WPROWADZENIE sta³a i powtarzalna struktura zeszytów lekcyj- nych Æwiczenia fil- trem p³ycie CD znaki miêdzynarodowej transkrypcji fonetycznej (IPA)

Transkrypt

1

2 WPROWADZENIE Wiele osób uwa a jêzyk portugalski za jêzyk egzotyczny. Niewielki kraj, jakim jest Portugalia, po³o ony w najbardziej wysuniêtym na po³udniowy zachód zak¹tku Europy, wydaje siê byæ odleg³ym, zamorskim pañstwem. Jednak ma³y nie zawsze znaczy s³aby i przyk³ad Portugalii doskonale to potwierdza. Wielkie odkrycia piêtnasto- i szesnastowiecznych portugalskich eglarzy w znacznej mierze ukszta³towa³y obecn¹ mapê œwiata, a jêzyk zdobywców oceanów dotar³ w ró ne miejsca globu. Dziœ portugalski jest szóstym jêzykiem na œwiecie, bior¹c pod uwagê liczbê pos³uguj¹cych siê nim osób. Mówi nim na co dzieñ blisko 250 milionów ludzi w Portugalii, Brazylii, Mozambiku, Angoli, Makau, Timorze Wschodnim i na Maderze, a to oczywiœcie nie wszystkie miejsca panowania jêzyka Vasco da Gamy. W Polsce obecnoœæ portugalskiej kultury to przede wszystkim twórczoœæ wielkich poetów i pisarzy, takich jak ci¹gle odkrywany Fernando Pessoa czy prozaik José Saramago, zdobywca literackiej Nagrody Nobla w 1998 roku. Odnotowuje siê tak e coraz czêstsze polsko-portugalskie kontakty gospodarcze w wielu sektorach handlowych i ró nych bran ach przemys³owych. Przede wszystkim jednak Portugalia jest atrakcyjna dla turystów. Jej g³ówne atuty to ró norodnoœæ krajobrazowa i kulturowa, a tak e dziewiczoœæ i autentycznoœæ. Portugalia cieszy siê wiêc rosn¹c¹ popularnoœci¹, rywalizuj¹c z innymi krajami po³udniowej Europy. Ucz¹cy siê portugalskiego poznaje jêzyk niebywale piêkny i dÿwiêczny. Wystarczy jedna nuta bossa nowy, by przekonaæ siê, e aden inny jêzyk nie brzmia³by w niej równie melodyjnie. Warto jeszcze podkreœliæ, e znajomoœæ portugalskiego pozwala na swobodn¹ komunikacjê w najwiêkszym pañstwie Ameryki Po³udniowej Brazylii. Efektywnoœæ nauki na kursie ESKK gwarantuje sta³a i powtarzalna struktura zeszytów lekcyjnych. W ka dym zeszycie znajdziesz dwie lekcje. Ka da lekcja sk³ada siê z dwóch czêœci podzielonych na sekcje. W sekcjach A i B (z wyj¹tkiem A4) wprowadzany jest nowy materia³ leksykalny i gramatyczny. Sekcje CiA4s³u ¹ powtórzeniu i utrwaleniu zdobytej wiedzy. Ka da lekcja koñczy siê zestawieniem wprowadzonych w niej najwa niejszych regu³ gramatycznych. Na koñcu zeszytu znajduj¹ siê praca domowa, klucz do æwiczeñ z sekcji CiA4oraz s³owniczek zawieraj¹cy s³ówka i zwroty wprowadzone w obu lekcjach. Æwiczenia we wszystkich sekcjach A (z wyj¹tkiem A4) i B polegaj¹ na uzupe³nianiu luk oraz przekszta³caniu i t³umaczeniu zdañ. Prawid³owe odpowiedzi zaznaczone s¹ czerwonym drukiem. Zanim zaczniesz wykonywaæ æwiczenia, zas³oñ czerwony tekst za³¹czonym do kursu specjalnym filtrem. Jest to istotny element wspomagaj¹cy samodzieln¹ naukê. Ods³oñ tekst dopiero po zakoñczeniu æwiczenia, eby sprawdziæ swoje odpowiedzi. Æwiczenia zosta³y dobrane w taki sposób, by umo liwiæ natychmiastowe zastosowanie i sprawdzenie wiedzy leksykalnej i gramatycznej zdobytej w danej sekcji. Æwiczenia zamieszczone w sekcjach C1, C2, C3 i A4 s¹ bardziej urozmaicone i maj¹ na celu powtórzenie i ugruntowanie wiadomoœci zdobytych w kilku sekcjach, ca³ej lekcji b¹dÿ obu lekcjach. Ka de æwiczenie nale y wykonaæ samodzielnie, a nastêpnie sprawdziæ poprawnoœæ udzielonych odpowiedzi z kluczem zamieszczonym na koñcu zeszytu i z p³yt¹ CD. Na koñcu ka dej sekcji A i B (z wyj¹tkiem sekcji A4) znajduj¹ siê uwagi na temat wymowy portugalskiej i jej transkrypcji (zapisu) oraz krótkie æwiczenia fonetyczne. Na p³ycie CD nagrano wszystkie teksty portugalskie: nowe s³ówka, dialogi i teksty zwarte, æwiczenia i ich rozwi¹zania, przyk³ady s³ówek i zdañ wystêpuj¹cych w regu³kach. Teksty polskie o mniejszym znaczeniu merytorycznym zosta³y skrócone lub pominiête. Ponadto nie zosta³y nagrane niektóre informacje gramatyczne. Czêste s³uchanie p³yty CD pozwoli Ci szybko opanowaæ zasady wymowy i oswoiæ siê z brzmieniem dÿwiêków i intonacj¹ jêzyka portugalskiego. Radzimy wiernie naœladowaæ wymowê lektorów, korzystaæ z uwag w zeszytach, powtarzaæ na g³os s³owa, zwroty czy ca³e zdania na przyk³ad przed lustrem, kontroluj¹c u³o enie narz¹dów mowy. W naszym kursie stosowaæ bêdziemy znaki miêdzynarodowej transkrypcji fonetycznej (IPA), znacznie jednak uproszczone dla ³atwiejszego zrozumienia. W lekcjach kursu wymowa podawana jest w nawiasach kwadratowych. 2

3 Dodatkowymi czynnikami u³atwiaj¹cymi przyswajanie wiedzy s¹ symbole graficzne stosowane na marginesach oraz rozwi¹zania typograficzne stosowane w tekstach lekcji: napisany kursyw¹ tekst znajduj¹cy siê przy tym symbolu zawiera wa ne informacje dotycz¹ce gramatyki, wymowy oraz u ycia s³ówek zadania kontroluj¹ce znajomoœæ nowych s³ówek, gramatyki lub wymowy (dotyczy sekcji A i B, z wy³¹czeniem sekcji A4) nowe s³ówka i wyra enia Nasze kursy wyró niaj¹ siê bezpoœrednim stylem wyk³adu. Mamy nadziejê, e spotka siê to z Twoim zrozumieniem. Podró po Portugalii rozpoczniemy w po³o onym na pó³nocy kraju malowniczym mieœcie portowym, które s³ynie z eksportowanego na ca³y œwiat wina. Przenieœmy siê zatem do Porto... Widok Porto 3

4 PROGRAM KURSU Pakiet 1 lekcje 1-2 Słownictwo: formy pozdrowienia, przedstawianie siebie i innych, opowiadanie o sobie, zawody, zwroty w rozmowach formalnych i nieformalnych, liczebniki Gramatyka: zaimki osobowe i dzierżawcze, odmiana podstawowych czasowników (być, mieć), pytania i przeczenia, rodzaj i liczba mnoga rzeczowników, formy chamo-me, chama-se, rodzajnik (1), odmiana w czasie teraźniejszym czasowników regularnych zakończonych na ar. Pakiet 2 lekcje 3-4 Słownictwo: narodowości i kraje, podawanie czasu, dni tygodnia i pory dnia, liczebniki oraz dziesiątki. Gramatyka: rodzajnik (2), czasownik estar, niektóre przyimki, formy łączne rodzajnika i przyimków, spójniki, odmiana w czasie teraźniejszym czasowników regularnych zakończonych na er. Pakiet 3 lekcje 5-6 Słownictwo: opisywanie miejsca, sklep, nazwy artykułów spożywczych, liczebniki (setki i tysiące). Gramatyka: zaimki wskazujące (formy skrócone z przyimkami), przysłówki miejsca (tu, tam), podstawowe przymiotniki, czasownik haver, przyimki (cd.), zaimki pytające, odmiana w czasie teraźniejszym czasowników zakończonych na ir. Pakiet 4 lekcje 7-8 Słownictwo: rozmowa telefoniczna, opisywanie dnia, nazwy posiłków, składanie życzeń, składanie zamówień. Gramatyka: przysłówki częstotliwości (sempre, normalmente), czasowniki zwrotne, wyrażanie czynności teraźniejszej ciągłej (estar a fazer), zdania wykrzyknikowe, odmiana czasowników: fazer, conhecer, dizer, querer, poder, ir, vir w czasie teraźniejszym. Pakiet 5 lekcje 9-10 Słownictwo: pytanie o drogę i wskazywanie drogi, zakupy, podawanie cen, części garderoby, kolory, liczebniki porządkowe (od pierwszego do dziesiątego). Gramatyka: tryb rozkazujący formalny i nieformalny, odmiana czasowników ver, saber, ler, trazer, perder w czasie teraźniejszym, stopniowanie przymiotników i przysłówków, wyrażanie przyszłości (ir + bezokolicznik). Pakiet 6 lekcje Słownictwo: bank, bankomat, wypełnianie formularzy, alfabet, wizyta u lekarza, choroby i dolegliwości, części ciała. Gramatyka: tryb rozkazujący zakazy, zaimki w formie dopełnienia, szyk zaimków w zdaniu, odmiana w czasie teraźniejszym czasowników ze zmianą samogłoskową, tryb łączący (Conjuntivo) w czasie teraźniejszym, czasowniki ter que (de) i dever. Pakiet 7 lekcja Słownictwo: czas wolny, rozrywki, umawianie się na spotkanie, opisywanie osób wygląd fizyczny i cechy charakteru. Gramatyka: zaimki osobowe w dopełnieniu bliższym i dalszym, forma absolutna przymiotnika ( íssimo), konstrukcje porównawcze, zaimki nieokreślone, forma imiesłowowa, tryb rozkazujący dla 1 os. lm, odmiana czasownika dar. Pakiet 8 lekcja Słownictwo: podróżowanie, zwiedzanie, środki komunikacji, rezerwacja, pogoda, klimat, miesiące, pory roku, nazwy kontynentów. Gramatyka: czas przyszły prosty (Futuro Imperfeito), zdania celowe z para, odmiana czasowników zakończonych na uir, partkuły cá i la, odmiana czasownika ouvir. Pakiet 9 lekcje Słownictwo: opowiadanie o zdarzeniach z przeszłości, pisanie listów formalnych i nieformalnych. Gramatyka: czas przeszły prosty Pretérito Perfeito Simples, formy przeszłe czasowników regularnych zakończonych na ar, er, ir oraz nieregularnych (ir, ser, estar, ter), okoliczniki czasu, há i desde (que), zaimki z przyimkami, voltar + bezokolicznik. Pakiet 10 lekcje Słownictwo: święta Bożego Narodzenia, wyrażanie opinii, opowiadanie o dzieciństwie, porównywanie przeszłości z teraźniejszością, zainteresowania. Gramatyka: czas przeszły czasowników nieregularnych (fazer, vir, querer, dizer, poder), czas przeszły Pretérito Imperfeito do Indicativo, konstrukcja cada vez mais, costumar + bezokolicznik. Pakiet 11 lekcje Słownictwo: wakacje, spędzanie wolnego czasu, wyrażanie opinii, turystyka, święta wielkanocne. Gramatyka: porównanie czasów przeszłych, koniugacja czasowników ter, pôr i crer, forma bezosobowa czasownika, strona bierna w czasie teraźniejszym, regularne formy imiesłowu biernego (Paticípio Passado) czasowników I, II i III koniugacji. Pakiet 12 lekcje Słownictwo: kuchnia i muzyka portugalska. Gramatyka: czas przeszły złożony (Pretérito Perfeito Composto), nieregularny imiesłów bierny, tryb łączący w czasie teraźniejszym (Presente do Conjuntivo), konstrukcja bezokolicznikowa. Pakiet 13 lekcje Słownictwo: regiony Portugalii, z dziejów Portugalii wielkie odkrycia geograficzne. Gramatyka: mowa zależna, strona bierna w czasie przeszłym, wyrażenia andar a i acabar a, ir + imiesłów czynny. Pakiet 14 lekcje Słownictwo: opisywanie osób, hobby, sport, podróż, przepisy drogowe. Gramatyka: tryb warunkowy (Condicional Presente), mowa zależna podsumowanie, wyrażenie estar para, konstrukcja zdaniowa podkreślająca podmiot, czasownik ficar. Pakiet 15 lekcje Słownictwo: tradycje uniwersyteckie (Coimbra), życie rodzinne, małżeństwo. Gramatyka: tryb łączący w czasie przeszłym (Pretérito Imperfeito do Conjuntivo), łączenie zaimków w dopełnieniu z bezokolicznikiem, konstrukcja zdaniowa podkreślająca dopełnienie, czasowniki parar i falar z przyimkami, łączenie zaimków w dopełnieniu z czasownikiem. Pakiet 16 lekcje Słownictwo: media, wiadomości, ogłoszenia. Gramatyka: bezokolicznik odmienny (Infinitivo Pessoal) i nieodmienny (Infinitivo Impessoal), łączenie zaimków w dopełnieniu bliższym z zaimkami w dopełnieniu dalszym, łączenie zaimków z czasownikami. Pakiet 17 lekcje Słownictwo: zwierzęta domowe, portugalskie wyspy Azory i Madera, środowisko naturalne. Gramatyka: czas zaprzeszły Pretérito mais-que-perfeito Composto, czasowniki modalne, użycie senão i enquanto, wyrażenie a + Infinitivo Pessoal. Pakiet 18 lekcje Słownictwo: Lizbona i Porto, święta regionalne, portugalskie walki byków. Gramatyka: czas przyszły trybu łączącego (Futuro do Conjuntivo), zdania warunkowe, zdania z trybem łączącym. Pakiet 19 lekcje Słownictwo: rynek pracy w Portugalii, pisanie CV, Internet. Gramatyka: zastosowanie imiesłowu czynnego (Gerúndio), formy Imperfeito w wyrażeniach grzecznościowych, typy zdań złożonych. Pakiet 20 lekcje Słownictwo: historia języka portugalskiego, na innym kontynencie Brazylia. Gramatyka: wyrażenia czasownikowe, szyk przysłówków w zdaniu, porównanie wariantów portugalskiego strona gramatyczna, leksykalna i fonetyczna. 4

5 Lekcja próbna A1 Przez ca³y kurs œledziæ bêdziemy losy sympatycznej bohaterki, Marty, stypendystki, która w³aœnie zaczyna swój pobyt w Portugalii. Przed wys³uchaniem pierwszego dialogu zapoznaj siê ze s³ówkami i wyra eniami, które w nim wyst¹pi¹. Koñcówkê eñsk¹ danego s³owa podajemy w nawiasie, np. novo(a). Podobnie zapisujemy formy liczby mnogiej, np. vosso(s). G³ówny akcent wyrazowy oznaczamy symbolem [`], który umieszczamy zawsze przed sylab¹ akcentowan¹. Nie oznaczamy akcentu w wyrazach jednosylabowych. Ka de s³owo b¹dÿ wyra enie nagrane zosta³o dwukrotnie. Ty te, s³uchaj¹c nagrania, powtórz ka - de s³owo i wyra enie dwa razy na g³os, zwracaj¹c uwagê na polskie t³umaczenie: bom dia > [bõ diä] dzieñ dobry (od rana do po³udnia) menina > [my`n nä] dziewczyna (forma zwracania siê) secretária > [sykry`tariä] sekretarka sou > [sou] jestem uma > [` mä] ( eñski rodzajnik nieokreœlony) novo(a) > [`novu] nowy (nowa), m³ody (m³oda) estudante > [yštu`dãnty] student, studentka sim > [s ] tak como > [`komu] jak chamar-se > [šä`marsy] nazywaæ siê polaco(a) > [puï`aku] Polak (Polka), polski (polska) de > [dy] z, o (tworzy formy œci¹gniête z rodzajnikami; wystêpuje przed dope³niaczem) que > [ky] co, jaki, jaka curso > [`kursu] kurs eu > [åu] ja é > [e] jest você > [vo`sy] pan, pani português > [purtu`gåš] portugalski; Portugalczyk está bem > [šta be ] dobrze, w porz¹dku estar > [š`tar] byæ, znajdowaæ siê na > [nä] w(forma œci¹gniêta: em+a;tu: na) lista > [`lištä] lista bem vinda (a) > [be `v dä] witamy (w) Portugal > [purtu`gaï] Portugalia obrigado(a) > [ubri`gadu] dziêkujê A oto pierwszy dialog. Marta zjawia siê w sekretariacie portugalskiej uczelni, aby poinformowaæ o swoim przybyciu. Przedstawiamy Ci jej rozmowê z mi³¹ sekretark¹ z dziekanatu. S³uchaj uwa - nie, staraj¹c siê wychwyciæ jak najwiêcej znaczeñ: Bom dia. Secretária: Bom dia, menina. Sou uma nova estudante. Secretária: Ah, sim. Como se chama? Chamo-me Marta Wolska. Sou polaca. Secretária: Eu chamo-me Paula. De que curso é você? Sou do curso de português. Secretária: Está bem. Está na lista. Bem vinda a Portugal, Marta! Obrigada. 5

6 Lekcja próbna Pos³uchaj dialogu jeszcze raz i powtarzaj za lektorem ka de zdanie: Bom dia. Dzieñ dobry. Bom dia, menina. Dzieñ dobry, panienko. Sou uma nova estudante. Jestem now¹ studentk¹. Ah, sim. Como se chama? A, tak. Jak siê pani nazywa? Chamo-me Marta Wolska. Nazywam siê Marta Wolska. Sou polaca. Jestem Polk¹. Eu chamo-me Paula. Ja mam na imiê Paula. De que curso é você? Z jakiego jest pani kursu? Sou do curso de português. Jestem z kursu jêzyka portugalskiego. Está bem. W porz¹dku. Está na lista. Jest pani na liœcie. Bem vinda a Portugal, Marta! Witamy w Portugalii, Marto! Obrigada. Dziêkujê. Oto jak sekretarka zapyta³a Martê o nazwisko i imiê: Como se chama? Jak siê pani nazywa? Marta i sekretarka przedstawiaj¹ siê sobie, mówi¹c: Chamo-me Marta Wolska. Nazywam siê Marta Wolska. (Eu) chamo-me Paula. (Ja) mam na imiê Paula. Spróbuj przedstawiæ siê Portugalczykowi. Dokoñcz pisemnie poni sze zdanie i powtórz je na g³os: Chamo-me.... Nasz dialog rozpoczyna forma powitania Bom dia Dzieñ dobry. Bom dia obowi¹zuje od godzin porannych do po³udnia, potem zastêpuje je inne wyra enie Boa tarde [`boa `tardy]. Z dialogu dowiedzia³eœ siê, jak poinformowaæ o swojej narodowoœci. Jeœli jesteœ kobiet¹, mówisz: Sou polaca. Jestem Polk¹. jeœli mê czyzn¹: Sou polaco. Jestem Polakiem. Nazwy narodowoœci piszemy ma³ymi literami. Przymiotniki w jêzyku portugalskim wystêpuj¹ w rodzaju mêskim i eñskim. Te, które w rodzaju mêskim koñcz¹ siê na o [u], zmieniaj¹ koñcówkê na a [ä] w rodzaju eñskim, np.: novo nova, polaco polaca. Powiedz: Jestem Polakiem. Jestem Polk¹. Jestem m³ody. Jestem m³oda. > Sou polaco. > Sou polaca. > Sou novo. > Sou nova. 6

7 Lekcja próbna Rzeczowniki portugalskie wystêpuj¹ w dwóch rodzajach: mêskim i eñskim. Formy rzeczowników rodzaju mêskiego zakoñczone na o zmieniaj¹ koñcówkê na a w rodzaju eñskim, np.: menino ( ch³opak ) menina ( dziewczyna ). Pewne rzeczowniki osobowe maj¹ wspóln¹ formê dla obu rodzajów; wtedy rodzajnik decyduje, czy jest to forma mêska, czy eñska: um [ m] estudante student, uma estudante studentka. (Wiêcej informacji na temat rodzajników nieokreœlonych podamy Ci w sekcji B2). Podaj rodzaj eñski rzeczowników: menino um estudante > menina > uma estudante S³owo menina/menino u ywane jest powszechnie w Portugalii jako forma zwracania siê do m³odszej osoby, dziewczyny lub ch³opaka (tak w dialogu zwróci³a siê do Marty sekretarka Paula). W naszym dialogu pojawi³y siê dwa zaimki osobowe z towarzysz¹cymi im formami czasownika ser byæ. Zestawmy najpierw niektóre zaimki osobowe liczby pojedynczej: 1. eu ja 2. tu > [tu] ty 3. você pan, pani A teraz dodajmy do nich formy czasownika ser : 1. eu sou ja jestem 2. tu és > [eš] ty jesteœ 3. você é pan/pani jest Uzupe³nij poni sze zdania odpowiednim zaimkiem osobowym: Pan jest nowym studentem. > Você é um novo estudante. Ty jesteœ sekretark¹. >Tu és secretária. Ja mam na imiê Paula. > Eu chamo-me Paula. Tym razem uzupe³nij zdania odpowiednimi formami czasownika byæ : Z jakiego jesteœ kursu? De que curso > és tu? Jestem Portugalczykiem. Eu > sou português. Pan jest Polakiem. > Você é polaco. W dialogu wyst¹pi³y tzw. formy œci¹gniête: na [na] i do [du]. Omówimy je dok³adnie w lekcji 2. Teraz zapamiêtaj ca³e wyra enia: na lista na liœcie do curso de português z kursu jêzyka portugalskiego Jêzyk portugalski, zw³aszcza jego odmiana europejska, ma bardzo rozbudowany system stopniowania form grzecznoœciowych. Forma você pani/pan ma najni szy stopieñ uhonorowania. Wyra ana przez ni¹ grzecznoœæ nie jest przesadnie wyolbrzymiona i dlatego zwrot ten mo e byæ stosowany miêdzy ludÿmi tej samej klasy czy w stosunku do podw³adnych przez osoby stoj¹ce wy ej w danej hierarchii. S³owo obrigado dziêkujê przyjmuje ró ne koñcówki w zale noœci od p³ci sk³adaj¹cego podziêkowania. Kobieta mówi: obrigada, mê czyzna zaœ: obrigado. Na zakoñczenie sekcji A1 przedstawimy kilka uwag na temat wymowy i znaków u ywanych przy jej zapisie. Zd¹ y³eœ siê ju pewnie zorientowaæ, e wymowa portugalska nie jest specjalnie trudna i daleka od wymowy polskiej. Aby j¹ dobrze opanowaæ, staraj siê zawsze uwa nie s³uchaæ nagrañ. 7

8 Jedn¹ z najwa niejszych cech wymowy portugalskiej jest d¹ enie do zamykania, redukowania samog³osek w sylabie nieakcentowanej. Przyjrzyjmy siê wymowie dwóch podstawowych samog³osek: a oraz e : Lekcja próbna maksymalnie otwarte a [a] wystêpuje w sylabie akcentowanej przed spó³g³oskami, z wyj¹tkiem n i m ; bardziej zamkniête a [ä] (grzbiet jêzyka uniesiony nieco ku podniebieniu) wystêpuje w sylabie nieakcentowanej lub w akcentowanej przed m, n, nh ; nieco zmiêkczone i d³ugie e [å] (przypominaj¹ce ie ) wystêpuje w sylabach akcentowanych; nigdy nie wystêpuje przed m i n zamykaj¹cymi sylabê; zamkniête e [y] (zbli one do polskiego y ) wystêpuje w sylabach nieakcentowanych oraz na koñcach wyrazów. Przeæwiczmy opisane samog³oski na znanych przyk³adach. Powtórz na g³os za lektork¹: polaco [pu`ïaku] chamar [šä`mar] menina [my`n nä] lista [`lištä] eu [åu] estudante [yštu`danty] chamo-me [`šamumy] B1 Zobaczmy, jak nasza bohaterka radzi sobie w nowym miejscu. W drugim dialogu Marta spotyka kolegê i kole ankê z tego samego kursu. Najpierw zapoznaj siê z nowymi s³ówkami i wyra eniami: olá > [oï`a] czeœæ como estão? > [`komu `štãu] jak siê macie? são > [sãu] jesteœcie, s¹ somos > [`somuš] jesteœmy e > [i] i, a vocês > [vo`seš] wy, panowie, panie, pañstwo também > [tam`be ] tak e, te ela > [`åïä] ona como estás? > [`komu `štaš] jak siê masz? muito > [`mu tu] bardzo bem > [`be ] dobrze (tak e: có ) onde > [`ondy] gdzie de onde > [dy `ondy] sk¹d Alemanha > [äïy`mañä] Niemcy ele > [`åïy] on italiano(a) > [itälj`anu] W³och (W³oszka), w³oski (w³oska) Polónia > [puï`onjä] Polska muito prazer > [`mu tu prä`zår] bardzo mi mi³o então > [yn`tãu] wiêc, zatem meninas > [my`n naš] dziewczyny mesmo(a) > [`må mu] ten sam (ta sama) turma > [`turmä] grupa, klasa A teraz pos³uchaj dialogu: Olá! Como estão? São do curso de português? Marco: Somos, sim. E tu? Também sou. Karin: Olá! Como é que te chamas? Chamo-me Marta. E vocês? Marco: Eu sou o Marco e ela é a Karin. Como estás? 8

9 Lekcja próbna Karin: Marco: Muito bem, obrigada. De onde são? Sou da Alemanha e ele é italiano. E tu, de onde é que és? Sou da Polónia. Muito prazer. Então, meninas, somos da mesma turma! Pos³uchaj dialogu jeszcze raz i powtarzaj za lektorem ka de zdanie: Olá! Czeœæ! Como estão? Jak siê macie? São do curso de português? Jesteœcie z kursu portugalskiego? Somos, sim. Tak, jesteœmy. E tu? A ty? Também sou. (Ja) te jestem. Olá! Czeœæ! Como é que te chamas? Jak ci na imiê? Chamo-me Marta. Mam na imiê Marta. E vocês? A wy? Eu sou o Marco e ela é a Karin. Ja jestem Marco, a to jest Karin. Como estás? Jak siê masz? Muito bem, obrigada. Bardzo dobrze, dziêkujê. De onde são? Sk¹d jesteœcie? Sou da Alemanha e ele é italiano. Jestem z Niemiec, a on jest W³ochem. E tu, de onde é que és? A ty, sk¹d jesteœ? Sou da Polónia. Jestem z Polski. Muito prazer. Bardzo mi mi³o. Então, meninas, somos da mesma turma! Zatem, dziewczyny, jesteœmy w tej samej grupie! W dialogu wyst¹pi³o kilka zwrotów pomocnych w rozpoczêciu typowej rozmowy. Zapamiêtaj je. Zwrot na powitanie (mo e wystêpowaæ z imieniem osoby, do której siê zwracamy): Olá! Czeœæ! Olá, Marco! Czeœæ, Marco! Pytanie o samopoczucie (czêsto traktowane jak zwyk³e zagajenie rozmowy): skierowane do jednej osoby, znajomego, kolegi itp. Como estás? Jak siê masz? bardziej formalne, przy zwracaniu siê do osoby starszej, nieznajomego itp. Como está? Jak siê pan/pani ma? pytanie do kilku osób, formalne lub nie Como estão? Jak siê pañstwo maj¹? Jak siê macie? Na powy sze pytania odpowiadamy: Bem, obrigado(a). lub Muito bem. Dobrze, dziêkujê. Bardzo dobrze. Uzupe³nij krótki dialog poznanymi wyra eniami: A: Czeœæ Karin! Jak siê masz? Olá, bom dia, Karin! Como > estás? B: Dobrze, dziêkujê. A ty Marto, jak siê masz? Bem, obrigada. E tu, Marta, > como estás? A: Bardzo dobrze. A jak siê ma Marco? Muito bem. E como > está o Marco? B: Ma siê dobrze. > Está bem. 9

10 Lekcja próbna Zapewne zauwa y³eœ, e w niektórych zdaniach przed imionami pojawiaj¹ siê s³ówka o [u] i a [a]. To rodzajniki okreœlone: o wystêpuje przed rzeczownikiem rodzaju mêskiego, a eñskiego. Rodzajniki okreœlone omówimy szczegó³owo w lekcji 2. W dialogach w sekcjach A1 i B1 pozna³eœ ju wiêkszoœæ zaimków osobowych. Przypomnijmy je w nastêpuj¹cym zestawieniu: 1. eu ja 1. vocês pañstwo, wy 2. tu ty 3. ela ona ele on você pan, pani SprawdŸ swoj¹ wiedzê, zastêpuj¹c ka dy podmiot odpowiednim zaimkiem osobowym: O Marco é italiano. >Ele é italiano. A Marta é uma nova estudante. >Ela é uma nova estudante. O Marco e a Paula estão bem? >Vocês estão bem? Zdanie portugalskie nie musi zawsze zawieraæ podmiotu w postaci zaimka osobowego. Koñcówki osobowe czasowników wskazuj¹ na wykonawcê czynnoœci. Sytuacja pod tym wzglêdem jest podobna jak w jêzyku polskim. Zaimek osobowy pe³ni czêsto funkcjê podmiotu, podkreœlaj¹c jego rolê w kontekœcie zdania. Porównaj przyk³ady: (Eu) chamo-me Marta. (Ja) mam na imiê Marta. Eu sou Paula! Ja jestem Paula! W dialogu pojawi³y siê dwie nowe formy czasownika ser ( byæ ) somos ( jesteœmy ) i são ( jesteœcie, s¹ ). Uzupe³nij zdania o brakuj¹ce formy czasownika byæ : Jestem studentem. Eu > sou estudante. Ona jest sekretark¹. Ela > é secretária. Ja i Marco jesteœmy w tej samej grupie. Eu e Marco > somos da mesma turma. Wy jesteœcie z Polski. Vocês > são da Polónia. W dialogu pojawi³a siê te kolejna forma œci¹gniêta: da [da]. Zapamiêtaj wyra enia: da mesma turma w tej samej grupie, z tej samej grupy da Alemanha z Niemiec da Polónia z Polski W sekcji A1 i B1 spotka³eœ siê z pytaniami typu: pytania ogólne, wymagaj¹ce odpowiedzi tak lub nie Tworzymy je przez inwersjê, czyli przestawienie czasownika przed podmiot: czasownik + (podmiot). Zaimki osobowe w roli podmiotu s¹ czêsto pomijane, np.: São (vocês) do curso de português? Jesteœcie z kursu portugalskiego? pytania szczegó³owe Tworzymy je wed³ug schematu ogólnego: zaimek pytajny + czasownik + (podmiot). Obecnoœæ podmiotu w zdaniu nie jest w tym wypadku konieczna, np.: Como se chama (você)? Jak panu/pani na imiê? De onde são (vocês)? Sk¹d jesteœcie? 10

11 Lekcja próbna pytania z partyku³¹ é que [e ky] Ró ni¹ siê one od wczeœniejszych pytañ obecnoœci¹ partyku³y é que, która wzmacnia zaimki pytajne oraz umo liwia tworzenie pytañ bez inwersji, charakterystycznej dla pierwszego typu zdañ pytaj¹cych. Pytania te maj¹ szyk: zaimek pytajny + é que + podmiot + czasownik. W wiêkszoœci przypadków podmiot nie jest konieczny, np.: Como é que (tu) te chamas? Jak ci na imiê? De onde é que (tu) és? Sk¹d jesteœ? Zamieñ zatem pytania z inwersj¹ na pytania z é que : De onde são? > De onde é que são? Como se chama? > Como é que se chama? Wszystkie rzeczowniki w jêzyku portugalskim zakoñczone na samog³oskê lub dyftong (czyli samog³oskê sk³adaj¹c¹ siê z dwóch elementów), oprócz rzeczowników zakoñczonych na ão, przybieraj¹ w liczbie mnogiej koñcówkê s, np.: menina meninas menino meninos estudante estudantes Zamieñ podane rzeczowniki na liczbê mnog¹: secretária curso turma > secretárias > cursos > turmas Przymiotniki tworz¹ liczbê mnog¹ tak samo jak rzeczowniki przez dodanie koñcówki s, np.: menino novo meninos novos. Wstaw odpowiednie formy liczby mnogiej: estudante novo mesma turma > estudantes novos > mesmas turmas Na zakoñczenie tej sekcji przedstawimy g³ówne warianty wymowy spó³g³oski reprezentowanej w zapisie przez literê s. G³oskê tê wymawiamy jako: [s] na pocz¹tku wyrazu, po spó³g³osce przed samog³osk¹; [š], wymawiane podobnie jak polskie sz na koñcu wyrazów, przed spó³g³osk¹ bezdÿwiêczn¹; [z] miêdzy dwoma samog³oskami. Przeæwicz wymowê s : curso [`kursu] secretária [sykry`tariä] meninas [my`n naš] C1 W tej sekcji nie wprowadzimy nowego s³ownictwa ani gramatyki, lecz poœwiêcimy j¹ na powtórzenie s³ówek i zagadnieñ gramatycznych poznanych do tej pory. Ka de æwiczenie wykonaj samodzielnie, a nastêpnie sprawdÿ poprawnoœæ swoich odpowiedzi z kluczem zamieszczonym na koñcu zeszytu oraz z nagraniem. Æwiczenie 1 Wys³uchaj nagranych zdañ. Zapisz je i odpowiednio na nie zareaguj: a) nagranie:... Ty:... 11

12 b) nagranie:... Ty:... c) nagranie:... Ty:... Æwiczenie 2 Wys³uchaj zdañ odnosz¹cych siê do treœci dialogów z sekcji A1 i B1. Zaznacz w tabelce, czy zdania te s¹ prawdziwe, czy fa³szywe: Lekcja próbna Zdanie Prawda Fa³sz Æwiczenie 3 Zast¹p wyrazy w nawiasie w³aœciwym zaimkiem osobowym: 1. (A Paula)... é secretária. 2. (O Marco)... é um bom menino. 3. (Tu e Maria)... são estudantes. 4. (A Karin)... é uma nova estudante. Æwiczenie 4 Z podanych wyrazów u³ó poprawne zdania twierdz¹ce lub pytaj¹ce: 1. da, são, mesma, vocês, turma é, polaca, ele, é, italiano, ela, e é que, como, chama, se? de, sou, português, eu, estudante onde, tu, de, és?... Æwiczenie 5 Uzupe³nij luki w zdaniach jednym wyrazem: Olá,... -me Marta.... estudante de português.... da Polónia.... é a Karin. Ela... da Alemanha e o menino... -se Marco.... é italiano.... do mesmo curso. Æwiczenie 6 Uzupe³nij dialog podanymi wyra eniami: Muito bem Como estás E tu A: Olá, Paulo....? B: Olá!..., obrigado....? A: Bem. 12

13 Zamów ju dziœ! (koszt po³¹czenia 1 impuls wg taryfy operatora) edukacja na