TREŚCI NAUCZANIA WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE

Transkrypt

1 TREŚCI NAUCZANIA WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTANIE ZAWARTYCH W NICH INFORMACJI 1. Czytanie i słuchanie. Uczeń: KLASA IV KLASA V KLASA VI rozumie pojęcie komunikacji, nadawcy i odbiorcy, identyfikuje nadawcę (autora, narratora, osobę mówiącą w wierszu), rozpoznaje odbiorcę wypowiedzi (np. adresata listu, czytelnika, słuchacza), rozumie intencję nadawcy i potrafi się do niej dostosować, słucha uważnie krótszych i dłuższych wypowiedzi różnego typu, a stopień ich zrozumienia sygnalizuje werbalnie lub niewerbalnie, rozpoznaje różne emocje nadawcy wyrażone głosem, intonacją, mimiką i gestykulacją, określa temat i główną myśl czytanego lub słyszanego tekstu, rozpoznaje formy gatunkowe (zaproszenie, przepis, instrukcja, notatka do kroniki), wyszukuje informacje wyrażone wprost i pośrednio, rozumie przenośne i dosłowne znaczenie wyrazów, wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych tekście, w tym rozpoznaje w nim prawdę i fałsz, wskazuje części składowe wypowiedzi (tytuł; wstęp, rozwinięcie, zakończenie; akapity), stosuje zasady dobrego wychowania podczas słuchania innych, czyta głośno utwory literackie, pamiętając o odpowiedniej artykulacji, intonacji, tempie, odczytuje tekst z podziałem na role, czyta cicho ze zrozumieniem. odróżnia informacje ważne od drugorzędnych, rozumienie czyjejś wypowiedzi wyraża przez rzeczowe pytania, odpowiada poprawnie na pytania zadane do usłyszanych tekstów, identyfikuje wypowiedź jako tekst informacyjny, literacki, reklamowy, rozpoznaje formy gatunkowe (zawiadomienie, ogłoszenie, życzenia, gratulacje), rozpoznaje kolokwializmy i elementy gwarowe w języku mówionym, dostrzega relacje między częściami składowymi wypowiedzi (tytuł; wstęp, rozwinięcie, zakończenie; akapity), rozumie funkcję tła akustycznego w przekazach audiowizualnych, czyta głośno utwory literackie, zwracając uwagę na dykcję i pauzy oraz przekazując intencję (wymowę) tekstu (informacja, przeżycie, perswazja). zapamiętuje najważniejsze informacje, ocenia usłyszane wypowiedzi, dokonuje ich wartościowania, rozpoznaje formy gatunkowe (zaproszenie), rozpoznaje proste przykłady użycia ironii, manipulacji, charakteryzuje osobę na podstawie jej wypowiedzi, rozumie zamysł kompozycyjny tekstu, świadomie dostosowuje intonację do charakteru czytanej wypowiedzi, czyta wyraziście i ze zrozumieniem teksty dawne i współczesne. 1

2 2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń: KLASA IV KLASA V KLASA VI posługuje się różnymi źródłami informacji według wskazówek nauczyciela, posługuje się podstawowymi słownikami (języka polskiego, wyrazów obcych, wyrazów bliskoznacznych, ortograficznym), wyszukuje wyrazy bliskoznaczne (synonimy), wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym, znaczenie przysłów i aforyzmów oraz popularnych związków frazeologicznych. samodzielnie korzysta z różnych źródeł informacji, samodzielnie wyszukuje informacje w różnych typach słowników (mitów i tradycji, frazeologicznym), wyszukuje znaczenie związków frazeologicznych pochodzących z mitologii. świadomie dostosowuje źródła informacji do swoich potrzeb, odczytuje informacje zawarte w artykule hasłowym słownika, zna budowę (części składowe) poznanych słowników, wyszukuje znaczenie związków frazeologicznych pochodzących z Biblii. 3. Świadomość językowa. Uczeń: KLASA IV KLASA V KLASA VI rozpoznaje w wypowiedziach podstawowe części mowy (czasownik, rzeczownik, przymiotnik, przysłówek, przyimek, spójnik), wskazuje różnice między nimi, rozpoznaje podstawowe kategorie fleksyjne (czas, osoba, liczba, rodzaj, przypadek), rozumie ich funkcje w wypowiedzi, rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedzeniach (podmiot, orzeczenie, grupa podmiotu i grupa orzeczenia), rozpoznaje zdania pojedyncze i złożone, pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte, równoważniki zdań i rozumie ich funkcję, rozpoznaje wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące, rozpoznaje w wypowiedziach części mowy (liczebnik), rozpoznaje kategorie fleksyjne (tryb, stopniowanie, temat, końcówka, oboczność w temacie), rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedzeniach (dopełnienie, przydawka, okolicznik, rodzaje podmiotu, rodzaje orzeczenia), rozpoznaje zdania złożone współrzędnie i podrzędnie. rozpoznaje w wypowiedziach części mowy (zaimek, wykrzyknik, partykuła), rozpoznaje kategorie fleksyjne (aspekt, strona czynna i bierna), rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedzeniach (rodzaje okolicznika) rozpoznaje rodzaje zdań złożonych współrzędnie, 2

3 pytające, rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania się (gest, wyraz twarzy, mimika, postawa ciała). wskazuje spójniki w wypowiedzeniach, sporządza wykresy zdań. II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY 1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń: KLASA IV KLASA V KLASA VI nazywa swoje reakcje czytelnicze, poddaje refleksji działania bohaterów, wyraża swój stosunek do postaci. uzasadnia swoje wrażenie po lekturze, podejmuje rozważania i ocenia postępowanie bohaterów. porównuje swoje reakcje czytelnicze odnoszące się do co najmniej dwóch utworów, refleksję nad sytuacją bohaterów konfrontuje z własnymi doświadczeniami. 2. Analiza. Uczeń: KLASA IV KLASA V KLASA VI rozumie swoistość tworzywa literatury, teatru, potrafi nazwać autora tekstu kultury (np. malarz, pisarz, poeta), w opisie tekstu kultury posługuje się poznaną terminologią, wskazuje elementy świata przedstawionego w poznanych tekstach kultury, wskazuje narratora w tekście epickim, omawia akcję, wskazując wydarzenia, wskazuje i przedstawia bohaterów, rozumie swoistość tworzywa filmu, telewizji, internetu, odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości, wskazuje cechy narodowe i regionalne różnych tekstów kultury, w opisie i interpretacji tekstu kultury posługuje się poznaną terminologią, określa podstawowe cechy narracji, rozumie swoistość tworzywa prasy, radia, malarstwa, zna i wykorzystuje różne konteksty, w ocenie tekstu kultury posługuje się poznaną terminologią, wymienia cechy fraszki, wskazuje cechy swoiste epiki, 3

4 identyfikuje wiersz, odróżnia postać autora od osoby mówiącej w wierszu, rozpoznaje w tekście rym, rozpoznaje w tekście epitet, przenośnię i objaśnia ich rolę, wymienia cechy baśni, odróżnia elementy fantastyczne od realistycznych, rozpoznaje przysłowia, rozpoznaje poszczególne części utworu dramatycznego, wyodrębnia elementy składające się na widowisko teatralne (gra aktorska, reżyseria, dekoracja, charakteryzacja, kostiumy, rekwizyty), rozumie specyfikę komiksu, przy pomocy nauczyciela określa funkcję tekstu kultury (informacyjna, ekspresywna, perswazyjna). omawia akcję, wskazując wątki, nazywa cechy bohaterów, rozpoznaje w tekście rym, refren, rozpoznaje w tekście uosobienie, porównanie, wyraz dźwiękonaśladowczy i objaśnia ich rolę, odróżnia wiersz rymowany i nierymowany (biały), wymienia cechy opowiadania, mitu, legendy, bajki, powieści, wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska), jest krytycznym odbiorcą i twórcą rzeczywistości wirtualnej, próbuje samodzielnie określić funkcję tekstu kultury. liryki, dramatu, rozpoznaje w tekście rytm, charakteryzuje bohaterów, ocenia ich sytuację i postępowanie, wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa), samodzielnie określa funkcję tekstu kultury i stara się uzasadnić swoje zdanie. 3. Interpretacja. Uczeń: KLASA IV KLASA V KLASA VI odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym, samodzielnie formułuje przesłanie baśni. odbiera teksty kultury na poziomie przenośnym, w interpretacji tekstu kultury posługuje się poznaną terminologią, wskazuje zawarty w bajce morał, objaśnia ukryty morał bajki. odbiera teksty kultury na poziomie symbolicznym, funkcjonalnie wykorzystuje poznane morały bajek i przesłania baśni. 4

5 4. Wartości i wartościowanie. Uczeń: KLASA IV KLASA V KLASA VI z pomocą nauczyciela odczytuje wartości wpisane w poznane teksty kultury, na podstawie poznanych tekstów kultury buduje świat wartości, takich jak: miłość, przyjaźń, rodzina, dobroć, szlachetność, pracowitość, uczciwość, a także uczy się odróżniać dobro od zła. próbuje samodzielnie odczytywać wartości wpisane w teksty kultury, odróżnia sprawy przemijające od wartości ponadczasowych, odróżnia wytwory kultury wysokiej od wytworów kultury masowej. samodzielnie odczytuje wartości wpisane w teksty kultury, odczytuje znaczenie postawy szacunku dla życia i każdego człowieka, analizuje ofertę mediów skierowaną do młodych ludzi i dokonuje krytycznego wyboru, kierując się wskazanymi wartościami. 5

6 III. TWORZENIE WYPOWIEDZI 1. Mówienie i pisanie. Uczeń: KLASA IV KLASA V KLASA VI buduje poprawne znaczeniowo i gramatycznie wypowiedzenia, konstruuje kilkuzdaniowe wypowiedzi zgodne z podanym tematem, wypowiada się krótko na tematy poruszane na lekcjach, związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury, wypowiada się, realizując zamierzony cel wypowiedzi (opisuje, przeprasza, prosi, zachęca), odpowiada rzeczowo na zadane pytania, posługuje się zwrotami grzecznościowymi, adekwatnymi do sytuacji komunikacyjnej, rozumiejąc relacje między nadawcą a odbiorcą, opowiada o wydarzeniach, rozumiejąc istotę ciągu przyczynowo-skutkowego, uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat, wyraża własne zdanie i uzasadnia je w prosty sposób, mówi i czyta wyraźnie, wprowadza pauzę, recytuje z pamięci krótkie teksty poetyckie, podejmując próbę ich głosowej interpretacji, uczy się roli i wygłasza kwestie w przedstawieniu klasowym, formułuje wypowiedzi pisemne zgodne z tematem w następujących formach: opis postaci, opis miejsca, tworzy rozbudowane, poprawne zdania, konstruuje dłuższe wypowiedzi zgodne z tematem, wypowiada się w sposób rozbudowany na tematy poruszane na lekcjach, związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury, wypowiada się, realizując zamierzony cel wypowiedzi (zachęca i zniechęca, poleca i prosi, przyrzeka i obiecuje, zaprasza), formułuje celowe pytania do tekstu, używa stylu i języka adekwatnego do codziennych sytuacji komunikacyjnych, posługuje się różnymi środkami komunikacji niewerbalnej, poprawnie akcentuje wyrazy, zwłaszcza formy trybu przypuszczającego czasownika, odpowiednią intonacją przekazuje intencję tekstu, opowiada o wydarzeniach prawdziwych lub zmyślonych, dodając szczegóły i sygnalizując zaangażowanie emocjonalne, wypowiada własne zdanie, dobierając trafne argumenty, wypowiada się na tematy poruszane na lekcjach, związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury, wypowiada się, realizując zamierzony cel wypowiedzi (żartuje, wątpi, odmawia), wypowiada się ze świadomością intencji, używając różnych środków językowych, posługuje się perswazją w warstwie werbalnej i niewerbalnej, konstruuje dłuższe wypowiedzi zgodne z tematem, z użyciem zróżnicowanych środków językowych, świadomie dostosowuje styl i intonację wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej (oficjalnej i nieoficjalnej), ocenia, wyraża opinie, wyjaśnia swoje stanowisko, argumentuje, podając 6

7 opis przedmiotu, dialog, przepis, pocztówka, list prywatny, zaproszenie, opowiadanie twórcze i odtwórcze, opowiadanie z dialogiem, kartka z dziennika, instrukcja, plan ogólny, zna i na ogół stosuje poprawną kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy pisemnej, stosuje zasady ortografii i interpunkcji w zapisie, dba o estetykę zapisu, stosuje akapity, sporządza plan odtwórczy wypowiedzi (ramowy). recytuje z pamięci dłuższe teksty poetyckie, podejmując próbę ich głosowej interpretacji, formułuje wypowiedzi pisemne zgodne z tematem w następujących formach: opis postaci uwzględniający cechy, ich uzasadnienie, sposób zachowania oraz ocenę, opis przeżyć wewnętrznych, reklama, plan szczegółowy, zawiadomienie, ogłoszenie, sprawozdanie, kartka z pamiętnika, notatka, stosuje odpowiednią kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy pisemnej, dba o bogate słownictwo i poprawny styl, sporządza plan odtwórczy wypowiedzi (szczegółowy). przykłady, opowiada i opisuje wydarzenia oraz stany emocjonalne, dokonując ich oceny oraz wartościując je, zabiera głos w dyskusji, recytuje z pamięci dłuższe teksty poetyckie oraz fragmenty prozy, podejmując próbę ich głosowej interpretacji, formułuje wypowiedzi pisemne zgodne z tematem w następujących formach: opis własnej osoby, opis krajobrazu, list oficjalny, nadaje swoim wypowiedziom pisemnym zindywidualizowany charakter, dobiera środki językowe stosownie do celu i charakteru wypowiedzi. 2. Świadomość językowa. Uczeń: KLASA IV KLASA V KLASA VI rozróżnia i poprawnie zapisuje zdania oznajmujące, pytające i rozkazujące, łączy zdania pojedyncze w złożone, przekształca zdania przy tworzeniu notatki wykorzystuje zdania i równoważniki zdań, stosuje poprawne formy gramatyczne stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych (zaimek, liczebnik 7

8 złożone w pojedyncze, przekształca zdania w równoważniki zdań i odwrotnie, redaguje plany wydarzeń z wykorzystaniem zdań i równoważników zdań, stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych (czasownik, rzeczownik, przymiotnik), pisze poprawnie pod względem ortograficznym, wykorzystując podstawowe reguły zapisu (u-ó, rz-ż, h-ch) oraz wiedzę o: wymianie głosek w wyrazach pokrewnych, pisowni głosek nosowych końcówkach fleksyjnych, sposobie pisania nazw własnych i nazw pospolitych, zapisie nie z czasownikami, rzeczownikami, przymiotnikami i przysłówkami, poprawnie zapisuje jednostki miar i wag oraz daty, poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: kropki, wykrzyknika, znaku zapytania w zakończeniach wypowiedzeń, przecinka w zdaniu złożonym, myślnika w zapisie dialogu, przy dzieleniu wyrazów, przy przenoszeniu wyrazów do następnej linii, w mowie i piśmie posługuje się słownictwem związanym z omawianymi na lekcjach kręgami tematycznymi. wyrazów odmiennych (czasownik w trybie oznajmującym, rozkazującym, przypuszczającym; przymiotnik w stopniu wyższym i najwyższym; liczebnik), poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki, używa przymiotników i przysłówków w stopniu wyższym i najwyższym w tekstach reklamowych, w opisie, podczas wartościowania, pisze poprawnie pod względem ortograficznym, wykorzystując wiedzę o: różnicach w wymowie i pisowni głosek ustnych i nosowych, twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych, zapisie nie z liczebnikami oraz przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym, pisowni cząstki by w formach trybu przypuszczającego, poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: przecinka w zdaniu pojedynczym, różnych znaków interpunkcyjnych w zapisie dialogu, świadomie gromadzi słownictwo z określonych kręgów tematycznych. zbiorowy), pisze poprawnie pod względem ortograficznym, wykorzystując wiedzę o: pisowni przedrostków roz-, bez-, z-, s-, ś-, wz, wez-, ws-, wes-, pisowni skrótów, poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: (kropki, przecinka, pytajnika, cudzysłowu, dwukropka, nawiasu, wykrzyknika) w różnych formach wypowiedzi, wzbogaca swój zasób słownictwa z określonych kręgów tematycznych. 8

9 DOBÓR TEKSTÓW KULTURY I. Klasa IV TYTUŁ CZĘŚCI TEKSTY LITERACKIE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ TEKSTY KULTURY (utwory prozatorskie i poetyckie, teksty użytkowe, publicystyczne, popularnonaukowe, przedstawienia teatralne, filmy, słuchowiska radiowe, programy telewizyjne) poruszające następującą tematykę: ASPEKT WYCHOWAWCZY w odbiorze tekstów kultury JA, TY I MY J. Brzechwa, Akademia pana Kleksa przynależność młodego człowieka do rodziny, grupy rówieśniczej funkcjonowanie młodego człowieka wśród najbliższych osób wzajemne relacje między bliskimi sobie ludźmi budowanie poczucia więzi rodzinnych i przyjacielskich rozbudzanie poczucia własnej tożsamości kształtowanie umiejętności obserwowania i właściwej oceny ludzkich zachowań MY I MIEJSCA C. Collodi, Pinokio miejsca ważne w życiu młodych ludzi (dom, szkoła, podwórko) rzeczywistość obserwowana oczami młodego człowieka uświadamianie, że radość i smutek to nieodłączne składniki ludzkiego życia kształtowanie u młodego człowieka poczucia odpowiedzialności za własne postępowanie i jego wpływ na otaczającą rzeczywistość MIEJSCA I CZAS Hymn polski miejsca i wydarzenia ważne w historii Polski symbole narodowe kulturowe znaki przeszłości kształtowanie poczucia więzi z ojczyzną budowanie postawy szacunku dla własnego kraju i jego symboli 9

10 CZAS I CZARY C.S. Lewis, Opowieści z Narnii, cz. I Lew, czarownica i stara szafa Wybór baśni czas baśniowy świat nierzeczywisty i jego prawa budowanie świata wartości, takich jak: miłość, dobroć, szlachetność, pracowitość, uczciwość kształtowanie umiejętności odróżniania dobra od zła CZARY I ŚWIAT A. Szklarski, Tomek w krainie kangurów piękno świata (czary, cuda natury) ciekawe miejsca przygoda rozbudzanie pasji poznawczych kształtowanie postawy odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze wskazywanie wartościowych form wypoczynku 10

11 II. Klasa V TYTUŁ CZĘŚCI TEKSTY LITERACKIE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ TEKSTY KULTURY (utwory prozatorskie i poetyckie, teksty użytkowe, publicystyczne, popularnonaukowe, przedstawienia teatralne, filmy, słuchowiska radiowe, programy telewizyjne) poruszające następującą tematykę: ASPEKT WYCHOWAWCZY w odbiorze tekstów kultury GDZIEŚ I KIEDYŚ Wybór mitów początki świata i człowieka postawy archetypiczne alegoria w opisie świata wyrabianie postawy rozumienia miejsca człowieka w świecie wprowadzenie w świat tradycji europejskiej KIEDYŚ I TAM Wybór legend F. Molnar, Chłopcy z Placu Broni przeszłość regionu lokalne i regionalne tradycje, zwyczaje, święta tradycja rodzinna kształtowanie tożsamości i dumy narodowej w powiązaniu z tożsamością regionalną rozbudzanie zainteresowania przeszłością regionu i jej śladami zachowanymi do dziś TAM I TUTAJ A. Lindgren, Bracia Lwie Serce różnice kulturowe pomiędzy ludźmi pochodzącymi z różnych kontynentów różne aspekty podróżowania sposoby poznawania świata rozbudzanie postawy tolerancji dla odrębności kulturowej i etnicznej zachęcanie do wzbogacania własnej osobowości przez poznawanie innych kultur 11

12 TUTAJ I TERAZ F.H. Burnett, Tajemniczy ogród działalność społeczna dobro wspólne człowiek jako twórca kultury i opiekun środowiska rozwijanie poszanowania dla dobra wspólnego kształtowanie wrażliwości estetycznej rozbudzanie ambicji i kreatywności TERAZ I ZAWSZE R. Dahl, Charlie i fabryka czekolady świat wartości uniwersalnych pułapki współczesnego świata (media, internet) kształtowanie umiejętności odróżniania spraw przemijających od wartości ponadczasowych i dokonywania właściwych wyborów wskazywanie i ocenianie sposobów świadomego uczestnictwa w kulturze 12

13 III. Klasa VI TYTUŁ CZĘŚCI TEKSTY LITERACKIE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ TEKSTY KULTURY (utwory prozatorskie i poetyckie, teksty użytkowe, publicystyczne, popularnonaukowe, przedstawienia teatralne, filmy, słuchowiska radiowe, programy telewizyjne) poruszające następującą tematykę: ASPEKT WYCHOWAWCZY w odbiorze tekstów kultury KTOŚ I CZŁOWIEK człowiek wobec Boga zmaganie człowieka z losem człowiek w teatrze życia dalsze wprowadzanie w świat wartości ważnych dla kultury europejskiej rozwijanie umiejętności poznawania świata w jego wymiarze symbolicznym CZŁOWIEK I JA I. Jurgielewiczowa, Ten obcy samopoznanie relacje międzyludzkie odkrywanie istoty człowieczeństwa poszukiwanie sensu życia budowanie postawy samoświadomości, także w wymiarze aksjologicznym kształtowanie postawy otwartości, życzliwości i zrozumienia dla innych ludzi uświadamianie złożoności natury ludzkiej JA I PRAGNIENIA H. Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy K. Makuszyński, Szatan z siódmej klasy dążenia i ambicje młodego człowieka odkrywanie świata (przygody, zagadki, niespodzianki) pasja życia rozbudzanie postaw kreatywnych motywowanie do podejmowania różnorodnych działań, sprzyjających wzbogacaniu własnej osobowości 13

14 PRAGNIENIA I ŚWIAT L.M. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza radość życia, optymizm miejsce człowieka w świecie i wśród innych ludzi postawy altruistyczne kształtowanie postawy wrażliwości i umiejętności dostrzegania problemów w najbliższym otoczeniu motywowanie do podejmowania działań służących dobru innych ludzi kształtowanie postaw etycznych ŚWIAT I WSZECHŚWIAT J.R.R. Tolkien, Hobbit, czyli tam i z powrotem człowiek jako mikrokosmos oraz istota duchowa metafizyczny wymiar świata zderzenia radości życia ze świadomością przemijania science fiction jako próba interpretacji świata kształtowanie postawy szacunku dla życia i każdego człowieka wskazywanie konieczności rozwoju własnej osobowości wzmacnianie poczucia własnej wartości 14

15 WPROWADZANE TERMINY TEORETYCZNOLITERACKIE ORAZ INNE POJĘCIA KULTUROWE terminy teoretycznoliterackie inne pojęcia kulturowe KLASA IV KLASA V KLASA VI narracja rytm fikcja literacka refren uosobienie fraszka porównanie epika wyraz dźwiękonaśladowczy liryka wiersz biały dramat akcja wątek powieść opowiadanie bajka mit legenda autor narrator świat przedstawiony (miejsce, czas, bohater, wydarzenie) zwrotka (strofa) wers osoba mówiąca w wierszu obraz poetycki epitet przenośnia (metafora) rym fantastyka kontrast baśń nadawca odbiorca komunikacja pantomima flaga, godło, hymn muzeum (eksponat, ekspozycja, antyki, epoka, galeria, popiersie, posąg, zabytek) teatr (akt, scena, podział na role, didaskalia, aktor, kostium, dekoracja, rekwizyt, próba generalna, afisz) przysłowie komiks encyklopedia (także multimedialna) rzeźba film (reżyser, scenariusz, kadr, aktor, ujęcie, gatunek filmowy) telewizja (program informacyjny, program publicystyczny, telenowela, talk-show) internet (przeglądarka internetowa, link, portal, komunikator, forum, blog) kultura niska (masowa), kultura wysoka radio (audycja, słuchowisko) prasa (czasopismo, gazeta, tabloid, nagłówek, tytuł, dziennikarz, reporter, redaktor) malarstwo (pejzaż, martwa natura, pierwszy i drugi plan, tło) biblioteka, katalog 15

16 FORMY WYPOWIEDZI PISEMNEJ KLASA IV KLASA V KLASA VI OPIS POSTACI struktura opisu, element oceny słownictwo postać rzeczywista, literacka, na obrazie DIALOG jako forma komunikacji na co dzień jako składnik opowiadania zasady zapisu struktura opisu uwzględniającego cechy postaci, ich uzasadnienie, sposób zachowania oraz ocenę słownictwo (nazwy cech) postać rzeczywista i literacka różne sposoby zapisu tworzony ze świadomością intencji opis z rozbudowaną oceną postaci pogłębiony opis swojej osoby tworzony z wykorzystaniem stylu oficjalnego OPIS MIEJSCA określenie położenia w przestrzeni wyróżnienie elementów wskazanie charakterystycznych cech ze świadomym użyciem różnorodnych środków stylistycznych z nacechowaniem emocjonalnym wypowiedzi OPIS KRAJOBRAZU na podstawie dzieła malarskiego wykonanego w różnych technikach OPIS PRZEDMIOTU prosty opis uwzględnienie najważniejszych elementów rozbudowany opis zastosowanie różnorodnych środków stylistycznych Jak w klasach poprzednich 16

17 KLASA IV KLASA V KLASA VI PRZEPIS kulinarny wskazanie podstawowych elementów warstwa stylistyczno-językowa zróżnicowany stylistycznie odnoszący się do zjawisk abstrakcyjnych o charakterze metaforycznym odnoszący się do życia i postaw moralnych z refleksją nad wartościami i zasadami etycznymi POCZTÓWKA formułowanie pozdrowień z wakacji, wycieczki podstawowe elementy poprawność zapisu różnorodność stylistyczna uwzględnienie w treści elementów świata przedstawionego utworu literackiego oraz kontekstu kulturowego Jak w klasach poprzednich LIST PRYWATNY budowa z elementami opisu miejsca i postaci poprawność językowa i stylistyczna formy grzecznościowe z elementami charakterystyki bohatera literackiego z elementami opisu przeżyć wewnętrznych LIST OFICJALNY specyfika sytuacji komunikacyjnej użycie stylu oficjalnego ZAPROSZENIE budowa forma graficzna ze świadomym wyrażeniem intencji Jak w klasach poprzednich 17

18 KLASA IV KLASA V KLASA VI OPIS PRZEŻYĆ WEWNĘTRZNYCH gromadzenie słownictwa ekspresja własnych doznań Jak w klasie V oraz z uwzględnieniem dylematów natury etycznej OPOWIADANIE opowiadanie odtwórcze na podstawie tekstu literackiego proste opowiadanie twórcze z wprowadzeniem dialogu opowiadanie odtwórcze ze wskazaniem informacji ważnych i drugorzędnych (skrócona wersja tekstu źródłowego) opowiadanie twórcze z wprowadzeniem dialogu, opisu miejsca i opisu postaci opowiadanie twórcze z opisem przeżyć wewnętrznych REKLAMA stosowanie różnorodnych środków językowych służących perswazji Jak w klasie V oraz tworzenie reklamy z uwzględnieniem szczerości intencji rozpoznawanie i unikanie manipulacji KARTKA Z DZIENNIKA narracja pierwszoosobowa podmiotowość indywidualizacja stylu nazywanie własnych przeżyć ocena wydarzeń i zachowań KARTKA Z PAMIĘTNIKA wskazywanie podobieństw i różnic w stylu dziennika i pamiętnika świadome wykorzystanie różnych środków językowych w celu wyrażenia emocji 18

19 KLASA IV KLASA V KLASA VI INSTRUKCJA obsługi urządzeń savoir-vivre zasady postępowania w różnych sytuacjach z uwzględnieniem znaków ikonicznych Jak w klasach poprzednich PLAN ogólny odtwórczy, twórczy spójność stylistyczna forma graficzna PLAN szczegółowy wydarzeń wypowiedzi OGŁOSZENIE, ZAWIADOMIENIE podstawowe elementy składowe sytuacja komunikacyjna nadawca, odbiorca Jak w klasach poprzednich Jak w klasie V oraz formułowanie wypowiedzi ze świadomością celu i kontekstu SPRAWOZDANIE kompozycja ciąg przyczynowo-skutkowy następstwo wydarzeń Jak w klasie V oraz z rozbudowaną częścią oceniającą NOTATKA w formie planu, tabeli, wykresu, kilkuzdaniowej wypowiedzi redagowana z pomocą nauczyciela różnorodność form graficznych Jak w klasie V oraz redagowana samodzielnie 19

20 NAUKA O JĘZYKU (zestawienie dla nauczyciela, nie ma konieczności wprowadzania wszystkich podanych terminów) Klasa IV Klasa V Klasa VI FONETYKA alfabet głoska i litera samogłoska i spółgłoska funkcja samogłoski i podział na sylaby cechy głosek: ustne i nosowe dźwięczne i bezdźwięczne twarde i miękkie Jak w klasach poprzednich SŁOWOTWÓRSTWO pojęcie rodziny wyrazów zdrobnienia i zgrubienia funkcje zgrubień i zdrobnień Jak w klasach poprzednich CZĘŚCI MOWY Czasownik podstawowe informacje bezokolicznik formy osobowe określanie osoby, liczby, czasu, rodzaju (w czasie przeszłym) tryb oznajmujący, przypuszczający, rozkazujący budowa czasu przyszłego prostego i złożonego czasowniki dokonane i niedokonane formy nieosobowe zakończone na -no, -to strona czynna i bierna czasownika 20

21 poprawne formy czasowników zakończonych w bezokoliczniku na -ąć rodzaj czasownika w trybie przypuszczającym i czasie przyszłym złożonym akcent wyrazowy, ze szczególnym uwzględnieniem akcentu w formach trybu przypuszczającego czasownika Rzeczownik podstawowe informacje odmiana przez przypadki i liczby określanie rodzaju rzeczowniki własne i pospolite oddzielanie końcówki od tematu przy odmianie rzeczownika przez przypadki wskazywanie oboczności w temacie odmiana nietypowych rzeczowników (pluralia tantum, singularia tantum, rzeczowniki nieodmienne) Przymiotnik podstawowe informacje odmiana przez przypadki, liczby, rodzaje stopniowanie przymiotników Jak w klasach poprzednich Liczebnik liczebniki główne i porządkowe odmiana przez przypadki liczebniki zbiorowe, ułamkowe, nieokreślone odmiana liczebników zbiorowych Zaimek rodzaje zaimków zastosowanie krótkich i długich form zaimków osobowych 21

22 Przysłówek podstawowe informacje rozróżnianie przysłówków utworzonych od przymiotników i pozostałych stopniowanie przysłówków Jak w klasach poprzednich Przyimek w połączeniu z rzeczownikiem (wyrażenie przyimkowe jako określenie przestrzeni) różne funkcje wyrażenia przyimkowego Jak w klasach poprzednich Spójnik łączenie wypowiedzeń składowych użycie spójników w zdaniach pojedynczych spójniki wskazujące na stosunki współrzędne lub nadrzędnopodrzędne wypowiedzeń składowych Jak w klasach poprzednich Wykrzyknik wskazywanie funkcji Partykuła wskazywanie funkcji 22

23 Wypowiedzenie rodzaje wypowiedzeń: oznajmujące, pytające, rozkazujące zdanie a równoważnik zdania zdanie pojedyncze rozwinięte oraz nierozwinięte zdanie pojedyncze i złożone (odróżnianie) wskazywanie podmiotu, orzeczenia oraz określeń w zdaniu podział na grupę podmiotu i grupę orzeczenia SKŁADNIA rozróżnianie zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie rozbiór logiczny i gramatyczny zdania pojedynczego (wykres zdania) rodzaje podmiotu rodzaje orzeczenia wskazywanie przydawki, dopełnienia, okolicznika w zdaniu pojedynczym SŁOWNICTWO rodzaje zdań współrzędnie złożonych rodzaje okoliczników intonacja w różnych typach wypowiedzeń podstawowe informacje na temat zawartości słowników: języka polskiego wyrazów obcych wyrazów bliskoznacznych ortograficznego wyrazy bliskoznaczne (synonimy) wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym przysłowia, aforyzmy i ich znaczenia popularne związki frazeologiczne i ich znaczenie informacje na temat zawartości: słownika mitów i tradycji słownika frazeologicznego współczesnej polszczyzny związki frazeologiczne pochodzenia mitologicznego i ich znaczenie neologizmy poetyckie archaizmy odróżnianie języka literackiego od języka potocznego (także gwara uczniowska) regionalizmy w języku budowa (części składowe) poznanych słowników budowa artykułu hasłowego związki frazeologiczne pochodzenia biblijnego i ich znaczenie 23

24 ORTOGRAFIA I INTERPUNKCJA KLASA IV KLASA V KLASA VI Pisownia nazw własnych Pisownia nazw miejscowych ą, ę w odmianie rzeczownika przez przypadki Pisownia nie z: czasownikami rzeczownikami przymiotnikami przysłówkami Reguły i wyjątki pisowni: rz i ż ó i u ch i h Poprawny zapis jednostek miar i wag oraz dat Znaki interpunkcyjne w zakończeniach wypowiedzeń Przecinek w zdaniu złożonym Zastosowanie myślnika w zapisie dialogu, przy dzieleniu wyrazów, przy przenoszeniu wyrazów do następnej linii i po spółgłoskach i samogłoskach -ji, -ii, -i w formach przypadkowych rzeczownika Zakończenia rzeczowników typu: -dztwo, -ctwo, -stwo Zakończenia przymiotników typu: -dzki, -cki, -ski Pisownia wyrazów z ą, ę, em, en, om, on Pisownia nie z: liczebnikami przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym Pisownia form trybu przypuszczającego Przecinek w zdaniu pojedynczym Zastosowanie różnych znaków interpunkcyjnych w zapisie dialogu Pisownia przedrostków roz-, bez-, z-, s-, ś-, wz-, wez-, ws-, wes- Pisownia skrótów Stosowanie różnych znaków interpunkcyjnych (kropki, przecinka, pytajnika, cudzysłowu, dwukropka, nawiasu, wykrzyknika) w różnych formach wypowiedzi 24

25 Podstawowym elementem oceny ucznia jest stopień opanowania materiału przewidzianego nową podstawą programową. Spis książek zalecanych jako lektury dodatkowe znajduje się w bibliotece szkolnej. 25