Ludmiła Rycielska dr Radosław Kaczan Wychowawca - nauczyciel emocji i relacji

Transkrypt

1 Ludmiła Rycielska dr Radosław Kaczan Wychowawca - nauczyciel emocji i relacji

2 Czy to do mnie pasuje? 1. Łatwo się rozpraszam. 2. Trudno mi jest pozbyć się złych nawyków. 3. Mówię niewłaściwe rzeczy. 4. Odmawiam robienia pewnych rzeczy, które są złe dla mnie, nawet jeśli można się dobrze przy tym bawić. 5. Potrafię oprzeć się pokusom. 6. Ludzie mówią, że mam żelazną samodyscyplinę. 7. Przyjemności i zabawa czasem odciągają mnie od skończenia pracy. 8. Robię rzeczy, które są przyjemne przez chwilę, a potem tego żałuję. 9. Czasami nie jestem w stanie powstrzymać się od zrobienia czegoś, nawet jeśli wiem, że to coś złego. 10.Często zachowuję się bez rozważenia innych opcji.

3 Skala samokontroli 10- item Self Scoring Self- Control Scale autorstwa June Tangney adaptacja polska: Ludmiła Rycielska, Anna Michałowska

4 Samokontrola Jak uczniowie sami regulują swe impulsy związane z uwagą oraz emocjami i zachowaniami, w sytuacji gdy bieżące pokusy konkurują z trwale cenionymi celami. np. czy wybrać emocjonującą grę na komputerze czy nudne ćwiczenie; dać się porwać złości i uderzyć kolegę, który okłamał mnie czy wyjaśnić sytuację podczas rozmowy w sposób opanowany Samokontrola wymaga robienia samodzielnie tego co jest najlepsze w dłuższej perspektywie w obliczu kuszącej, nagłej nagrody, reakcji czy przyjemności. np. zjeść natychmiast jedną piankę (ang. marshmallow) czy poczekać i później dostać dwie pianki

5

6 Silna samokontrola przewiduje lepsze wyniki kształcenia uczniów uczniowie lepiej regulujący swoją uwagę, emocje i zachowanie otrzymują lepsze oceny od nauczycieli oraz lepsze wyniki testów standaryzowanych przewiduje lepsze kompetencje społeczne, lepsze relacje zarówno z dorosłymi jak i rówieśnikami

7 Znaczenie samokontroli 6 klasa SP Gimnazjum wieś i małe miasto duże miasto 3,21 3,09 2,73 2,89 3,19 3,03 2,96 2,76 samokontrola impulsywność samokontrola impulsywność 6 klasa SP Gimnazjum wzrokowa pamięć pamięć operacyjna przełączanie przestrzenna impulsywnosc -,114* -,098* -0,091 samokontrola,134**,113*,105* pamieć opracyjna przełączanie wzrokowa pamięć przestrzenna impulsywnosc -0,041-0,032-0,029 samokontrola,076**,063* 0,047

8 Znaczenie samokontroli w szkole oceny z matematyki Klasa 6 SP niska samokontrola 2,48-3,12 3,13-3,77 wysoka samokontrola 6 42,90% 42,90% 14,30% 5 8,80% 15,80% 43,90% 31,60% 4 13,90% 30,40% 37,40% 18,30% 3 15,00% 26,40% 35,70% 22,90% 2 20,20% 42,90% 31,00% 6,00% 1 20,00% 33,30% 40,00% 6,70% Gimnazjum niska samokontrola 2,48-3,12 3,13-3,77 wysoka samokontrola 6 20,00% 40,00% 40,00% 5 12,40% 27,80% 38,10% 21,60% 4 16,10% 30,30% 37,20% 16,40% 3 18,90% 36,60% 28,50% 16,00% 2 18,60% 37,00% 32,30% 12,00% 1 30,70% 41,30% 16,00% 12,00%

9 Znaczenie samokontroli w szkole oceny z języka polskiego klasa 6 SP niska samokontrola 2,48-3,12 3,13-3,77 wysoka samokontrola 6 8,30% 25,00% 41,70% 25,00% 5 6,30% 23,40% 51,60% 18,80% 4 16,10% 23,40% 37,90% 22,60% 3 15,80% 35,50% 28,30% 20,40% 2 21,00% 37,10% 35,50% 6,50% 1 25,00% 75,00% Gimnazjum niska samokontrola 2,48-3,12 3,13-3,77 wysoka samokontrola 6 25,00% 50,00% 25,00% 5 11,30% 28,30% 33,00% 27,40% 4 17,80% 30,20% 35,30% 16,70% 3 18,00% 38,80% 29,40% 13,80% 2 19,40% 36,10% 32,10% 12,40% 1 35,00% 37,50% 20,00% 7,50%

10 Silna samokontrola a emocje przewiduje lepsze kompetencje społeczne, lepsze relacje zarówno z dorosłymi jak i rówieśnikami koreluje z niższym poziomem palenia, spożywania alkoholu i używania narkotyków ma związek z lepszym zdrowiem fizycznym dodatkowo w dzieciństwie przewiduje lepszy dobrostan w dorosłości w tym: wysokość zarobków, większe oszczędności, lepsze psychiczne i fizyczne zdrowie (na podobny poziomie jak inteligencja i SES rodziny)

11 Samokontrola w różnych kontekstach w szkole (uważanie na lekcjach, przedrzeźnianie nauczyciela) nauka poza szkołą (sprawdzanie dwa razy rozwiązanego zadania, zapominanie przygotowania czegoś na lekcje) pozaszkolne obszary życia (wykonywanie obowiązków domowych, granie na komputerze bez zgody rodziców) Uczniowie, którzy wykazują silną samokontrolę w danym obszarze np. odrabiają pracę domową na czas mogą jednocześnie nie kontrolować swego zachowania w innej sytuacji np. wszczynać bójki na przerwach czy odzywać się niegrzecznie do nauczyciela.

12 Ćwiczenie samokontroli Chociaż ogólnie samokontrola poprawia się wraz z wiekiem uczniów, to nauczyciele chętnie podejmują się wzmacniania uczniów w tym obszarze. Ale im wcześniejsza interwencja nauczyciela, tym lepiej.

13 Potrafię oprzeć się pokusom Trudno mi jest pozbyć się złych nawyków Samokontrola i impulsywność Zupełnie do mnie niepodobne Niezbyt podobne do mnie Do pewnego stopnia podobne do mnie W dużym stopniu podobne do mnie Bardzo do mnie podobne Gimnazjum 16,70% 22,50% 26,70% 20,90% 13,20% 6 klasa SP 24,30% 22,80% 27,20% 14,70% 11,00% Gimnazjum 8,70% 16,50% 29,10% 26,10% 19,50% 6 klasa SP 10,90% 14,40% 27,40% 25,90% 21,40%

14 Strategie wzmacniania samokontroli

15 5 grup strategii wzmacniania samokontroli TYP STRATEGII 1) wybór sytuacji 2) zmiana sytuacji 3) ćwiczenie uwagi 4) przeformułowanie poznawcze 5) zmiana reakcji PRZYKŁADY Uczenie się w bibliotece, a nie w domu. Odłożenie komórki poza zasięgiem wzroku np. w plecaku. Śledzenie wzrokiem nauczyciela. Traktowanie błędów jako informacji, a nie jako krytykę. Głębokie oddychanie.

16 Przykładowe techniki nie teraz, lepiej później jeżeli, to : autopilot reinterpretacja poznawcza

17 nie teraz, lepiej później Odsuwanie bliskich pokus jak najdalej w czasie i przestrzeni oraz przybliżaniu (w wyobraźni) odległych konsekwencji Odejdę od komputera, żeby pouczyć się angielskiego. Jeśli tego nie zrobię, to nie będę mogła dogadać się z kolegami na obozie językowym. Piotrek denerwuje mnie tak, że mam ochotę mu przyłożyć. Lepiej pójdę na drugie piętro.

18 Jeżeli, to Plany jeżeli- to automatyzują samokontrolę. Taki plan trzeba przygotować zawczasu i przećwiczyć go. Im częściej uczeń ćwiczy takie plany, to sprawiają, że samokontrola nie wymaga wysiłku. Chcę zrozumieć dobrze całki przed jutrzejszą klasówką. Jeśli mój przyjaciel napisze, że chce pójść do teraz kina, to mogę popatrzeć na książkę do matematyki i powiedzieć Nie, nie mogę, uczę się.

19 Reinterpretacja poznawcza Negatywne skutki impulsywnego zachowania są czasem abstrakcyjne i odległe w czasie, a nie natychmiastowe i pewne. Dlatego uczeń powinien zreinterpretować odległe konsekwencje tak, by uczynić je konkretnymi i wyobrazić sobie przyszłość jakby rozgrywała się tu i teraz. Jeśli będę uciekał z lekcji polskiego, to otrzymam złą ocenę na koniec roku i mogę nie zdać do II klasy.

20 Plan wychowania Samokontrola wymaga robienia samodzielnie tego co jest najlepsze w dłuższej perspektywie w obliczu kuszącej, nagłej nagrody, reakcji czy przyjemności. uczniowie sami inicjują proces samoregulacji, a nie nauczyciele samokontrola rozwijana jest u uczniów w dobrze zorganizowanej klasie, w której uczniowie są zachęcani i uczeni przez nauczycieli jak wyćwiczyć samokontrolę uczniowie podporządkowywujący się zasadom ze strachu przed nauczycielem lub karą nie będą w stanie rozwijać samokontroli samodzielnie

21 Plan uczenia i wzmacniania umiejętności samokontroli Kompetencja samokontroli może być wzmacniania poprzez zdobycie wiedzy na jej temat i rozwijania umiejętności. 1. Przekazanie wiedzy na temat funkcjonowania mózgu- różnice między ludźmi i plastyczność 2. Opis strategii wzmacniania umiejętności samokontroli w różnych obszarach. 3. Uczniowie powinni być uczeni, że samokontrola emocji i zachowań jest wzmacniania poprzez strategiczne unikanie, a nie tłumienie niechcianych impulsów. 4. Ćwiczenie samokontroli w kontekście nauki różnych przedmiotów np. przy okazji omawiania lektur, wydarzeń historycznych czy rozwiązywania zadań z chemii oraz budowania różnych relacji w szkole, a nie tylko podczas godzin wychowawczych. 5. Rozpoznanie obszarów ćwiczenia samokontroli przez samych nauczycieli- realne przykłady zachowań (modelowanie).

22 Projekty współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Instytut Badań Edukacyjnych ul. Górczewska 8, Warszawa tel.: (22) , ibe@ibe.edu.pl