GROMADA VI SOLE KWASÓW TLENOWYCH
|
|
- Nadzieja Janik
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 GROMADA VI SOLE KWASÓW TLENOWYCH Gromada ta obejmuje azotany, jodany i chlorany, węglany, telluryny i tellurany, borany, siarczany, chromiany i dwuchromiany, molibdeniany, wolframiany, fosforany, arseniny i arseniany, antymoniany oraz wanadany. Do gromady tej systematyka włącza takŝe minerały jonu uranylowego, czyli [UO 2 ] 2+, takiego złoŝonego kationu, który występuje w wodorotlenkach oraz innych związkach zaliczanych do soli kwasów tlenowych. Solami kwasu tlenowego są takŝe germaniany, krzemiany i glinokrzemiany, krzemiany berylu, berylokrzemiany i beryloglinokrzemiany. W minerałach naleŝących do tej gromady dominuje wiązanie jonowe. Nie jest ono jednak tak proste, jak w halicie NaCl. W solach kwasów tlenowych bowiem występuje złoŝony anion np. w siarczanach [SO 4 ] 2-, w arsenianach [AsO 4 ] 3-, w węglanach [CO 3 ] 2_, a w boranach [BO 3 ] 3- i [BO 4 ] 5-. Kationy w tych anionach otoczone są 3-ma lub czterema tlenami i wiązanie w obrębie tego jonu jest silniejsze, niŝ wiązanie między tym anionem a kationem lub kationami głównymi. W strukturach wielu związków z tej gromady występują takŝe inne aniony, jak np. [OH] -, F -. Aniony krzemianowe [SiO 4 ] 4- oraz aniony boranowe wykazują zdolność do kondensacji, czyli dołączenia się poprzez uwspólnienie tlenów. Zjawisko to będzie dokładniej przedstawione we wstępnych informacjach o krzemianach. Gromada VI-3. WĘGLANY Jest to grupa minerałów rozpowszechniona w przyrodzie. Powstają w warunkach hipergenicznych wskutek działania roztworów hydrotermalnych, rzadziej w wyniku krystalizacji magmy. Są składnikami pospolitych skał osadowych i metamorficznych kalcyt, dolomit. Są wśród nich surowce mineralne magnezyt, soda rodzima, jak i rudy syderyt i smitsonit. Odznaczają się średnią twardością, często są przejrzyste i bezbarwne, białe lub lekko zabarwione. RóŜnią się między sobą rozpuszczalnością w 3% HCl. KLASA1. KWAŚNE WĘGLANY Trona Na 3 H[CO 3 ] 2 2H 2 O wydłuŝone kryształy o doskonałej łupliwości, tw , szklistym połysku, bezbarwne, szarawe lub Ŝółtawe, przejrzyste, smak alkaliczny. Jest składnikiem ewaporatów jeziornych. Współwystępuje z sodą rodzimą. KLASA 2. WĘGLANY BEZWODNE Grupa kalcytu aragonitu Szereg izomorficzny kalcytu obejmuje: magnezyt MgCO 3, sferokobaltyn CoO 3, smitsonit ZnCO 3, syderyt FeCO 3, rodochrozyt MnCO 3 i kalcyt. Minerały te krystalizują w układzie trygonalnym, w klasie skalenoedru dytrygonalnego 32m. W szeregu tym promień kationów rośnie od Mg 2+ do Ca 2+. Magnezyt MgCO 3 - rzadko tworzy kryształy o pokroju romboedrycznym, częściej występuje w skupieniach gruboziarnistych jako magnezyt krystaliczny- lub w skupieniach drobnoziarnistych magnezyt ziemisty, - twardość Uwaga, skupienia ziarniste mają czasem twardość około 6.0 z powodu tego, Ŝe skupienia magnezytu przesycone są chalcedonem chalcedon posiada twardość 6.0,
2 - łupliwość romboedryczna (101 1) - kryształy są bezbarwne, a skupienia ziarniste są białe, szarawe, Ŝółtawe lub brunatne; połysk kryształów szklisty, skupień drobnoziarnistych matowy, - rozpuszcza się w gorącym HCl, - magnezyt ziarnisty powstaje jako produkt hydrotermalny w łupkach talkowych lub w dolomitach, - magnezyt ziemisty, zbity powstaje jako jeden z produktów przeobraŝenia zasadowych i ultrazasadowych skał magmowych (serpentynizacji), - współwystępuje z serpentynami, opalem i chalcedonem często z jego zieloną odmianą chryzoprazem, - występowanie w Polsce: serpentynity w Górach Sowich, masywu Sobótki, Jordanowa, Szklar, Wir, Grochowej i Braszowic. Syderyt FeCO 3 - tworzy kryształy romboedryczne, częściej występuje w skupieniach ziarnistych, zbitych, - w skałach ilastych, często wraz z minerałami ilastymi i kalcytem tworzy konkrecje, zwane sferosyderytami, - tworzy takŝe skupienia sferolitowe i oolitowe, - -tw , doskonała łupliwość romboedryczna (101 1), - barwa biaława, Ŝółtawa, brunatna, szarawa: rysa biała. Uwaga ciemniejsza rysa niektórych syderytów spowodowana jest nalotami bądź domieszkami tlenków lub tlenowodorotlenków Ŝelaza. - ulega działaniu silnych kwasów, rozpuszcza się w gorącym HCl, - często zawiera domieszki Ca, Mg i Mn; tworzy roztwory stałe ze smitsonitem (ZnCO 3 ) monheimity, - krystalizuje w wodnych środowiskach redukcyjnych, znany jako minerał hydrotermalny, zwłaszcza w Ŝyłach kruszconośnych, syderyty ilaste powstają najczęściej na szelfach kontynentalnych, pod wpływem utleniania i wody przeobraŝa się w wodorotlenki Ŝelaza, - występowanie w Polsce: osady jury brunatnej okręgu częstochowskiego, takŝe w karbońskich osadach ilastych GZW i LZW, w osadach ilastych fliszu karpackiego i Ŝyłach hydrotermalnych minerałów kruszcowych Dolnego Śląska, np. Nowa Ruda. Rodochrozyt MnCO 3 - niezbyt często wykształca kryształy, wtedy przewaŝa postać skalenoedru i romboedru, - częściej występuje w postaci skupień ziarnistych, promienistych, zbitych, naskorupień, - często zawiera domieszki Ca, Fe Mg i Zn; tworzy szeregi izomorficzne z kalcytem i syderytem, - tw ; typowa łupliwość romboedryczna (101 1), - barwa róŝowa lub malinowa, - najczęściej występuje w osadach głębokomorskich, oraz w Ŝyłach hydrotermalnych i utworach metasomatowych zawierających Mn, - ulega przeobraŝeniu w tlenki i wodorotlenki manganu. Kalcyt CaCO 3 - powszechnie tworzy kryształy, często o duŝej liczbie postaci romboedry, skalenoedry, słupy; często tworzy szczotki krystaliczne. Stwierdzono zaleŝność występowania postaci krystalograficznych od warunków krystalizacji stęŝenia CO 2,
3 - pospolicie występuje w skupieniach ziarnistych, takŝe zbitych, tworzy skupienia oolitowe oraz naciekowe (znane ze zjawisk krasowych stalaktyty i stalagmity); znane są takŝe skupienia cienkosłupowe, włókniste, - tw. 3.0; doskonała łupliwość romboedryczna (101 1), - bezbarwny (zwany spatem islandzkim - dawniej wytwarzano z niego polaryzatory mikroskopów), choć czasami zabarwiony na odcienie Ŝółtawe, brunatnawe od domieszanych wodorotlenków Ŝelaza, lub na róŝowawo od hematytu lub podstawień Mn, - połysk szklisty, dla skupień włóknistych jedwabisty, dla bardzo drobnoziarnistych słaby, matowy, - łatwo rozpuszcza się w 3% HCl, - często wykazuje luminescencję (barwa od Ŝółtej do czerwonej), - występuje w utworach hydrotermalnych, często w Ŝyłach kruszconośnych, - stanowi tworzywo szkieletów przewaŝającej części fauny, więc masowo występuje jako produkt sedymentacji organogenicznej (wapień, kreda, margiel), - występuje w skałach metamorficznych a takŝe w karbonatytach- magmowych skałach węglanowych, - w wyniku metamorfizmu skał wapiennych powstaje wapień krystaliczny, tak zwany marmur. Szereg izomorficzny araganitu obejmuje: aragonit CaCO 3, stroncjanit SrCO 3, cerusyt PbCO 3 i witeryt BaCO 3. Minerały z tego szeregu krystalizują w układzie rombowym, w klasie bipiramidy rombowej mmm. Aragonit CaCO 3 - kryształy bipiramidalne, słupowe, często zbliźniaczone; tworzy skupienia ziarniste pręcikowe i igiełkowe, wykwity krzaczaste aragonitu - kwiat Ŝelaza, - skupienia naciekowe znane z stalaktytów lub grochowce krystalizacja z gorących źródeł, - tw łupliwość wyraźna (010) wzdłuŝ jednej ze ścian słupa, - najczęściej bezbarwny, białawy, choć czasem zabarwiony na Ŝółtawo, fiołkowo połysk szklisty lub jedwabisty -dla skupień włóknistych, - rozpuszcza się w zimnym HCl, jak kalcyt, - czasem wykazuje luminescencję, - zawiera domieszki Pb (tarnowskit = tarnowicyt), Zn i Sr, - w utworach osadowych przechodzi (choć opornie) w kalcyt, - najczęściej powstaje w utworach hydrotermalnych niskich temperatur, gdzie tworzy szczotki krystaliczne; znany z kruszconośnych Ŝył hydrotermalnych. - współwystępuje z kalcytem, zeolitami. Stroncjanit SrCO 3 - kryształy słupowe lub igiełkowe, skupienia ziarniste, pręcikowe, promieniste lub włókniste, zbite, - tw , łupliwość niewyraźna, muszlowy przełam, - bezbarwny, białawy lub blado zielony, Ŝółtawy, brunatnawy; połysk szklisty lub jedwabisty - występuje w utworach hydrotermalnych w paragenezie z celestynem, barytem, kalcytem i minerałami kruszcowymi. Cerusyt PbCO 3 - kryształy o pokroju tabliczkowym i bipiramidalnym, igiełkowy, często zbliźniaczony, - skupienia ziarniste, zbite, naskorupienia, skupienia ziarniste, ziemiste, - tw , łupliwość wyraźna,
4 - minerał bardzo cięŝki cwł 6,5 g/cm 3, - bezbarwny, białawy, Ŝółtawy lub brunatnawy; silny połysk tłusty do diamentowego, - rozpuszcza się w gorącym HCl, - często wykazuje luminescencję, - zawiera domieszki Zn, - występuje w strefie utlenienia kruszców Pb, w paragenezie z galeną PbS, anglezytem PbSO 4 i piromorfitem Pb 5 [Cl (PO 4 ) 3 ], - powstaje w utworach hydrotermalnych niskich temperatur - współwystępuje z galeną, anglezytem, tarnowskitem, - w Polsce: okolice Olkusz i Chrzanowa. Witheryt BaCO 3 - kryształy o pokroju bipiramid, takŝe skupienia ziarniste, płytkowe, promieniste, zbite, - tw , - bezbarwny, białawy, szarawy; połysk szklisty lub matowy, - zawiera domieszki Ca, - powstaje z niskotemperaturowych roztworów hydrotermalnych, - parageneza: kalcyt, baryt oraz kruszce Pb, Zn i Fe. Podwójne węglany bezwodne: dolomit ankeryt kutnahoryt Krystalizują w układzie trygonalnym, w klasie romboedru. Stwierdza się ciągłe szeregi izomorficzne dolomit - ankeryt i ankeryt - kutnahoryt, czyli podstawienia Mg Fe, Fe Mn. Uwaga: Podobny schemat podstawień Mg-Fe-Mn występuje takŝe w oliwinach i piroksenach. Dolomit CaMg(CO 3 ) 2 - kryształy romboedryczne, skupienia ziarniste, takŝe zbite, - tw ; łupliwość romboedryczna jak dla kalcytu, - bezbarwny, białawy, szary; połysk kryształów szklisty, a skupień drobnoziarnistychziemisty, - zawiera domieszki Fe, Pb, Mn i Zn dolomit cynkowy, - rozpuszcza się w 3% HCL dopiero po sproszkowaniu (zarysowaniu) lub na gorąco, - występuje w Ŝyłach kruszconośnych (jako produkt hydrotermalny), - powstaje wskutek metasomatozy (pod wpływem wód zasobnych w Mg) czyli dolomityzacji skał wapiennych, - często tworzy pseudomorfozy po kalcycie, - tworzy się w głębokomorskich osadach o wysokim ph, - w wyniku metamorfizmu powstają marmury dolomitowe. Ankeryt CaFe(CO 3 ) 2 - kryształy romboedryczne, - skupienia ziarniste, - tw ; łupliwość doskonała romboedryczna (101 1), - biały, zielonawy, brunatny, czerwony, zielony; połysk szklisty, - rozpuszcza się w gorącym HCl, - powstaje w warunkach hydrotermalnych w utworach Ŝyłowych, - parageneza: dolomit, syderyt, kwarc; często tworzy pseudomorfozy po kalcycie, Kutnahoryt CaMn(CO 3 ) 2 - kryształy romboedryczne, - tw , - biały, róŝowawy; połysk szklisty, - występuje w utworach hydrotermalnych,
5 KLASA 3. WĘGLANY BEZWODNE ZAWIERAJĄCE INNY ANION Azuryt Cu 2+ 3 [OH CO 3 ] 2 - krystalizuje w klasie słupa jednoskośnego, - kryształy o pokroju tabliczkowym, rzadziej słupowym, - często tworzy skupienia ziarniste, ziemiste lub zbite, - tw ; łupliwość wyraźna, przełam muszlowy, - barwa ciemnoniebieska, lazurowa, rysa niebieska, na kryształach połysk szklistyskupienia ziemiste mają połysk matowy, - rozpuszcza się w 3% HCl, - ulega przeobraŝeniu w malachit, - występuje w strefie utlenienia kruszców Cu, - znane wystąpienia w Polsce: Miedzianka Świętokrzyska, Sosnówka; Dolny Śląsk- Złoty Stok, Boguszów. Malachit Cu2+ 2 [(OH) 2 CO 3 ] - klasa słupa jednoskośnego 2/m, - rzadkie kryształy pokrój igiełkowy; najczęściej tworzy skupienia drobnoziarniste, naskorupienia, naloty, - tw , - barwa i rysa swoiście zielona; połysk szklisty lub matowy, - w odróŝnieniu od innych wtórnych minerałów Cu barwy zielonej łatwo rozpuszcza się w 3% HCl, - występuje w strefie utlenienia kruszców Cu, - parageneza: azuryt, pseudomalachit (fosforan Cu), olivenit, cornwalit, chryzokola, - jest cenionym kamieniem ozdobnym, - w Polsce: Miedzianka Świętokrzyska i Dolnośląska. Hydrocynkit Zn 5 [(OH) 3 CO 3 ] 2 - tworzy skupienia ziemiste, naskorupienia, sferolity i wykwity, - tw.2,0-2,5, - biały, Ŝółtawy, brunatny z białą rysą, - występuje w strefie utlenienia kruszców Zn z hemimorfitem. KLASA 4. WĘGLANY UWODNIONE Soda rodzima Na 2 CO 3 10Η 2 Ο - tworzy wykwity, naskorupienia, skupienia ziarniste i zbite, - tw , - minerał lekki cwł 1,5 g/cm 3, - bezbarwna, biała o białej rysie, połysk szklisty, - łatwo rozpuszcza się w wodzie, - powstaje jako produkt ewaporacjo wód jeziornych. KLASA 5. WĘGLANY UWODNIONE ZAWIERAJĄCE INNY ANION Alumnohydrokalcyt i β- Alumnohydrokalcyt CaAl 2 [(OH) 4 (CO 3 ) 2 ] 4H 2 O - skupienia włókniste, sferolitowe, powłoki, - tw. 2.5, - biały, róŝowawy, - znaleziony w zwietrzelinie gabra. Węglany występujące w karbonatytach to burbankit, ankylit, kordylit, parisyt oprócz Na, Ca, Ba i Sr zawierają jony lantanowców La, Ce, Dy, Nd, Pr, Sm i inne. W Polsce karbonatyty występują w płn-wschodniej Polsce wiercenie Tajno koło Suwałk.
6 Cechy fizyczne najwaŝniejszych węglanów Nazwa Wzór Sposób występ. Twardość Łupliwość Barwa/zabarwienie Parageneza Szczególna cecha Kalcyt CaCO 3 romboedry, słupy, skalenoedry; sk. ziarniste, naciekowe, zbite, oolity 3,0 doskonała romboedryczna bezbarwny; Ŝółtawy, róŝowawy Utwory hydroterm. śyły kruszconośne, Utwory biogeniczne, Na zimno rozpuszcza się w zimnym 3% HCl Aragonit CaCO 3 Tabliczki, igiełki, naskorupienia, wykwity, Grochowce, skupienia ziarniste, naciekowe 3,5-4,0 Wyraźna Bezbarwny, białawy, Ŝółtawy, niebieskawy, fiołkowy, brunatny karbonatyty Utwory hydrotermalne niskich temperatur Magnezyt MgCO 3 Sk.ziemiste 3,5 4,5 - biały Produkt serpentynizacji Syderyt FeCO 3 romboedry, doskonała Utwory konkrecje romboedryczna osadowe śółtawy, w konkrecjach brunatny do czarnego Łatwo rozpuszcza się w 3% HCl Rodochrozyt MnCO 3 Skalenoedry, sk. zbite 3, malinowy, róŝowy Tlenki Mn - Cerusyt PbCO 3 Tabliczki, 3,0 3,5 bezbarwny, Galena Silny połysk igiełki Ŝółtawy Dolomit CaMgCO 3 Romboedry, sk. zbite, pseudomorfozy po kalcycie 3,5 4,0 doskonała romboedryczna bezbarwny, biały, szarawy Kalcyt, serpentyny Po sproszkowaniu rozpuszcza się w HCl Ankeryt CaFeCO 3 romboedry 3,5 4,0 - Biały, czerwonawy, zielonawy Dolomit, syderyt, kwarc Azuryt Cu 2+ 3 [OH CO 3] 2 Tabliczki, słupki, sk.zbite, ziemiste Malachit Cu 2 2+ [(OH) 2 CO 3] Tabliczki, słupki, sk.zbite, ziemiste 3,5 4,0 - szafirowy Malachut, pseudomalachit, inne wtórne min. Cu 3,5 4,0 - Szmaragdowo zielony Azuryt. Pseudomalachit, inne wtórne min. Cu Uwaga: Makroskopowe rozpoznanie jasnych węglanów, kiedy posługujemy się 3% HCl. - - Łatwo rozpuszcza się w HCl Łatwo rozpuszcza się w HCl 1. Badamy kryształ lub szczotkę krystaliczną: a) widoczna jest symetria rombowa i próbka rozpuszcza się w HCl to aragonit, gdy nie rozpuszcza się to cerusyt, b) widoczna jest symetria trygonalna romboedry, a nawet skalenoedry- i ściany kryształu nie są zarysowane, ani pokryte sproszkowanym minerałem (wcześniej naleŝy to sprawdzić) i rozpuszcza się w HCl jest to kalcyt; kiedy nie rozpuszcza się moŝe to być magnezyt (rzadko), syderyt, dolomit lub ankeryt. Dolomit w odróŝnieniu od pozostałych tu wymienionych rozpuszcza się po zarysowaniu (sproszkowaniu) na zimno. Pozostałe rozpuszczą się w HCl po ogrzaniu. W rozróŝnieniu magnezytu, syderytu i ankerytu mogą pomóc współwystępujące minerały i ogólnie pochodzenie okazu, c) nie moŝna określić symetrii kryształów (np. skupienia igiełkowe) i nie zadrapane kryształy rozpuszczaja się w HCl to jest to kalcyt lub aragonit. Identyfikacja moŝliwa tylko po badaniach fazowych, np. rtg. 2. Badamy skupienie drobnoziarniste, zbite: a) barwa jasna, biała, lub skupienia zabarwione, często smuŝyście, a połysk jest szklisty, cukrowaty, to moŝe to być wapień krystaliczny kalcytowy lub
7 dolomitowy. NaleŜy zakropić kwasem solnym na nie zadrapaną, wolną od skupień sproszkowanych powierzchnię i wnioskować jak w p.1, b) barwa biała, połysk słaby, niemal ziemisty i nie reaguje z kwasem solnym na zimno to magnezyt, c) barwa biały, połysk słaby lub półszklisty, czasem są to skupienia naciekowe, groniaste, stalaktyty moŝe być to kalcyt, aragonit lub hydrocynkit. Kalcyt i aragonit rozpuszczają się w HCl identyfikacja moŝliwa tylko po badaniach fazowych, np. rtg. Uwaga: Informacje o moŝliwościach rozpoznawania makroskopowego węglanów na podstawie rekcji chemicznych zawarte są w Rozpoznawaniu minerałów A.Bolewski, WG Warszawa GROMADA VI-6. BORANY Bor jest pierwiastkiem słabo rozpowszechnionym w skorupie ziemskiej. Występuje najczęściej w minerałach pochodzenia pneumatolitowego i hydrotermalnego, najczęściej w utworach pegmatytowych. Znane są borany i boranokrzemiany, gdzie oprócz anionów boranowych występują aniony krzemotlenowe. Aniony boranowe to aniony trójkątne [BO 3 ] 3- lub tetraedrytczne [BO 4 ] 5_ lub [B(O, OH)] n-. Tetraedry boranowe wykazują zdolność do koncentracji czyli do łączenia się w większe aniony jako grupy, pierścienie, łańcuchy, warstwy lub ugrupowania szkieletowe, jak w gromadzie krzemianów i glinokrzemianów. Łączenie to następuje poprzez tleny z naroŝy tych tetraedrów- przez ich uwspólnienie. Takie łączenie się tych anionów jest moŝliwe dlatego, Ŝe w obrębie anionu [BO 4 ] 5- wiązanie ma charakter mezodesmiczny. KLASA 2. BORANY GRUPOWE I PIERŚCIENIOWE Boraks rodzimy - kr. słupowe, skupienia zbite, - tw.2,0-2,5, łupliwość dokładna, - minerał lekki - cwł. 1,715 g/cm 3, - białawy lub słabo zabarwiony, połysk szklisty lub ziemisty, - smak alkaliczny słodkawo-cierpki, - powstaje wskutek ewaporacji wód jeziornych zasobnych w B 2 O 3. KLASA 3. BORANY ŁAŃCUCHOWE Kolemanit Ca[B 3 O 4 (OH) 3 ] H 2 O - klasa słupa jednoskośnego, - skupienia zbite i sferolitowe, - tw. 4.5; łupliwość dokładna, - bezbarwny, białawy, Ŝółtawy; połysk szklisty, - rozpuszcza się w gorącej wodzie, - współwystępuje z boraksem i gipsem. KLASA 5 BORANY PRZESTRZENNE Boracyt Mg 3 [Cl B 7 O 13 ] - znane są dwie odmiany polimorficzne: gdy T<265 0 C rombowa stassfuryt, występujący w postaci skupień włóknistych, - powstaje jako pierwotny produkt procesu ewaporacji wody morskiej, - staffuryt w warunkach podwyŝszonego ciśnienia i temperatury przekształca się w odmianę regularną,
8 - niewielkie kryształy czworościenne, skupienia gruzłowate i bulaste w karnalitowcu, - tw ; niewyraźna łupliwość, - bezbarwny, biały, zielonkawy, Ŝółtawy; połysk szklisty lub ziemisty, - występuje w sodowo-potasowych złoŝach soli. Opracowała: dr hab. Maria Czaja
GROMADA VI-7 SIARCZANY I SIARCZYNY
GROMADA VI-7 SIARCZANY I SIARCZYNY Podstawowym elementem struktury jest anion [SO 4 ] 2-. Powstają w niskich temperaturach w środowisku utleniającym; są produktami utworów hipergenicznych, zwłaszcza ewaporacji
Bardziej szczegółowoGLAUKONIT K 2 (Fe 3+, Al, Fe 2+, Mg) 4 (Si 7 AlO 20 )(OH) 4 (jednoskośny)
GLAUKONIT K 2 (Fe 3+, Al, Fe 2+, Mg) 4 (Si 7 AlO 20 )(OH) 4 (jednoskośny) CECHA Forma/wykształcenie Łupliwość Relief glaukonit pseudoheksagonalne kryształy, rzadkie i źle wykształcone zwykle drobne łuseczki,
Bardziej szczegółowoMINERAŁY są podstawowymi składnikami, z których zbudowane są skały.
2a. Minerały MINERAŁY są podstawowymi składnikami, z których zbudowane są skały. Pod tym określeniem ukrywają się powstałe w naturalnych procesach przebiegających w środowisku przyrodniczym Ziemi (na powierzchni
Bardziej szczegółowoTechnologie Materiałów Budowlanych Wykład 1. Surowce kamienne
Technologie Materiałów Budowlanych Wykład 1 Surowce kamienne Skały Skały magmowe Skały osadowe Skały metamorficzne Skały magmowe Skały magmowe (wulkaniczne) występują jako głębinowe (np. granit, sjenit)
Bardziej szczegółowoGEOCHEMIA WYBRANYCH PIERWIASTKÓW
GEOCHEMIA WYBRANYCH PIERWIASTKÓW Na, K i inne metale alkaliczne silnie elektrododatnie metale o dużych promieniach jonowych tworzące jony +1 i wiązania w przewadze jonowe sód i potas są składnikami minerałów
Bardziej szczegółowoGROMADA V TLENKI I WODOROTLENKI
GROMADA V TLENKI I WODOROTLENKI Zalicza się tu tlenki, wodorotlenki i tlenowodorotlenki, oprócz minerałów grupy SiO 2, które zostały włączone do krzemianów przestrzennych. W kryształach tych dominuje jonowy
Bardziej szczegółowoKORDIERYT Al 3 (Mg,Fe 2+ ) 2 Si 5 AlO 18 (rombowy-pseudoheksagonalny)
KORDIERYT Al 3 (Mg,Fe 2+ ) 2 Si 5 AlO 18 (rombowy-pseudoheksagonalny) CECHA Wykształcenie Forma Łupliwość Relief Barwa/pleochroizm Bliźniaki kordieryt ziarna, krótkie słupki o przekroju pseudoheksagonalnym
Bardziej szczegółowoSUROWCE I RECYKLING. Wykład 2
SUROWCE I RECYKLING Wykład 2 Układ krystalograficzny grupuje kryształy o pewnych wspólnych cechach symetrii geometrycznej Postacie krystalograficzne Kryształy ograniczone ścianami jednoznacznymi stanowią
Bardziej szczegółowoMateriałoznawstwo optyczne KRYSZTAŁY
Materiałoznawstwo optyczne KRYSZTAŁY Kryształy kryształ: ciało o prawidłowej budowie wewnętrznej, fizycznie i chemicznie jednorodne, anizotropowe, mające wszystkie wektorowe własności fizyczne jednakowe
Bardziej szczegółowoWYKŁAD HISTORIA GEOLOGII starożytność XVI-XVII wiek XVIII-XIX wiek (początki) kamienie milowe WSTĘP DO NAUK O ZIEMI
WYKŁAD 2017 Historia geologii, minerały, skały HISTORIA GEOLOGII starożytność XVI-XVII wiek XVIII-XIX wiek (początki) kamienie milowe PLANETA ZIEMIA BUDOWA WNĘTRZA ZIEMI MINERAŁY, SKAŁY POWIERZCHNIA ZIEMI
Bardziej szczegółowoWapń i jego związki. -występowanie i otrzymywanie -właściwości fizyczne i chemiczne - ważniejsze związki wapnia
Wapń i jego związki -występowanie i otrzymywanie -właściwości fizyczne i chemiczne - ważniejsze związki wapnia Wapń występowanie Występowanie: występuje wyłącznie w postaci związanej CaCO 3 w minerałachkalcyt,
Bardziej szczegółowoa) Sole kwasu chlorowodorowego (solnego) to... b) Sole kwasu siarkowego (VI) to... c) Sole kwasu azotowego (V) to... d) Sole kwasu węglowego to...
Karta pracy nr 73 Budowa i nazwy soli. 1. Porównaj wzory sumaryczne soli. FeCl 2 Al(NO 3 ) 3 K 2 CO 3 Cu 3 (PO 4 ) 2 K 2 SO 4 Ca(NO 3 ) 2 CaCO 3 KNO 3 PbSO 4 AlCl 3 Fe 2 (CO 3 ) 3 Fe 2 (SO 4 ) 3 AlPO 4
Bardziej szczegółowoRozdział 28 - Inne galeny
Rozdział 28 - Inne galeny Okaz 1 - MCh/P/11403 - Galena druzowa - 2-6-2: Próbka z II horyzontu rudnego, Trzebionka, rejon szybiku 18. Galena druzowa narastająca na dnie dużej kawerny w dolomitach kruszconośnych.
Bardziej szczegółowoWYKŁAD HISTORIA GEOLOGII starożytność XVI-XVII wiek XVIII-XIX wiek (początki) kamienie milowe WSTĘP DO NAUK O ZIEMI
WYKŁAD 2017 Historia geologii, minerały, skały HISTORIA GEOLOGII starożytność XVI-XVII wiek XVIII-XIX wiek (początki) kamienie milowe PLANETA ZIEMIA BUDOWA WNĘTRZA ZIEMI MINERAŁY, SKAŁY POWIERZCHNIA ZIEMI
Bardziej szczegółowohttp://muzeum.if.pw.edu.pl/ W jaki sposób Maria Skłodowska-Curie wydzieliła polon i rad z blendy uranowej? Warsztaty metodyczne dla nauczycieli chemii szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych 29 stycznia
Bardziej szczegółowoMinerały. Autorstwo: Jackowiak Maciej Kamiński Kamil Wróblewska Natalia
Minerały Autorstwo: Jackowiak Maciej Kamiński Kamil Wróblewska Natalia Klasyfikacja minerałów ze względu na skałę macierzystą Minerały skał magmowych Minerały skał osadowych Minerały skał metamorficznych
Bardziej szczegółowoTEST NA EGZAMIN POPRAWKOWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM
TEST NA EGZAMIN PPRAWKWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM I. Część pisemna: 1. Które z poniższych stwierdzeń jest fałszywe? a.) Kwasy są to związki chemiczne zbudowane z wodoru i reszty kwasowej.
Bardziej szczegółowoANDALUZYT Al 2 SiO 5 (rombowy)
ANDALUZYT Al 2 SiO 5 (rombowy) CECHA Wykształcenie andaluzyt ziarna, krótkie słupki, częste agregaty ziarniste lub pręcikowe Forma kryształy auto- i hipautomorficzne rzadkie, zwykle ksenomorficzny Łupliwość
Bardziej szczegółowoĆ W I C Z E N I E. Analiza jakościowa
Ć W I C Z E N I E 5a Analiza jakościowa Podział kationów na grupy analityczne Podstawą podziału kationów na grupy analityczne jest wielkość iloczynu rozpuszczalności poszczególnych soli metali. Jak wiadomo
Bardziej szczegółowoTest z geologii. 4) Jaka panuje stała temperatura w naszym klimacie na głębokości 26 m? a) 5 0 C b) 15 0 C c) 8 0 C d) 12 0 C
Test z geologii 1) Promień równikowy Ziemi wynosi: a) 637,8 km b) 6378,4 km c) 36561,31 km d) 3656,1 km 2) Największą gęstość posiada: a) Atmosfera b) Litosfera c) Mezosfera d) Barysfera 3) Na Śląsku stopień
Bardziej szczegółowoSkały budujące Ziemię
Skały budujące Ziemię Minerały Minerał pierwiastek lub związek chemiczny powstały w przyrodzie w sposób naturalny, jednorodny pod względem chemicznym i fizycznym. Minerały w większości mają budowę krystaliczną.
Bardziej szczegółowoZadanie 3 Zapisz wzory sumaryczne głównych składników przedstawionych skał i minerałów. kalcyt kreda kwarc gips agat
CZĘŚĆ 1 Zadanie 1 Wyjaśnij pojęcia. wapno palone, hydraty, zaprawa gipsowa, zaprawa wapienna, wietrzenie skał, wapno gaszone, próchnica, degradacja gleby, właściwości sorpcyjne gleby, wapno palone, degradacja
Bardziej szczegółowoBADAMY WŁAŚCIWOŚCI SKAŁ, SKAMIENIAŁOŚCI I MINERAŁÓW
BADAMY WŁAŚCIWOŚCI SKAŁ, SKAMIENIAŁOŚCI I MINERAŁÓW Zdzisław Nowak ZCDN Szczecin 15.02.2017 r. O czym mówimy? O ogromnej różnorodności wytworów nieożywionych natury. Łącznie jest to kilkanaście tysięcy
Bardziej szczegółowoWodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)
Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczenia WŁAŚCIWOŚCI WYBRANYCH ANIONÓW.
Instrukcja do ćwiczenia WŁAŚCIWOŚCI WYBRANYCH ANIONÓW. CHEMIA ANIONÓW W ROZTWORACH WODNYCH Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami chemicznymi wybranych anionów pierwiastków I oraz II okresu
Bardziej szczegółowoGEOLOGIA: Petrologia i petrografia Mineralogia i geochemia Geologia dynamiczna Gleboznawstwo Tektonika Stratygrafia Paleontologia Kartowanie
GEOLOGIA: Petrologia i petrografia Mineralogia i geochemia Geologia dynamiczna Gleboznawstwo Tektonika Stratygrafia Paleontologia Kartowanie geologiczne Geologia inżynierska, geofizyka, hydrogeologia,
Bardziej szczegółowoREAKCJE CHARAKTERYSTYCZNE WYBRANYCH KATIONÓW
REAKCJE CHARAKTERYSTYCZNE WYBRANYCH KATIONÓW Chemia analityczna jest działem chemii zajmującym się ustalaniem składu jakościowego i ilościowego badanych substancji chemicznych. Analiza jakościowa bada
Bardziej szczegółowoĆWICZENIA LABORATORYJNE WYKRYWANIE WYBRANYCH ANIONÓW I KATIONÓW.
ĆWICZENIA LABORATORYJNE WYKRYWANIE WYBRANYCH ANIONÓW I KATIONÓW. Chemia analityczna jest działem chemii zajmującym się ustalaniem składu jakościowego i ilościowego badanych substancji chemicznych. Analiza
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA
OZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA WSTĘP RODZAJE TWARDOŚCI WODY Twardość wody jest jej właściwością wynikającą z obecności rozpuszczonych w niej związków, głównie wapnia i magnezu. Pierwotnie
Bardziej szczegółowow_08 Chemia mineralnych materiałów budowlanych c.d. Chemia metali budowlanych
w_08 Chemia mineralnych materiałów budowlanych c.d. Chemia metali budowlanych Spoiwa krzemianowe Kompozyty krzemianowe (silikatowe) kity, zaprawy, farby szkło wodne Na 2 SiO 3 + 2H 2 O H 2 SiO 3 +
Bardziej szczegółowoXXXV OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody II stopnia pisemne podejście 1
-1/1- XXXV OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody II stopnia pisemne podejście 1 W zadaniach 1-3 należy wykorzystać mapę (s. 4) i przekrój geologiczny (s. 5). Zadanie 1. Uwaga: w miejscach pozostawionych po poleceniach
Bardziej szczegółowoWażniejsze składniki mineralne - Minerały ilaste, tlenki żelaza oraz węglany
Opracował dr inż. Cezary Kaźmierowski (UAM) i mgr M. Hahnel (KGiR WMiI UP w Poznaniu) 1 Ważniejsze składniki mineralne - Minerały ilaste, tlenki żelaza oraz węglany W skorupie ziemskiej występuje ponad
Bardziej szczegółowoSUROWCE MINERALNE. Wykład 4
SUROWCE MINERALNE Wykład 4 Rozpowszechnienie niektórych pierwiastków w skorupie ziemskiej (Norton 1974) Nb Procesy powstawania minerałów i ich zespołów dzielimy na: 1.procesy magmowe, 2.procesy hipergeniczne,
Bardziej szczegółowoSpis treści. Właściwości fizyczne. Wodorki berylowców. Berylowce
Berylowce Spis treści 1 Właściwości fizyczne 2 Wodorki berylowców 3 Tlenki berylowców 4 Nadtlenki 5 Wodorotlenki 6 Iloczyn rozpuszczalności 7 Chlorki, fluorki, węglany 8 Siarczany 9 Twardość wody 10 Analiza
Bardziej szczegółowoZwiązki nieorganiczne
strona 1/8 Związki nieorganiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Typy związków nieorganicznych: kwasy, zasady, wodorotlenki, dysocjacja jonowa, odczyn roztworu,
Bardziej szczegółowoSUROWCE MINERALNE. Wykład 5
SUROWCE MINERALNE Wykład 5 PROCESY POMAGMOWE Etap pegmatytowy (800-600 0 C) w resztkach pomagmowych składniki krzemianowe przewaŝają jeszcze nad składnikami łatwolotnymi. Obfitość tych ostatnich nadaje
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 1. MAKROSKOPOWE OZNACZANIE MINERAŁÓW I SKAŁ
SPIS TREŚCI Wprowadzenie...9 ROZDZIAŁ 1. MAKROSKOPOWE OZNACZANIE MINERAŁÓW I SKAŁ...11 1.1. Wiadomości wstępne...11 1.2. Systematyka minerałów...13 1.3. Kryształy i układy krystalograficzne...17 1.4. Morfologia
Bardziej szczegółowoIdentyfikacja wybranych kationów i anionów
Identyfikacja wybranych kationów i anionów ZACHOWAĆ SZCZEGÓLNĄ OSTRORZNOŚĆ NIE ZATYKAĆ PROBÓWKI PALCEM Zadanie 1 Celem zadania jest wykrycie jonów Ca 2+ a. Próba z jonami C 2 O 4 ZACHOWAĆ SZCZEGÓLNĄ OSTRORZNOŚĆ
Bardziej szczegółowoIdentyfikacja jonów metali w roztworach wodnych
Identyfikacja jonów metali w roztworach wodnych Podział kationów na grupy analityczne Podstawą podziału kationów na grupy analityczne jest wielkość iloczynu rozpuszczalności poszczególnych soli metali.
Bardziej szczegółowoOtrzymywanie i badanie właściwości chemicznych związków wanadu na różnych stopniach utlenienia.
ĆWICZENIE 6 Otrzymywanie i badanie właściwości chemicznych związków wanadu na różnych stopniach utlenienia. Celem ćwiczenia jest obserwacja barwnych produktów redukcji metawanadanu(v) sodu, NaVO 3 oraz
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE Etap rejonowy rok szkolny 2010/2011 Dane dotyczące ucznia (wypełnia Komisja Konkursowa po rozkodowaniu prac) wylosowany numer uczestnika
Bardziej szczegółowoII Etap rejonowy 28 styczeń 2019 r. Imię i nazwisko ucznia: Czas trwania: 60 minut
XVI Wojewódzki Konkurs z Chemii dla uczniów klas trzecich gimnazjów oraz klas trzecich oddziałów gimnazjalnych prowadzonych w szkołach innego typu województwa świętokrzyskiego w roku szkolnym 2018/2019
Bardziej szczegółowoSUROWCE MINERALNE. Wykład 14
SUROWCE MINERALNE Wykład 14 WYBRANE NIEMETALICZNE SUROWCE MINERALNE surowce krzemionkowe, tj. zasobne w SiO 2, surowce glinowe, glinokrzemianowe i zawierające alkalia, surowce ilaste, surowce wapniowe,
Bardziej szczegółowoPIERWIASTKI RODZIME, STOPY I ZWIĄZKI MIĘDZYMETALICZNE
GROMADA I PIERWIASTKI RODZIME, STOPY I ZWIĄZKI MIĘDZYMETALICZNE Procentowy udział pierwiastków rodzimych w skorupie ziemskiej nie przekracza 0,1 %wag. Najczęstsze z nich, wyłączając składniki atmosfery,
Bardziej szczegółowoNowe możliwości zastosowania kruszyw węglanowych w drogowych nawierzchniach z betonu cementowego oraz w betonach konstrukcyjnych
Nowe możliwości zastosowania kruszyw węglanowych w drogowych nawierzchniach z betonu cementowego oraz w betonach konstrukcyjnych Danuta Bebłacz Instytut Badawczy Dróg i Mostów Piotr Różycki Stowarzyszenie
Bardziej szczegółowoGeochemia krajobrazu. pod redakcją Urszuli Pokojskiej i Renaty Bednarek
Geochemia krajobrazu pod redakcją Urszuli Pokojskiej i Renaty Bednarek SPIS TREŚCI Spis treści Spis treści Przedmowa... 11 CZĘŚĆ 1. WIADOMOŚCI WPROWADZAJĄCE Rozdział I. Elementy chemii ogólnej (Urszula
Bardziej szczegółowoZasady zapisywania wzorów krzemianów
Zasady zapisywania wzorów krzemianów Wzór chemiczny podaje skład chemiczny danego związku Rodzaje wzorów 1. Tlenkowy pokazuje skład ilościowy i jakościowy 2. Koordynacyjny oprócz składu ilościowego i jakościowego
Bardziej szczegółowoFOSFOR. w litosferze. apatyty: Ca 5 (PO 4 ) 3. fluoroapatyty hydroksyapatyty chloroapatyty
FOSFOR FOSFOR w litosferze apatyty: Ca 5 (PO 4 ) 3 F Ca 5 (PO 4 ) 3 OH Ca 5 (PO 4 ) 3 Cl fluoroapatyty hydroksyapatyty chloroapatyty FOSFOR w litosferze apatyty: Ca 5 (PO 4 ) 3 F Ca 5 (PO 4 ) 3 OH Ca 5
Bardziej szczegółowoGeomateriały. minerały, skaly i inne.. Co to jest minerał?
Geomateriały minerały, skaly i inne.. Co to jest minerał? Minerał Nieorganiczny, powstały w naturze, stały materiał o zdefiniowanym, konkretnym składzie chemicznym* i strukturze krystalicznej. *Uwaga:
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE Etap szkolny rok szkolny 2011/2012 wylosowany numer uczestnika konkursu Dane dotyczące ucznia (wypełnia Komisja Konkursowa po rozkodowaniu
Bardziej szczegółowosubstancje rozpuszczalne bądź nierozpuszczalne w wodzie. - Substancje ROZPUSZCZALNE W WODZIE mogą być solami sodowymi lub amonowymi
L OLIMPIADA CHEMICZNA KOMITET GŁÓWNY OLIMPIADY CHEMICZNEJ (Warszawa) ETAP II O L I M P I A D A 1954 50 2003 C H EM I C Z N A Zadanie laboratoryjne W probówkach oznaczonych nr 1-8 znajdują się w stanie
Bardziej szczegółowoLITERATURA: ZAKRES MATERIAŁU OBOWIĄZUJĄCEGO NA ĆWICZENIE:
ĆWICZENIE nr 8 Identyfikacja soli na podstawie właściwości fizykochemicznych. Analiza przeliczeń dotyczących stężeń roztworów, ph mocnych i słabych elektrolitów oraz roztworów buforowych LITERATURA: 1.
Bardziej szczegółowoZadanie laboratoryjne
Chemicznej O L I M P I A D A 1954 50 2003 C H EM I C Z N A Zadanie laboratoryjne Analiza ośmiu stałych substancji ZADANIE W probówkach oznaczonych nr 1-8 znajdują się w stanie stałym badane substancje
Bardziej szczegółowoNikielin NiAs heksagonalny
GROMADA III SIARCZKI I POKREWNE KRUSZCE Minerały należące do tej gromady najczęściej są nieprzezroczyste, charakteryzują się połyskiem metalicznym lub półmetalicznym oraz dużą gęstością. W przypadku makroskopowo
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 1 OZNACZANIE MINERAŁÓW GLEBOTWÓRCZYCH METODĄ ORGANOLEPTYCZNĄ
ĆWICZENIE 1 OZNACZANIE MINERAŁÓW GLEBOTWÓRCZYCH METODĄ ORGANOLEPTYCZNĄ Minerały - pierwiastki lub związki chemiczne o stałym składzie chemicznym i tych samych właściwościach fizycznych. Występują w przyrodzie
Bardziej szczegółowoWojewódzki Konkurs Przedmiotowy z Chemii dla uczniów gimnazjów województwa śląskiego w roku szkolnym 2012/2013
Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z Chemii dla uczniów gimnazjów województwa śląskiego w roku szkolnym 2012/2013 KOD UCZNIA etap: data: czas pracy: szkolny 28 listopada 2012 r. 90 minut Informacje dla ucznia
Bardziej szczegółowoWYKŁAD WSTĘP DO NAUK O ZIEMI. Wokół geologii
Wokół geologii 10.01.2019 - Wojewoda, J., 2019. Czas i Przestrzeń geologiczna. W ramach wystawy izraelskiej artystki Elli Littwitz - "I wody stały się piołunem". Muzeum Współczesne we Wrocławiu, 18:00.
Bardziej szczegółowoScenariusz lekcji chemii w klasie drugiej gimnazjum
mgr Sylwia Pięta nauczyciel chemii i matematyki Zespół Szkół z Oddziałami Sportowymi nr 1 61-638 Poznań, Os. Pod Lipami 106 Cele lekcji Temat lekcji: Poznajemy sole Formy pracy: Metody pracy: Scenariusz
Bardziej szczegółowoSole. 2. Zaznacz reszty kwasowe w poniższych solach oraz wartościowości reszt kwasowych: CaBr 2 Na 2 SO 4
Sole 1. Podkreśl poprawne uzupełnienia zdań: Sole to związki, które dysocjują w wodzie na kationy/aniony metali oraz kationy/ aniony reszt kwasowych. W temperaturze pokojowej mają stały/ ciekły stan skupienia
Bardziej szczegółowoTlen. Występowanie i odmiany alotropowe Otrzymywanie tlenu Właściwości fizyczne i chemiczne Związki tlenu tlenki, nadtlenki i ponadtlenki
Tlen Występowanie i odmiany alotropowe Otrzymywanie tlenu Właściwości fizyczne i chemiczne Związki tlenu tlenki, nadtlenki i ponadtlenki Ogólna charakterystyka tlenowców Tlenowce: obejmują pierwiastki
Bardziej szczegółowoIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2010/2011. ETAP I r. Godz Zadanie 1
III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2010/2011 KOPKCh ETAP I 22.10.2010 r. Godz. 10.00-12.00 Zadanie 1 1. Jon Al 3+ zbudowany jest z 14 neutronów oraz z: a) 16 protonów i 13 elektronów b) 10 protonów i 13
Bardziej szczegółowoRozdział 23 - Okazy z barytem
Rozdział 23 - Okazy z barytem Okaz 1 - MCh/P/11445 - Nacieki barytowo-markasytowe 4-1-2: Próbka z Trzebionki, rejon szybiku nr 36, strefa tektoniczna. Skupienia markasytu przypominające nacieki (ziegenbart),
Bardziej szczegółowoNiemetaliczne materiały konstrukcyjne pochodzenia mineralnego
CHEMIA A SPOŁECZEŃSTWO Niemetaliczne materiały konstrukcyjne pochodzenia mineralnego Marek Kwiatkowski Zakład Dydaktyki Chemii Wydział Chemii UG ul. Sobieskiego 18, 80-952 Gdańsk tel. (058) 3450 462 e-mail:
Bardziej szczegółowoKONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII
Pieczęć KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII dla uczniów gimnazjów województwa lubuskiego 26 stycznia 2012 r. zawody II stopnia (rejonowe) Witamy Cię na drugim etapie Konkursu Chemicznego. Przed przystąpieniem
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1: Elementy analizy jakościowej
Ćwiczenie 1: Elementy analizy jakościowej Analiza chemiczna stanowi zbiór metod stosowanych w celu ustalenia składu jakościowego i ilościowego substancji. Wśród metod analitycznych możemy wyróżnić: 1)
Bardziej szczegółowoWodorotlenki O O O O. I n. I. Wiadomości ogólne o wodorotlenkach.
Wodorotlenki I. Wiadomości ogólne o wodorotlenkach. Wodorotlenki są to związki chemiczne zbudowane z atomu metalu i grupy wodorotlenowej. Wzór ogólny wodorotlenków: wartościowość metalu M n ( ) grupa wodorotlenowa
Bardziej szczegółowoSKAŁY NATURALNE SKUPISKA MINERAŁÓW JEDNORODNYCH LUB RÓŻNORODNYCH KALSYFIKACJA SKAŁ ZE WZGLĘDU NA ICH GENEZĘ
SKAŁY NATURALNE SKUPISKA MINERAŁÓW JEDNORODNYCH LUB RÓŻNORODNYCH KALSYFIKACJA SKAŁ ZE WZGLĘDU NA ICH GENEZĘ MAGMOWE POWSTAJĄCE Z KRYSTALIZACJI MAGMY, LAWY I SUBSTANCJI IM TOWARZYSZĄCYCH OSADOWE POWSTAJĄCE
Bardziej szczegółowoKwarc. Plagioklaz. Skaleń potasowy. % objętości. Oliwin. Piroksen. Amfibol. Biotyt. 700 C 0 Wzrost temperatury krystalizacji
% objętości % SiO 2 70 65 56 48 44 40 Żyłowa Aplit Lamprofiry Diabaz Wylewna Ryolit Dacyt Andezyt Bazalt Pikryty Glebinowa Muskowit Granit Granodioryt Dioryt Gabro Perydotyt Perydotyt (dunit) 80 60 40
Bardziej szczegółowoSUROWCE I RECYKLING. Wykład 4
SUROWCE I RECYKLING Wykład 4 Minerały główne skał magmowych Kwarc SiO 2 Skalenie ortoklaz K[AlSi 3 O 8 ] albit Na[AlSi 3 O 8 ] anortyt - Ca[Al 2 Si 2 O 8 ] Miki muskowit KAl 2 [(OH,F) 2 AlSi 3 O 10 ] biotyt
Bardziej szczegółowoCHEMIA BUDOWLANA ĆWICZENIE NR 1
CHEMIA BUDOWLANA ĆWICZENIE NR 1 PODSTAWY CHEMICZNEJ ANALIZY JAKOŚCIOWEJ ANALIZA IDENTYFIKACYJNA WYBRANYCH KATIONÓW WSTĘP TEORETYCZNY Znajomość składu chemicznego materiałów daje informacje o tym jaki to
Bardziej szczegółowoPiotr Chojnacki. Geochemia Ołowiu
Piotr Chojnacki Wrocław dn. 6 czerwca 2005 roku Geochemia Ołowiu Piotr Chojnacki Astronomowie uważają, że dzieje Wszechświata zaczęły się od punktu w nieskończenie wielkiej temperaturze, gęstości i ciśnieniu.
Bardziej szczegółowoRozdział 4 - Blendy warstwowane
Rozdział 4 - Blendy warstwowane Okaz 1 - MCh/P/11302 - Blenda warstwowana z galeną - 1-1-3: Próbka z II horyzontu rudnego, Trzebionka, rejon szybiku nr 29, część południowa. Blenda warstwowana ze skupieniami
Bardziej szczegółowoCzęść I. TEST WYBORU 18 punktów
Część I TEST WYBORU 18 punktów Test zawiera zadania, w których podano propozycje czterech odpowiedzi: A), B), C), D). Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa. Prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X. W razie
Bardziej szczegółowoAlotropia pierwiastków
Alotropia pierwiastków Zjawisko alotropii pierwiastków jak i polimorfizm czy izomorfizm bezpośrednio związane są z budową substancji chemicznych. Można powiedzieć, że w pewnym sensie zależą od struktur
Bardziej szczegółowowodny roztwór chlorku cyny (SnCl 2 ) stężony kwas solny (HCl), dwie elektrody: pręcik cynowy i gwóźdź stalowy, źródło prądu stałego (zasilacz).
21.03.2018 Do doświadczenia użyto: wodny roztwór chlorku cyny (SnCl 2 ) stężony kwas solny (HCl), dwie elektrody: pręcik cynowy i gwóźdź stalowy, źródło prądu stałego (zasilacz). Do naczynia wlano roztwór
Bardziej szczegółowoprawo czynników ograniczających Justus von Liebig
prawo czynników ograniczających Justus von Liebig.. względne znaczenie jakiegoś czynnika ograniczającego jest tym większe, im bardziej dany czynnik, w porównaniu z innymi stanowi minimum. FOSFOR FOSFOR
Bardziej szczegółowoNazwy pierwiastków: ...
Zadanie 1. [ 3 pkt.] Na podstawie podanych informacji ustal nazwy pierwiastków X, Y, Z i zapisz je we wskazanych miejscach. I. Atom pierwiastka X w reakcjach chemicznych może tworzyć jon zawierający 20
Bardziej szczegółowoREAKCJE CHARAKTERYSTYCZNE KATIONÓW I ANIONÓW
REAKCJE CHARAKTERYSTYCZNE KATIONÓW I ANIONÓW WSTĘP TEORETYCZNY Celem ćwiczeń jest zapoznanie się z wybranymi reakcjami charakterystycznymi kationów i anionów w roztworach wodnych. W analizie chemicznej
Bardziej szczegółowopierwiastek lub związek chemiczny, jaki występuje w przyrodzie w naturalnej postaci.
MINERAŁY I SKAŁY MINERAŁY Minerał - pierwiastek lub związek chemiczny, jaki występuje w przyrodzie w naturalnej postaci. Jest najmniejszym (w sensie geologicznym) elementem skorupy ziemskiej, wytworzonym
Bardziej szczegółowoRozdział 6 - Ruda ziemista, blendy ziemiste oraz skorupowe
Rozdział 6 - Ruda ziemista, blendy ziemiste oraz skorupowe Okaz 1 - MCh/P/11322 - Ruda ziemista - 1-4-14: Próbka z III horyzontu rudnego, Trzebionka, część centralna ciała rudnego. Kontakt blendy ziemistej
Bardziej szczegółowoWIETRZENIE. Rozpuszczanie polega na łączeniu się minerałów z wodą i doprowadzeniu ich do roztworu. Tego typu wietrzeniu ulegają głównie sole.
WIETRZENIE Wietrzenie to proces prowadzący do rozpadu lub rozkładu skały RODZAJE WIETRZENIA WIETRZENIE FIZYCZNE = MECHANICZNE v INSOLACJA v ZAMRÓZ (MROZOWE) v SKAŁ ILASTYCH v SOLNE WIETRZENIE CHEMICZNE
Bardziej szczegółowoMagnez. Wagowy udział pierwiastków w masie Ziemi. Wagowy udział pierwiastków w masie skorupy ziemskiej
WAPŃ Magnez 100% 80% inne
Bardziej szczegółowoKWASY I WODOROTLENKI. 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to:
KWASY I WODOROTLENKI 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to: 1. kwas siarkowy (IV), kwas siarkowy (VI), kwas azotowy, 2. kwas siarkowy (VI), kwas siarkowy (IV), kwas azotowy (V), 3. kwas siarkowodorowy,
Bardziej szczegółowo... A. kwas siarkowodorowy B. kwas siarkowy (IV) C. kwas siarkowy (VI)
1. (2pkt) Uzupełnij zdania, zaznaczając odpowiedzi wybrane spośród A - H, tak aby zdania były prawdziwe. Po rozpuszczeniu w wodzie tlenku fosforu (V) powstanie A/B. Roztwór tej substancji zabarwi oranż
Bardziej szczegółowoTest kompetencji z chemii do liceum. Grupa A.
Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A. 1. Atomy to: A- niepodzielne cząstki pierwiastka B- ujemne cząstki materii C- dodatnie cząstki materii D- najmniejsze cząstki pierwiastka, zachowujące jego
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Bardziej szczegółowoasfaltowych warstw ścieralnych Dr inż. Bartłomiej Grzesik
Przeobrażenia P b ż i mineralne i l w kruszywach k h naturalnych w kwaśnym środowisku asfaltowych warstw ścieralnych Dr inż. Bartłomiej Grzesik Geneza podjętej problematyki Darłowo Zieluń Żuromin Siemiątkowo
Bardziej szczegółowoReakcje chemiczne. Typ reakcji Schemat Przykłady Reakcja syntezy
Reakcje chemiczne Literatura: L. Jones, P. Atkins Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje. Lesław Huppenthal, Alicja Kościelecka, Zbigniew Wojtczak Chemia ogólna i analityczna dla studentów biologii.
Bardziej szczegółowoPODSTAWY CHEMII ANALITYCZNEJ. Wykład 11 Wstęp do Analizy Jakościowej
PODSTAWY CHEMII ANALITYCZNEJ Wykład 11 Wstęp do Analizy Jakościowej 1 PRÓBA i PRÓBKA PRÓBKA PRÓBA Obserwacja Co widzę? Przedmiot analizy ciało stałe, ciecz, gaz, roztwór, sól, minerał, nawóz Czynność:
Bardziej szczegółowog % ,3%
PODSTAWOWE PRAWA I POJĘCIA CHEMICZNE. STECHIOMETRIA 1. Obliczyć ile moli stanowi: a) 2,5 g Na; b) 54 g Cl 2 ; c) 16,5 g N 2 O 5 ; d) 160 g CuSO 4 5H 2 O? 2. Jaka jest masa: a) 2,4 mola Na; b) 0,25 mola
Bardziej szczegółowoAnaliza anionów nieorganicznych (Cl, Br, I, F, S 2 O 3, PO 4,CO 3
ĆWICZENIE 12 Analiza anionów nieorganicznych (Cl, Br, I, F, S 2 O 3, PO 4 3,CO 3, SCN, CH 3 COO, C 2 O 4 ) 1. Zakres materiału Pojęcia: Podział anionów na grupy analityczne, sposoby wykrywania anionów;
Bardziej szczegółowoStechiometria w roztworach. Woda jako rozpuszczalnik
Stechiometria w roztworach Woda jako rozpuszczalnik Właściwości wody - budowa cząsteczki kątowa - wiązania O-H O H kowalencyjne - cząsteczka polarna δ + H 2δ O 105 H δ + Rozpuszczanie + oddziaływanie polarnych
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW. Eliminacje szkolne I stopień
POUFNE Pieczątka szkoły 9 listopada 2015 r. Imię Czas pracy 60 minut Nazwisko KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 Eliminacje szkolne I stopień Informacje: 1. Przeczytaj uważnie
Bardziej szczegółowoPrzykłady ważniejszych minerałów występujących w skorupie ziemskiej
Powtórzenie materiału do sprawdzianu skały i minerały I. Minerały i skały 1. Minerały - pierwiastki w stanie wolnym lub związki chemiczne, które występują przyrodzie i powstały w wyniku naturalnych procesów
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW DOTYCHCZASOWYCH GIMNAZJÓW 2017/2018. Eliminacje szkolne
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW DOTYCHCZASOWYCH GIMNAZJÓW 2017/2018 Eliminacje szkolne Podczas rozwiązywania zadań
Bardziej szczegółowoXIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016
XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego II Etap - 18 stycznia 2016 Nazwisko i imię ucznia: Liczba uzyskanych punktów: Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj
Bardziej szczegółowoPiotr Chojnacki 1. Cel: Celem ćwiczenia jest wykrycie jonu Cl -- za pomocą reakcji charakterystycznych.
SPRAWOZDANIE: REAKCJE CHARAKTERYSTYCZNE WYBRANYCH ANIONÓW. Imię Nazwisko Klasa Data Uwagi prowadzącego 1.Wykrywanie obecności jonu chlorkowego Cl - : Cel: Celem ćwiczenia jest wykrycie jonu Cl -- za pomocą
Bardziej szczegółowoLitowce i berylowce- lekcja powtórzeniowa, doświadczalna.
Doświadczenie 1 Tytuł: Badanie właściwości sodu Odczynnik: Sód metaliczny Szkiełko zegarkowe Metal lekki o srebrzystej barwie Ma metaliczny połysk Jest bardzo miękki, można kroić go nożem Inne właściwości
Bardziej szczegółowo