Uniwersalny harmonogram kredytowy

Transkrypt

1 2008 Uniwersalny harmonogram kredytowy Sposoby spłaty i efektywny koszt kredytu Część II warsztatów komputerowych poświęcona tworzeniu dynamicznego harmonogramu kredytowego umożliwiającego porównanie sposobów spłaty kredytu i ustalenie efektywnego kosztu kredytu z uwzględnieniem oszczędności podatkowych stanowiącego koszt kapitału przedsiębiorstwa. Jan Kaczmarzyk Akademia Ekonomiczna

2 2 Harmonogramy kredytowe Arkusz kalkulacyjny jest doskonałym narzędziem do przeprowadzania kalkulacji spłaty kredytu bankowego. Umiejętność samodzielnego ustalenia faktycznych obciążeń z tytułu kredytu przez kredytobiorcę pozwala na sprawne porównywanie ofert wielu kredytodawców. Z punktu widzenia gospodarstw domowych najbardziej istotnym elementem kredytu jest rata kredytu obejmująca ratę kapitałową i odsetki. Ponadto ważne są wszelkie opłaty związane z udzieleniem kredytu w postaci prowizji i opłat. Z punktu widzenia przedsiębiorstw bardzo istotnym aspektem jest, dodatkowo, ustalenie efektywnego kosztu kredytu w postaci stopy procentowej z uwzględnieniem prowizji, opłat i oszczędności podatkowych czyli osłony podatkowej z tytułu kosztów finansowych zmniejszających podstawę opodatkowania. Efektywny koszt kredytu w postaci stopy procentowej uwzględniającej wszelkie płatności z tytułu kredytu pozwala przedsiębiorstwu ustalić faktyczny koszt kapitału obcego i zestawienie go z innymi źródłami finansowania. nsowania. Przyjmując kryterium sposobu spłaty kredytu bankowego można wyróżnić: kredyt o równych ratach kapitałowych płatności związane z obsługą kredytu maleją w kolejnych podokresach. Kredytobiorca zwraca w każdym z podokresów równą część pozyskanego kapitału oraz odsetki naliczone od salda początkowego w danym podokresie. kredyt o równych ratach kredytu płatności związane z obsługą kredytu są równe w kolejnych podokresach. okresach. Kredytobiorca zwraca w każdym z podokresów coraz większą część pozyskanego kapitału oraz odsetki naliczone od salda początkowego w danym podokresie. 1. Równe raty kapitałowe Utworzenie harmonogramu kredytu należy rozpocząć od wydzielenia obszaru wprowadzania danych i obszaru harmonogramu kredytu. W obszarze wprowadzania danych powinny się znaleźć następujące elementy: kwota, oprocentowanie oraz liczba rat kredytu stanowiące zmienne wejściowe harmonogramu kredytowego (Rys.X.1).. Użytkownik może posłużyć się narzędziem sprawdzanie poprawności danych, aby umożliwić odbiorcom arkusza poprawne wprowadzanie danych i unikanie błędów związanych chociażby, z niezgodnością podokresu stopy procentowej ej z podokresem spłaty kredytu. R.X.1 Obszar danych harmonogramu kredytowego Wartości komórek z obszaru B3:B5 mogą posłużyć jako nazwy zmiennych wejściowych zlokalizowanych w obszarze C3:C5. Możliwe jest automatyczne nadanie nazw po uprzednim zaznaczeniu obszaru B3:C5 obejmującego zarówno komórki zawierające potencjalne nazwy, jak i komórki stanowiące zmienne wejściowe. Po prawidłowym zaznaczeniu wystarczy użyć polecenia Wstaw/Nazwa/Utwórz a następnie w oknie dialogowym wybrać opcję Lewa Kolumna (Rys.X.2). R.X.2 Utworzenie nazw komórek zawierających nazwy zmiennych wejściowych Utworzone nazwy różnią się od wartości komórek na podstawie, których zostały utworzone. W miejsce odstępów wstawione zostały symbole _. Użytkownik zamiast adresów komórek, może używać nazw: kwota_kredytu, oprocentowanie,, liczba_rat podczas konstruowania harmonogramu kredytowego. Niezależnie od przyjętego sposobu spłaty kredytu, tabela zawierająca harmonogram będzie się składała z następujących elementów: lp., salda początkowego, raty kapitałowej, odsetek i raty kredytu. Tabela harmonogramu kredytowego powinna być poszerzona o dodatkową kolumnę pomocniczą, która pozwoli na stworzenie harmonogramu kredytu, automatycznie dostosowującego się do podanej w danych liczby rat. Kolumna pomocnicza powinna zawierać numerację płatności z tytułu kredytu, jednocześnie determinując maksymalną ich

3 3 liczbę. Przykładowo dla utworzenia harmonogramu spłaty kredytu hipotecznego zaciągniętego na 30 lat, potrzebna będzie kolumna pomocnicza zawierająca numery płatności z przedziału <1,360> (Rys.X.3). R.X.3 Tabela a harmonogramu kredytowego wraz z kolumną pomocniczą Kolumna Lp. powinna zawierać liczby z przedziału zdeterminowanego przez liczbę rat podaną w obszarze danych. W kolumnie Lp. można użyć funkcji logicznej =jeżeli(), która sprawdzi czy wartość komórki w kolumnie Pomocnicza jest mniejsza bądź równa liczbie rat wprowadzonej przez użytkownika w obszarze danych a następnie pobierze wartość odpowiedniej komórki z kolumny Pomocnicza lub wstawi "" (tzw. NIC). Efektem będzie dynamicznie zmieniająca się na podstawie liczby rat kolumna Lp.. Po poprawnym wprowadzeniu formuły kolumna Pomocnicza może zostać ukryta lub odpowiednio sformatowana (Rys.X.4). R.X.4 Dynamiczna kolumna Lp.. Saldo początkowe w pierwszym podokresie będzie zawsze równe kwocie udzielonego kredytu. W następnych podokresach saldo początkowe będzie równe saldu początkowemu w poprzednim podokresie pomniejszonemu o kwotę raty kapitałowej w poprzednim podokresie. Przy tworzeniu formuł warto skorzystać z funkcji logicznej =jeżeli() sprawdzającej czy w kolumnie Lp. jest komórka zawierająca numer danego podokresu czy komórka zawierająca "". Użycie funkcji logicznej zapewni dynamiczny charakter kolumnie Saldo początkowe. R.X.5 Kolumna Saldo początkowe. Uzupełnienie następnych kolumn powinno być podobnie jak w przypadku padku kolumny Saldo początkowe zdeterminowane obecnością wartości w kolumnie Lp. dla zachowania dynamicznego charakteru harmonogramu kredytowego. W zależności od przyjętego przez użytkownika modelu spłaty kredytu inne będą formuły obliczeniowe stosowane dla raty kapitałowej i raty kredytu. W przypadku spłaty kredytu w równych ratach kapitałowych, ustalenie raty kapitałowej polega na podzieleniu kwoty udzielonego kredytu przez liczbę rat. Odsetki

4 4 naliczane są zawsze na podstawie salda początkowego w danym podokresie przemnożonego przez oprocentowanie w danym podokresie. Rata kredytu, w przypadku równych rat kapitałowych, będzie sumą raty kapitałowej i odsetek naliczonych w danym podokresie (Rys.X.6). R.X.6 Ustalenie płatności z tytułu spłaty kredytu w równych ratach kapitałowych. Tabela harmonogramu kredytowego powinna zostać odpowiednio sformatowana a raty kapitałowe i odsetki zilustrowane odpowiednim typem wykresu. Kolumnom zawierającym kwoty pieniężne należy ustawić format walutowy lub księgowy. Można wyodrębnić innym kolorem tła raty kapitałowe i odsetki, ponieważ zawierają one najistotniejsze informacje z punktu widzenia kredytobiorcy. R.X.7 Zmiana formatu arkusza Raty kapitałowe i odsetki powinno się przedstawić na wykresie. Arkusz kalkulacyjny pozwala na szybkie i sprawne tworzenie wykresów przy stosowaniu się do określonych zasad związanych z tworzeniem wykresów. W przypadku utworzonego harmonogramu kredytu należy zaznaczyć obszar obejmujący raty kapitałowe i odsetki wraz z nagłówkiem znajdującym się ponad nimi a następnie uruchomić kreator wykresów. W przypadku poprawnie zaznaczonych danych, w kreatorze wykresów można ograniczyć swoje działania do wybrania skumulowanego wykresu kolumnowego i naciśnięcia przycisku zakończ (Rys.X.8). R.X.8 Wykres rat kapitałowych i odsetek

5 5 2. Równe raty kredytu Wykonanie arkusza zawierającego harmonogram kredytu o równych ratach kredytu można wykonać w oparciu o poprzednio wykonany harmonogram kredytu o równych ratach kapitałowych. Harmonogram kredytu o równych ratach kredytu będzie różnił się wyłącznie sposobem ustalania rata kapitałowej i raty kredytu (stanowiącej ratę kapitałową i odsetki). W przypadku spłaty w równych ratach kapitałowych punktem wyjścia było ustalenie równej raty kapitałowej a następnie po naliczeniu odsetek - raty kredytu. W przypadku spłaty w równych ratach kredytu należy ustalić równą płatność korzystając ze wzoru na wartość bieżącą renty płatnej z dołu, a następnie ratę kapitałową poprzez odjęcie odsetek od raty kredytu. Tworzenie arkusza należy rozpocząć od sporządzenia kopii harmonogramu kredytu opisanego wcześniej i usunięcia formuł służących do obliczania raty kapitałowej i raty kredytu (Rys.X.9). R.X.9 Kopia harmonogramu o równych ratach kapitałowych zawierająca elementy wspólne dla każdego z harmonogramów Obszar danych dla łatwiejszego operowania arkuszem, należy poszerzyć o komórkę zawierającą równą ratę kredytu. Można wykorzystać przekształcenie wzoru na wartość bieżącą renty płatnej z dołu: 1 1 Gdzie (w przypadku kredytu o równych ratach kredytu): PV D kwota udzielonego kredytu, R równa rata kredytu, r oprocentowanie kredytu n liczba podokresów spłaty W arkuszu kalkulacyjnym można zamiast wzoru z matematyki finansowej, zastosować funkcję =pmt(), która pozwala na ustalenie regularnej płatności po wprowadzeniu odpowiednich informacji jako argumentów funkcji (Rys.X.10). R.X.10 Ustalenie równej raty kredytu na podstawie danych. Komórce C6 można nadać nazwę Równa_rata_kredytu poleceniem Utwórz, dzięki czemu łatwiej będzie korzystać z wartości komórki w innych formułach arkusza (Rys.X.11).

6 6 R.X.11 Nadanie nazwy komórce zawierającą wartość równej raty kredytu. Po ustaleniu równej raty kredytu można przystąpić do zaktualizowania harmonogramu kredytu. Pierwszym krokiem będzie wprowadzenie wartości równej raty kredytu do ostatniej kolumny harmonogramu. Następnie opierając się na założeniu, że ustalona wcześniej równa rata kredytu zawiera ratę kapitałową i odsetki, można ustalić ratę kapitałową jako różnicę raty kredytu i odsetek (Rys.X.12) R.X.12 Formuły obliczeniowe dla raty kredytu i raty kapitałowej. 3. Uniwersalny harmonogram spłaty Z punktu widzenia kredytobiorcy bardzo istotnym aspektem harmonogramu kredytowego jest jego uniwersalność. Istotnym ułatwieniem byłoby utworzenie uniwersalnego arkusza zawierającego możliwość wyboru sposobu spłaty kredytu dla tych samych danych. Wybór może odbywać się poprzez wpisanie odpowiedniej wartości w komórce znajdującej się w obszarze danych. Ponownie możemy wykorzystać jeden z utworzonych wcześniej harmonogramów kredytowych (najlepiej harmonogram kredytu o równych ratach kredytu, który zawiera formułę obliczającą równą ratę kredytu pozbawiony formuł obliczeniowych dotyczących wartości raty kapitałowej i raty kredytu). W obszarze danych należy dołożyć komórkę o nazwie Typ_kredytu, w której użytkownik będzie dokonywał wyboru pomiędzy sposobem spłaty kredytu, wprowadzając odpowiednią wartość (Rys.X.13). R.X.13 Komórka umożliwiająca wybór typu spłaty kredytu.

7 7 Formuła obliczeniowa służąca do kalkulacji raty kapitałowej i raty kredytu powinna dokonywać odpowiednich obliczeń w zależności od wartości komórki Typ_kredytu. Odpowiednim narzędziem będzie funkcja logiczna =jeżeli(), która sprawdzi wartość komórki Typ_kredytu a następnie wykona odpowiednie obliczenia. Jeżeli wartość komórki Typ_kredytu wyniesie 1, funkcje logiczne zastosowane dla raty kapitałowej i raty kredytu wykonają obliczenia typowe dla spłaty kredytu w równych ratach kapitałowych (rata kapitałowa będzie równa kwocie kredytu podzielonej przez liczbę podokresów spłaty kredytu a rata kredytu będzie stanowiła sumę raty kapitałowej i odsetek), w przeciwnym przypadku funkcje logiczne wykonają obliczenia typowe dla spłaty kredytu w równych ratach kredytu (wartość raty kredytu zostanie ustalona przy użyciu funkcji =pmt() a rata kapitałowa zostanie ustalona jako różnica raty kredytu i odsetek)(rys.x.14). R.X.14 Formuły logiczne umożliwiające wybór sposobu spłaty kredytu. 4. Efektywny koszt kredytu Ustalenie efektywnego kosztu kredytu polega na ustaleniu stopy procentowej uwzględniającej nominalne oprocentowanie kredytu stosowane do naliczania odsetek, wszelkie dodatkowe prowizje i opłaty związane z udzieleniem kredytu oraz oszczędności podatkowe wynikające z obniżenia podstawy opodatkowania w wyniku powstania w przedsiębiorstwie kosztów finansowych. Kluczem do ustalenia efektywnego kosztu kredytu jest rozpisanie kredytu na wpływy i wydatki z tytułu kredytu ze szczególnym uwzględnieniem oszczędności podatkowych jako teoretycznego wpływu z tytułu kredytu. Uniwersalny harmonogram kredytowy należy poszerzyć o tabelę opłat dodatkowych związanych z udzieleniem kredytu oraz komórkę umożliwiającą wprowadzenie stawki podatku dochodowego płaconego przez przedsiębiorstwo (Rys.X.15). R.X.15 Tabela opłat dodatkowych Komórkom D15 i C17 można nadać nazwy, odpowiednio Opłaty i Podatek. Następnie należy przystąpić do utworzenia dynamicznej tabeli wpływów i wydatków z tytułu kredytu o konstrukcji podobnej do tabeli zawierającej harmonogram kredytu. Podobnie jak w przypadku harmonogramu kredytu tabela powinna zawierać dynamiczną kolumnę Lp. oraz rozpoczynać się od podokresu o numerze 0. Podokres 0 będzie oznaczał okres przed spłatą kredytu, w którym bank udziela kredytu a klient ponosi określone opłaty związane z udzieleniem kredytu. Tabela powinna zawierać następujące kolumny: Pomocnicza, Lp., Wpływy, Wydatki, Wydatki stanowiące KUP, Oszczędności podatkowe, Przepływy (Rys.X.16).

8 8 R.X.16 Tabela wpływów i wydatków z tytułu kredytu. W tworzonym harmonogramie kredytu można założyć, że jedynym wpływem z tytułu kredytu jest kwota kredytu. Warto jednak zaznaczyć, że banki mogą udzielać kredytów w transzach. W takiej sytuacji należałoby uwzględnić kilka wpływów z tytułu kredytu o łącznej wartości równej kwocie kredytu. Wydatkami z tytułu kredytu będą wszelkie opłaty i prowizje związane z udzieleniem kredytu w okresie 0 i raty kredytu w pozostałych okresach (R.X.17). R.X.17 Wpływy i wydatki z tytułu kredytu. Oszczędności podatkowe są zmniejszeniami podstawy opodatkowania wywołanymi pojawieniem się kosztów uzyskana przychodu. Wartość oszczędności podatkowych ustala się jako iloczyn stawki podatku dochodowego płaconego przez przedsiębiorcę i powstałego kosztu uzyskania przychodu. W tworzonym harmonogramie kredytu zakładamy, że koszty uzyskania przychodu stanowią odsetki oraz prowizje i opłaty związane z udzieleniem kredytu (R.X.18). R.X.18 Ustalenie KUP i kalkulacja oszczędności podatkowych. Przepływy pieniężne netto, które pojawią się w przedsiębiorstwie z tytułu kredytu uwzględniające oszczędności podatkowe należy obliczyć jako różnica pomiędzy wpływami i wydatkami powiększona o oszczędności podatkowe (Rys.X.18).

9 9 R.X.19 Przepływy pieniężne netto z uwzględnieniem oszczędności podatkowych. Efektywny koszt kredytu ustala się obliczając wewnętrzną stopę zwrotu (IRR) dla przepływów pieniężnych netto z tytułu kredytu. Funkcja =IRR() należąca do kategorii funkcji finansowych pozwala obliczyć wewnętrzną stopę zwrotu na drodze interpolacji liniowej. W przypadku kredytu duża liczba podokresów może spowodować konieczność podania przybliżonej wartości wewnętrznej stopy zwrotu, którą będzie nominalne oprocentowanie kredytu (R.X.20). R.X.20 Efektywny koszt kredytu