Przetwórstwo jaj. 1. Ogólne omówienie branży jajczarskiej. Spis treści

Transkrypt

1

2

3 Przetwórstwo jaj Spis treści 1. Ogólne omówienie branży jajczarskiej Ogólna informacja o przetwórstwie jaj w Polsce Nowe przepisy Bezpośrednie skutki zmian dla przetwórni jaj Podstawy prawne Bibliografia Ważne organizacje Ogólne omówienie branży jajczarskiej Produkcja jajczarska jest jednym z kierunków produkcyjnych branży drobiarskiej, obok kierunku mięsnego. Dzieli się ona na produkcję jaj w celach reprodukcyjnych i hodowlanych oraz na produkcję jaj konsumpcyjnych. Przedmiotem obrotu handlowego jajami konsumpcyjnymi w Polsce są jaja kurze oraz w niewielkich ilościach przepiórcze i od niedawna strusie. Podstawowymi podmiotami działającymi na rynku jajczarskim są fermy i zakłady wylęgowe szczebla reprodukcyjnego, fermy i zakłady wylęgowe piskląt towarowych, fermy produkcji jaj konsumpcyjnych, przetwórnie jaj i podmioty obrotu towarowego krajowego i zagranicznego. Przetwórstwo spożywcze jaj konsumpcyjnych W Polsce przetwórstwo jaj ma jeszcze niewielkie znaczenie dla zagospodarowania produkcji jaj. Tylko ok % wyprodukowanych jaj kierowanych jest do zakładów przetwórczych, podczas gdy w Unii Euro pejskiej ok. 40%. 1

4 Na rynku przetworów z jaj działa ok. 15 dużych firm przemysłowych oraz kilkudziesięciu drobnych producentów wytwarzających głównie najprostszą technologicznie pasteryzowaną masę jajową. Naj większym producentem jest wywodzący się z dawnych przedsiębiorstw państwowych Ovopol w Nowej Soli, który do czasu rozwoju prywatnych, drobniejszych konkurentów w połowie lat dziewięćdziesiątych był jedynym wytwórcą przetworów jajecznych w Polsce. Do nowych konkurentów należą m.in. Zakłady w Łapach, Zakłady Basso w Nowym Sączu. Polski przemysł przetwórstwa jaj wytwarza wyroby jajeczne płynne oraz suszone. Podstawowym asortymentem są: pasteryzowana masa jajowa mrożona oraz proszek jajowy. Ponadto wytwarzane są takie wyroby jak: żółtko w proszku, białko w proszku wysokopieniste, albumina jaja kurzego. Od kilku lat pojawiły się na polskim rynku produkty wytwarzane na bazie najnowszych technologii światowych jak lizozym białka jaja o działaniu bakteriostatycznym, zastępujący azotany stosowane w przetwórstwie mleka. Nowoczesne produkty przetwórstwa jaj wytwarza się dzięki technologii izolowania poszczegól nych frakcji treści jaja, charakteryzujących się wysoką aktywnością biologiczną. Wyroby przemysłu jajczarskiego znajdują zastosowanie głównie w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym, paszo wym i wielu dziedzinach przemysłu spożywczego. W krajach Unii Europejskiej duże znaczenie dla rozwoju rynku jaj spożywczych ma przetwórstwo. Na przetwory z jaj płynne i suszone przeznaczane jest ok. 40% produkcji jaj. W handlu przetworami z jaj Unia Europejska, podobnie jak w przypadku handlu jajami w skorupkach, wykazuje dodatnie saldo obrotów. Nadwyżka eksportu nad importem powiększała się w ostatnich latach głównie z powodu znaczącego spadku importu przetworów płynnych, przy równocześnie względnej stabilizacji eksportu. Bardzo dużą zmienność w latach wykazuje wielkość importu przetworów suszonych. Przetwórstwo jaj 2. Ogólna informacja o przetwórstwie jaj w Polsce W ostatnich trzech latach rosła ilość jaj konsumpcyjnych kierowanych do przemysłu przetwórczego. Wiązało się to z dobrą koniunkturą dla przetwórców jaj w tym okresie, choć jej przyczyny w poszczegól nych latach były zmienne. Silna wzrostowa tendencja w produkcji jaj utrzymuje się już od drugiego kwartału 2002 roku. Przy ustabilizowanym popycie na jaja do przetwórstwa, trendy w produkcji jajczarskiej spowodowały spadkową tendencję cen skupu jaj. Utrzymywała się ona również w trzech pierwszych kwartałach 2003 roku. Od września 2003 roku ceny jaj do przetwórstwa zaczęły intensywnie rosnąć, pomimo bardzo wysokiej krajowej produkcji jaj świeżych. Było to spowodowane znacznym 2

5 wzrostem popytu zagranicznego na jaja świeże w krajach Unii Europejskiej, dotkniętych epidemią ptasiej grypy. Postępująca od połowy 2003 roku dewaluacja złotego względem euro dodatkowo wpływa ła na poprawę konkurencyjności polskich jaj na rynkach zagranicznych. Tabela 1 Średnie ceny skupu jaj spożywczych do przetwórstwa w zł/tonę Źródło : MRiRW Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej. Według własnych szacunków IERiGŻ w 2003 roku przerób jaj spożywczych w przemyśle wyniósł ok. 750 mln sztuk. Szacując przerób jaj wraz z obrotami w szarej strefie (wybijanie jaj na masę jajeczną), mógł on wynieść ok mln sztuk. Tabela 2. Przemysłowy przerób jaj spożywczych i produkcja proszku jajowego w Polsce w latach * szacunki własne IERiGŻ Źródło: Dane GUS i szacunki własne IERiGŻ Ogólna informacja o przetwórstwie... 3

6 3. Nowe przepisy Rynek jaj zarówno hodowlanych jak i konsumpcyjnych jest jednym z rynków branżowych objętych regulacjami Wspólnej Polityki Rolnej. W odróżnieniu od wielu innych rynków, nie występują tu mecha nizmy interwencyjne. Regulacje Wspólnoty Europejskiej oddziałują na ceny wewnętrzne na rynku jaj spożywczych głównie poprzez stosowanie protekcji zewnętrznej oraz rygorystycznych norm i standar dów jakościowych i handlowych. Regulacje rynku jaj konsumpcyjnych obejmują następujące produkty: jaja ptasie w skorupkach, świeże, konserwowane lub gotowane jaja ptasie bez skorupek oraz żółtka jaj do konsumpcji świeże, suszone, gotowane na parze lub w wodzie, przetworzone, mrożone lub inaczej zakonserwowane, zawierające (lub nie) cukier lub inny środek słodzący. Nowe Regulacje dotyczące sfery przetwórstwa jaj obejmują przede wszystkim zagadnienia surowcowe oraz warunki techniczno sanitarne wymagane w zakładzie przetwórstwa jaj. (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 20 lutego 2003 roku (Dz.U 2003 Nr 52 poz.461) ). Produkty jajczarskie można wytwarzać tylko z jaj, które: pochodzą ze stad znajdujących się pod nadzorem weterynaryjnym, gdzie nie stwierdzono zakażeń, pochodzą z obszaru, gdzie nie występują choroby zakaźne drobiu, nie były wcześniej poddane wylęganiu, posiadają w pełni ukształtowaną i nieuszkodzoną skorupkę, zostały umyte i odkażone przed obróbką technologiczną. Przetwórstwo jaj 4. Bezpośrednie skutki zmian dla przetwórni jaj Zjednoczenie z rynkiem Wspólnoty dla przetwórców jaj w Polsce spowoduje trudniejsze warunki konku rencji. Polskie przetwórnie jaj reprezentują niższe standardy technologiczne niż firmy unijne sprzed rozszerzenia. Przeciętna oferta asortymentowa polskich przetwórni ogranicza się głównie do wyrobów podstawowych, najłatwiejszych do wykonania pod względem technologicznym. Również w przypadku tejże oferty polskie przetwórnie przegrywają nieraz walkę konkurencyjną z producentami zachodnioeu ropejskimi, szczególnie w regionie Polski zachodniej, gdzie za granicą po stronie niemieckiej zlokalizo wane są liczne zakłady bazujące na tańszym niemieckim surowcu. Pogorszą się również warunki produkcji dla najliczniejszych spośród przetwórni jaj, zakładów wytwarza jących masy jajeczne płynne mrożone, z uwagi na wykorzystywanie w przetwórstwie żywności w krajach 4

7 Unii prawie wyłącznie produktów jajecznych sproszkowanych dla zapewnienia maksymalnego bezpie czeństwa zdrowotnego. Szansą dla większych polskich producentów przetworów z jaj będzie nawiązywanie związków strategicznych z firmami zachodnioeuropejskimi. Bezpośrednim skutkiem przejęcia prawodawstwa unijnego są dla producentów przetworów zaostrzające się kryteria bezpieczeństwa higieniczno sanitarnego i jakościowego. W Polsce obowiązek stosowania dobrej praktyki higienicznej (GHP Good Hygienic Practise) nakłada na producentów żywności Rozpo rządzenie Ministra Zdrowia z 28 lutego 2000 r. (Dz. U Nr 30, poz. 377) w sprawie warunków sanitarnych oraz zasad przestrzegania higieny przy produkcji i obrocie środkami spożywczymi, używ kami i substancjami dodatkowymi dozwolonymi. Każdy zakład powinien mieć opracowany Podręcznik Dobrej Praktyki Higienicznej, bądź program Kompleksowego Zarządzania Higieną, zgodny z regulacja mi prawnymi, przystosowany do warunków konkretnego zakładu. Obligatoryjny charakter ma również system HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point Analiza Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontrolnych). Obowiązek wdrożenia systemu HACCP nakłada w Polsce Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. (Dz. U Nr 63, poz. 634) o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia wraz z nowelizacją z 24 lipca 2002 r. (Dz. U Nr 135, poz. 1145). Obowiązek ten nie dotyczy producentów na etapie produkcji pierwotnej, którzy zobligowani są do wdrożenia zasad dobrej praktyki produkcyjnej i dobrej praktyki higienicznej. 5. Podstawy prawne Podstawowe akty prawne dotyczące produkcji jaj w Polsce: 1. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno spożywczych (Dz. U Nr 166, poz ). 2. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U Nr 63, poz. 634). 3. Ustawa z dnia 30 czerwca 2001 r. o rolniczych badaniach rynkowych (Dz. U Nr 42, poz. 471). 4. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 czerwca 2002 r. w sprawie szczegóło wego zakresu zbieranych danych rynkowych (Dz. U Nr 86, poz. 781). 5. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 20 lutego 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy pozyskiwaniu i przetwórstwie jaj (Dz. U Nr 52, poz. 461). Podstawy prawne 5

8 6. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 listopada 2003 r. zmieniające rozpo rządzenie w sprawie jakości jaj kurzych (Dz. U Nr 203, poz.1973). 7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i metod wewnętrznej kontroli jakości zdrowotnej żywności i przestrzegania zasad higieny w proce sie produkcji w zakładach produkujących lub wprowadzających żywność do obrotu (Dz. U Nr 6, poz. 77). Podstawowe akty prawne dotyczące rynku mięsa drobiowego w Polsce: 1. Rozporządzenie Rady EWG 2771/75 z 29 października 1975 r. dotyczące wspólnej organizacji rynku jaj. 2. Rozporządzenie Rady 1907/90 z 26 czerwca 1990 r. w sprawie norm handlowych na jaja. 3. Rozporządzenie Komisji EWG 1274/91 z 15 maja 1991 r. w sprawie norm handlowych na jaja. 4. Rozporządzenie Rady UE 2052/2003 z 17 listopada 2003 r. zmieniające niektóre postanowienia Rozporządzenia Rady (EEC) 1907/90, dotyczące standardów handlowych jajami spożywczymi na obszarze Wspólnoty. 5. Dyrektywa Rady EEC 437/1989 z 20 czerwca1989 r. w sprawie higieny jaj. 6. Rozporządzenie Komisji 1511/96/EEC z 29 czerwca 1996 r. wprowadzające cztery kategorie wagowe jaj spożywczych klasy A. 6. Bibliografia Przetwórstwo jaj 1. Rozwój krajowego drobiarstwa w perspektywie integracji z Unią Europejską, S. Wężyk, J. Kraw czyk, Wieś Jutra nr 3, 2003 r. 2. Integracja z Unią Europejską, Wyd. II, FAPA 2002 r. 3. Rynek drobiu i jaj. Seria: Prawo Unii Europejskiej a polski sektor rolny, M. Adamowicz, FAPA 2000 r. 4. Drobiarstwo polskie w Unii Europejskiej szanse i problemy, M. Brzóska, Ogólnopolski Informator Drobiarski nr 2, 2003 r. 5. Niektóre normatywy unijne dotyczące warunków chowu drobiu, A. Faruga, Ogólnopolski Informa tor Drobiarski nr 2, 2003 r. 6. System regulacji rynku drobiu i jaj w Unii Europejskiej i w Polsce, J. Tymińska, M. Przychodzeń, G. Dybowski, Biuletyn Informacyjny Krajowej Rady Drobiarstwa Izby Gospodarczej nr 1, 2003 r. 7. Analiza przekrojowa rynku drobiu i jaj oraz strategia rozwoju do 2005 roku, G. Dybowski, M. Kobuszyńska, IERiGŻ Warszawa, Studia i Monografie nr 109, 2002 r. 8. Proces dostosowania polskiego prawa rolnego i żywnościowego do prawa Unii Europejskiej, P. Czechowski, TWIGGER 2001 r. 9. Rynek drobiu i jaj stan i perspektywy seria Analizy Rynkowe IERiGŻ, lata

9 7. Ważne organizacje Krajowa Rada Drobiarstwa Izba Gospodarcza w Warszawie Warszawa, ul. Czackiego 3/5 tel/fax (+22) , ig.com.pl 7Ważne organizacje

10 Niniejsza broszura została opracowana na potrzeby internetowego serwisu info.org.pl. Serwis zawiera obecnie opracowania: Produkcja roślinna rośliny oleiste Ewa Rosiak zboża Michał Kisiel ziemniaki Wiesław Dzwonkowski owoce i warzywa Bożena Nosecka buraki cukrowe Łucja Chudoba Produkcja zwierzęca wołowina i cielęcina Danuta Rycombel, mleko Jadwiga Seremak Bulge wieprzowina Jan Małkowski, Danuta Zawadzka drób Grzegorz Dybowski jaja Mira Kobuszyńska Przemysł rolno spożywczy mięsny Danuta Rycombel drobiarski Grzegorz Dybowski tłuszczowy rośliny oleiste Ewa Rosiak owocowo warzywny Bożena Nosecka cukrowniczy Łucja Chudoba skrobi Wiesław Dzwonkowski przetwórstwo zbóż Michał Kisiel przetwórstwo jaj Mira Kobuszyńska Przetwórstwo jaj Handel artykułami spożywczymi produktami pochodnymi Ewa Rosiak roślin oleistych zbożem Michał Kisiel owocami i warzywami Bożena Nosecka (świeżymi i przetworzonymi) cukrem Łucja Chudoba skrobią Wiesław Dzwonkowski mlekiem i produktami Jadwiga Seremak Bulge mlecznymi wołowiną i cieleciną Danuta Rycombel wieprzowiną Jan Małkowski, Danuta Zawadzka drobiem Grzegorz Dybowski jajami Mira Kobuszyńska Warunki gospodarowania dopłaty obszarowe Sylwia Radzyńska wsparcie wybranych Sylwia Radzyńska obszarów i grup Opracowania dotyczące produkcji i przetwórstwa ukazują się również drukiem 8

11

12