spraw, 212 Wspieranie gospodarowania na obszarach innych o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) sprawy, 214 Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe) 452 sprawy, 221/223 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne 33 sprawy, 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 1 sprawa, 431 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja 4 sprawy. III.3. Zestawienia dotyczące realizacji finansowej Programu W załącznikach do niniejszego sprawozdania zawarto następujące zestawienia: Finansowe wykonanie Programu w ramach osi i działań do dnia 31 grudnia 2010 r. (załącznik nr 3 do sprawozdania); Zestawienie wydatków kwalifikowalnych i niekwalifikowalnych poniesionych przez beneficjentów w ramach osi i działań do dnia 31 grudnia 2010 r. (załącznik nr 4 do sprawozdania); Zestawienie wartości płatności zrealizowanych na rzecz beneficjentów i odpowiadającego im współfinansowania krajowego dla osi i działań od początku realizacji Programu do dnia 31 grudnia 2010 r.(załącznik nr 5 do sprawozdania). Strona 156

158 IV. PODSUMOWANIE DZIAŁALNOŚCI W ZAKRESIE BIEŻĄCEJ OCENY IV.1. Organizacja systemu ewaluacji Za organizację systemu oceny bieżącej PROW odpowiada instytucja zarządzająca Programem. W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi jednostką realizującą zadania w zakresie oceny jest Wydział Ewaluacji i Polityki Spójności w Departamencie Rozwoju Obszarów Wiejskich. W Polsce system oceny bieżącej PROW został ustalony w 2008 r. Przyjęto rozwiązanie polegające na zlecaniu badań w ramach oceny bieżącej odpowiednim wykonawcom zewnętrznym zgodnie z przepisami dotyczącymi zamówień publicznych lub realizowaniu ocen i analiz bezpośrednio przez pracowników instytucji zarządzającej. Tak więc ocena bieżąca nie jest prowadzona przez jednego ewaluatora zewnętrznego, zaangażowanego do realizacji całości badań ewaluacyjnych. W ramach systemu oceny bieżącej, celem wzmocnienia udziału partnerów spoza MRiRW w procesie oceny PROW , zarządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 marca 2009 r. powołano Grupę Zarządzającą Ewaluacją PROW W jej skład wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Komitetu Monitorującego PROW , urzędów marszałkowskich, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Ponadto istnieje możliwość powoływania grup eksperckich pełniących rolę doradczą. Skład grupy eksperckiej określany jest każdorazowo dla konkretnego przedsięwzięcia ewaluacyjnego, zgodnie z jego specyfiką. Dla potrzeb sprawozdawczości i ewaluacji w systemach informatycznych podmiotów wdrażających gromadzone są dane dotyczące realizacji PROW Zakres tych danych, sposób ich agregacji i prezentacji wynika z wymagań instytucji zarządzającej, a te z kolei zdeterminowane są wymaganiami CMEF i zakresem dodatkowych wskaźników określonych na poziomie Programu. Do ewaluacji PROW wykorzystywane są także dane kontekstowe dostępne w systemach statystyk publicznych GUS, FADN i innych oraz dane pochodzące z badań pierwotnych pozyskiwanych technikami ilościowymi i jakościowymi. W 2010 roku uruchomiono monitoring przyrodniczy programu rolnośrodowiskowego. W ramach tego monitoringu będą zbierane dane dotyczące siedlisk, na których są realizowane działania przyrodnicze w celu oceny skuteczności wdrażania celów Programu. Strona 157

159 IV.2. Ewaluacja bieżąca IV.2.1. Oceny i analizy tematyczne: Analiza wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania określonych dla osi 2 PROW oraz wybranych pytań oceniających zawartych w podręczniku wspólnych ram monitorowania i oceny Wytyczne (CMEF) wraz z określeniem źródeł i dostępności danych Cele analizy: weryfikacja wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania poszczególnych działań osi 2 PROW pod kątem zapewnienia efektywnej realizacji oceny midterm i expost; analiza pytań oceniających zawartych w Podręczniku wspólnych ram monitorowania i oceny (CMEF); weryfikacja użyteczności i dostępności baz danych pod kątem zapewnienia efektywnej realizacji oceny midterm i expost. Wykonawca: Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy Realizacja: listopad 2009 kwiecień 2010 Ocena skuteczności i użyteczności działań informacyjnopromocyjnych dotyczących PROW Cel badania: określanie skuteczności i użyteczności działań informacyjnopromocyjnych dotyczących PROW , realizowanych przez instytucję zarządzającą oraz podmioty wdrażające PROW ; ocena stopnia podjętych działań informacyjnopromocyjnych i szkoleniowych w kontekście skutecznego wdrożenia PROW Wykonawca: Agrotec Polska Sp. z o.o. Realizacja: styczeń 2010 czerwiec 2010 Strona 158

160 Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, Działanie 1.5 Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych Cel analizy: efekty realizacji działania 1.5. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych. Wykonawca: opracowanie własne Realizacja: marzec 2010 wrzesień Ocena skuteczności pakietów przyrodniczych Programu rolnośrodowiskowego na potrzeby monitoringu przyrodniczego w zakresie ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej obszarów wiejskich Cele badania: wyniki badania będą wykorzystane do przygotowania krajowego monitoringu i wstępnej oceny realizacji celów PROW ; zachowanie bioróżnorodności w kontekście programowania przyszłej polityki rolnej. Wykonawca: Instytut TechnologicznoPrzyrodniczy Realizacja: listopad 2010 listopad IV.2.2. Raporty wymagane na podstawie przepisów rozporządzenia nr 1698/2005 Sprawozdanie zbiorcze z realizacji Krajowego Planu Strategicznego Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Cel sprawozdania: zbadanie stanu realizacji krajowego planu strategicznego, zgodnie z art. 13 rozporządzenia nr 1698/2005. Wykonawca: opracowanie własne Realizacja: sierpień 2010 wrzesień 2010 Strona 159

161 Ocena średniookresowa Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Cel oceny: badanie podsumowujące wyniki dotychczasowego wdrażania PROW (ocena średniookresowa), zgodnie z art. 86 rozporządzenia nr 1698/2005. Wykonawca: Agrotec Polska Sp. z o.o., Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB oraz Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB. Realizacja: styczeń 2010 grudzień 2010 Przebieg realizacji zamówienia podsumowano w tabeli IV.1 Etapy realizacji oceny średniookresowej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Tabela IV.1 Etapy realizacji oceny średniookresowej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Etap realizacji oceny średniookresowej Termin 33 Ogłoszenie przetargu nieograniczonego na wykonanie badania 23 lutego 2010 r. Złożenie ofert 7 kwietnia 2010 r. Wybór wykonawcy oceny i zawarcie umowy 6 maja 2010 r. Raport metodologiczny 24 czerwca 2010 r. Raport cząstkowy 23 sierpnia 2010 r. Raport końcowy 8 grudnia 2010 r. Przyjęcie przez KM PROW uchwały w sprawie zaakceptowania raportu końcowego 14 grudnia 2010 r. Raport z oceny przedłożono Komisji Europejskiej 21 grudnia 2010 r. Struktura badania Ze względu na złożoność pytań zawartych w dokumencie Wspólne Ramy Monitorowania i Oceny (Guidelines on the midterm evaluation of the rural development programmes (wytyczne Komisji Europejskiej) oraz stopnia zaawansowania realizacji PROW , badanie podzielono na cztery moduły tematyczne: 33 Dotyczy terminów zakończenia odpowiednich etapów Strona 160

162 Moduł A Ponowna weryfikacja trafności strategii Programu W module A wykonano analizę sytuacji sektora na koniec 2009 roku oraz dokonano weryfikacji, czy analiza SWOT zawarta w PROW jest nadal aktualna. Oceniono aktualność i trafność doboru celów, osi priorytetowych i działań oraz spójność zewnętrzną i wewnętrzną PROW. Moduł B Ocena postępu wdrażania poszczególnych działań Programu i Programu jako całości oraz trafności i efektywności założeń programowych W module B dokonano oceny przyjętych rozwiązań organizacyjnych, instytucjonalnych i proceduralnych, sposobu zaprojektowania poszczególnych działań (zdefiniowanie beneficjenta/ grupy docelowej, zakres lub warunki udzielania pomocy, kryteria dostępu, sposób wyboru operacji, założenia budżetowe) z punktu widzenia trafności i spójności z celami tych działań. Oceniono dotychczasową realizację PROW, również na poziomie działań Moduł C Ocena skuteczności Programu W module C oszacowano i oceniono dotychczasowy stan osiągnięcia wartości docelowych wskaźników produktu i rezultatu. Oceniono wpływ PROW na poprawę potencjału ludzkiego w sektorze rolnym, poprawę konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, zachowanie terenów wiejskich i poprawę środowiska naturalnego, zwiększenie zróżnicowania i rozwoju gospodarki wiejskiej oraz poprawę jakości życia na obszarach wiejskich. Moduł D Ocena spodziewanego oddziaływania społecznoekonomicznego i wpływu na priorytety wspólnotowe oraz spodziewanej trwałości W module C oszacowano i oceniono dotychczasowe osiągnięcie wartości docelowych wskaźników oddziaływania. Oceniono wpływ Programu na realizacje głównych priorytetów wspólnotowych (odnowiona strategia lizbońska, promowanie zrównoważonego rozwoju na obszarach wiejskich, spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna). Oceniono też efekt deadweight PROW oraz dokonano oceny trwałości efektów Programu. Zakres pytań badawczych w modułach C i D ewaluacji zgodny jest z wytycznymi Komisji Europejskiej, zawartymi w dokumencie Wspólne Ramy Monitorowania i Oceny (CMEF). Zespół badawczy liczył 32 osoby, w tym 17 osób z tytułem profesora i doktora. Wykonawca badania w raporcie końcowym odpowiedział na 101 pytań ewaluacyjnych, analizując szczegółowo dane monitoringowe, ustawy i rozporządzenia, dokumenty programowe oraz dane z badań ankietowych z beneficjentami PROW (około 4000 wywiadów), pracownikami instytucji zarządzającej i podmiotów wdrażających (ponad 1100 wywiadów) oraz doradcami rolnymi i rolnośrodowiskowymi (ponad 1000 wywiadów). Wnioski, rekomendacje oraz ich wdrożenie sformułowane na podstawie wyników badania wraz ze stanowiskiem IZ zostały skierowane w I kwartale roku 2011 do odpowiednich podmiotów związanych z wdrażaniem PROW z prośbą o podjęcie realizacji zaleceń. Strona 161

163 V. DZIAŁANIA PODEJMOWANE W CELU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI I SKUTECZNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU V.1. Organizacja systemu monitorowania W celu uzyskania danych na temat przebiegu i efektów wdrażania, PROW poddany jest bieżącemu monitorowaniu. Monitoring jest prowadzony na podstawie zdefiniowanych wskaźników finansowych oraz wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania. Podstawowe założenia organizacji systemu monitorowania PROW zostały określone w ustawie z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. Nr 64, poz. 427 z późn. zm.). Zgodnie z art. 7 ww. ustawy, podmioty wdrażające zobowiązane są do pozyskiwania, gromadzenia i opracowywania danych związanych z wykonywaniem przez nie zadań instytucji zarządzającej. Podmiotami wdrażającymi Program są samorządy województw, ARiMR, ARR oraz FAPA (jako podmiot, któremu minister właściwy dla spraw rozwoju wsi powierzył zadania na podstawie umowy). Samorządy województw, ARR i FAPA, zostały zobligowane do przekazywania sprawozdań z wykonywania przez nie zadań instytucji zarządzającej do ARiMR. ARiMR gromadzi i opracowuje dane pozyskane od pozostałych podmiotów wdrażających, następnie przekazuje je do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Informacje są przekazywane w postaci sprawozdań bieżących i sprawozdań okresowych. Wzory tych sprawozdań zostały przygotowane przez IZ, a następnie włączone do Książek procedur monitorowania i sprawozdawczości obowiązujących odrębnie dla poszczególnych podmiotów wdrażających. Zgodnie z wytycznymi zawartymi we Wspólnych Ramach Monitorowania i Oceny, przy uwzględnieniu specyfiki poszczególnych działań w Programie zostały zdefiniowane wskaźniki monitorowania. Wskaźniki służą do mierzenia postępów, efektywności i skuteczności realizacji Programu w odniesieniu do jego celów. Dane dla celów monitoringu są gromadzone na poziomie operacji, działań i osi priorytetowych. Jeśli jest to wskazane, monitorowany jest udział kobiet i mężczyzn w działaniach Programu. ARiMR prowadzi czynności związane z monitorowaniem realizacji wdrażanych działań, gromadzeniem danych oraz przygotowaniem wymaganych procedurami sprawozdań dotyczących wdrażania PROW Źródłem danych wejściowych dla sprawozdań jest dokumentacja prowadzona przez jednostki zaangażowane w realizację PROW (biura powiatowe ARiMR, oddziały regionalne ARiMR, komórki organizacyjne Centrali ARiMR, podmioty wdrażające dla zadań delegowanych) oraz bazy danych systemów informatycznych. Informacje niezbędne do przygotowania sprawozdań w ramach PROW w ARiMR gromadzone są w systemach informatycznych: w aplikacji PROW , ZSZiK, PROW, Gepard, Rejestr Gospodarstw oraz systemach finansowo księgowych tj. Oracle EBusiness Strona 162

164 Suite oraz Oracle Business Intelligence. Informacje niezbędne do przygotowania sprawozdań z pomocy technicznej gromadzone są w sposób manualny, w aplikacji MS Excel. Mając na uwadze konieczność przeprowadzania analiz oraz przekazywania sprawozdań w zakresie kontroli na miejscu, w trakcie kampanii kontrolnej prowadzony jest monitoring kontroli na miejscu, przy wykorzystaniu aplikacji SKNM, usprawniającej bieżący monitoring liczby przeprowadzonych kontroli na miejscu oraz stwierdzonych nieprawidłowości w ramach działań: Renty strukturalne, Program rolnośrodowiskowy, Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne. W sytuacji braku możliwości pozyskania informacji w sposób systemowy lub ze względu na ich specyfikę (dane jakościowe), dane z poszczególnych komórek organizacyjnych ARiMR koordynujących poszczególne procesy są pozyskiwane manualnie, z wykorzystaniem doświadczeń Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich oraz Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich W przypadku zadań delegowanych, informacje niezbędne do przygotowania sprawozdań gromadzone są przez zewnętrzne podmioty wdrażające (Urzędy Marszałkowkie, ARR, FAPA), które są odpowiedzialne za ich zebranie, weryfikację i przekazanie do ARiMR. Czynności związane z monitorowaniem realizacji wdrażanych działań, gromadzeniem danych dotyczących wdrażania Programu oraz przygotowaniem wymaganych procedurami sprawozdań prowadzi wydzielona komórka organizacyjna (np. samodzielne stanowisko ds. monitoringu i sprawozdawczości). Ponadto został udostępniony system informatyczny OFSA PROW DD, wspierający obsługę działań delegowanych. Komitet Monitorujący Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Komitet Monitorujący Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata działa zgodnie z art. 77 i art. 78 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Został on powołany Zarządzeniem nr 8 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 maja 2007 r. w sprawie powołania Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z późn. zm. W 2010 r. odbyły się trzy posiedzenia Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (KM PROW ). Podczas pierwszego posiedzenia KM PROW w 2010 r., które miało miejsce dnia 28 stycznia 2010 r., przedstawiono informacje dotyczące stanu wdrażania i realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich , wsparcia obszarów wiejskich w ramach NSRO Strona 163

165 oraz wyników bieżącej oceny i stanu przygotowania do oceny średniookresowej PROW Zaprezentowano również informacje na temat procesu uzgadniania zmian przedłożonych Komisji Europejskiej przez stronę polską oraz na temat stanu przygotowania i harmonogramu dotychczasowych prac dotyczących wdrażania zmian w Programie z zakresu nowych wyzwań. W dniach czerwca 2010 r. odbyło się 2 dniowe, wyjazdowe posiedzenie Komitetu (drugie posiedzenie KM PROW w 2010 r.). W pierwszym dniu spotkania KM PROW uczestnicy odbyli 2 wizyty studyjne: W Trojanach zapoznano się z projektem dotyczącym budowy świetlicy wiejskiej a następnie wizytowano inwestycję realizowaną przez Okręgową Spółdzielnię Mleczarską w Kosowie Lackim. Podczas pierwszego dnia spotkania została również przedstawiona informacja i odbyła się dyskusja na temat stanu realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Drugiego dnia obrad Komitetu Monitorującego PROW zostały podjęte następujące uchwały: w sprawie zatwierdzenia Sprawozdania Rocznego z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata za rok 2009 (uchwała nr 36); w sprawie zmian w działaniach Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (uchwała nr 37); w sprawie zmian w działaniach Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich oraz Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (uchwała nr 38); w sprawie zmian w działaniach Osi 4 Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (uchwała nr 39); w sprawie zmiany kryteriów wyboru projektów współpracy dla działania Wdrażanie projektów współpracy Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (uchwała nr 40); w sprawie przyjęcia kryteriów oceny efektywności lokalnej grupy działania oraz realizacji lokalnej strategii rozwoju a także kryteriów oceny lokalnej strategii rozwoju w zakresie realizacji dodatkowych zadań (uchwała nr 41); w sprawie zatwierdzenia zmian do Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata w związku z realokacją środków w ramach tzw. nowych wyzwań z działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej na działanie Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa (uchwała nr 42); w sprawie przyjęcia zmian w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich w związku ze zniszczeniami jakie dotknęły gospodarstwa rolne w wyniku wystąpienia powodzi (uchwała nr 43); w sprawie dokonywania korekt zapisów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (uchwała nr 44). Strona 164

166 W dniach 1314 grudnia odbyło się 2 dniowe, wyjazdowe posiedzenie komitetu (trzecie posiedzenie KM PROW w 2010 r.). W pierwszym dniu posiedzenia Komitetu odbyły się 2 wizyty studyjne: w miejscowości Okół w Gminie Bałtów, gdzie zaprezentowano operację Zagospodarowanie pod kątem pełnienia funkcji społecznokulturalnych, rekreacyjnych i sportowych placu wiejskiego w miejscowości Okół zrealizowaną w ramach działania Odnowa i rozwój wsi; oraz odwiedzono także Park Jurajski (inwestycja nieobjęta PROW ), w miejscowości Usarzów w Gminie Lipnik, gdzie zaprezentowano projekt Modernizacja parku maszynowego, plantacji sadowniczych i budowa chłodni owoców w celu bardziej efektywnego wykonywania prac w gospodarstwie oraz wzrost wartości dodanej zrealizowany w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych. Przedmiotem drugiego dnia posiedzenia Komitetu była szeroka dyskusja na temat Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich , podczas której przedstawiono informacje na temat stanu realizacji Programu, aktualnego stanu uzgodnień z KE zmian PROW , działalności Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, działania Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych PROW , oraz na temat wyników przeprowadzonej Oceny średniookresowej PROW Podczas posiedzenia podjęto szereg istotnych inicjatyw, w tym w szczególności uchwały: w sprawie przyjęcia zmian PROW w związku z wprowadzeniem zmian w ramach działania 214 Program rolno środowiskowy PROW (uchwała nr 49); w sprawie zaakceptowania raportu końcowego Ocena średniookresowa Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (uchwała nr 50); Strona 165

167 w sprawie zmiany kryteriów selekcji dla działań Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej i Ułatwianie startu młodym rolnikom, przyjętych uchwałą nr 10 z dnia r. (uchwała nr 51); w sprawie zatwierdzenia zmian tabel finansowych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (uchwała nr 52); w sprawie zmian w działaniu Renty strukturalne Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (uchwała nr 53). Ponadto w 2010 r. Komitet Monitorujący podjął w ramach procedury obiegowej (zgodnie z 1 pkt 7 34 Regulaminu Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ) następujące uchwały: Uchwałę Nr 30 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie zwiększenia limitów zwierząt w Pakiecie 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie oraz zmian nazwy wariantów w pakiecie 2. Rolnictwo ekologiczne w ramach działania: Program rolnośrodowiskowy Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ; Uchwałę Nr 32 Komitetu Monitorującego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie przyjęcia odrębnego kryterium podziału środków publicznych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich pomiędzy województwa w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych dla projektów z zakresu restrukturyzacji sektora mleczarskiego; Uchwałę Nr 33 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 25 lutego 2010 r. zmieniającą Uchwałę Nr 10 w sprawie określenia kryteriów selekcji dla poszczególnych działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia r.; Uchwałę Nr 34 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie przyjęcia podziału środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata w zakresie Schematu III pomocy technicznej Stworzenie i utrzymanie Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (KSOW) ; Uchwałę Nr 35 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 11 maja 2010 r. zmieniającą Uchwałę Nr 10 w sprawie określenia kryteriów selekcji dla poszczególnych działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia r.; Uchwałę nr 45 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 19 lipca 2010 r. w sprawie zmiany w działaniu Zwiększanie wartości 34 1 ust 7 Regulaminu Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata stanowi, iż W przypadku spraw nie cierpiących zwłoki lub spraw nie wymagających specjalnego posiedzenia przewodniczący może przesłać członkom Komitetu na piśmie projekt uchwały w danej sprawie wraz z listem wyjaśniającym. Członkowie Komitetu powinni przesłać pisemną opinię co do projektu w terminie określonym w liście wyjaśniającym. Komitet przyjmuje uchwałę, jeśli ewentualne głosy przeciwne stanowią nie więcej niż 15% liczby członków komitetu z prawem głosu. Strona 166

168 dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ; Uchwałę nr 46 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 30 sierpnia 2010 r. w sprawie zmiany w działaniu Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej ; Uchwałę nr 47 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 28 września 2010 r. w sprawie zmiany w działaniu Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej ; Uchwałę nr 48 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata z dnia 28 września 2010 r. w sprawie określenia kryteriów wyboru operacji dla działania Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Strona 167

169 V.2. Zmiany PROW w 2010 roku Zgodnie z art. 9 ust. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 zmiany Programu zgłasza się nie częściej niż trzy razy w roku kalendarzowym, pod warunkiem, że kwota realokacji między osiami jest niższa niż 1% całkowitego wkładu EFRROW w realizację Programu. Jednakże zgodnie z art. 9 ust. 4 zmiany dotyczące środków nadzwyczajnych wynikających z klęsk żywiołowych nie wliczają się do powyższego limitu. W 2010 roku instytucja zarządzająca PROW , korzystając w pełni z przysługującego w ww. rozporządzeniu limitu, zgłosiła Komisji Europejskiej 3 zmiany Programu oraz jedną dodatkową, związaną z zaistniałą klęską żywiołową w Polsce. Należy także odnotować, że dnia 18 stycznia 2010 roku Komisja Europejska wydała decyzję w sprawie modyfikacji budżetu Programu. Decyzja ta stanowiła finalizację zmian Programu formalnie zgłoszonych przez Polskę w dniu 22 grudnia 2008 r. W ramach przedmiotowej zmiany zwiększono środki na działania: Renty strukturalne (362 mln euro), Wspieranie gospodarstw niskotowarowych (150 mln euro). Środki te zostały przesunięte z budżetów działań: Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów (132 mln euro), Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej (168 mln euro), Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności (20 mln euro), Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne (140 mln euro), Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych (40 mln euro). Pierwsza zmiana Programu w 2010 r. Dnia 3 lutego 2010 r. instytucja zarządzająca PROW przesłała do Komisji Europejskiej pierwszy pakiet zmian Programu. Zmiana dotyczyła w głównej mierze działania Ułatwianie startu młodym rolnikom podniesienia premii z 50 tys. zł do 75 tys. zł. Proponowana zmiana miała na celu zachęcenie młodych rolników do przejmowania gospodarstw rolnych oraz ułatwienie rozpoczęcia działalności rolniczej. Komisja zatwierdziła tę propozycję 29 marca 2010 r. Druga zmiana Programu w 2010 r. W dniu 28 lipca 2010 r. Polska przekazała drugi pakiet zmian PROW ; został on zaakceptowany przez Komisję w dniu 3 stycznia 2011 roku. Wprowadzone zostały następujące zmiany Programu: W działaniu Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej wsparcie konsolidacji podmiotów w sektorach mleka, mięsa, owoców i warzyw oraz zboża, poprzez zaoferowanie możliwości realizacji wspólnych inwestycji przez te podmioty i zwiększenie kwoty pomocy dla takich projektów do 50 mln złotych. Strona 168

170 Dzięki tej zmianie skonsolidowane podmioty będą posiadać silniejszą pozycję negocjacyjną w kontaktach z dużymi sieciami handlowymi, co potencjalnie pozwoli na obniżenie kosztów transakcyjnych, a tym samym cen dla konsumentów w sklepach. Objęcie pomocą finansową operacji w branży sprzedaży hurtowej mięsa i wyrobów z mięsa w działaniu Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej. Działalność polegająca na sprzedaży hurtowej przyczyni się do standaryzacji, poprawy jakości produkcji i bezpieczeństwa obrotu produktami mięsnymi, przez co pośrednio korzyści będą odnosić również producenci rolni, przetwórcy i konsumenci. W działaniu Ułatwianie startu młodym rolnikom wprowadzenie możliwości uwzględnienia przy wyliczaniu minimalnej powierzchni gospodarstwa gruntów rolnych będących przedmiotem dzierżawy od podmiotów prywatnych, w tym także od osób fizycznych. Zmiana miała na celu ułatwienie potencjalnym beneficjentom spełnienia jednego z podstawowych kryteriów dostępu, jakim jest minimalna powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie. Takie rozwiązanie jest korzystne z punktu widzenia potencjalnych beneficjentów, a jednocześnie zapewnia osiągnięcie celów działania, jakimi są poprawa struktury agrarnej oraz konkurencyjności polskiego rolnictwa na rynku UE. W działaniu Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne podwyższono limit powierzchni zalesienia dokonywanego przez jednego beneficjenta z 20 do 100 ha. Zmiana ta przyczyni się do realizacji celu działania, jakim jest zwiększenie lesistości kraju. Wprowadzenie większych stawek płatności do hektara na obszarach erozji wodnej w ramach pakietu 8 Ochrona gleb i wód oraz wzrost limitów docelowych w ramach pakietu 7 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie Programu rolno środowiskowego. Dzięki wzrostowi stawki płatności rolnośrodowiskowej za realizację Pakietu 8 na obszarach zagrożonych erozją wodną, rolnicy nie będą rezygnować z jego realizacji, a tym samym pokrycie okrywą zieloną powierzchni na obszarach erozyjnych nie zmniejszy się do wymaganego w ramach minimalnych norm poziomu. Ponadto, dzięki wzrostowi stawki płatności pakiet ten pozostanie atrakcyjny nie tylko dla rolników obecnie go realizujących, ale także dla nowych potencjalnych beneficjentów programu rolnośrodowiskowego. Podniesienie poziomu wsparcia z 70% do 80% kosztów kwalifikowalnych danego projektu w osi 4 Leader dla beneficjentów tzw. małych projektów. Zgodnie z postulatami Lokalnych Grup Działania zaproponowano wprowadzenie takich samych zasad finansowania operacji w ramach małych projektów jak w przypadku operacji, które spełniają warunki przyznania pomocy w działaniu Odnowa i rozwój wsi, których poziom wsparcia wynosi maksymalnie 80% kosztów kwalifikowalnych. W ramach działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw doprecyzowano, że pomoc może być przyznana, jeżeli w okresie ostatnich 2 lat wnioskodawca nie uzyskał pomocy inwestycyjnej w ramach PO Kapitał Ludzki, działanie Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia. Wykluczenie równoległego korzystania z jednego i drugiego działania dotyczy tylko tych przypadków, gdy beneficjent korzystał w PO Kapitał Ludzki z pomocy inwestycyjnej (a nie tylko szkoleniowej). Strona 169

171 Rezygnacja z warunku, iż w działaniu Korzystanie z usług doradczych dla rolników i posiadaczy lasów, beneficjentem pomocy może być wyłącznie osoba, która uprzednio korzystała z płatności bezpośrednich. Zmiana ta stanowi znaczące udogodnienie dla potencjalnych wnioskodawców zainteresowanych działaniem, którzy na skutek dotychczasowego brzmienia warunku dostępu nie mogli stać się jego beneficjentami. W działaniach: Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności i Działania informacyjne i promocyjne uzupełniono listę produktów, których wytwarzanie metodą integrowaną upoważnia do korzystania z pomocy. Trzecia zmiana Programu w 2010 r. W dniu 22 grudnia 2010 r. instytucja zarządzająca przesłała Komisji Europejskiej ostatni możliwy (trzeci) pakiet zmian PROW Zmiany te dotyczyły m.in.: Realokacji środków finansowych na działanie Modernizacja gospodarstw rolnych 70 mln euro środków publicznych. Środki te zostały pozyskane z działań: Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie 10 mln euro; Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności 40 mln euro; Działania informacyjne i promocyjne 20 mln euro. Biorąc pod uwagę zainteresowanie przyznaniem pomocy, które przekraczało dostępne środki, a także mając na względzie zapewnienie środków dla wnioskodawców zainteresowanych otrzymaniem wsparcia w przyszłości, IZ postanowiła zwiększyć budżet działania. Realizacja działania w oparciu o zaproponowaną realokację środków będzie skuteczniej przyczyniać się do osiągnięcia celu działania oraz zapewni objęcie wsparciem dodatkowych gospodarstw rolnych. Uzupełnienia zakresu działania Podstawowe usługi dla ludności i gospodarki wiejskiej o inwestycje w zakresie wsparcia budowy lub modernizacji targowisk oraz zwiększenia budżetu działania. Zmiana ta przyczyni się do poprawy infrastruktury handlowej umożliwiającej bezpośrednią sprzedaż artykułów rolnych i innych produktów lokalnych. Wsparcie tworzenia przez samorządy lokalne odpowiednio wyposażonych targowisk spowoduje ułatwienie zbytu produktów rolnych, następuje skrócenie łańcucha pośredników oraz w konsekwencji obniżenie marż handlowych kosztów transportu i osiąganie przez producentów rolnych wyższych dochodów. Strona 170

172 Środki na ten cel zostały pozyskane z działań: Wspieranie gospodarstw niskotowarowych 30 mln euro; Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne 40 mln euro. Wsparcia budowy biogazowni w ramach działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej (podwyższenie kwoty pomocy do 500 tys. zł). Zmiana umożliwi udzielanie wsparcia finansowego na inwestycje w biogazownie rolnicze, o niewielkiej zainstalowanej mocy, do poziomu 50% rzeczywistych kosztów inwestycji, co zwiększy zainteresowanie tym kierunkiem działalności nierolniczej. W działaniu Program rolno środowiskowy : w pakiecie 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone zniesienie degresywności na wyznaczonych obszarach sieci Natura Przyznawanie płatności w pełnej wysokości tj. 500 zł/ha za każdy ha TUZ, niezależnie od wielkości areału, zachęci rolników użytkujących trwałe łąki i pastwiska do prowadzenia działalności rolniczej metodami ekstensywnymi. w pakiecie 6 w wariancie 6.4. Sady tradycyjne zniesienie limitu powierzchni 0,4 ha, do której przysługuje płatność rolnośrodowiskowa. Podwyższenie górnej powierzchni kwalifikowalnej pod płatność zachęci rolników posiadających sad tradycyjny zajmujący więcej niż 0,4 ha do jego odpowiedniej pielęgnacji. W działaniu Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne m. in. rozszerzenie listy gatunków, zalecanych do stosowania w ramach zalesień. W osi 4 Leader m. in.: zmiany wartości docelowych niektórych wskaźników ze względu na konieczność zachowania spójności we wskaźnikach dla poszczególnych działań osi 4, oraz uogólnienie zapisów dotyczących zakresu kosztów kwalifikowalnych celem uelastycznienia realizacji działania w zakresie pomocy, a także zastosowanie najszerszej definicji obszarów wiejskich dla operacji w zakresie mikroprzedsiębiorczości realizowanych w ramach lokalnych strategii rozwoju. Zmiany te zostały zaakceptowane przez Komisję Europejską 18 kwietnia 2011 r. Zmiana PROW w związku z klęską powodzi W 2010 roku wystąpiły na terenie Polski intensywne opady atmosferyczne, które stały się przyczyną powodzi i osuwisk ziemi. Spowodowały one znaczne straty zarówno w uprawach, jak i w majątku służącym do produkcji rolnej. Dlatego na przełomie pierwszego i drugiego półrocza 2010 r. zaistniała potrzeba uwzględnienia w Programie wsparcia inwestycji mających na celu przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku takich zdarzeń. Strona 171

173 Projekt zmian PROW dotyczący pomocy gospodarstwom rolnym, które zostały poszkodowane przez niekorzystne warunki atmosferyczne wiosną 2010 roku, został oficjalnie przekazany Komisji Europejskiej 22 lipca 2010 r. Zaproponowane rozwiązania dotyczyły: wprowadzenia w ramach PROW nowego działania Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych, kod 126, z budżetem 100 mln euro; podwyższenia poziomu pomocy do 80% (zamiast 50%) dla inwestycji w ramach działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej podejmowanych przez gospodarstwa, które ucierpiały z powodu katastrof naturalnych. Propozycja zmian zaakceptowana przez Komitet Monitorujący uwzględniała także rezygnację z wdrażania inwestycji dotyczących Internetu szerokopasmowego i przeznaczenia środków z tego zakresu na retencjonowanie wody w działaniu 125 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa. Jednakże w związku z negatywnym stanowiskiem Komisji Europejskiej, strona Polska wycofała tę propozycję. Służby KE pozytywnie oceniły pozostałe proponowane zmiany; formalna ich akceptacja nastąpiła dnia 9 września 2010 r. Strona 172

174 V.3. Podsumowanie głównych problemów napotkanych podczas zarządzania Programem W roku 2010 nie wystąpiły poważne problemy związane z realizacją Programu. Na napotykane w trakcie jego realizacji bariery instytucja zarządzająca reagowała podejmując odpowiednie działania na rzecz polepszenia warunków i efektów realizacji Programu. Działania te dotyczyły głównie kwestii organizacyjnych i legislacyjnych. niektórych problemów i przyjętych sposobów ich przezwyciężenia znajduje się w niniejszym rozdziale. Ponadto w rozdziale II sprawozdania opisującym realizację poszczególnych działań omawiane są niektóre modyfikacje dotyczące warunków ich wdrażania. Znajduje się tam również pełne zestawienie nowelizacji przepisów krajowych dotyczących Programu, w tym rozporządzeń wdrożeniowych dla poszczególnych działań PROW, natomiast w rozdziale V.2 omówiono zmiany dokumentu programowego zatwierdzone przez Komitet Monitorujący i przedłożone Komisji Europejskiej w roku W przepisach krajowych dokonywano drobnych zmian w zakresie szczegółowych procedur przyznawania i wypłaty pomocy w celu uelastycznienia systemu realizacji Programu i wprowadzenia uproszczeń dla beneficjentów. Dotyczyły one głównie kwestii zamówień publicznych, dokumentowania wydatków, następstwa prawnego, warunków realizacji zobowiązań z tytułu uczestnictwa w programie, kontroli, procesu aplikowania o pomoc, wymaganych terminów, zasad składania odwołań itp. Działania PROW problemy, usprawnienia Niski poziom kontraktacji lub realizacji płatności w ramach niektórych działań (m.in. Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie, Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności, Działania informacyjne i promocyjne, Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa, Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych, działania osi 4 Leader) Działanie: Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie W przypadku tego działania, zwrócić uwagę należy na fakt, iż wprawdzie relatywnie niski jest poziom kontraktacji, niemniej jednak wynika to w dużej mierze ze specyfiki działania. Nabór wniosków na realizację szkoleń przyjmuje formę konkursów, w ramach których środki mogą być kontraktowane jedynie do poziomu określonego budżetem na daną edycję konkursu. Dotychczas odbyły się dwie edycje konkursów, z czego do końca okresu sprawozdawczego umowy na prowadzenie szkoleń podpisywane były dla wnioskodawców aplikujących o wsparcie w 2009 roku. Niezrealizowanie do końca 2010 r. żadnych płatności w ramach działania 111 wiąże się z kolei z faktem, iż wybrana w drodze konkursu operacja polega na Strona 173

175 przygotowaniu i przeprowadzeniu cyklu szkoleń dla odbiorcy, którym jest rolnik. W warunkach danego konkursu określony jest maksymalny termin trwania operacji, np. dla I edycji w roku 2009 operacja może być realizowana przez wybranego beneficjenta nie dłużej niż do dnia 30 czerwca 2012 r., natomiast dla konkursów ogłoszonych w ramach II edycji w roku 2010 nie dłużej niż do dnia 30 czerwca 2013 r. Beneficjent, w granicach tego wyznaczonego maksymalnego terminu, realizuje operację w oparciu o zaplanowany przez siebie harmonogram przygotowania i przeprowadzenia cyklu szkoleń. Wnioski o płatność w ramach tych konkursów będą zatem składane sukcesywnie w rezultacie realizacji poszczególnych etapów operacji nawet do 2013 r. Ponadto, w celu przyspieszenia realizacji działania 111, podjęte zostały kroki w zakresie rozszerzenia katalogu podmiotów, które mogą być realizatorami szkoleń, jak również rozszerzono katalog kosztów kwalifikowalnych. Działanie: Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów W 2010 roku w działaniu 114 miała miejsce nowelizacja rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Korzystanie objętego PROW Wprowadzone zmiany dotyczyły m.in. rozszerzenia katalogu realizowanych usług doradczych, umożliwiły one także wnioskodawcom ubieganie się o pomoc na usługi doradcze w jednym roku kalendarzowym poprzez złożenie więcej niż jednego wniosku o przyznanie pomocy i o płatność. Dodatkowo, w związku z niskim poziomem kontraktacji, w ramach pakietu zmian do PROW przedłożonego Komisji Europejskiej, strona polska zaproponowała zmniejszenie budżetu działania 114 o 100 mln euro, do kwoty 118 mln euro. Realokowane środki przeznaczone zostały na realizację działania 126, wprowadzonego do Programu w związku z wystąpieniem w Polsce w 2010 r. klęski powodzi. Działanie: Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa Wprawdzie poziom realizacji płatności w ramach działania 125 jest dość niski, niemniej jednak należy uwzględnić przy tym fakt, iż operacje realizowane przy wsparciu z tego działania to operacje, których czas realizacji jest relatywnie długi. Projekty scaleniowe i melioracyjne charakteryzują się dużą złożonością prowadzonych prac, często uzależnionych w dużym stopniu od warunków atmosferycznych, w związku z tym okres realizacji operacji może sięgać 23 lat. Sytuacja ta w konsekwencji prowadzi do tego, iż płatności dla beneficjentów realizowane są po upływie dłuższego, niż w przypadku pozostałych działań, okresu. W odniesieniu do Schematu I Scalanie gruntów warto także podkreślić, iż w 2010 roku w ramach nowelizacji przepisów krajowych wprowadzono zmiany mające na celu uelastycznienie rozwiązań w zakresie kwalifikowalności wydatków. Strona 174

176 Działania: Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności oraz Działania informacyjne i promocyjne W ramach powyższych działań sukcesywnie uzupełniano w zapisach Programu listę produktów uprawnionych do wsparcia wraz z rejestrowaniem odpowiednich produktów w systemach unijnych. Włączono także produkty wytwarzane w ramach systemu krajowego Jakość Tradycja. Działanie: Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych W tym działaniu relatywnie niski jest stopień realizacji płatności. Biorąc jednak pod uwagę stopień kontraktacji środków (nieco mniej niż 50% alokacji dostępnej na cały okres programowania), stan wdrażania działania nie budzi większych zastrzeżeń. Podkreślenia wymaga fakt, iż w ramach obu przeprowadzonych do końca 2010 roku naborów, zapotrzebowanie na środki wynikające ze złożonych wniosków znacząco przekraczało kwotę przeznaczoną na dany nabór. Ponadto, drugi z naborów zakończony został dopiero pod koniec roku 2010, niemożliwe było więc zawarcie z wnioskodawcami umów przyznania pomocy. Reasumując, należy się spodziewać iż zarówno tempo kontraktacji jak i wypłat dla beneficjentów znacząco zwiększy się w kolejnym okresie sprawozdawczym. Działania osi 4 Leader długi czas weryfikacji wniosków W związku z opóźnionym ogłoszeniem pierwszych naborów wniosków na działanie Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju, spowodowanym wydłużonym procesem akredytacji funkcji wdrożeniowych, a co za tym idzie spiętrzaniem się liczby gotowych do złożenia wniosków, w ramach przeprowadzonych naborów liczba wniosków złożonych była dość wysoka. Ponadto, należy zauważyć, iż terminy naborów w ramach innych działań samorządowych często przeprowadzane były jednocześnie. Sytuacja taka była spowodowana faktem, iż instytucja zarządzająca oraz podmioty wdrażające nie mogły w pełni regulować terminów naborów, ponieważ termin ogłoszenia i rozpoczęcia naboru określany jest przez poszczególne LGD. Uwzględniając dodatkowo to, że w wielu samorządach województw ten sam zespół pracowników odpowiedzialny jest za weryfikację wniosków na małe projekty oraz operacje odpowiadające warunkom przyznania pomocy w działaniu Odnowa i rozwój wsi, czas który musiał upłynąć od momentu złożenia wniosku do podpisania umowy był stosunkowo długi. Kolejnym czynnikiem, wpływającym na długi czas weryfikacji wniosków jest dwuetapowy proces ich weryfikacji. Oprócz weryfikacji prowadzonej przez podmiot wdrażający (3 miesiące), prowadzona jest także weryfikacja przez Lokalne Grupy Działania (45 dni), do których to zgodnie z przepisami wspólnotowymi, należy dokonanie wyboru operacji. Sprawia to, że w przypadku poprawnie sporządzonego wniosku i dokumentacji LGD, czas od złożenia wniosku do podpisania umowy może wynieść do 6 miesięcy, natomiast w przypadku skomplikowanych Strona 175

177 spraw, wymagających uzupełnień, termin ten może sięgać nawet kilkunastu miesięcy. Czas weryfikacji wniosku ponadto zależny jest od innych czynników zewnętrznych, takich jak aktywność i jakość pracy LGD, rotacja pracowników czy sprawność systemu informatycznego wspierającego pracę pracowników weryfikujących. Jako że czas weryfikacji zależy również od jakości wniosków, ARiMR wraz z instytucją zarządzającą oraz samorządami województw przygotowała kolejne uproszczone wersje formularza wniosku o przyznanie pomocy. W celu uproszczenia procesu przyznania pomocy, zdecydowano się na rezygnację z wielu dodatkowych załączników. Zostało również zlecone przygotowanie tzw. aktywnego formularza narzędzia, które ma stanowić techniczne wsparcie przygotowania wniosku. Ponadto, w celu lepszego rozłożenia terminów naborów w czasie, zostały wprowadzone nowe regulacje, które zobowiązują LGD do uzgadniania terminów naborów z podmiotami wdrażającymi. Działania osi 4 Leader kwestia podwyższonego wymiaru zaliczek W okresie sprawozdawczym zauważono, że możliwość przyznania w latach zaliczki w podwyższonym wymiarze (wzrost z 20% do 50% pomocy związanej z inwestycjami) może sprawić, że wnioskodawcy składający wnioski o przyznanie pomocy w 2010 r., z nadzieją na to że otrzymają zaliczkę w podwyższonej wysokości, odstąpią od realizacji operacji w przypadku gdy decyzja o przyznaniu pomocy zostanie podjęta już w 2011 r. Odnotowano także liczne głosy potencjalnych beneficjentów, wskazujące na konieczność objęcia zaliczkami także operacji nieinwestycyjnych, szczególnie tych realizowanych w ramach osi 4 Leader, bowiem brak możliwości wnioskowania o zaliczki w przypadku wydatków niestanowiących inwestycji sprawia, że wnioskodawcy chętniej podejmować się będą realizacji typowych inwestycji, podczas gdy w realizacji celów osi 4 Leader niezwykle istotne jest także realizacja operacji o charakterze nieinwestycyjnym. W związku z tym, że w ramach EFRROW, co do zasady pomoc przyznawana jest na zasadzie refundacji wcześniej poniesionych kosztów, a przepisy wydane przez Komisję wskazują na odstępstwa od tej zasady, strona polska wystąpiła do Komisji z wnioskiem o uwzględnienie w trwających pracach nad projektem zmian w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1974/2006, zmian polegających na wprowadzeniu: możliwości udzielania zaliczek w podwyższonym wymiarze 50% do końca okresu, w którym możliwe jest przyznawanie pomocy w bieżącej perspektywie finansowej; możliwości udzielania zaliczek nie tylko w przypadku kosztów bieżących ponoszonych przez lokalne grupy działania oraz operacji inwestycyjnych, ale także w przypadku operacji nieinwestycyjnych (miękkich). Pierwsza z propozycji znalazła stosowne odzwierciedlenie w ostatnio przedłożonym stronie polskiej projekcie zmian rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006. Drugą propozycję Komisja przyjęła do wiadomości i do chwili obecnej nie podjęła kroków w tym zakresie. Strona 176

178 Program rolnośrodowiskowy W związku z wprowadzonym ograniczeniem co do powierzchni, która w ramach Pakietu 8 Ochrona gleb i wód może być objęta płatnością (maksymalnie 60% powierzchni gruntów) co wynikało ze zmian w przepisach dotyczących minimalnych norm (wprowadzenie obowiązku utrzymania w ramach minimalnych norm co najmniej 40% gruntów ornych na obszarach zagrożonych erozją wodną pod okrywą zimową (norma w ramach GAEC)), podwyższono stawki płatności w ramach tego Pakietu. Wyższa stawka płatności przysługuje rolnikom gospodarującym na terenach zagrożonych erozją wodną (9% powierzchni kraju) jako rekompensata za ograniczenia dotychczasowych możliwości realizacji tego pakietu oraz jako zachęta do podejmowania na tych obszarach działań prośrodowiskowych. Dzięki wprowadzeniu tej zmiany, mimo wprowadzonych ograniczeń w zakresie minimalnych norm możliwe jest przede wszystkim osiągnięcie założonego celu środowiskowego, jakim jest jak największy udział gruntów pod okrywą zimową (1 mln ha i 100 tys. rolników). Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej zmiany w związku z powodzią W związku z klęską powodzi, jaka miała miejsce w Polsce w roku 2010, niezależnie od wprowadzenia do PROW nowego działania (126), dokonano również zmiany w działaniu Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, polegającej na podwyższeniu poziomu refundacji poniesionych kosztów kwalifikowalnych do maksymalnie 80%, jeżeli o pomoc ubiega się osoba związana z gospodarstwem, w którym wystąpiły szkody spowodowane przez powódź lub osuwisko ziemi. Wspólne użytkowanie maszyn w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych W 2010 roku wprowadzono możliwość wspólnego ubiegania się o pomoc na zakup nowych maszyn lub urządzeń przez osoby fizyczne. Celem wprowadzenia takiej możliwości było wsparcie przede wszystkim mniejszych gospodarstw, w których z ekonomicznego punktu widzenia, ze względu na zbyt mały areał czy określoną strukturę produkcji, nie jest uzasadnione inwestowanie w nowoczesną, wydajną maszynę lub urządzenie wyłącznie na potrzeby jednego gospodarstwa. O pomoc mogą wystąpić wspólnie osoby fizyczne, które spełniają wszystkie warunki przyznania pomocy, określone w tym działaniu dla osób fizycznych. W celu zachęcenia rolników do wspólnego ubiegania się o pomoc, poziom refundacji kosztów kwalifikowalnych dla tej grupy beneficjentów został podniesiony o 10 punktów procentowych, jednakże jedynie w przypadku gdy zakup maszyny lub urządzenia jest związany z priorytetem dotyczącym restrukturyzacji sektora mleczarskiego. Strona 177

179 Notyfikacja pomocy państwa W 2010 r. prowadzone były konsultacje z Komisją Europejską dotyczące legalizacji pomocy państwa w działaniach leśnych PROW Wymóg legalizacji pomocy państwa ustanowiony został dla działań leśnych w 2008 r. (wraz z wejściem w życie rozporządzenia Komisji (WE) nr 1175/2008 z dnia 27 listopada 2008 r. w sprawie zmiany i sprostowania rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFFROW)). W wyniku przeprowadzonych ustaleń Komisja Europejska zatwierdziła pomoc państwa w ramach działań leśnych jako zgodną z art. 87 i 88 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską. W przypadku działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Komisja Europejska zatwierdziła pomoc państwa decyzją z 1 grudnia 2010 r. nr N 92/2010. Natomiast w działaniu Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych pomoc państwa została zatwierdzona decyzją Komisji Europejskiej z dnia 1 grudnia 2010 r., nr N 93/2010. Kryteria wyboru operacji W roku 2010 kontynuowane były rozpoczęte już wcześniej prace na opracowaniem, zatwierdzeniem przez Komitet Monitorujący oraz wdrożeniem kryteriów wyboru operacji w ramach niektórych działań Programu. Prowadzone w tym zakresie prace miały na celu lepsze adresowanie pomocy, prowadzące do poprawy jej efektywności. Do końca 2010 roku kryteria wyboru operacji zostały wprowadzone w działaniach: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, Modernizacja gospodarstw rolnych, Renty strukturalne, Ułatwianie startu młodym rolnikom, Wdrażanie projektów współpracy, Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych. Ocena bieżąca napotkane trudności w zakresie badań ewaluacyjnych Wykonanie oceny średniookresowej PROW w roku 2010, bazującej na danych zbiorczych z okresu , było bardzo utrudnione ze względu na niski poziom zaawansowania realizacji Programu. Rozpoczęcie wdrożenia większości działań PROW uległo znacznemu opóźnieniu ze względu na termin zatwierdzenia dokumentu programowego przez Komisję Europejską (wrzesień 2007), długotrwały proces przygotowania odpowiednich przepisów krajowych oraz opracowania skomplikowanych procedur i akredytacji Agencji Płatniczej. Do końca 2009 r. wydatkowano 16,5% środków całkowitego budżetu Programu, należy przy tym zauważyć, iż znaczna część wydatkowanych środków przeznaczona była na działania o charakterze wieloletnim oraz płatności z tytułu ONW. Strona 178

180 Nadmienić również warto, iż około 44% wypłaconej kwoty przeznaczono na sfinansowanie zobowiązań podjętych jeszcze w poprzednim okresie programowania na rzecz beneficjentów PROW W związku z powyższym efekty realizacji PROW były jeszcze niewielkie i trudne do oszacowania. Odpowiedzi na pytania dotyczące wpływu na sektor rolny i leśny, na stan środowiska, na rozwój społeczny i gospodarczy obszarów wiejskich zostały sformułowane w znacznej mierze w odniesieniu do potencjalnych, przyszłych efektów, a nie efektów stwierdzonych. Podkreślenia wymaga również bardzo szeroko zakrojony w CMEF zakres i liczba pytań ewaluacyjnych (ponad 100), co stanowiło poważne wyzwanie, zwłaszcza w kontekście stanu zaawansowania wdrażania PROW Przygotowany w efekcie raport jest bardzo obszerny (ponad 1000 stron) i trudny w odbiorze. Pełne dane monitoringowe dotyczące roku 2009 dostępne były w połowie 2010 r. W związku z tym ocena średniookresowa Programu była nie tylko zadaniem o bardzo szerokim zakresie, ale też wykonywanym w krótkim czasie. Dzięki mobilizacji dostępnych zasobów zadanie wykonano w terminie. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w CMEF nie ma przyporządkowania konkretnych wskaźników do pytań ewaluacyjnych, co zapewne sprawi, że w efekcie raporty z różnych państw członkowskich będą trudne do porównania. Zdaniem Polski należałoby rozważyć zastąpienie kompleksowej oceny średniookresowej ocenami tematycznymi, zrealizowanymi w ramach systemu oceny bieżącej, których zakres będzie uzasadniony z punktu widzenia każdego państwa członkowskiego, z uwzględnieniem bieżących potrzeb, stwierdzonych problemów oraz stanu zaawansowania Programu. Wydaje się, że byłoby to rozwiązanie bardziej racjonalne, sprzyjające lepszemu wykorzystaniu wyników badań oraz ich jakości. W roku 2010 opracowane także zostało, zgodnie z art. 13 rozporządzenia nr 1698/2005, sprawozdanie zbiorcze, stanowiące pierwsze podsumowanie realizacji Krajowego Planu Strategicznego Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Należy zauważyć, że założenia dot. treści tego raportu są w dużej mierze zbieżne z zakresem oceny średniookresowej. Ponadto w czasie jego przygotowywania nie były jeszcze dostępne wyniki badań przeprowadzanych w ramach oceny średniookresowej. W związku z tym zauważamy, że skumulowanie przygotowania w jednym czasie dwóch, częściowo zbieżnych opracowań nie wydaje się uzasadnione. Strona 179

181 Roczne spotkanie przeglądowe PROW za rok 2010 Zgodnie z art. 83 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) w dniu 15 grudnia 2010 r. odbyło się w Warszawie roczne spotkanie przeglądowe PROW Podczas spotkania dokonano przeglądu stanu wdrażania działań PROW , poruszono kwestię oceny bieżącej, w tym przede wszystkim prowadzonej w roku 2010 oceny średniookresowej PROW , ponadto omawiane były też sprawy związane z funkcjonowaniem Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, wdrażaniem projektów z zakresu Internetu szerokopasmowego oraz procesem zgłaszania zmian Programu. Przedstawione przez Komisję rekomendacje dotyczyły: 1. Analizy stanu wdrażania Programu oraz podjęcia w związku z tym odpowiednich działań mających na celu, o ile to konieczne, dokonanie zmian PROW, 2. Wykorzystania wyników oceny średniookresowej do dokonania zmian w Programie zmierzających do poprawy jakości i wdrażania PROW, 3. Usprawnienia prac Komitetu Monitorującego PROW poprzez minimalizację liczby uchwał przyjmowanych w trybie obiegowym, 4. Wzmocnienia działań w zakresie rozpowszechniania dobrych praktyk, zarządzania siecią i wymiany doświadczeń i knowhow w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, 5. Usprawnienia procesu zgłaszania zmian Programu, 6. Kontynuacji działań w zakresie wdrażania infrastruktury Internetu szerokopasmowego w ramach nowych wyzwań. Sposób wdrożenia rekomendacji 1 oraz 2 zawarty jest w rozdziałach poświęconych zmianom Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ocenie bieżącej, natomiast realizacja pozostałych z nich przedstawiona została poniżej. Strona 180

182 Ad. 3 IZ podziela pogląd, że możliwość wszechstronnego omówienia i przedyskutowania propozycji zmian podczas posiedzenia Komitetu jest niezwykle istotna i tryb obiegowy powinien być stosowany wyłącznie w wyjątkowych przypadkach do podejmowania decyzji wymagających niezwłocznego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia. Należy jednocześnie zauważyć, że każdorazowe zwoływanie posiedzeń KM PROW wydaje się trudnym, z uwagi na konieczność przestrzegania terminów związanych z organizacją posiedzenia, np. zawiadomienia o miejscu i terminie posiedzenia najpóźniej na 20 dni roboczych przed terminem posiedzenia. Procedura podejmowania uchwał w trybie obiegowym trwa znacznie krócej, co znacznie poprawia sprawność funkcjonowania Komitetu. Jedną z dodatkowych przesłanek stosowania tego trybu pracy KM PROW jest fakt, iż zgodnie z art. 9 ust. 4 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 możliwe jest zgłaszanie modyfikacji Programu nie częściej niż 3 razy w roku kalendarzowym. W roku 2010 zostały zorganizowane 3 posiedzenia KM PROW oraz zostało przeprowadzonych 5 procedur trybu obiegowego. W przyszłości IZ dążyć będzie do rozstrzygania niezbędnych kwestii w ramach posiedzeń i unikania podejmowania uchwał w trybie obiegowym, nie może jednak zadeklarować pełnej rezygnacji z tego trybu mając na uwadze konieczność sprawnego reagowania na potrzeby modyfikacji Programu. Ad. 4 W 2010 r. rozpoczęto realizację II Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich obejmującego lata Głównym zadaniem ujętym w planie jest realizacja działań określonych w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów wiejskich, a mianowicie: identyfikacja i analiza możliwych do przeniesienia dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz przekazanie informacji na ich temat; przeniesienie dobrych praktyk, projektów innowacyjnych oraz organizacja i wymiana doświadczeń i knowhow ; przygotowanie programów szkoleniowych dla LGD w procesie tworzenia, w tym wymiana doświadczeń między lokalnymi grupami działania; zarządzanie siecią; pomoc techniczna dla współpracy międzyterytorialnej i transnarodowej; wspieranie współpracy międzyinstytucjonalnej, w tym międzynarodowej; wymiana wiedzy oraz ocena polityki w zakresie rozwoju obszarów wiejskich. Opracowany plan zawiera działania, które są realizowane na poziomie centralnym i regionalnym. Doświadczenia zebrane w trakcie realizacji pierwszego planu działania KSOW pozwoliły na znaczną aktywizację działań. W ciągu jednego roku zrealizowanych zostało Strona 181

183 znacznie więcej przedsięwzięć niż w całym poprzednim Planie działania na lata W roku 2010 zorganizowano 481 konferencji, seminariów i innych spotkań, podczas gdy poprzednio zorganizowano tylko 218 tego typu imprez. Zorganizowanych zostało 96 różnego rodzaju konkursów a w poprzednim planie 65. Odbyły się 69 wyjazdy studyjne poprzednio tylko 60. Uczestniczono w 119 imprezach targowych, promując produkty regionalne, podczas gdy poprzednio tylko w 70. Powyższe zestawienie pokazuje znaczne przyspieszenie działalności KSOW w Polsce. Ze zrealizowanych w 2010 roku projektów 196 służyło bezpośrednio identyfikacji i przeniesieniu dobrych praktyk. Także wiele innych zrealizowanych projektów pośrednio przyczyniało się do realizacji tego celu. Najlepsze projekty zrealizowane w ramach środków KSOW oraz najlepsze projekty zrealizowane w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata były promowane poprzez kampanię w Polskim Radiu. Łącznie w 2010 r. w ramach środków KSOW zrealizowano 20 audycji. W dniu 18 stycznia 2010 r. został uruchomiony portal internetowy Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, stanowiący główne narzędzie służące do efektywnego i szybkiego przekazywania informacji i wiedzy na temat szeroko rozumianego rozwoju obszarów wiejskich wśród podmiotów zaangażowanych w rozwój obszarów wiejskich, instytucji wchodzących w skład struktury KSOW. Ponadto, zakres funkcjonowania portalu oraz jego zawartość merytoryczna przyczyniać się będzie w znaczący sposób do realizacji działań zaplanowanych w ramach kolejnych dwuletnich Planów działania KSOW. Portal jest udostępniony dla użytkowników pod adresem Posiada między innymi forum dyskusyjne służące zamieszczaniu opinii, użyteczne linki do innych stron i bogate bazy danych. Ponadto na stronie internetowej założona została zakładka baza dobrych praktyk. Obecnie w bazie zamieszczonych jest 371 wybranych projektów zrealizowanych w ramach pomocy UE. Ponadto najlepsze projekty realizowane w ramach KSOW promowane są na portalu KSOW poprzez zakładkę ksow.tv. W zakładce tej znajduje się już 11 krótkich filmów prezentujących najlepsze projekty zrealizowane w ramach KSOW. W ramach działalności Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, od roku 2010 raz na kwartał wydawany jest Biuletyn KSOW, który także jest dostępny na portalu KSOW. Podjęte działania związane z wydawaniem Biuletynu KSOW w ramach zadań Sekretariatu Centralnego KSOW w Polsce wpisują się w ogólną politykę rozwoju sieci obszarów wiejskich w krajach UE. Praktyka pokazała, że Biuletyn KSOW służy przede wszystkim lepszemu przepływowi informacji pomiędzy instytucjami i organizacjami zaangażowanymi na rzecz budowy sieci obszarów wiejskich w Polsce. Biuletyn stał się także forum aktywnej wymiany dobrych praktyk, wiedzy i doświadczeń na temat wdrażania programów i projektów służących zrównoważonemu rozwojowi obszarów wiejskich. Na łamach Biuletynu prezentowane są również informacje o efektach współpracy z partnerami KSOW. Sekretariat Centralny KSOW nawiązał ścisłą współpracę z Węgrami. W dniu 24 września 2010 r. podpisane zostało porozumienie o współpracy między węgierską i polską siecią obszarów wiejskich. Celem porozumienia jest: promowanie projektów współpracy polskich i węgierskich lokalnych grup działania Leader, rozwijanie współpracy pomiędzy organizacjami rolników i młodych rolników, wymiana i rozpowszechnianie dobrych praktyk w obszarze Strona 182

184 produkcji i sprzedaży produktów lokalnych, wymiana i rozpowszechnianie dobrych praktyk w obszarze produkcji i użytkowania odnawialnych źródeł energii, wymiana i rozpowszechnianie dobrych praktyk w obszarze odnowy wsi i utrzymania wiejskiej infrastruktury publicznej w małych ośrodkach, wymiana i rozpowszechnianie dobrych praktyk uzyskanych dzięki projektom rozwoju mikro i małych przedsiębiorstw. Sekretariat Centralny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich prowadzi także ścisłą współpracę ze słowacką siecią obszarów wiejskich. W celu dalszego usprawnienia działania KSOW, po konsultacjach prowadzonych z partnerami sieci i sekretariatami regionalnymi KSOW podjęte zostaną działania nad: wprowadzeniem kryteriów zapewniających wybór najlepszych projektów, wzmocnieniem roli partnerów KSOW poprzez zapewnienie im preferencji przy korzystaniu z pomocy, zmianą systemu budowy planów działania KSOW poprzez wydzielenie działań własnych, działań partnerów i działań sieciujących, realizowanych wspólnie przez sekretariat centralny i sekretariaty regionalne. Mimo dalszej potrzeby doskonalenia działalności Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, należy podkreślić, że doświadczenia zdobyte w okresie prawie trzech lat funkcjonowania pokazują, że sieć dobrze służy integracji środowisk wiejskich, co przedkłada się między innymi na podniesienie poziomu aktywności mieszkańców wsi i ich uczestnictwa w życiu społeczno gospodarczym. Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich właściwie powiązana z siecią europejską, jest instrumentem wymiany dobrych praktyk i wzmacniania koordynacji inicjatyw na rzecz rozwoju obszarów wiejskich zarówno wewnątrz, jak i pomiędzy Wspólną Polityką Rolną a polityką spójności. Należy podkreślić, że zapewnienie wiedzy i informacji beneficjentom programów UE o najlepszych projektach realizowanych na obszarach wiejskich, poprzez działania KSOW, wspomaga podejmowanie decyzji inwestycyjnych, które zapewniają zrównoważony rozwój wsi, ład architektoniczny i zachowanie piękna krajobrazu. Ad. 5 instytucja zarządzająca PROW na podstawie danych z monitorowania oraz wyników prowadzonych ocen dostosowuje Program do zmieniających się warunków zewnętrznych i likwiduje czynniki negatywnie wpływające na osiągane efekty. Ponadto IZ wychodząc naprzeciw oczekiwaniom beneficjentów oraz poszczególnych instytucji zaangażowanych we wdrażanie Programu stale podejmuje wysiłki w celu uproszczenia wdrażania. W tym celu konieczne jest także dokonywanie odpowiednich zmian w zapisach dokumentu programowego. Zgodnie z art. 9 ust. 4. Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 zmiany Programu zgłasza się nie częściej niż trzy razy w roku kalendarzowym, pod warunkiem, że kwota realokacji między osiami jest niższa niż 1 % całkowitego wkładu EFRROW w realizację Programu. Istnieje również możliwość złożenia wniosku dotyczącego zmiany programu, w sytuacji gdy kwota realokacji między osiami jest wyższa niż 1 % całkowitego wkładu EFRROW taki wniosek (zgodnie z art. 7 ust. 2.) składa się tylko raz na rok kalendarzowy. Strona 183

185 Mając na uwadze powyższe, instytucja zarządzająca w sposób odpowiedzialny weryfikuje wszystkie zapisy i przedkłada KE swoje propozycje zmian Programu, ograniczając je do najbardziej niezbędnych. Do końca roku 2010 (tj. IV roku obecnej perspektywy finansowej) IZ złożyła tylko 8 propozycji modyfikacji Programu, z czego 6 zostało zaakceptowane. Jedna z tych zmian była wynikiem Health Check Wspólnej Polityki Rolnej i dotyczyła uwzględnienia tzw. nowych wyzwań oraz rozdysponowania dodatkowych, przyznanych Polsce środków. instytucja zarządzająca mając pełną świadomość istniejących uwarunkowań dot. procedury zmian Programu, w dalszym ciągu będzie starannie weryfikować przedkładane KE zmiany Programu, ograniczając ich zakres tylko do najbardziej niezbędnych. Ad. 6 W związku z przyjętymi zmianami rozporządzenia Rady (WE) 473/2009 z dnia 25 maja 2009 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) pojawiła się możliwość realizacji działań infrastrukturalnych dotyczących szerokopasmowego Internetu na obszarach wiejskich. W 2010 r. Polskę dwukrotnie dotknęła klęska powodzi, dlatego też rząd polski podjął działania mające na celu zniwelowanie dotkliwych skutków powodzi oraz zapobieganie zniszczeniom spowodowanym przez powódź. Przygotowany został projekt zmian PROW , w którym strona polska zaproponowała skierowanie dostępnych środków wsparcia w ramach szerokopasmowego Internetu na regulację stosunków wodnych, na przyjęcie którego jednak Komisja Europejska nie wyraziła zgody. Już w 2011 roku prowadzone będą prace polegające na wyznaczeniu obszarów wiejskich dotkniętych wykluczeniem cyfrowym (tzw. białych plam), aby na te obszary skierować wsparcie ze środków PROW , jak również prace nad katalogiem kosztów kwalifikowalnych w ramach działania Podstawowe usługi dla ludności i gospodarki wiejskiej w zakresie szerokopasmowego Internetu. Strona 184

186 V.4. Wykorzystanie pomocy technicznej przez podmioty zaangażowanie w realizację Programu ARiMR rozpoczęła nabór wniosków o przyznanie pomocy technicznej w dniu 11 marca 2009 r. Nabór wniosków ma charakter ciągły. Do końca okresu sprawozdawczego wpłynęły 572 wnioski na kwotę ,59 zł, z czego w ramach: Schematu I 276 wniosków na kwotę ,63 zł, Schematu II 109 wniosków na kwotę ,59 zł, Schematu III 187 wniosków na kwotę ,37 zł. W okresie objętym sprawozdaniem w ramach pomocy technicznej wpłynęły 362 wnioski na łączną kwotę wnioskowaną ,67 zł, z czego: Schematu I 160 wniosków na kwotę ,36 zł, Schematu II 64 wnioski na kwotę ,38 zł, Schematu III 138 wniosków na kwotę ,93 zł. ARiMR rozpoczęła podpisywanie umów w ramach pomocy technicznej w II półroczu 2009 r. Do dnia 31 grudnia 2010 r. podpisano 378 umów na kwotę ,00 zł, z czego w ramach: Schematu I 177 umów na kwotę ,00 zł, Schematu II 79 umów na kwotę ,00 zł, Schematu III 122 umowy na kwotę ,00 zł, z czego: W okresie sprawozdawczym podpisano 307 umów na kwotę ,00 zł. Wykres V 1 Liczba złożonych wniosków oraz zawartych umów w ramach Pomocy technicznej PROW w podziale na schematy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR Strona 185