Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z chemii dla klasy 3 gimnazjum

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z chemii dla klasy 3 gimnazjum

2 I. KWASY I ZASADY I SEMESTR Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: - podaje definicję kwasów jako związków -definiuje kwasy jako produkty reakcji - analizuje wzory poznanych - rysuje wzory strukturalne kwasów: HCI, H 2 SO 4, chemicznych zbudowanych z atomu tlenków kwasowych z wodą kwasów i zapisuje wzór ogólny HNO 3 H 2 CO 3,H 3 PO 4,H 2 S (atomów)wodoru i reszty kwasowej -zapisuje równania reakcji - podaje sposób otrzmywania - zapisuje równania reakcji ilustrujące powstawanie - wymienia pierwiastki wchodzące w skład otrzymywania trzech dowolnych czterech dowolnych kwasów i kwaśnych deszczy"; poznanych na lekcjach kwasów kwasów tlenowych w reakcji tlenków zapisuje odpowiednie równania - rozwiązuje chemografy typu: -wie co to jest skala ph kwasowych z wodą reakcji S -> SO2 -> H2SO3; P4->P4O10->H3PO4, - określa pojęcia: elektrolit i nieelektrolit - podaje przykłady kwasów - rysuje wzory strukturalne C -> CO2 -> H2CO3; Ca -> CaO -> Ca(OH)2, - opisuje zastosowanie kwasów tlenowych i beztlenowych kwasów: H 2 S, H 2 CO 3 zapisuje odpowiednie równania reakcji, - opisuje właściwości stężonych kwasów: - podaje wzory i nazwy kwasów: - zapisuje równanie reakcji dobierając brakujące reagenty siarkowego(vi), solnego i azotowego(v) HCI, H 2 SO 4, HNO 3 dysocjacji jonowej dla dowolnego - projektuje odpowiedni zestaw do badania oraz sposób bezpiecznej pracy z nimi H 2 CO 3,H 3 PO 4,H 2 S opisuje ich kwasu przewodnictwa kwasów i zasad - wymienia tlenki kwasowe, podaje ich zastosowanie - ze zbioru kationów wodorowych - wyjaśnia proces dysocjacji na ogólnych wzory - wyjaśnia pojęcie kwaśne deszcze" i anionów reszt kwasowych wzorach kwasów i zasad - zapisuje wzory sumaryczne i podaje i opisuje, jaki wpływ mają na (modeli, - projektuje eksperyment pozwalający nazwy kwasów: HCI, H 2 SO 4, HNO 3, środowisko rysunków lub zapisów słownych) rozróżnić kwas, wodę oraz zasadę H 2 CO 3,H 3 PO 4 - wymienia kilka poznanych buduje modele lub zapisuje wzory i przeprowadza go, dobierając - definiuje pojęcia: wskaźnik, dysocjacja elektrolitów i nieelektrolitów cząsteczek kwasów; odpowiednie wskaźniki elektrolityczna, jon, kation, anion, - zapisuje wzory strukturalne - wyjaśnia, które tlenki są - zapisuje równania reakcji otrzymywania higroskopijność kwasów odpowiedzialne za powstawanie kwasu fosforowego(v) i węglowego - wymienia 2 rodzaje wskaźników oraz określa HCI, H 2 SO 4, HNO 3 ; kwaśnych opadów"; - zapisuje równania reakcji otrzymywania ich barwy dla roztworów kwasów i zasad - wskazuje podobieństwa w budowie - bada odczyn różnych substancji zasad KOH, Ca(OH)2 w reakcji metali - opisuje właściwości i zastosowania kwasów kwasów stosowanych w życiu codziennym z wodą i odpowiednich tlenków chlorowodorowego, azotowego (V) i siarkowego - wyjaśnia, dlaczego kwasów nie - określa za pomocą wskaźników z wodą (VI) można pozostawiać w naczyniach ph różnych roztworów - proponuje eksperyment pozwalający - wyjaśnia pojęcie zasada i wodorotlenek otwartych; - opisuje proces dysocjacji zmienić odczyn roztworu - zapisuje wzory i podaje nazwy zasad: potasowej - zapisuje przebieg dysocjacji poznanych - przeprowadza reakcję zobojętniania, i sodowej jonowej kwasów zasad odpowiednimi równaniami zapisuje równanie reakcji cząsteczkowe - podaje wzory sumaryczne, strukturalne i nazwy - podaje nazwy anionów wszystkich reakcji i odczytuje je i jonowe wodorotlenków poznanych na lekcjach kwasów; -podaje dwa sposoby otrzymania -proponuje sposób neutralizacji poznanych na lekcjach - wskazuje resztę kwasową i poda jej zasady sodowej i zapisuje je kwaśnych roztworów przed ich - wymienia rodzaje odczynów wartościowość odpowiednimi likwidacją roztworów i opisuje jak można je rozróżnić, - podaje równaniami reakcji -planuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie -stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się ze zastosowanie skali ph -zapisuje wzór ogólny wartości ph produktów używanych w codziennym stężonymi zasadami - zapisuje wzory wybranych -definiuje zasadę na podstawie dysocjacji wodorotlenków i wymienia ich wodorotlenków życiu

3 2

4 elektrolitycznej zastosowanie; -określa odczyn roztworu na - podaje wartościowość grupy wodorotlenowej - podaje, z jakich jonów są podstawie znajomości jonów zbudowane zasady i wodorotlenki obecnych w badanym roztworze - zapisuje symbolami kation metalu i anion wodorotlenkowy -pisze równania reakcji tlenków z wodą, metali z wodą - opisuje właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń: zna kilka wskaźników służących do identyfikacji wodorotlenków i kwasów wie, jak zmienia się charakter chemiczny tlenków metali wraz ze wzrostem liczby atomowej metalu zna pojęcie alkaliów zna przykłady wodorotlenków metali ciężkich przedstawia metody przemysłowe otrzymywania poznanych kwasów II. SOLE Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: -wymienia przykłady soli znane z życia -Opisuje znaczenie soli kamiennej -opisuje znaczenie różnych soli - zna wzór ogólny soli i umie napisać wzór codziennego w życiu człowieka; w gospodarce człowieka chemiczny wybranej soli - podaje zastosowanie soli kamiennej - podaje przykłady występowania soli - zapisuje wzory soli na podstawie - projektuje eksperyment pozwalający na - opisuje właściwości fizyczne soli w przyrodzie; podanej zawartości jonów na badanie przewodnictwa elektrycznego kamiennej - porównuje właściwości fizyczne dwóch etykietach umieszczonych na butelkach soli dobrze rozpuszczalnych w wodzie - podaje wzór soli kamiennej i jej nazwę soli, np. NaCI i C O 4 ; wody mineralnej - zapisuje równanie dysocjacji dowolnej systematyczną - rysuje ułożenie jonów w krysztale - projektuje i wykonuje eksperyment soli, podaje nazwy anionów i kationów - definiuje pojęcie wiązania jonowego NaCI; pozwalający na porównanie niektórych - rozpoznaje kwas i wodorotlenek, - tłumaczy budowę kryształu jonowego - podaje nazwy soli kwasów HCI, właściwości fizycznych soli, np. z których dana sól powstaje NaCI H 2 SO 4, HNO3 na podstawie wzorów, rozpuszczalności w wodzie - zapisuje i uzgadnia dowolne równanie - zapisuje przebieg dysocjacji NaCI za i odwrotnie - zapisuje wzory soli na - zapisuje równanie reakcji zobojętniania, reakcji, w formie cząsteczkowej, pomocą równania reakcji, podaje podstawie nazw; w postaci cząsteczkowej i jonowej, jonowej i jonowej skróconej, nazwy powstałych jonów - podaje nazwy jonów powstałych kwasów: H 2 CO 3, H 2 S, H 3 PO 4 otrzymywania soli np. H 2 SO 3 - pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, w wyniku dysocjacji soli kwasów - tłumaczy na modelu, jak zachodzi - na podstawie tablicy rozpuszczalności węglanów, fosforanów (V), azotanów (V), wymienionych wyżej; proces zobojętniania, podaje przewiduje efekty reakcji dwóch siarczków, tworzy nazwy soli na podstawie - zapisuje równania reakcji zobojętniania interpretację na podstawie poznanej wybranych substratów wzorów i odwrotnie kwasów HCI, H 2 SO 4, HNO 3 teorii budowy materii - wykonuje doświadczenie - definiuje reakcję wymiany i zobojętniania zasadami: NaOH, KOH, Ca(OH) 2 ; - zapisuje równania reakcji strącania pozwalające identyfikować niektóre - podaje przykład reakcji zobojętniania i - tłumaczy przebieg reakcji różnych soli, w tym fosforanów(v), sole, np. NaCI, Na 2 CO 3, CaCI 2 wymiany zobojętniania, pisząc jonowe skrócone siarczków i węglanów - opisuje konsekwencje procesu i zapisuje jej równanie reakcji; równanie reakcji; - podaje przykłady reakcji: zwanego zasoleniem wód i gleb 3

5 - określa pojęcia sole łatwo i trudno - podaje przykłady reakcji wymiany metal + niemetal, tlenek niemetalu + -proponuje ocenę żywności produkowaną w Rozpuszczalne i na podstawie tablicy pojedynczej i wymiany podwójnej oraz tlenek metalu, tlenek niemetalu + gospodarstwach stosujących intensywne rozpuszczalności wyszukuje je ilustruje je odpowiednimi równaniami zasada, sól+ sól i zapisuje odpowiednie nawożenie gleby oraz produktów rolnych - interpretuje graficzny zapis substancji reakcji; równania reakcji rosnących wzdłuż dróg toksycznych - rozpoznaje sole jako produkty różnych -zna zastosowanie reakcji strąceniowych - proponuje sposób identyfikacji - określa pojęcie surowców mineralnych i reakcji; - pisze odpowiednie równania reakcji w produktów termicznego rozkładu podaje przykłady - opisuje sposoby otrzymywania soli sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie węglanu wapnia; - wyjaśnia, jaki związek jest głównym kwasów HCI, H 2 SO 4, HNO 3, ilustrując je tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków - określa, jakie mogą być produkty składnikiem skał wapiennych równaniami reakcji typu: metal + kwas, wnioskuje o wyniku reakcji strąceniowej termicznego rozkładu danej substancji; - opisuje zastosowanie skał wapiennych tlenek metalu + kwas, kwas + zasada. - wyjaśnia sposób identyfikacji węglanu - wyjaśnia, dlaczego nowo wybudowane - określa pojęcie reakcji egzotermicznej -opisuje sposób identyfikacji skał wapnia i ilustruje go odpowiednim (z użyciem zaprawy wapiennej) domy i endotermicznej wapiennych; równaniem reakcji są bardzo wilgotne - podaje przynależność wapna palonego -wyjaśnia, na czym polega termiczny - zapisuje przebieg termicznego rozkładu - proponuje doświadczenie rozróżniające i gaszonego do określonej grupy rozkład CaCO 3 CaCO 3 w postaci równania reakcji gips palony od gipsu krystalicznego związków chemicznych -zapisuje równania reakcji otrzymywania - zapisuje ciąg reakcji chemicznych, - wyjaśnia, dlaczego zaprawa gipsowa - opisuje sposób otrzymania wapna wapna gaszonego oraz otrzymywania ^ w wyniku których otrzymuje się twardnieje po dodaniu wody i równaniem palonego i gaszonego zaprawy wapiennej zaprawę murarską reakcji - wymienia minerały zawierające w -wyjaśnia, dlaczego wapno znalazło - wyjaśnia proces otrzymywania gipsu - opisuje sposób otrzymywania żelaza swym składzie CaSO 4 zastosowanie w rolnictwie palonego i gipsu krystalicznego oraz z rud - opisuje zastosowanie gipsu -wyjaśnia, co to są hydraty; zapisuje to równaniami reakcji - proponuje sposoby zapobiegania - opisuje skały i minerały, których -zapisuje wzór gipsu, anhydrytu - odróżnia gips palony od gipsu korozji metali podstawowym składnikiem jest i wyjaśnia, czym się różnią te minerały krystalicznego na podstawie obserwacji - analizuje i ocenia znaczenie poznanych dwutlenek krzemu i określa jego -wyjaśnia, dlaczego gipsu używa się do - wyjaśnia, co to jest szkło i opisuje jego surowców mineralnych w gospodarce właściwości unieruchomiania złamanych kości; rodzaje człowieka - wymienia surowce mineralne -rozróżnia piasek, kwarc i krzemień; - na podstawie układu okresowego -wyjaśnia znaczenie pojęć: surowce niezbędne do produkcji szkła -podaje niezbędne surowce potrzebne opisuje budowę atomu żelaza odnawialne i nieodnawialne - opisuje właściwości metali i wymienia do otrzymania szkła różnego rodzaju; - zna poznane na lekcjach metale kilka metali szlachetnych -omawia praktyczne zastosowanie reagujące z kwasem solnym i nieszlachetnych krzemu, piasku i kwarcu; i siarkowym(vi) - określa położenie metali w układzie -proponuje prosty sposób odróżnienia - przedstawia sposób otrzymywania okresowym metali szlachetnych od nieszlachetnych; metali z ich tlenków - opisuje zastosowanie żelaza, glinu, -wyjaśnia, co to jest stal, mosiądz, miedzi duraluminium; - wyjaśnia, co to są stopy, podaje -opisuje, jak wygląda metal ulegający przykład stopu, opisuje ich korozji na przykładzie żelaza (rdza) zastosowanie i miedzi (patyna). -wyjaśnia pojęcie korozji i opisuje jej Skutki - wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń: zna i rozumie pojęcie miareczkowania podaje właściwości poznanych soli zna pojęcie katoda i anoda wie, na czym polega elektroliza i reakcje elektrodowe 4

6 III. WĘGIEL I JEGO ZWIĄZKI Z WODOREM Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: - opisuje budowę atomu węgla -rysuje model atomu węgla i objaśnia go wykonuje doświadczenie pozwalające - rozróżnia modele diamentu, grafitu i - definiuje pojęcie węglowodorów - opisuje występowanie pierwiastka węgla wykryć węgiel w produktach organicznych fulerenu -wymienia naturalne źródła węglowodorów w przyrodzie - opisuje fuleren - tłumaczy, na podstawie modelu, - wyjaśnia pojęcie odmiany alotropowej - rozróżnia nieorganiczne i organiczne - opisuje produkty spalania różnych dlaczego diament jest twardy, a grafit pierwiastka na przykładzie węgla związki węgla odmian węgla można strugać zwykłym nożem - opisuje zastosowanie diamentu - opisuje różnice w budowie diamentu - tłumaczy, dlaczego wśród produktów - proponuje sposób otrzymywania węgla i grafitu i grafitu oraz w ich właściwościach spalania węgli kopalnych jest też SO 2 drzewnego - określa pojęcie destylacji fizycznych - omawia rolę CO 2 i SO 2 w zaburzeniu - podaje nazwy i wzory sumaryczne - wymienia surowce energetyczne i - wyjaśnia, co to jest sadza równowagi ekologicznej w atmosferze węglowodorów alifatycznych wskazuje na mapie Polski miejsca ich - opisuje zastosowanie procesu destylacji i skutki tego zjawiska zawierających więcej niż cztery atomy występowania do przeróbki węgla i podaje przykłady - zapisuje równania reakcji półspalania węgla w cząsteczce, wykonuje ich - określa na podstawie obserwacji zastosowania i niecałkowitego spalania metanu modele i rysuje wzory strukturalne właściwości fizyczne ropy naftowej produktów destylacji węgla - tłumaczy, co oznacza pojawienie się - proponuje eksperyment pozwalający na - zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny - określa właściwości chemiczne ropy sadzy na rusztach piecyka gazowego zbadanie składu pierwiastkowego metanu, określa wartościowość węgla naftowej (np. palność) - rozpoznaje węglowodory należące do węglowodorów w cząsteczce - opisuje właściwości fizyczne tego samego szeregu homologicznego - zbiór wzorów, nazw i modeli - wyjaśnia, dlaczego tlenek węgla(ll) jest i chemiczne metanu, wykonuje model - na podstawie ogólnych wzorów węglowodorów alifatycznych dzieli na szczególnie niebezpieczną substancją cząsteczki metanu węglowodorów nasyconych różne podzbiory, podając kryterium - omawia zastosowanie metanu - zapisuje równanie reakcji całkowitego i nienasyconych zapisuje wzór podziału - podaje przykłady innych spalania metanu dowolnego węglowodoru - zapisuje równania reakcji spalania, węglowodorów z szeregu metanu; - definiuje szeregu - buduje modele cząsteczek alkanów, półspalania i niecałkowitego spalania - podaje występowanie i zastosowanie homologicznego alenów, alkinów, na podstawie modelu węglowodorów zawierających więcej węglowodorów nasyconych - zapisuje wzory ogólne szeregu rysuje wzór strukturalny węglowodoru, niż cztery atomy węgla w cząsteczce - określa, co to są węglowodory homologicznego węglowodorów zapisuje wzór sumaryczny i nazwę - podaje nazwę produktu przyłączania Nienasycone i nasycone i opisuje różnice w ich nasyconych i nienasyconych - oblicza procentową zawartość węgla bromu do etenu właściwościach - wskazuje różnice w budowie między w węglowodorze - zapisuje reakcję addycji wodoru - podaje wzory i nazwy systematyczne członami tego samego szeregu - zapisuje równania reakcji spalania i bromu do węglowodorów węglowodorów nienasyconych homologicznego etenu i etynu do CO i sadzy nienasyconych zawierających więcej o dwóch atomach węgla w cząsteczce - zapisuje wzory sumaryczne, - zapisuje równania reakcji polimeryzacji niż dwa atomy węgla w cząsteczce - porównuje wzory strukturalne i podaje strukturalne i podaje nazwy czterech etenu i depolimeryzacji polietylenu - proponuje sposób otrzymywania różnice w budowie etenu i acetylenu początkowych (z szeregu - zapisuje równanie reakcji otrzymywania węglowodoru nasyconego - wie, co to jest ropa naftowa i jakie homologicznego) alkanów oraz trzech acetylenu z karbidu z nienasyconego, np. etanu z etynu; jest jej pochodzenie początkowych (z szeregu - określa, co to jest kraking i w jakim celu - projektuje eksperyment pozwalający - wymienia produkty otrzymane homologicznego) alkenów i alkinów; się go stosuje otrzymać acetylen, wybiera potrzebne w procesie destylacji ropy naftowej - buduje modele cząsteczek etenu - analizuje skutki sytuacji, w której odczynniki i szkło laboratoryjne; i podaje ich zastosowanie i etynu zacznie brakować ropy naftowej - analizuje zalety i wady kilku

7 -opisuje conajmniej jedno źródło - zapisuje równanie reakcji przyłączania -opisuje kilka źródeł energii alternatywnych źródeł energii energii alternatywnej wodoru i bromu do etenu i etynu; niekonwencjonalnej. - rozwiązuje chemografy typu: - zapisuje równanie reakcji całkowitego CaC 2 > C 2 H 2 > C 2 H 4 > C 2 H 6, spalania etenu i etynu CaC 2 --> C 2 H 2 >C 2 H 2 Br 2 > C 2 H 2 Br 4, 5

8 - opisuje proces destylacji ropy naftowej zapisuje odpowiednie równania reakcji, -opisuje dwa źródła energii alternatywnej dobierając reagenty -- określa rolę katalizatorów samochodowych Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń: wie, co oznacza że atom węgla jest tetraedryczny rozumie i wyjaśnia pojęcie izomerii wie, co to są cykloalkany i węglowodory aromatyczne zna inne polimery np. polichlorek winylu IV. POCHODNE WĘGLOWODORÓW II SEMESTR Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: - określa, co to są alkohole, podaje -podaje nazwy i wzory alkoholi o trzech uzasadnia stwierdzenie, że alkohole to - zapisuje wzór dowolnego alkoholu wzory sumaryczne i strukturalne oraz nazwy atomach węgla w cząsteczce jednofunkcyjne pochodne z szeregu metanolu (zawierającego dwóch alkoholu metylowego i etylowego - wymienia wspólne właściwości węglowodorów pięć i sześć atomów węgla - omawia skutki działania metanolu metanolu i etanolu - zapisuje wzory sumaryczne, rysuje w cząsteczce) i podaje jego nazwę i etanolu na organizm człowieka - zna ogólny wzór alkoholi wzory strukturalne, podaje nazwy - projektuje doświadczenie pozwalające - opisuje zastosowanie alkoholi - bada właściwości fizyczne etanolu; systematyczne alkoholi mających zbadać właściwości fizyczne - określa pojęcia: grupa alkilowa, grupa - zapisuje równania reakcji spalania więcej niż trzy atomy węgla i chemiczne alkoholi Węglowodorowa i wskazuje je we wzorach metanolu i etanolu w cząsteczce - interpretuje wpływ kwasu (np. octu lub alkoholi - bada odczyn wodny alkoholi - zapisuje równania reakcji spalania kwasku cytrynowego) na zmianę barwy - zapisuje wzory strukturalny - omawia budowę cząsteczki glicerolu propanolu i butanolu herbaty czy sałatki z czerwonej i sumaryczny glicerolu i zna jego - projektuje doświadczenie - porównuje budowę alkoholi kapusty zastosowanie i przeprowadza badanie właściwości jednowodorotlenowych - porównuje właściwości kwasów - podaje wzory kwasów: mrówkowego fizycznych glicerolu; i wielowodorotlenowych (na mineralnych i organicznych i octowego, opisuje ich zastosowanie - zapisuje ogólny wzór kwasów przykładzie etanolu i glicerolu) - kwalifikuje mrówczany i octany do - podaje przykłady występowania karboksylowych szeregu kwasu -bada i opisuje właściwości glicerolu i odpowiedniej grupy związków kwasów karboksylowych w przyrodzie mrówkowego wymienia jego zastosowanie chemicznych - opisuje właściwości fizyczne kwasu - opisuje właściwości chemiczne - porównuje budowę kwasów: - zapisuje wzorami sumarycznymi octowego (lub mrówkowego) kwasów: mrówkowego i octowego mrówkowego i octowego równanie reakcji addycji bromu do - zapisuje wzory sumaryczne kwasów - zapisuje równania dysocjacji kwasów: - wie, co to ocet kwasu oleinowego tłuszczowych: palmitynowego, mrówkowego i octowego - przeprowadza - porównuje budowę i właściwości (na stearynowego i oleinowego - planuje i przeprowadza doświadczenie doświadczenie ukazujące podstawie obserwacji i np. analizy tabel - opisuje, z czym mogą reagować kwasy zobojętniania kwasów mrówkowego przewodnictwo kwasów: mrówkowego podających temperatury wrzenia) - wie, co to jest mydło lub octowego zasadą- zapisuje odpowiednie i octowego niższych i wyższych kwasów -wie, co to są estry, ich zastosowanie i równanie reakcji, - planuje i przeprowadza eksperyment karboksylowych oraz wyciąga wnioski miejsca występowania w przyrodzie podaje nazwę otrzymanej soli ukazujący przebieg reakcji o charakterze zmian we właściwościach - przeprowadza doświadczenie ukazujące zobojętniania dowolnego kwasu - podaje nazwy estrów na podstawie reakcję kwasu octowego (lub octu) karboksylowego (zawierającego do wzorów i zapisuje wzór do nazwy dla z zasadą, zapisuje czterech atomów węgla w cząsteczce) cząsteczek zbudowanych z więcej niż 6

9 równanie reakcji i nazywa powstałe z zasadą sodową, potasową lub czterech atomów węgla produkty; wapniową, podaje nazwy soli - zapisuje równanie otrzymywania - wyjaśnia budowę wyższych kwasów - opisuje sposób identyfikacji gazu nitrogliceryny karboksylowych, porównuje kwasy wydzielanego w reakcji kwasów - wyjaśnia problem: czy nitroglicerynę nasycone i nienasycone organicznych z zasadami można zaliczyć do estrów - zapisuje wzory chemiczne mydeł: - proponuje eksperyment potwierdzający -wymienia polskich noblistów i określa, sodowego i potasowego istnienie wiązania podwójnego z jakiej dziedziny otrzymali tę nagrodę - opisuje budowę cząsteczki i podaje w kwasie oleinowym nazwę estru zawierającego do czterech - kwalifikuje produkty reakcji kwasów atomów węgla w cząsteczce tłuszczowych z zasadami do -zapisuje równanie reakcji otrzymywania octanu etylu odpowiedniej grupy związków chemicznych - rozpoznaje, z jakich substratów mógł powstać dany ester Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń: zna wzory i nazwy wybranych fluorowcopochodnych zna izomery alkoholi pisze wzory i równania reakcji dowolnych estrów V. ZWIĄZKI CHEMICZNE W ŻYWIENIU I ŻYCIU CZŁOWIEKA Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: - wymienia chemiczne składniki - podaje skład pierwiastkowy tłuszczów; opisuje sposób pozyskiwania tłuszczów; - w produktach żywności - opisuje, jaką rolę odgrywają tłuszcze - zapisuje wzór strukturalny dowolnej spożywczych rozpoznaje te, które są - wymienia artykuły spożywcze bogate w organizmie i wyjaśnia, jak można cząsteczki tłuszczu i równanie reakcji bogate w tłuszcze, białko i cukry w tłuszcze, białka, cukry; otrzymać tłuszcz stały z tłuszczu otrzymywania - projektuje eksperyment pozwalający - wyjaśnia, dlaczego cukry, białka ciekłego - proponuje doświadczenie: badanie odróżnić oleje jadalne od mineralnych i tłuszcze zaliczamy do związków - wykonuje doświadczenie pozwalające właściwości fizycznych tłuszczów - tłumaczy, dlaczego do smażenia np. organicznych i podaje ich przykłady wykryć białko w produktach spożywczych i przeprowadza go frytek nie należy wielokrotnie używać - dzieli tłuszcze ze względu na - wyjaśnia pojęcie denaturacji białka - proponuje doświadczenie pozwalające tego samego tłuszczu pochodzenie i stan skupienia - odróżnia roztwór właściwy od rozróżnić tłuszcze nasycone od - wyjaśnia, które tłuszcze są zdrowsze dla - określa pojęcie tłuszczu koloidalnego nienasyconych, wie, czym różnią organizmu: nasycone czy nie nasycone -definiuje białko jako związki powstałe z - proponuje doświadczenie pozwalające się jedne od drugich - zapisuje równanie reakcji hydrolizy aminokwasów wykryć wodę w białku i przeprowadza - zna sposób utwardzania tłuszczu -wymienia pierwiastki, których atomy go; tłuszczów, czyli otrzymywania - odróżnia proces koagulacji od wchodzą w skład cząsteczek białek -bada zachowanie się białka pod wpływem margaryny z olejów roślinnych; procesów wysalania i denaturacji - opisuje właściwości fizyczne tłuszczów ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów, - podaje wzór najprostszego - opisuje cechy charakteryzujące - wymienia czynniki wpływające na zasad, soli metali ciężkich aminokwasu, wskazuje grupy roztwory koloidalne denaturację białka i soli kuchennej funkcyjne, podaje ich nazwy; - wykonuje doświadczenie pokazujące - wyjaśnia, jaką rolę odgrywa białko -wymienia pierwiastki, których atomy - proponuje eksperyment pozwalający iż białko tworzy roztwory koloidalne w organizmie wchodzą w skład cukrów na rozróżnienie roztworu właściwego - proponuje doświadczenie pozwalające - wyjaśnia pojęcie fotosyntezy, opisuje - dokonuje podziału cukrów na proste i od koloidalnego wykryć węgiel i siarkę w białku jej znaczenie dla żyjących organizmów złożone - tłumaczy, co dzieje się z białkiem pod - tłumaczy, dlaczego ze stężonymi i podaje jej związek z cukrami - wykonuje doświadczenie pozwalające wpływem etanolu roztworami kwasów i zasad należy 7

10 - wymienia różne rodzaje cukrów na wykrywanie glukozy, węgla w cukrach - wyjaśnia pojęcia: cukier buraczany pracować ze szczególną ostrożnością - podaje skład pierwiastkowy cukrów - wykrywa cukier redukujący w różnych i cukier trzcinowy - określa pojęcia: hydroliza i fermentacja - określi podobieństwa i różnice między produktach spożywczych - tłumaczy, na czym polega spalanie - wyjaśnia, jakie procesy zachodzą właściwościami glukozy i sacharozy - zapisuje wzory sumaryczne glukozy glukozy w organizmie podczas pieczenia chleba i dlaczego - bada i opisuje właściwości fizyczne i sacharozy oraz wzór ogólny skrobi - proponuje doświadczenie pozwalające przemarznięte ziemniaki mają słodki glukozy - zapisuje równanie reakcji spalania odróżnić glukozę od sacharozy smak - opisuje sposób identyfikacji cukrów, Glukozy - opisuje, co dzieje się z sacharozą - wie, co to jest cukrzyca i poda jej takich jak glukoza i fruktoza - bada właściwości fizyczne i chemiczne celulozy w przewodzie pokarmowym; objawy -wie, co to jest celuloza - proponuje doświadczenie pozwalające wykryć - proponuje doświadczenie ukazujące, - opisuje równaniem reakcji proces hydrolizy - wyjaśnia pojęcie polietylenu i opisuje, z białko w tkaninie; że sacharoza i skrobia to cukry celulozy; czego można go otrzymać -zna przykłady roślin używanych do złożone - tłumaczy, jaki jest związek między budową - zna zastosowanie; polietylenu i produkcji leków - identyfikuje skrobię za pomocą jodu białka a odpornością wełny na zgniatani, poli(chlorku winylu) - tłumaczy, dlaczego nie można podawać rozpuszczonego w etanolu (jodyna) - proponuje sposób przeprowadzenia - wyjaśnia, co to są leki dzieciom leków zawierających lub Kl (płyn Lugola); w szkole kampanii informującej o - zna pojęcia: toksykomania aspirynę - oblicza stężenie procentowe cukru zagrożeniach związanych z używaniem i lekomania - zna typy leków wywołujących w danym roztworze, narkotyków; - wie, jakie są skutki nadużywania leków, uzależnienia - zapisuje wzór ogólny celulozy -zna formy pomocy osobie witamin i innych farmaceutyków; - opisuje, na czym polega uzależnienie - wyjaśnia, jak zachowują się wobec zasad uzależnionej - podaje najważniejsze składniki dymu fizyczne i psychiczne i czym się wełna i bawełna papierosowego objawia - oblicza, ile nikotyny przenika - określa dawkę nikotyny trującą - zna konsekwencje codziennie do płuc palacza i śmiertelną uzależnienia i przedawkowania - projektuje plakat antynikotynowy lub - wyjaśnia, na czym polega tzw. bierne narkotyków antynarkotykowy palenie i opisuje jego skutki -zna substancje zaliczane do -zna i potrafi opisać mechanizm przemiany - wymienia objawy zatrucia nikotyną narkotyków etanolu w organizmie człowieka - wie, co to są narkotyki i opisuje ich wpływ na organizm człowieka Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń: wie, co to jest glikogen zna inne reakcje charakterystyczne np. próbę Tollensa Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wymagań na ocenę dopuszczającą.

11 8