INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA. POWIAT BRZESKI w 2012 roku

Transkrypt

1 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KRAKOWIE DELEGATURA W TARNOWIE INFORMACJA INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA O STANIE ŚRODOWISKA POWIAT BRZESKI w 2012 roku Zatwierdził Kierownik Delegatury w Tarnowie mgr Krystyna Gołębiowska TARNÓW, listopad

2 Opracowanie: Dział Monitoringu Środowiska Delegatury w Tarnowie Autorzy: Maria Ogar Teresa Reczek Iwona Para Teresa Prajsnar 2

3 SPIS TREŚCI: 1. POWIETRZE Roczna ocena jakości powietrza w strefie małopolskiej Zanieczyszczenie opadów atmosferycznych i depozycja zanieczyszczeń z opadów do podłoża HAŁAS PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE WODY POWIERZCHNIOWE Ocena stanu wód Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych WODY PODZIEMNE PODSUMOWANIE

4 1. POWIETRZE W 2012 roku obowiązywały dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku 1. Tab. Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowanie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin na terenie kraju, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów, dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu (µg/m 3 ) Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 1 Pył zawieszony PM10 g) 24 godziny 50 c) 35 razy rok kalendarzowy 40 c) - 2 Benzen rok kalendarzowy ( ) 5 c) - 3 Ołów f) rok kalendarzowy ( ) 0,5 c) - 4 Dwutlenek azotu jedna godzina 200 c) 18 razy ( ) rok kalendarzowy 40 c) - jedna godzina 350 c) 24 razy Dwutlenek siarki 24 godziny razy ( ) rok kalendarzowy 20 i pora zimowa (okres 1 X - 31 III) - 6 Pył zawieszony PM2,5 h) rok kalendarzowy 25 7 Tlenek węgla osiem godzin ( ) Objaśnienia: a) oznaczenie numeryczne substancji wg Chemical Abstracts Service Registry Number, c) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi, e) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin, f) suma metalu i jego związków w pyle zawieszonym PM10, g) PM10 - stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10μm mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne, h) PM2,5 stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 2,5 µm. 1 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku 1 w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031) 4

5 Tab. Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów oraz dopuszczalna częstość przekraczania tych poziomów Lp Nazwa substancji (numer CAS) a) Arsen b) ( ) Benzo/a/piren b) ( ) Kadm b) ( ) Nikiel b) ( ) 5 Ozon ( ) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom docelowy substancji w powietrzu Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu docelowego w roku kalendarzowym rok kalendarzowy 6 c) ng/m 3 - rok kalendarzowy 1 c) ng/m 3 - rok kalendarzowy 5 c) ng/m 3 - rok kalendarzowy 20 c) ng/m 3 - osiem godzin e) 120 c),e) µg/m 3 25 dni f) okres wegetacyjny (1 V-31 VII) d),g),h) µg/m 3.h - 6 Pył zawieszony PM2,5 rok kalendarzowy 25 c) µg/m 3 - Objaśnienia: a) oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number, b) całkowita zawartość tego pierwiastka w pyle zawieszonym PM10, a dla benzo/a/pirenu całkowita zawartość benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10, c) poziom docelowy ze względu na ochronę zdrowia ludzi, d) poziom docelowy ze względu na ochronę roślin, e) maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących, obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą tak obliczoną średnią 8-godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy. Pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny dnia poprzedniego do godziny danego dnia, f) liczba dni z przekroczeniem poziomu docelowego w roku kalendarzowym uśredniona w ciągu kolejnych trzech lat. W przypadku braku danych pomiarowych z trzech lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej jednego roku, g) wyrażony jako AOT 40, które oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w μg/m 3 a wartością 80 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8 00 a czasu środkowoeuropejskiego CET, dla której stężenie jest większe niż 80 μg/m 3, h) wartość uśredniona dla kolejnych pięciu lat. W przypadku braku danych pomiarowych z pięciu lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomierzonych z co najmniej trzech lat. 5

6 Tab. Poziomy celów długoterminowych dla ozonu w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin, termin ich osiągnięcia, oznaczenie numeryczne ozonu oraz okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów Nazwa substancji (numer CAS) a Ozon ( ) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom celów długoterminowych substancji w powietrzu Termin osiągnięcia poziomu celów długoterminowych substancji w powietrzu osiem godzin b) 120 b),c) µg/m Okres wegetacyjny (1V-31 VII) 6000 d),e) µg/m 3 h 2020 Objaśnienia: a) oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number, b) maksymalna średnia ośmiogodzinna w ciągu roku kalendarzowego spośród średnich kroczących, obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą tak obliczoną średnią 8-godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy. Pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny dnia poprzedniego do godziny danego dnia. Ostatnim okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny do tego dnia czasu środkowoeuropejskiego CET, c)poziom celu długoterminowego ze względu na ochronę zdrowia ludzi, d) poziom celu długoterminowego ze względu na ochronę roślin, e) wyrażony jako AOT 40, które oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w μg/m 3 a wartością 80 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8 00 a czasu środkowoeuropejskiego CET, dla której stężenie jest większe niż 80 μg/m 3, Tab.Poziomy alarmowe dla niektórych substancji w powietrzu, oznaczenie numeryczne tych substancji oraz okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom alarmowy dla niektórych substancji w powietrzu [ µg/m 3 ] 1 Dwutlenek azotu ( ) jedna godzina 400 b) 2 Dwutlenek siarki ( ) jedna godzina 500 b) 3 Ozon ( ) jedna godzina 240 b) 4 Pył zawieszony PM10 c) 24 godziny 300 Objaśnienia: a)oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number, b)wartość występująca przez trzy kolejne godziny w punktach pomiarowych reprezentujących jakość powietrza na obszarze o powierzchni co najmniej 100 km 2 albo na obszarze strefy zależnie od tego, który z tych obszarów jest mniejszy, c) stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 µm (PM10) mierzone urządzeniami do pomiarów automatycznych z zastosowaniem metod równoważnych metodzie referencyjnej. 6

7 1.1. Roczna ocena jakości powietrza w strefie małopolskiej Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2012 roku została wykonana według zasad określonych w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska 2, z uwzględnieniem wymogów dyrektywy 2008/50/WE 3 i dyrektywy 2004/107/WE 4. Ocenę wykonano w nowym układzie stref, określonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska 5 z dnia 24 sierpnia 2012 roku. Dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie: SO 2, NO 2, CO, C 6 H 6, O 3, pył zawieszony PM10 i PM2,5 oraz zawartości ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10, strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., - miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Powiat brzeski leży w obszarze strefy o nazwie strefa małopolska jako pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Ocena polegała na zaliczeniu strefy do określonej klasy (A, B, C a dla ozonu D1, D2), która zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefie. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE (źródło: PMŚ/WIOŚ Kraków) Nazwa strefy Strefa małopolska Kod strefy PL1203 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 * O3** As Cd Ni BaP PM2,5 C A C A A A A D2 A A A C C Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE UE (źródło: PMŚ/WIOŚ Kraków) Nazwa strefy Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy Strefa małopolska PL1203 Objaśnienia do tabel: *- wg poziomu docelowego (klasy A i C), **- wg poziomu celu długoterminowego (klasy D1 i D2) SO2 NOx O3* O3** A A A D2 2 Prawo ochrony środowiska (P.o.ś Dz.U. z 2008 r. nr 25 poz.150 z późn. zm.) 3 Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy(CAFE)(Dz.Urz.UE L.152 z r. str. 1) 4 Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004r.. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu (Dz.Urz.UE L 23 z r.) 5 Rozporządzenie Ministra Środowiska z 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz.1031) 7

8 Zgodnie z wykonaną klasyfikacją powiat brzeski za rok 2012 został zakwalifikowany do klasy C, ze względu na ponadnormatywne stężenia benzo/a/pirenu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz przekroczenia poziomu dopuszczalnego dwutlenku siarki. Oznacza to, że poziomy stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 przekraczają wartości dopuszczalne w ciągu roku częściej niż 35-razy, poziomy stężeń 24-godzinnych dwutlenku siarki przekraczają wartości dopuszczalne w ciągu roku częściej niż 3-razy, poziom stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM2,5 przekracza poziom dopuszczalny oraz poziom stężenia średniorocznego benzo/a/pirenu przekracza poziom docelowy w roku kalendarzowym. Również w strefie małopolskiej wystąpiło przekroczenie dopuszczalnego poziomu ozonu (O 3 ): stężenia maksymalnego 8-godzinnego kroczącego oraz parametru AOT(40). Wartość parametru AOT(40) obliczona jako wartość średnia z lat , na postawie pomiarów prowadzonych w Szymbarku wyniosła µg/m 3, a dla Szarowa z lat wyniosła µg/m 3, czyli przekroczyła poziom celu długoterminowego określonego dla kryterium ochrony roślin. Klasyfikacja stref dla ozonu przyjmuje symbole A i D2. Klasa strefy D2 oznacza, że poziom stężeń ozonu jest powyżej poziomu celu długoterminowego i jest wymagane podejmowanie działań takich jak: dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do roku Zakwalifikowanie strefy do klasy C wymaga podejmowania szczególnych działań (planów i programów naprawczych). Wiąże się to z określeniem obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji i podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza opracowanie i skuteczne wdrożenie programu ochrony powietrza (POP). Nadal istotnym problemem dla strefy małopolskiej są wysokie stężenia benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10, należącego do grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Stężenia benzo/a/pirenu przekraczają poziom docelowy, który ma być osiągnięty w 2013 roku. 8

9 Mapy. Rozkład stężeń średniorocznych wybranych zanieczyszczeń powietrza w województwie małopolskim w 2012 roku (źródło: PMŚ/WIOŚ Kraków 6 ) Pył PM2,5 Benzo(a)piren w pyle PM10 Pył PM10 6 Opracowanie Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2012 roku WIOŚ Kraków 2013 dostępne pod adresem 9

10 1.2. Zanieczyszczenie opadów atmosferycznych i depozycja zanieczyszczeń z opadów do podłoża Badania składu fizyczno-chemicznego opadów oraz równoległe obserwacje i pomiary parametrów meteorologicznych prowadzi Wrocławski Oddział Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej-Państwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Celem monitoringu chemizmu opadów atmosferycznych jest określenie rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych z mokrym opadem do podłoża w ujęciu czasowym i przestrzennym. Na podstawie danych pomiarowych i analitycznych opadów ze stacji monitoringowych oraz danych pomiarowych z punktów pomiaru wysokości opadów, charakteryzujących pole średnich sum opadów dla obszaru Polski, opracowane zostały przez IMGW-PIB Oddział we Wrocławiu, mapy wielkości depozycji na obszar Polski i jej poszczególne tereny. Przedstawione poniżej dane, obrazują stan jakości i ocenę stopnia zakwaszenia wód deszczowych w powiecie brzeskim w 2012 roku oraz ilości deponowanych substancji wraz z opadami. Obciążenie powierzchniowe obszaru powiatu porównano z depozycją dla całego obszaru województwa oraz porównano wielkości deponowanych ładunków badanych substancji w latach Tab. Obciążenie powierzchniowe powiatu brzeskiego i województwa małopolskiego substancjami wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2012 r. [ładunki jednostkowe w kg/ha*rok i ładunki całkowite w Mg/rok] Lp Wskaźnik Województwo Powiat brzeski Udział ładunków całkowitych w porównaniu do obciążenia województwa Zmiany wielkości ładunków w porównaniu do roku 2011 kg/ha *rok Mg/rok kg/ha *rok Mg/rok % % 1 Siarczany [SO4-2 ] 14, , ,9 Spadek o 28,4 2 Chlorki [Cl] 6, , ,9 Spadek 22,6 3 Azotyny+azotany[NNO2+NO3] 3, , ,9 Spadek o 17,7 4 Azot amonowy[nnh4] 4, , ,5 Spadek o 29,8 5 Azot ogólny [Nog] 10, , ,8 Spadek o 23,8 6 Fosfor ogólny [Pog.] 0, ,2 0,241 14,2 3,7 Spadek o 15,5 7 Sód [Na] 3, , ,5 Wzrost o 17,3 8 Potas [K] 2, , ,4 Spadek o 42,0 9 Wapń [Ca] 7, , ,9 Spadek o 13,3 10 Magnez [Mg] 0, , ,4 Bez zmian 11 Cynk [Zn] 0, ,9 0,341 20,1 4,9 Wzrost o 19,6 12 Miedź [Cu] 0, ,5 0,06 3,5 5,3 Wzrost o 84,2 13 Żelazo [Fe] 0, ,5 0,165 9,7 3,9 Wzrost o 70,1 14 Ołów [Pb] 0, ,03 0,0188 1,11 4,1 Wzrost o 131,3 15 Kadm [Cd] 0, ,809 0, ,125 4,4 Spadek o 26,0 16 Nikiel [Ni] 0,0051 7,74 0,0053 0,31 4,0 Wzrost o 6,9 17 Chrom [Cr] 0,0025 3,796 0,0023 0,136 3,6 Spadek o 11,1 18 Mangan [Mn] 0, ,35 0,0322 1,90 3,5 Spadek o 42,9 19 Jon wodorowy [H + ] 0, ,13 0,0389 2,30 3,5 Wzrost o 13,3 Na obszar powiatu brzeskiego w 2012 roku wody opadowe wniosły: 886 Mg siarczanów, 618 Mg azotu ogólnego, 412 Mg wapnia, 405 Mg chlorków, 254 Mg azotu amonowego, 177 Mg 10

11 azotynów i azotanów, 210 Mg sodu, 145 Mg potasu, 60 Mg magnezu, 20,1 Mg cynku, 14,2 Mg fosforu, 9,7 Mg żelaza, 0,31 Mg niklu, 2,3 Mg wolnych jonów wodorowych. Azot ogólny 19,5% Fosfor ogólny 0,4% Sód 4,3% Potas 6,0% Wapń 11,4% Magnez 1,4% Cynk 0,4% Azot amonowy 8,7% Miedź 0,05% Żelazo 0,1% Azotyny+azotany 5,2% Ołów 0,01% Kadm 0,004% Chlorki 12,6% Siarczany 29,8% Jon wodorowy 0,05% Nikiel 0,010% Chrom 0,004% Mangan 0,08% Wykres. Udział wielkości ładunków poszczególnych zanieczyszczeń wniesionych przez opady atmosferyczne na teren powiatu brzeskiego w 2012 roku [Mg/rok] [Mg/rok] Siarczany Chlorki Azotyny+azotany Azot amonowy Azot ogólny Fosfor ogólny Sód Potas Wapń Magnez Cynk 0 Miedź Żelazo Ołów Kadm Nikiel Chrom Mangan Jon wodorowy Wykres. Porównanie wielkości ładunków całkowitych poszczególnych zanieczyszczeń wniesionych przez opady atmosferyczne na teren powiatu brzeskiego w latach

12 Wniesione wraz z opadami w 2012 roku ładunki, w porównaniu do wielkości z roku 2011, były mniejsze dla 11 substancji tj.: dla siarczanów o 28,4%, chlorków o 22,6%, azotynów i azotanów o 17,7%, azotu amonowego o 29,8%, azotu ogólnego o 23,8%, fosforu ogólnego o 15,5%, potasu o 42,0%, wapnia o 13,3%, kadmu o 26,0%, chromu o 11,1% i manganu o 42,9% Wzrosły natomiast ładunki: sodu o 17,3%, cynku o 19,6%, miedzi o 84,2%, żelaza o 70,1%, ołowiu o 131,3%, niklu o 6,9% i wolnych jonów wodorowych o 13,3%. Przeprowadzone badania stopnia zakwaszenia wód opadowych wskazują, że w przypadku 65% próbek dobowych opadów stwierdzono kwaśne deszcze tj. opady o wartości ph poniżej 5,6, oznaczającej naturalny stopień zakwaszenia wód opadowych. Dla województwa małopolskiego wartość średnia roczna ważona ph wyniosła 4,88. Badania monitoringowe pokazują, że zanieczyszczenia transportowane w atmosferze i wprowadzane wraz z mokrym opadem atmosferycznym na teren powiatu brzeskiego są źródłem zanieczyszczeń obszarowych oddziaływujących na środowisko naturalne tego obszaru. 2. HAŁAS W 2012 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie realizował na terenie powiatu brzeskiego badania hałasu w ramach działalności kontrolnej w podmiotach prowadzących działalność gospodarczą. Przeprowadzono 6 kontroli (w tym 2 z pomiarami hałasu), których celem było m.in. sprawdzenie wdrażania dyrektywy 2002/49/WE 7 ze względu na dotrzymywanie przez podmioty warunków decyzji określających dopuszczalny poziom hałasu oraz weryfikację poziomów emisji hałasu z aktualnie obowiązującymi wskaźnikami akustycznymi w środowisku 8. W ramach kontroli planowych (1 kontrola), kontroli nietypowych w oparciu o dokumenty obejmujące przedłożone wyniki pomiarów wykonywanych przez jednostki w ramach automonitoringu (1 kontrola) oraz kontroli pozaplanowych interwencyjnych (2 kontrole) nie stwierdzono naruszeń. W dwóch kontrolach pozaplanowych interwencyjnych przeprowadzone pomiary wykazały przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu przenikającego do środowiska. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami podjęto następujące działania pokontrolne: - wydano 1 decyzję wstrzymującą działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska, celem zapobieżenia pogarszaniu stanu środowiska, - wydano 1 zarządzenie pokontrolne, zawierające obowiązek dot.: podjęcia działań techniczno-organizacyjnych polegających na ograniczeniu nadmiernej uciążliwości hałasowej w środowisku powodowanej pracą urządzeń (procesy uruchamiania i pracy silników samochodowych oraz przejazdu po placu) w porze nocy, - skierowano 2 wystąpienia do organów administracji samorządowej informujące o stwierdzonych naruszeniach (1 Starosta Brzeski, 1 Burmistrz Miasta Brzesko 7 Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku. 8 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2012, poz. 1109) 12

13 3. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE Pomiary pól elektromagnetycznych prowadzone są w ramach Programu Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata , w podsystemie monitoringu pól elektromagnetycznych, w zakresie obserwacji stanu poziomów sztucznie wytworzonych pól elektromagnetycznych w środowisku. Obejmują pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. Z przeprowadzonych w roku 2012 pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku wynika, iż w żadnym punkcie na terenie województwa małopolskiego nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku. 9 W powiecie brzeskim w 2012 roku pomiary pól elektromagnetycznych przeprowadzono w 1 punkcie zlokalizowanym w Porębie Spytkowskiej (teren wiejski). Średnia wartość natężenia promieniowania elektromagnetycznego w punkcie wynosiła 0,08 V/m i nie przekroczyła wartości dopuszczalnej wynoszącej 7 V/m. Ponadto w 2012 roku w powiecie brzeskim w ramach działalności kontrolnej, w cyklu pn. ograniczenie uciążliwości związanych z ponadnormatywną emisją promieniowania elektromagnetycznego, przeprowadzono kontrole stacji bazowych telefonii komórkowej (10 kontroli). Były to kontole nietypowe tzw. kontrole papierowe, obejmujące przedłożone wyniki pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku wykonywane w ramach automonitoringu przez prowadzących instalację oraz użytkowników urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne. W żadnym przypadku nie stwierdzono nieprawidłowości. 4. WODY POWIERZCHNIOWE Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) z dnia 23 października 2000 roku 10 dokument uznawany za jeden z najbardziej kompleksowych pakietów dotyczących celów i zobowiązań w zakresie gospodarki wodnej, zobowiązuje Polskę do osiągnięcia do 2015 roku dobrego stanu wód. Narzędziem służącym do osiągnięcia celów RDW jest monitoring wód, którego głównym celem jest dostarczenie informacji o stanie wód, niezbędnych do gospodarowania wodami w dorzeczach, w tym do ich ochrony przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami antropogenicznymi. Zgodnie z harmonogramem wdrażania RDW w roku 2010 rozpoczęła się realizacja I Planu gospodarowania wodami w dorzeczach podstawowego narzędzia krajowej i wspólnotowej polityki wodnej. Wdrożenie działań zawartych w planach dla poszczególnych obszarów dorzeczy ma zapewnić poprawę jakości wszystkich wód oraz poprawę stanu całego środowiska wodnego. Uzupełnieniem Planów jest opracowany w roku 2010 Projekt Polityki Wodnej Państwa 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016). Plany gospodarowania wodami są narzędziem planistycznym, który ma usprawnić proces osiągania celów środowiskowych. 9 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1882,1883) 10 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej 13

14 W wyniku przeglądu zmian i warunków hydromorfologicznych wód, na obszarze powiatu brzeskiego wyznaczono 18 jednolitych części wód, z czego 2 jcw uznano za sztuczne (elementy systemu melioracyjnego), a 10 jcw uznano za silnie zmienione. Według podziału hydrograficznego Polski, wydzielone jcw należą do zlewni Wisła od Przemszy do Dunajca (kod 213) oraz zlewni Dunajec (kod 214). Warunki hydrometeorologiczne obszaru badań w 2012 roku Rok 2012 był drugim z kolei rokiem sklasyfikowanym przez IMGW jako bardzo ciepły na obszarach wyżynnych i ciepły na obszarach nizinnych, o sumach opadów niższych od średnich z wielolecia. Dodatkowym czynnikiem pogarszającym warunki hydrologiczne w rzekach regionu był spadek zwierciadła wód podziemnych, co przekładało się na wydajność źródeł niższą od średniej z wielolecia i ograniczenie możliwości zasilania wód powierzchniowych z wód podziemnych. Za wyjątkiem lutego i grudnia, sklasyfikowanych jako ekstremalnie i bardzo chłodne, większość miesięcy w roku było bardzo lub ekstremalnie ciepłych, w których średnie temperatury miesięczne były wyższe od średnich z wielolecia. Jedynie w marcu i październiku temperatury powietrza osiągały wartości odpowiadające średnim miesięcznym z wielolecia. Okres wiosny był okresem anomalnie ciepłym, zaś lata i jesieni ekstremalnie ciepłym. Zima była okresem bardzo chłodnym z notowanymi w lutym temperaturami niższymi od średniej z wielolecia. W skali roku opady kształtowały się na poziomie 80-90% normy z wielolecia. W styczniu i październiku opady osiągnęły % normy z wielolecia, zaś w marcu jedynie 20-30% w pozostałych miesiącach wielkość opadów była zdecydowanie niższa od średnich miesięcznych z wielolecia i osiągała 50-90% normy. Powyższe warunki nie spowodowały istotnych zmian w naturalnym reżimie hydrologicznym regionu, cechującym się dwiema falami wezbrań i spływów powierzchniowych: wiosennych roztopowych i jesiennych opadowych, miały one natomiast istotny wpływ na stany i wielkość przepływów wód w rzekach. Po okresie zimowego zlodzenia rzek i wiosennych wezbrań roztopowych, stany wód w okresie roku podlegały wahaniom od niskich do średnich. Zważywszy na fakt, że już w drugiej połowie roku 2011 notowano niskie, a miejscami ekstremalnie niskie stany wód, warunki meteorologiczne roku 2012 nie sprzyjały poprawie warunków hydrologicznych w rzekach. Warunki hydrometeorologiczne takie jak: temperatury powietrza, wielkość opadów, zjawiska lodowe występujące na rzekach, stany wód i wielkość przepływu, mają bezpośredni wpływ na jakość wód. Ich wynikiem są m.in. szybko powstające zmętnienia w wodach rzek górskich i terenu pogórza oraz towarzyszące im wzrosty stężeń w wodach związków organicznych oraz azotu organicznego. Nie bez znaczenia dla końcowej oceny stanu jednolitych części wód są naturalne warunki geologiczne podłoża koryt rzecznych. W wyniku weryfikacji wyników poprzedzającej dokonanie klasyfikacji wskaźników, po analizie uwarunkowań geologicznych oraz warunków hydrometeorologicznych panujących w roku 2012, z puli wyników przyjmowanych do oceny wykluczono wyniki badań, które wskazywały na wyraźny wpływ warunków odbiegających od normalnych na wysokość stężeń (m.in. zawiesiny ogólnej, OWO, ChZT_Cr, azotu Kjeldahla, wskaźników mikrobiologicznych), których podwyższone stężenia notowano w okresach spływów roztopowych lub po gwałtownych, intensywnych opadach burzowych. Do wyników badań wskaźników, których podwyższone stężenia wynikają z rodzaju podłoża, po którym płyną wody (zasadowość ogólna, mangan) zastosowano podejście eksperckie i 14

15 wykluczono ich wpływ na ocenę końcową ze względu na naturalną przyczynę podwyższonych stężeń. Dla wszystkich jednolitych części wód wykonano ocenę spełniania wymogów dodatkowych. Sieć monitoringu wód W 2012 roku program monitoringu realizowany był na obszarze powiatu brzeskiego w ramach monitoringu operacyjnego oraz monitoringu obszarów chronionych. Ocenę wód w roku 2012 wykonano na podstawie wyników monitoringu prowadzonego w latach , zgodnie z wytycznymi GIOŚ w sprawie wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011 oraz sporządzenia oceny dla jcw ww. kategorii za rok W przeprowadzonej weryfikacji ocen jednolitych części wód powierzchniowych za 2010 oraz 2011 rok zastosowano procedurę dziedziczenia oceny, przez które to pojęcie należy rozumieć przeniesienie wyników oceny elementów biologicznych (z dokładnością do pojedynczego elementu biologicznego), fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy nie były objęte monitoringiem. Dziedziczenie wyników dopuszczalne jest w ramach ograniczeń czasowych ich obowiązywania, określonych w wytycznych oraz z zachowaniem celu dla którego dane były zbierane. Dziedziczenie oceny jest więc procesem aktualizacji wykonanej oceny o wyniki uzyskane w kolejnym roku realizacji państwowego monitoringu środowiska w zakresie wód powierzchniowych. W roku 2012 klasyfikację stanu wód powierzchniowych dla powiatu brzeskiego przeprowadzono w oparciu o wyniki badań monitoringowych wód w 7 punktach pomiarowokontrolnych, zlokalizowanych w 7 jednolitych częściach wód powierzchniowych, na 5 rzekach: Raba, Gróbka, Uszew, Uszwica i Dunajec. Wszystkie oceniane jednolite części wód mają status wód silnie zmienionych. Wykonawcą badań monitoringowych było Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Pracownia Badań Środowiskowych w Tarnowie oraz Pracownia Badań Środowiskowych w Nowym Sączu. Badania ukierunkowano głównie na: - ocenę stanu ekologicznego i chemicznego wód, - ocenę spełniania wymagań i osiągnięcia celów środowiskowych w obszarach chronionych, w tym: ocenę jakości wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, ocenę obszarów chronionych przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym i obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, w tym do bytowania ryb, ocenę obszarów chronionych, będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych, ocenę zagrożenia wód powierzchniowych eutrofizacją. 15

16 Ocenę jakości wód przeprowadzono zgodnie z metodykami zawartymi w rozporządzeniach Ministra Środowiska: z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1549), z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz.1545), Wyniki badań odbiegające od notowanych przeciętnie w jednolitych częściach wód, uzyskane w warunkach odbiegających od normalnych i związane z przejściem fal powodziowych lub wezbraniowych, zostały wyłączone ze zbioru danych, na podstawie których dokonano klasyfikacji wód. Zakres i częstotliwość badań monitoringowych oraz sposób oceny wód, zależny jest od sposobu ich użytkowania. W zależności od ustalonego dla danego punktu programu badawczego, ocena obejmuje analizę zmienności parametrów fizykochemicznych, biologicznych (fitobentos, makrofity, makrobezkręgowce, ichtiofauna) oraz parametrów mikrobiologicznych (liczba bakterii coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych). Istotną rolę w monitoringu wód powierzchniowych odgrywają elementy biologiczne, którym przypisano dominującą rolę w ocenie stanu wód. Badania wskaźników fizykochemicznych i hydromorfologicznych są elementami wspierającymi badania biologiczne. 16

17 Tab. Charakterystyka sieci monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu brzeskiego w 2012 roku Nazwa jcw Kod jcw Nazwa rzeki Nazwa punktu pomiarowego Kod punktu km biegu rzeki Typ abiotyczny wód 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Rodzaj Monitoringu 2) Czy jcw występuje na obszarze chronionym? Dorzecze: Górna Wisła kod: 2000 Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca; kod: 213 Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku) PLRW Raba Uście Solne PL01S1501_1809 2,6 20 T PLRW Gróbka Górka PL01S1501_2172 1,2 19 T Uszewka PLRW Uszew Rudy Rysie PL01S1501_2190 0,8 17 T Uszwica do Niedźwiedzia Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia Zlewnia: Dunajec; kod: 214 Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów Dunajec od Zb. Czchów do ujścia Objaśnienia: PLRW PLRW PLRW PLRW Uszwica Uszwica Zb. Czchów Dunajec Maszkienice Dół Wola Przemykowska PL01S1501_ ,6 12 T PL01S1501_1815 0,6 19 T pow. zapory PL01S1501_ T Piaski Drużków PL01S1501_ ,0 20 T MORWS, MOEURWS, MONARWS, MORYRWS MORWS, MOEURWS MORWS, MOEURWS MORWS, MOEURWS MORWS, MOEURWS MOZW, MOEUZW MORWS, MOEURWS, MONARWS, MORYRWS, MORERWS, MOPIRWS Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak 1) Typ abiotyczny wód 0-typ nieokreślony, 12-potok fliszowy, 17-potok nizinny piaszczysty,19-rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta, 20-rzeka nizinna żwirowa. 2) MO monitoring operacyjny, MOEU monitoring operacyjny jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych, MONA monitoring operacyjny na obszarach chronionych zależnych od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków (Natura 2000), MORY monitoring operacyjny jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb lub skorupiaków, MORE monitoring operacyjny obszarów chronionych, będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych, MOPI monitoring operacyjny jakości wód powierzchniowych, które są wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Kody programów monitoringu w odniesieniu do kategorii wód, w której są prowadzone: RWS program monitoringu realizowany na JCW rzecznej sztucznej bądź silnie zmienionej ZW sztuczny zbiornik wodny 17

18 Mapa. Sieć monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu brzeskiego w 2012 roku 18

19 4.1. Ocena stanu wód Ocenę stanu wód powierzchniowych wykonuje się w odniesieniu do jednolitych części wód, na podstawie wyników państwowego monitoringu środowiska i prezentuje poprzez ocenę stanu ekologicznego (w przypadku wód, których charakter został w znacznym stopniu zmieniony w następstwie fizycznych przeobrażeń, będących wynikiem działalności człowieka poprzez ocenę potencjału ekologicznego), ocenę stanu chemicznego i ocenę stanu. Ocena jakości wód w zakresie elementów biologicznych Wynikiem klasyfikacji elementów biologicznych jest przypisanie im jednej z 5 klas, stanowiących określenie stanu lub potencjału tych elementów. W roku 2012 ocena jakości wód w zakresie elementów biologicznych wykazała I klasę jakości wód w punkcie Dunajec Piaski Drużków, II klasę jakości wód w punktach Gróbka Górka i Uszew Rudy Rysie. W punktach: Raba Uście Solne, Uszwica Wola Przemykowska oraz Zbiornik Czchów stwierdzono III klasę jakości wód. Natomiast w punkcie Uszwica Maszkienice Dół wykazano IV klasę jakości wód. Ocena elementów biologicznych dla punktów pomiarowo-kontrolnych: Raba Uście Solne, Zbiornik Czchów jest oceną wykonaną na podstawie wyników z 2011 r., zgodnie z przeprowadzoną weryfikacją ocen. Ocena jakości wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych polega na określeniu stężeń substancji fizykochemicznych i stężeń substancji specyficznych syntetycznych i niesyntetycznych oraz porównaniu ich ze standardami określonymi w cytowanym powyżej rozporządzeniu (załączniki nr 1 i 5). Elementy fizykochemiczne obejmują grupy wskaźników charakteryzujących: stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasolenie, zakwaszenie, substancje biogenne. W roku 2012 ocena jakości wód w zakresie elementów fizykochemicznych wykazała I klasę jakości wód w punktach: Raba Uście Solne, Gróbka Górka, Dunajec Piaski Drużków, Zbiornik Czchów, II klasę jakości wód w punktach: Uszew Rudy Rysie i Uszwica Wola Przemykowska oraz w punkcie pomiarowym Uszwica Maszkienice Dół poniżej poziomu dobrego jakości wód, ze względu na odnotowane przekroczenia wartości wskaźników: azot Kjeldahla, fosforany (PO 4 ). Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne w badanych punktach nie przekraczały wartości granicznych dla stanu dobrego i wyższego niż dobry. Ocena stanu/potencjału ekologicznego wód Stan ekologiczny/potencjał ekologiczny jest określeniem jakości struktury i funkcjonowania ekosystemu wód powierzchniowych, sklasyfikowanej na podstawie wyników badań elementów biologicznych oraz wspierających je wskaźników fizykochemicznych i hydromorfologicznych. Stan ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się poprzez nadanie jednolitej części wód jednej z pięciu klas jakości, przy czym klasa pierwsza oznacza bardzo 19

20 dobry stan ekologiczny, klasa druga dobry stan ekologiczny, zaś klasy trzecia, czwarta i piąta odpowiednio stan ekologiczny umiarkowany, słaby i zły. W przypadku potencjału ekologicznego, klasa pierwsza i druga tworzą wspólnie potencjał dobry i powyżej dobrego. O przypisaniu ocenianej jednolitej części wód decydują wyniki klasyfikacji poszczególnych elementów biologicznych, przy czym obowiązuje zasada, że klasa stanu/potencjału ekologicznego odpowiada klasie najgorszego elementu biologicznego. 11 Rys. Schemat klasyfikacji stanu ekologicznego (Źródło: Poradnik REFCOND, CIS-WFD, Guidance No 10) W 2012 roku w powiecie brzeskim dokonano klasyfikacji potencjału ekologicznego w 7 punktach pomiarowo-kontrolnych. W punktach: Gróbka Górka, Uszew Rudy Rysie, Dunajec Piaski Drużków stwierdzono dobry i powyżej dobrego potencjał ekologiczny wód. W punktach: Raba Uście Solne, Uszwica Wola Przemykowska oraz Zbiornik Czchów wykazano umiarkowany potencjał ekologiczny. W punkcie Uszwica Maszkienice Dół stwierdzono słaby potencjał ekologiczny wód. 11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545). 20

21 Ocena stanu/potencjału ekologicznego w obszarach chronionych Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną celem środowiskowym dla obszarów chronionych jest osiągnięcie do roku 2015 dobrego stanu/potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód oraz zgodności ze wszystkimi normami dla tych obszarów. Ponieważ jest to warunek łączny, ocena stanu/potencjału ekologicznego wód w obszarach chronionych jest wynikową klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i oceny spełniania wymagań dodatkowych. W ocenie stanu/potencjału ekologicznego wykorzystano wszystkie dostępne wyniki dla danej jednolitej części wód. Oznacza to, że jeśli w jednolitej części wód ustanowiono więcej niż 1 punkt pomiarowo-kontrolny, to do obliczenia wartości stężeń poszczególnych wskaźników przyjęto łącznie wyniki ze wszystkich punktów traktując je jak jeden zbiór danych. Ocena stanu chemicznego wód Klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych dokonuje się na podstawie analizy wyników pomiarów zanieczyszczeń chemicznych, w tym tzw. substancji priorytetowych. Podstawą analizy jest porównanie uzyskanych wyników ze środowiskowymi normami jakości. Przyjmuje się, że jednolita część wód jest w dobrym stanie chemicznym, jeżeli żadna z obliczonych wartości stężeń nie przekracza dopuszczalnych stężeń maksymalnych i średniorocznych. Jeżeli woda nie spełnia tych wymagań, stan chemiczny ocenianej jednolitej części wód określa się jako poniżej dobrego. W 2012 roku stan chemiczny wód badano w 7 punktach pomiarowo-kontrolnych. We wszystkich przebadanych punktach zlokalizowanych na rzekach: Raba, Gróbka, Uszew, Uszwica, Dunajec elementy chemiczne wykazały stan dobry. W 2 przypadkach tj. w punktach pomiarowo-kontrolnych: Raba Uście Solne, Dunajec Piaski Drużków ocena stanu chemicznego została uzupełniona o wyniki z lat r., zgodnie z przeprowadzoną weryfikacją ocen. 21

22 Tab. Klasyfikacja elementów jakości wód w jednolitych częściach wód oraz w punktach pomiarowo-kontrolnych badanych w roku 2012 Lp. Nazwa jcw, klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Ppk zamyka jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Ocena substancji szczególnie szkodliwych STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN WÓD 1 2 Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku) PLRW PL01S1501_1809 Raba - Uście Solne 20 T T III* II I II UMIARKOWANY DOBRY* ZŁY PLRW PL01S1501_2172 Gróbka - Górka 19 T T II II I I 3 Uszewka PLRW PL01S1501_ Uszwica do Niedźwiedzia Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów Dunajec od Zb.Czchów do ujścia PLRW PLRW PLRW PLRW PL01S1501_1813 PL01S1501_1815 PL01S1501_1869 PL01S1501_1817 Uszew Rudy Rysie Uszwica Maszkienice Dół Uszwica Wola Przemykowska Zbiornik Czchów Dunajec Piaski Drużków 17 T N II II II II DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO Objaśnienia: 1) typ abiotyczny wód 0-typ nieokreślony, 17-potok nizinny piaszczysty,19-rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta, 20-rzeka nizinna żwirowa, 21-wielka rzeka nizinna, 26-ciek w dolinie wielkiej rzeki nizinnej, * ocena dziedziczona zgodnie z wytycznymi GIOŚ w sprawie wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011 oraz sporządzenia oceny dla jcw ww. kategorii za rok DOBRY DOBRY DOBRY DOBRY 12 T N IV II PPD II SŁABY DOBRY ZŁY 19 T T III II II II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY 0 T T III* I* I* I* UMIARKOWANY* ZŁY* 20 T N I II I I DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY* DOBRY 22

23 Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych Stan jednolitej części wód ocenia się poprzez porównanie wyników klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego. Jednolita część wód może być oceniona jako będąca w dobry stanie, jeśli jednocześnie jej stan/potencjał ekologiczny jest sklasyfikowany przynajmniej jako dobry, a stan chemiczny sklasyfikowany jest jako dobry. W pozostałych przypadkach, tj. gdy stan chemiczny jest sklasyfikowany jako poniżej dobrego lub stan/potencjał ekologiczny sklasyfikowano jako umiarkowany, słaby, bądź zły, jednolitą część wód ocenia się jako będącą w złym stanie. Ocenę jednolitej części wód należy obniżyć do stanu złego, niezależnie od wyników stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego, jeśli nie są spełnione określone dla niej dodatkowe wymagania jakościowe związane z występowaniem w jej obrębie obszarów chronionych lub ze względu na sposób jej wykorzystywania (rekreacja, ujęcia wody pitnej). Z powyższych reguł wynika, że stan jednolitej części wód można ocenić jedynie na podstawie jednego z trzech wymienionych wyżej elementów (nawet przy braku klasyfikacji dla pozostałych), jeśli wskazuje on na stan zły. Tab. Schemat oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych Stan wód Stan ekologiczny / potencjał ekologiczny Bardzo dobry stan ekologiczny / potencjał ekologiczny dobry lub powyżej dobrego Dobry stan ekologiczny / potencjał ekologiczny dobry lub powyżej dobrego Umiarkowany stan ekologiczny /umiarkowany potencjał ekologiczny Słaby stan ekologiczny / słaby potencjał ekologiczny Zły stan ekologiczny / zły potencjał ekologiczny Dobry stan chemiczny Dobry stan wód Dobry stan wód Zły stan wód Zły stan wód Zły stan wód Stan chemiczny Stan chemiczny poniżej dobrego Zły stan wód Zły stan wód Zły stan wód Zły stan wód Zły stan wód W wyniku przeprowadzonej w 2012 roku klasyfikacji jednolitych części wód dla powiatu brzeskiego (wg schematu w tabeli powyżej) stwierdzono, że: w jednolitych częściach wód: Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku), Uszewka, Dunajec od Zb. Czchów do ujścia stan wód był dobry, przy dobrym i powyżej dobrego potencjale ekologicznym, w jednolitych częściach wód: Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia, Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów stan wód był zły, przy umiarkowanym potencjale ekologicznym, w jednolitej części wód Uszwica do Niedźwiedzia stan wód był zły, przy słabym potencjale ekologicznym, we wszystkich przebadanych jednolitych częściach wód stan chemiczny wód był dobry. Informacje dotyczące klasyfikacji stanu jednolitych części wód udostępnione są na stronie internetowej 23

24 Tab. Klasyfikacja stanu jednolitych części wód w 2012 roku w powiecie brzeskim. Lp. Nazwa jcw, klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Ppk zamyka jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Ocena substancji szczególnie szkodliwych STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN 1 2 Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku) PLRW PL01S1501_1798 PL01S1501_1809 Raba - Dobczyce Raba - Uście Solne 20 T PLRW PL01S1501_2172 Gróbka - Górka 19 T T II II I I 3 Uszewka PLRW PL01S1501_ Uszwica do Niedźwiedzia Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW PLRW PLRW PLRW PL01S1501_1813 PL01S1501_1815 PL01S1501_1869 PL01S1501_1817 PL01S1501_1828 Uszew Rudy Rysie Uszwica Maszkienice Dół Uszwica Wola Przemykowska Zbiornik Czchów Dunajec Piaski Drużków Dunajec Ujście Jezuickie Objaśnienia: 1) typ abiotyczny wód 0-typ nieokreślony,12-potok fliszowy, 17-potok nizinny piaszczysty,19-rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta, 20-rzeka nizinna żwirowa, * ocena dziedziczona zgodnie z wytycznymi GIOŚ w sprawie wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011 oraz sporządzenia oceny dla jcw ww. kategorii za rok N T III* II I I UMIARKOWANY DOBRY* ZŁY 17 T N II II II II DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY DOBRY DOBRY DOBRY 12 T N IV II PPD II SŁABY DOBRY ZŁY 19 T T III II II II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY 0 T T III* I* I* I* UMIARKOWANY* ZŁY* 20 T N T II II I II DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY* DOBRY

25 Mapa. Ocena stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2012 roku 25

26 Mapa. Ocena potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2012 roku 26

27 Mapa. Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych w 2012 roku 27

28 4.2. Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych Ocena obszarów chronionych będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do poboru wód na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Oceny jakości wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w oparciu o ww. rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. Rozporządzenie ustala trzy kategorie jakości wody, w zależności od wartości granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia oraz określa wymagania jakim powinna odpowiadać kategoria jakości wody A1-A3.: kategoria A1 - woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji, kategoria A2 - woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego), kategoria A3 woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). Uznaje się, że wody spełniają określone dla nich w odrębnych przepisach wymagania, jeśli stężenia zanieczyszczeń fizykochemicznych nie przekraczają wartości dopuszczalnych dla kategorii A1 lub A2, a poziom zanieczyszczeń bakteriologicznych nie przekracza wartości dopuszczalnych dla kategorii A3. W roku 2012 oceny jakości wód ujmowanych dla celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w punkcie Dunajec Piaski Drużków. Ocena wykazała, że wody w tym punkcie odpowiadały kategorii fizykochemicznej A1 oraz kategorii bakteriologicznej A2 ze względu na przekroczenia we wskaźnikach: bakterie grupy Coli, bakterie grupy coli typu kałowego - Escherichia coli oraz paciorkowce kałowe - enterokoki. Ocena jakości wód w 2012 roku wykazała, że woda w punkcie Dunajec Piaski Drużków spełniała wymagania dla obszarów chronionych przeznaczonych na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do picia. W celu pozyskania wody przeznaczonej do spożycia, z uwagi na jej zanieczyszczenie, woda ta wymaga uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowanie końcowe). Ocena stopnia zagrożenia eutrofizacją ze źródeł komunalnych Ochrona wód przed eutrofizacją ma na celu zapobieżenie, zmniejszenie lub eliminację negatywnych następstw działań człowieka na faunę i florę, ziemię, wodę, powietrze i klimat, krajobraz oraz miejsca szczególnego zainteresowania, a także na zdrowie i jakość życia ludności. 28

29 Ocena eutrofizacji zawiera się w ocenie stanu ekologicznego wód, ponieważ zwiększona dostawa związków biogennych i wzrost ich stężenia w wodach wywiera wpływ na stan elementów biologicznych i fizykochemicznych, co może skutkować nieosiągnięciem dobrego stanu ekologicznego wód. Przyczyną eutrofizacji jest dopływ do wód związków biogennych: - ze źródeł rolniczych (spływy powierzchniowe, nawożenie), - ze źródeł komunalnych (zrzuty ścieków komunalnych). W całym dorzeczu Górnej Wisły nie stwierdzono zagrożenia eutrofizacją ze źródeł rolniczych, natomiast wszystkie jednolite części wód uznane są za zagrożone eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji wód wprowadza do systemu ocen metodykę oceny stopnia zagrożenia wód eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Zakres wskaźników przyjętych do oceny obejmuje: - elementy biologiczne (fitoplankton lub fitobentos), - elementy fizykochemiczne (tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny). Jako wartości graniczne przyjęto granicę między stanem dobrym a umiarkowanym, a podstawą klasyfikacji są stężenia średnioroczne. Ocenę stopnia zagrożenia eutrofizacją wód powiatu brzeskiego przeprowadzono w 7 jednolitych częściach i 7 punktach pomiarowo kontrolnych. Spośród badanych w powiecie jednolitych części wód powierzchniowych 4 jcw ocenione zostały jako spełniające wymagania stawiane obszarom chronionym wrażliwym na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych, tj. Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku), Uszewka, Dunajec od Zb. Czchów do ujścia. Natomiast 3 pozostałe badane jcw, tj. Uszwica do Niedźwiedzia, Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia, Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów nie spełniały tych wymagań. 29

30 Tab. Ocena spełniania wymagań dla obszarów chronionych w powiecie brzeskim w 2012 roku Ocena spełnienia wymagań dla obszaru chronionego Lp 1 2 Nazwa jcw klasyfikowanej Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku) Kod jcw klasyfikowanej Kod ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Obszary chronione będące jednolitymi częściami wód, przeznaczonymi do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Kategoria fizykochem Kategoria bakteriologia ŁĄCZNIE Obszary chronione przeznaczone do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym i obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków Obszary ochrony gatunków ryb (wody ŁĄCZNIE przeznaczone do bytowania ryb) Obszary chronione, będące jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Obszary chronione wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeni ami pochodzącymi ze źródeł komunalnych Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych PLRW PL01S1501_1809 Raba Uście Solne T T T T PLRW PL01S1501_2172 Gróbka - Górka T T 3 Uszewka PLRW PL01S1501_2190 Uszew Rudy Rysie T T 4 Uszwica do Niedźwiedzia PLRW PL01S1501_1813 Uszwica Maszkienice Dół N N 5 Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia PLRW PL01S1501_1815 Uszwica Wola Przemykowska N N 6 7 Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów Dunajec od Zb.Czchów do ujścia PLRW PL01S1501_1869 Zbiornik Czchów N N PLRW PL01S1501_1817 Dunajec Piaski Drużków T T T T T T T T Objaśnienia: T N - spełnione wymogi dla obszaru chronionego - niespełnione wymogi dla obszaru chronionego 30

31 Mapa. Ocena spełniania wymagań dla obszarów chronionych w powiecie brzeskim w 2012 roku 31

32 Ocena obszarów chronionych będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Ocena spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych obejmuje: - ocenę występowania przyśpieszonej eutrofizacji w wyniku presji antropogenicznej, wskazującej na możliwość zakwitu glonów, - ocenę stanu sanitarnego, tj. stopnia zanieczyszczenia bakteriologicznego wód. Ocenę występowania przyśpieszonej eutrofizacji przeprowadza się w oparciu o zasady obowiązujące w klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, w zakresie wskaźników określonych w załączniku nr 3 tabela nr 7 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. 12. Ocenę stanu sanitarnego przeprowadza się wyłącznie wtedy, gdy spełnione są następujące warunki: - punkt pomiarowo-kontrolny zlokalizowany został w obszarze kąpieliska, zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. 13, - pobór próbek prowadzony był zgodnie z zasadami i metodykami określonymi w cytowanym rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Uznaje się, że wody spełniają określone dla nich wymagania, jeśli: - nie stwierdzono występowania zjawiska przyśpieszonej eutrofizacji, wskazującego na możliwość zakwitu glonów, - dokonano oceny stanu sanitarnego, a wynik oceny wskazuje, że stan sanitarny wód można sklasyfikować jako dostateczny. Jeśli nie przeprowadzono oceny stanu sanitarnego, jako warunek wystarczający dla oceny spełniania wymagań przyjmuje się brak zjawiska przyśpieszonej eutrofizacji wód. W roku 2012 oceny spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych dokonano w jednej jednolitej części wód: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia. Stwierdzono, że badana jednolita część wód spełnia wymagania. Ocena obszarów chronionych będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do ochrony gatunków i siedlisk W 2012 roku monitorowane były 2 jednolite części wód w obszarach ochrony siedlisk lub gatunków, dla których stan wód jest ważnym czynnikiem w tym zakresie tj. Raba od Zb. Dobczyce do ujścia oraz Dunajec od Zb. Czchów do ujścia. Obie badane jednolite części wód spełniały wymagania dla obszarów chronionych. 12 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U nr 258, poz. 1550) 13 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz.U nr 86, poz. 478), 32

33 Fot. Punkt poboru prób biologicznych na rzece Raba (Uście Solne) Informacje dotyczące klasyfikacji jednolitych części wód udostępnione są na stronie internetowej 5. WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią najbardziej wrażliwe i największe zasoby słodkiej wody w Unii Europejskiej, a przede wszystkim główne źródło zaopatrzenia w wodę pitną. Są zasobem naturalnym, który powinien być chroniony przed pogorszeniem stanu i zanieczyszczeniem chemicznym. Dostępność wody dla potrzeb ludności i gospodarki wynika z naturalnych zasobów związanych z obiegiem wody w przyrodzie. Na wielkość zasobów wodnych mają wpływ m.in. - czynniki hydrometeorologiczne i geologiczne: wielkość opadów atmosferycznych, zdolności retencyjne zlewni, warunki infiltracji, środowisko sedymentacyjne, które uwarunkowało powstanie horyzontów wodonośnych wód podziemnych, - czynniki antropogeniczne: melioracja terenów, regulacja cieków wodnych, zmiany struktury wykorzystywania gruntów, w tym głównie wyrąb lasów i zadrzewień, urbanizacja i związany z nią przyrost powierzchni trudno przepuszczalnych, wielkość poboru wody, ilość wprowadzanych do wód i do ziemi zanieczyszczeń. Obszar województwa cechują słabe i średnio korzystne warunki infiltracji, stąd też większość zbiorników wód podziemnych cechuje się niską i średnią odnawialnością zasobów, przy średniej i małej retencyjności zlewni. Średni współczynnik retencji strefy aktywnej wymiany dla całego obszaru szacuje się na 1-2%, przy zróżnicowaniu dla poszczególnych regionów: od 4-6% dla 33