Raport diagnostyczny

Transkrypt

1 Raport diagnostyczny Zintegrowana Strategia Rozwoju Oferty Czasu Wolnego na obszarze funkcjonalnym Blisko Krakowa

2 Zintegrowana Strategia Rozwoju Oferty Czasu Wolnego na obszarze funkcjonalnym Blisko Krakowa raport diagnostyczny 1 Opracowanie: FRDL Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji Zespół ds. Doradztwa i Rozwoju

3 Spis treści Najważniejsze wnioski...5 Wprowadzenie metodologiczne...11 Analiza statystyczna...13 Turystka w Małopolsce...13 Baza turystyczna obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa...17 Badanie wśród mieszkańców obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa...22 Charakterystyka respondentów...22 Preferowane formy spędzania czasu wolnego przez mieszkańców obszaru funkcjonalnego...23 Potencjał of blisko krakowa w zakresie oferty czasu wolnego w opiniach mieszkańców obszaru...26 Podsumowanie...32 Badanie wśród mieszkańców południowych dzielnic Krakowa...34 Charakterystyka respondentów...34 Preferowane formy spędzania czasu wolnego przez mieszkańców południowych dzielnic Krakowa...37 Ocena potencjału obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa w zakresie oferty czasu wolnego w opiniach mieszkańców południowych dzielnic Krakowa...47 Podsumowanie...63

4 Spis wykresów 3 Turyści korzystający z noclegów w Małopolsce w okresie styczeń 2009 październik Szacunkowa liczba turystów oraz gości odwiedzających Małopolskę i Kraków w latach r.14 Udział odwiedzających Kraków wśród wszystkich turystów i gości odwiedzających Małopolskę...15 Cel podróży odwiedzających Małopolskę w latach (skumulowany udział procentowy)...16 Gęstość bazy noclegowej (wskaźnik Baretje a i Deferta) - liczba miejsc noclegowych na 1 tys. mieszk Gęstość bazy noclegowej (wskaźnik Chavrata) - liczba miejsc noclegowych na 1 km2 powierzchni...18 Infrastruktura gastronomiczna - liczba podmiotów z branży zakwaterowanie i usługi gastronomiczne na 10 tys. mieszkańców...18 Wykorzystanie potencjału noclegowego - liczba noclegów na 1 miejsce noclegowe...19 Wykorzystanie infrastruktury rekreacyjnej - liczba ćwiczących w klubach sportowych na 10 tys. mieszkańców...20 Liczba zabytków na 1 km2 powierzchni...20 Charakterystyka respondentów...22 Ilość czasu wolnego jakim dysponują mieszkańcy OF Blisko Krakowa...23 Sposoby spędzania czasu wolnego przez mieszkańców OF Blisko Krakowa...23 Rodzaje oferty spędzania czasu wolnego i rekreacji z jakiej najczęściej korzystają mieszkańcy OF Blisko Krakowa...24 Preferowane przez mieszkańców OF Blisko Krakowa formy aktywnej rekreacji...24 Preferowane przez mieszkańców OF Blisko Krakowa formy oferty kulturalnej...25 Ocena oferty spędzania czasu wolnego i rekreacji na terenie OF Blisko Krakowa...26 Preferowane przez mieszkańców OF Blisko Krakowa formy oferty rekreacyjnej...27 Kluczowe według mieszkańców kierunki rozwoju oferty turystycznej na terenie OF Blisko Krakowa...30 Kluczowe według mieszkańców inwestycje dotyczące oferty czasu wolnego i rekreacji na terenie OF Blisko Krakowa...31 Struktura respondentów wg płci (%)...34 Struktura respondentów wg wieku (%)...34 Struktura respondentów wg poziomu wykształcenia (%)...35 Struktura respondentów wg sytuacji rodzinnej (%)...35 Struktura rodzin respondentów wg liczby posiadanych dzieci do 12 roku życia (%)...36 Struktura respondentów wg sytuacji zawodowej (%)...36 Struktura respondentów wg ilości wolnego czasu w ciągu tygodnia (%)...37 Struktura respondentów wg form spędzania dni wolnych od pracy (%)...40 Struktura respondentów wg preferowanych form rekreacji aktywnej (%)...40 Struktura respondentów wg preferowanych form rekreacji aktywnej w zależności od sytuacji rodzinnej (%)...42 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie: Gdzie najczęściej aktywnie P. wypoczywa wg grup wieku? (%)...43

5 Struktura respondentów wg preferowanego środka transportu w czasie wyjazdów poza Kraków (%)44 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie: Jak daleko jest P. skłonny/a jechać aby korzystać z różnych form rekreacji? (%)...45 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, z kim głównie spędzają wolny czas (%)...45 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, z jakich źródeł informacji korzystają planując swój czas wolny (%)...46 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, czy odwiedzili w przeszłości lub odwiedzają aktualnie gminy w celach rekreacyjnych (%)...47 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, w jakim celu odwiedzili lub odwiedzają gminę Skawina (%)...48 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, w jakim celu odwiedzili lub odwiedzają gminę Liszki (%)...48 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, w jakim celu odwiedzili lub odwiedzają gminę Czernichów (%)...49 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, w jakim celu odwiedzili lub odwiedzają gminę Świątniki Górne (%)...49 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, w jakim celu odwiedzili lub odwiedzają gminę Mogilany (%)...50 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, kiedy ostatni raz byli na terenie wyżej wymienionych gmin (%)...50 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, czy planują powrócić na teren obszaru funkcjonalnego w celach rekreacyjno wypoczynkowych? (%)...51 Struktura respondentów wg oceny w skali od 1 do 5 (najlepsza ocena) dojazdu samochodem do poszczególnych gmin (%)...52 Struktura respondentów wg oceny dojazdu autobusem, busem do poszczególnych gmin (%)...52 Struktura respondentów wg oceny dojazdu rowerem do poszczególnych gmin (%)...53 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie: Co w pierwszej kolejności P. zdaniem należy poprawić jeśli chodzi o skomunikowanie P. osiedla z terenem ww. gmin? (%)...53 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie: Jaka oferta turystyczna zaoferowana przez ww. gminy mogłaby P. zainteresować? (%)...55 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie: Jaka oferta turystyczna zaoferowana przez ww. gminy mogłaby P. zainteresować? wg sytuacji rodzinnej (%)...57 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie o to czy byliby zainteresowani produktami oferowanymi przez lokalnych wytwórców (%)...60 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie o to, czy chcieliby być informowani o ofercie kulturalnej obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa?(%)...62 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie o sposób w jaki chcieliby być informowani o ofercie spędzania czasu wolnegi (%)...62

6 Najważniejsze wnioski Poniżej przedstawiono główne wnioski z analizy diagnostycznej: 5 W ostatnich latach obserwowany jest systematyczny i trwały rozwój sektora turystyki na terenie województwa małopolskiego. Liczba turystów korzystających z noclegów w Małopolsce rokrocznie wzrasta. W miesiącach wakacyjnych osiąga wielkość zbliżoną do 450 tys. osób miesięcznie (dla porównania w 2009 roku w szycie sezonu liczba odwiedzających wynosiła 300 tys. osób). Cechą charakterystyczną ruchu turystycznego w Małopolsce jest sezonowość. Zdecydowane nasilenie przyjazdów do województwa małopolskiego obserwuje się w miesiącach letnich, od maja do października. W okresie wrzesień-kwiecień liczba odwiedzających jest niższa od ponad połowę. Przeciętnie ponad dwóch na trzech odwiedzających województwo małopolskie jako podstawowy cel destynacji uznaje Kraków. Wśród odwiedzających krajowych udział ten wynosi niespełna ponad 60%, natomiast w grupie turystów zagranicznych przekracza 90%. Taki stan rzeczy wskazuje potencjał dla rozwoju różnych form spędzania czasu wolnego dla turystów, którzy korzystając z noclegu w stolicy województwa, mogą być skłonni zagospodarować swój czas wolny na obszarach poza Krakowem. W kontekście potencjału turystycznego obszaru funkcjonalnego, ciekawie prezentują się deklarowane przez badanych cele podróży. W grupie zarówno turystów jak i gości zagranicznych na pierwszych trzech miejscach znajdują się: wypoczynek, zwiedzanie zabytków i turystka aktywna, wydająca się być największym polem do zagospodarowania w kontekście budowania komercyjnej oferty czasu wolnego. Oferta z zakresu turystki aktywnej może być komplementarna dla osób, których podstawowym celem jest wypoczynek i zwiedzanie zabytków, lecz przy okazji oczekują one możliwości spędzenia czasu wolnego w sposób aktywny. Wśród turystów zagranicznych coraz większą popularnością cieszą się organizowane formy aktywnego wypoczynku, takie jak wczasy rowerowe, weekendowe wycieczki rowerowe i piesze, czy też wyprawy przyrodnicze na obserwacje dzikich ptaków i zwierząt. Gminy obszaru funkcjonalnego posiadają wysoki potencjał przyrodniczy, który jak dotąd wykorzystywany jest w niewielkim stopniu. Dostępność bazy noclegowej na terenie obszaru funkcjonalnego jest względnie niewielka. W przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców na koniec 2013 r. znajdowały się tutaj 2 miejsca noclegowe, co jest wielkością o ponad połowę niższą od średniej dla powiatu krakowskiego (w całym województwie małopolskim wskaźnik gęstości bazy noclegowej jest wyższy ponad 11-krotnie). Wskaźniki infrastruktury gastronomicznej wskazują na dobrze rozwiniętą ofertę w tym zakresie. Liczba podmiotów w branżach zakwaterowanie i usługi gastronomiczne na 10 tys. mieszkańców obszaru funkcjonalnego wyniosła w 2013

7 roku ponad 25 podmiotów, tj. nieznacznie więcej od średniej dla powiatu krakowskiego (23 podmioty) i Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego (22 podmioty). Średnia dla województwa małopolskiego wyniosła ponad 32 jednostki gospodarcze. Wykorzystanie potencjału noclegowego obszaru funkcjonalnego (85 noclegów na 1 miejsce noclegowe) jest wyższe od średniej dla KOM (71 noclegów) i nieznacznie niższe od średniej dla Małopolski (114 noclegów). W tym względzie wyróżnia się szczególnie gmina Liszki, odznaczająca się wskaźnikami wykorzystania infrastruktury noclegowej na poziomie wyższym od przeciętnej wojewódzkiej, co wskazywać może na potrzebę rozwoju infrastruktury noclegowej w gminie. W przypadku pozostałych jednostek bardziej prawdopodobny wydaje się rozwój turystyki jednodniowej, przy jednoczesnym wykorzystaniu rozwiniętej bazy noclegowej w Krakowie. Liczba klubów sportowych (4,6 na 10 tys. mieszkańców obszaru funkcjonalnego, 4,4 dla województwa małopolskiego), jak i liczba osób ćwiczących (323 na 10 tys. mieszkańców obszaru funkcjonalnego, 307 dla Małopolski) wskazują na wysoki stopień wykorzystania istniejącej bazy sportowo-rekreacyjnej przez społeczność lokalną (jedyną gminą odstającą od tej prawidłowości jest Czernichów). Ważne jest przy tym, aby inwestycje infrastrukturalne stanowiły jednoczesną korzyść zarówno dla mieszkańców gmin, jak i odwiedzających obszar funkcjonalny. Obszar funkcjonalny jako całość charakteryzuje się bogatymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Względnie wysoki odsetek powierzchni chronionej poprzez parki krajobrazowe w gminach Czernichów oraz Liszki, wysoka liczba pomników przyrody w pozostałych gminach, a także występujące tereny zalesione we wszystkich gminach stanowią miejsca potencjalnego rozwoju oferty czasu wolnego. Głównym wyzwaniem w tym zakresie wydaje się być umiejętne i wspólne zróżnicowanie funkcji przyrodniczej, mieszkaniowej i gospodarczej terenów poszczególnych gmin. W ramach badania przeprowadzonego wśród mieszkańców obszaru funkcjonalnego, próbowano określić jaką ilością wolnego czasu oni dysponują. Najwięcej z nich (ok. 27%) deklarowało, że dysponuje czasem wolnym od 6 do 12 godzin w tygodniu. Około 22% wskazywało, że dysponuje czasem wolnym od 4 do 5 godzin, a 16% od 1 do 3 godzin w tygodniu. Ponadto 15% ankietowanych odpowiedziało, że ma od 13 do 24 godzin czasu wolnego, a 11% powyżej 24 godzin. Zdecydowana większość mieszkańców obszaru funkcjonalnego (80%) spędza czas wolny z rodziną. Blisko połowa (44,3%) spędza czas wolny ze znajomymi, a 14% indywidualnie. Mieszkańcy obszaru funkcjonalnego wyraźnie najczęściej preferują aktywny wypoczynek (76% wskazań). Około 1 / 3 badanych stwierdziła, że najczęściej w czasie wolnym korzysta z oferty kulturalnej (np. kino, teatr, muzeum, koncert), a 16% rozrywkowej (np. festyn, piknik, klub, dyskoteka).

8 7 Wśród form aktywnej rekreacji mieszkańcy obszaru funkcjonalnego zdecydowania najczęściej wybierają jazdę na rowerze (64%), spacery (57%) lub pływanie (40%). Dosyć często również biegają (22%). Nieco rzadziej uprawiają sporty zespołowe (14%), ćwiczą na powietrzu (13%), uprawiają sporty indywidualne (12%), nornic walking (11%) czy jeżdżą na rolkach (10%). Wśród form oferty kulturalnej mieszkańcy obszaru funkcjonalnego preferują kino (63%), wydarzenia kulturalne, np. koncert (45%), imprezy integracyjne, np. festyny, pikniki (33%) oraz teatr (31%). Co czwarty mieszkaniec uczestniczy w dniach gminy, a co piąty korzysta z biblioteki. Mniej preferowane są wystawy, muzea i zajęcia realizowane przez ośrodki kultury (poniżej 15%). Mieszkańcy obszaru funkcjonalnego nieźle oceniają wydarzenia kulturalnorozrywkowe organizowane w gminach, tj. pikniki, festyny, dni gminy (ocena powyżej 3,00 pkt. w skali 1-5). Wyraźnie gorzej oceniana jest oferta sportowo-rekreacyjna zarówno dla młodzieży, jak i dorosłych (2,4-2,6 pkt.). Natomiast zdecydowanie najgorzej mieszkańcy OF oceniają ofertę kulturalną (2 pkt.). Wśród miejsc spędzania czasu wolnego i rekreacji najlepiej oceniane przez mieszkańców są parki i tereny zielone (3,04 pkt.), obiekty sportowe i miejsca organizacji imprez masowych (po 2,8 pkt.). Nieco gorzej mieszkańcy oceniają place zabaw, imprezy kulturalne i masowe oraz sportowo-rekreacyjne (2,7-2,8 pkt.). Z kolei najgorzej oceniane są obiekty kulturalne, obiekty małej architektury turystycznej oraz ścieżki rowerowe (poniżej 2,5 pkt.). Największymi atrakcjami turystycznymi OF są zdaniem mieszkańców: duża ilość terenów zielonych i walory krajobrazowe, m.in. rezerwat przyrody Kajasówka (gm. Czernichów), las Bronaczowa (gm. Skawina), okolice Świątnik Górnych. Ponadto mieszkańcy wśród ważnych atrakcji turystycznych najczęściej wymieniają Zespół Dworski w Mogilanach, kąpielisko Kryspinów, Dolinki Podkrakowskie, Szlak Architektury Drewnianej oraz muzea (m.in. Muzeum Ślusarstwa w Świątnikach Górnych). Zdaniem mieszkańców na terenie OF w zakresie oferty czasu wolnego i rekreacyjnej najbardziej brakuje dobrze rozbudowanej sieci ścieżek rowerowych, basenu, kina oraz placów zabaw dla dzieci. Ponadto mieszkańcy wskazują na niewystarczająca ilość boisk sportowych, miejsc spotkań (restauracji, klubów, kawiarni), imprez rozrywkowo-plenerowych, dobrze zagospodarowanych parków miejskich, ścieżek spacerowych, miejsc rekreacji na powietrzu, np. siłowni. Zdaniem mieszkańców, którzy wzięli udział w badaniu, ofertę czasu wolnego należy rozwijać z wykorzystaniem największych atrakcji rekreacyjno-turystycznych, tj. rezerwat przyrody Kajasówka, las Bronaczowa, Dolinki Podkrakowskie (dobre miejsca pod trasy wielofunkcyjne: spacerowe, rowerowe, biegowe). W kontekście wielokrotnie wskazywanej przez mieszkańców potrzeby rozbudowy ścieżek rowerowych warto ich zdaniem wykorzystać również tereny wzdłuż rzeki Skawinki w kierunku Radziszowa i wały wiślane w kierunku Tyńca. Ponadto park i dworek w

9 Mogilanach powinien zdaniem mieszkańców być częściej wykorzystywany jako miejsce wydarzeń kulturalnych, a zaniedbane parki miejskie i tereny zielone jako miejsca dla rozbudowy placów zabaw i tereny rekreacyjne. Oferta turystyczna obszaru funkcjonalnego powinna zdaniem mieszkańców opierać się przede wszystkim na turystyce rowerowej (77% wskazań). Ważnym kierunkiem rozwoju powinna być również turystyka poznawcza (40%) i turystyka piesza (38%). W dalszej kolejności powinna się rozwijać turystyka kulturowa (28%), agroturystyka (25%) i spa/wellnes (19%); natomiast w mniejszym zakresie turystyka biznesowa (11%) i turystyka pielgrzymkowa (5%). Kluczową inwestycją według mieszkańców, jaką należy podjąć na terenie obszaru funkcjonalnego w zakresie rozwijania oferty czasu wolnego i rekreacji, jest przede wszystkim rozbudowa ścieżek rowerowych (57% wskazań). Zdaniem mieszkańców ważna jest również budowa basenu (29%), budowa wielofunkcyjnych tras rekreacyjnych (26%) oraz małej architektury turystycznej (23%). Mieszkańcy zwracają uwagę także na potrzebę inwestycji w zakresie: szlaków turystycznych (16,5%), ścieżek przyrodniczych i edukacyjnych (16%), siłowni na powietrzu (15%), miejsca spotkań dla grup, organizacji społecznych, mieszkańców oraz wielofunkcyjnych centrów rekreacji (po 14%). Kluczowym zagadnieniem w kontekście kształtowania oferty w zakresie rekreacji i czasu wolnego na terenie obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa powinno być określenie zwyczajów i zachowań oraz preferencji odbiorców tej oferty. Warto pamiętać, że - z uwagi na położenie - obszar funkcjonalny stanowi potencjalne miejsce do spędzania czasu wolnego nie tylko przez mieszkańców gmin go tworzących ale i mieszkańców Krakowa, zwłaszcza dzielnic południowych. Mieszkańcy południowych dzielnic Krakowa, którzy wzięli udział w badaniu sondażowym, w zdecydowanej większości nigdy nie byli na terenach gmin tworzących obszar funkcjonalny Blisko Krakowa zakres takich wskazań wahał się od 62% w przypadku Skawiny aż do niemal 82% w odniesieniu do Świątnik Górnych. Powody, dla których respondenci odwiedzili gminy obszaru funkcjonalnego, dotyczyły głównie walorów przyrodniczych oraz miejsc związanych w historią i kulturą regionu. Respondenci deklarowali, że dysponują średnio około 11-godzinami czasu wolnego tygodniowo, głównie w soboty i niedziele (osoby samotne i z dorosłymi dziećmi) oraz w święta (rodziny z małymi dziećmi). Spędzają go głównie spotykając się z rodziną i przyjaciółmi, ewentualnie oglądając telewizję lub leniuchując. Około 15% osób zadeklarowało wyjazdy na wycieczki za miasto oraz uprawianie sportu i spacerowanie. Preferowane przez Krakowian formy aktywnej rekreacji to przede wszystkim spacery (24% wskazań), bieganie (ok. 14%) i jazda na rowerze (nieco ponad 11%). Natomiast najrzadziej deklarowane formy to nordic walking, jazda konna, a także różnego rodzaju sporty indywidualne. Prawie 14% respondentów nie deklaruje żadnej aktywności fizycznej.

10 9 Osoby najstarsze (emeryci) wybierają Kraków jako miejsce odpoczynku częściej niż tereny poza nim. Natomiast ankietowani z pozostałych grup wieku, aby aktywnie wypocząć, stosunkowo często wyjeżdżają za miasto. Ci seniorzy, którzy odpoczywają poza Krakowem, najczęściej korzystają z autobusów lub busów jako środków transportu. Respondenci planują swój wolny czas przede wszystkim w oparciu o informacje na stronach internetowych (ludzie młodzi), a także przekazywane przez znajomych oraz zamieszczone w prasie (głównie seniorzy). Zdaniem badanych, w celu poprawy skomunikowania południowych osiedli Krakowa z obszarem funkcjonalnym należy przede wszystkim zwiększyć częstotliwość kursowania autobusów i busów (46% wskazań), utworzyć większą liczbę miejsc przeznaczonych do parkowania, zlokalizowanych w pobliżu lokalnych atrakcji, a także (w większym stopniu) umożliwić przewóz rowerów na zewnątrz autobusów. Analiza deklaracji respondentów wskazuje, że formy turystyki, które mogłyby zainteresować mieszkańców Krakowa, obejmują głównie turystykę rowerową (ok. 25% odpowiedzi) oraz pieszą (19%). Znaczną ilość wskazań otrzymała również turystyka związana z historią i kulturą regionu oraz usługi typu spa and wellness. Respondenci zadeklarowali zainteresowanie produktami oferowanymi przez lokalnych wytwórców (gdyby na terenie obszaru funkcjonalnego pojawiała się taka możliwość), wymieniając np.: zakupy w lokalnych sklepach z produktami prosto od rolnika lub zakup produktów bezpośrednio z gospodarstwa rolnego. Respondenci w zdecydowanej większości chcieliby być informowani o wydarzeniach i imprezach kulturalnych, które odbywają się na terenie obszaru funkcjonalnego, głównie za pomocą stron internetowych i portali społecznościowych, a także poczty elektronicznej. Wyniki przeprowadzonego badania pokazują, że beneficjentem oferty czasu wolnego powinni być zarówno mieszkańcy obszaru funkcjonalnego, jak i turyści z Krakowa i okolic, a nawet turyści odwiedzający Kraków. Projektując działania strategiczne należy mieć na uwadze w szczególności potrzeby tych grup odbiorców. Mieszkańcy obszaru funkcjonalnego preferują aktywny, głównie weekendowy wypoczynek w gronie rodziny. Najczęściej jest to jazda na rowerze, spacery lub pływanie. Wobec tego preferują przede wszystkim rozbudowę infrastruktury ścieżek rowerowych, tras wielofunkcyjnych (spacerowych, biegowych) oraz budowę basenu. Mieszkańcy południowych dzielnic Krakowa spędzają czas wolny głównie na spotkaniach z rodziną i znajomymi. Interesuje ich również aktywny wypoczynek (uprawianie sportu, wycieczki za miasto), Deklarują, że swój czas wolny chętnie spędziliby na terenie obszaru funkcjonalnego, jeśli dotarłaby do nich atrakcyjna informacja zachęcająca ich do tego. Preferowane przez Krakowian formy aktywnej rekreacji poza miastem to przede wszystkim spacery, bieganie i jazda na rowerze.

11 W kontekście powyższych, najbardziej oczekiwanym kierunkiem rozwoju w zakresie oferty czasu wolnego na terenie obszaru funkcjonalnego powinna być rozbudowa infrastruktury rowerowej i rozwijanie turystyki rowerowej, wykorzystującej lokalne walory przyrodniczo-kulturowe. Przedsięwzięciom inwestycyjnym powinny towarzyszyć działania ukierunkowane na rozwój atrakcyjnej i różnorodnej oferty. Aby tego rodzaju oferta mogła być rozwijana niezbędne jest określenie na etapie formułowania zapisów strategicznych trzech podstawowych elementów: produktu (oferty), informacji o produkcie i zakresu koordynacji działań rozwojowych. Tym samym nie wystarczającym jest określenie samego produktu, ale równie ważne jest zaprojektowanie odpowiednich działań informacyjno-promocyjnych i koordynacyjnych, aby taki produkt wypromować. Potrzebę taką widać obecnie, zwłaszcza w kontekście braku wystarczającej informacji dotyczącej walorów obszaru funkcjonalnego kierowanej do turystów, na co zwracają uwagę ankietowani mieszkańcy południowych dzielnic Krakowa.

12 Wprowadzenie metodologiczne W niniejszym opracowaniu przedstawiono zestawienie wybranych danych statystycznych oraz wyników badań dotyczących oferty czasu wolnego na terenie obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa. W ramach pierwszej części prac analitycznych dokonano rozszerzonej analizy podstawowych wskaźników dotyczących zagadnień rozwoju turystyki oraz aktualnej oferty sportowej i rekreacyjnej. Do analizy włączono również dane dotyczące stanu środowiska naturalnego oraz dostępności komunikacyjnej, pozyskane i przedstawione we wcześniejszych dokumentach analitycznych, przygotowanych na potrzeby opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa. Tam gdzie było to możliwe analizę prowadzono w układzie dynamicznym oraz porównawczym, badając jednocześnie wewnętrzne zróżnicowanie obszaru funkcjonalnego. Schemat zależności został przedstawiony poniżej. Schemat 1 Podstawowe czynniki rozwojowe uwzględnione w analizie statystycznej ZSROCW dla obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa. 11

13 Kolejnym, zasadniczym etapem prac bazującym na analizie danych zastanych, było przeprowadzenie badań społecznych. Celem badań było wskazanie słabych i mocnych stron obszaru funkcjonalnego, zdiagnozowanie potencjalnych szans i zagrożeń jego rozwoju oraz ustalenie priorytetowych obszarów strategicznych w obszarze rekreacji i turystyki oraz ochrony środowiska w perspektywie mieszkańców obszaru funkcjonalnego i południowych dzielnic Krakowa. Wyniki badań społecznych przedstawiono w raporcie, zawierającym analizę grup docelowych (preferencje i zwyczaje w zakresie spędzania czasu wolnego) oraz ocenę potencjału obszaru funkcjonalnego w zakresie rozwijania oferty czasu wolnego. Wnioski zawarte w raporcie zostały sformułowane na podstawie badań kwestionariuszowych wśród mieszkańców obszaru funkcjonalnego (próba 893 osób) oraz mieszkańców południowych dzielnic Krakowa (próba 150 osób). Taki układ analizy wpisuje się w przedstawiony poniżej układ potencjalnych beneficjentów oferty czasu wolnego na obszarze funkcjonalnym Blisko Krakowa. Schemat 2 Beneficjenci oferty czasu wolnego na obszarze funkcjonalnym Blisko Krakowa.

14 Analiza statystyczna Turystka w Małopolsce W celu pokazania skali rozwoju przemysłów czasu wolnego w województwie małopolskim przedstawiono kształtowanie się trendów dotyczących liczby turystów odwiedzających Małopolskę. Ostatnie lata to systematyczny i trwały rozwój sektora turystyki na terenie województwa małopolskiego. Liczba turystów korzystających z noclegów w Małopolsce rokrocznie wzrasta, w miesiącach wakacyjnych osiągając wielkość zbliżoną do 450 tys. osób miesięcznie (dla porównania w roku 2009 w szycie sezonu liczba odwiedzających wynosiła 300 tys. osób). Inną cechą charakterystyczną ruchu turystycznego w Małopolsce jest sezonowość. Zdecydowane nasilenie przyjazdów do województwa małopolskiego obserwuje się w miesiącach letnich, od maja do października. W okresie wrzesień-kwiecień liczba odwiedzających jest niższa od ponad połowę. Wykres 1 Turyści korzystający z noclegów w Małopolsce w okresie styczeń 2009 październik Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Bazując na wynikach badań ruchu turystycznego w województwie małopolskim w latach , zrealizowanych na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego przez EU-Consult, dokonano pogłębionej charakterystyki osób odwiedzających Małopolskę. W tym celu rozróżniono kategorię odwiedzających, dzieląc tę grupę na turystów (osoby, które korzystają z co najmniej jednego noclegu poza miejscem zamieszkania) oraz gości (osoby, które przebywają na danym terenie w sposób czasowy poniżej jednej doby, nie korzystając z noclegu). Obie kategorie rozpatrywane są w podziale

15 na gości i turystów krajowych oraz zagranicznych, w zależności od miejsca stałego rezydowania. Wykres 2 Szacunkowa liczba turystów oraz gości odwiedzających Małopolskę i Kraków w latach r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UMWM. Posługując się powyższym rozróżnieniem, dokonano dynamicznej analizy liczby turystów i gości odwiedzających Małopolskę i miasto Kraków. Spośród niespełna 9,5 mln turystów odwiedzających województwo małopolskie w roku 2013, ponad 6,5 mln to osoby korzystające z noclegu w Krakowie. Podobny udział procentowy dotyczy kategorii gości, z których to na 3 mln osób ponad 2 mln odwiedziło Kraków. Szczegóły opisanej zależności przedstawiono na poniższym wykresie. Przeciętnie ponad dwóch na trzech odwiedzających województwo małopolskie jako podstawowy cel destynacji uznaje Kraków. Wśród odwiedzających krajowych udział ten wynosi ponad 60%, natomiast w grupie zagranicznych przekracza 90%. Taki stan rzeczy wskazuje potencjał dla rozwoju różnych form spędzania czasu wolnego dla turystów, którzy korzystając z noclegu w stolicy województwa mogą być skłonni zagospodarować swój czas wolny na obszarach poza Krakowem.

16 Wykres 3 Udział odwiedzających Kraków wśród wszystkich turystów i gości odwiedzających Małopolskę. 15 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UMWM. Na wysoki potencjał turystyczny obszaru funkcjonalnego wskazują deklarowane przez badanych cele podróży. Zarówno w grupie turystów jak i gości zagranicznych na pierwszych trzech miejscach znajdują się: wypoczynek, zwiedzanie zabytków i turystka aktywna. Szczególnie ten trzeci obszar wydaje się być największym polem do zagospodarowania w kontekście budowania komercyjnej oferty czasu wolnego. Oferta z zakresu turystki aktywnej może być również komplementarna dla osób, których podstawowym celem jest wypoczynek i zwiedzanie zabytków, lecz przy okazji oczekują one możliwości spędzenia czasu w sposób aktywny. Może być ona ponadto atrakcyjna dla grupy turystów zagranicznych, w której coraz większą popularnością cieszą się organizowane formy aktywnego wypoczynku, takie jak wczasy rowerowe, weekendowe wycieczki rowerowe i piesze, czy też wyprawy przyrodnicze na obserwacje dzikich ptaków i zwierząt. Warte zauważenia jest również miejsce turystyki religijnej. Ten cel podróży, choć zdecydowanie mniej popularny, również może stanowić istotny potencjał rozwojowy dla gmin obszaru funkcjonalnego (m.in. z uwagi na przebiegające przez teren obszaru funkcjonalnego szlaki pielgrzymkowe).

17 Wykres 4 Cel podróży odwiedzających Małopolskę w latach (skumulowany udział procentowy). Cel podróży Wypoczynek Zwiedzanie zabytków Turystyka aktywna Towarzyski Religijny Służbowy Rozrywka Wypoczynek Zwiedzanie zabytków Zakupy Rozrywka Towarzyski Turystyka aktywna Religijny Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UMWM.

18 Baza turystyczna obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa W dalszej kolejności analizie poddano potencjał turystyczny obszaru funkcjonalnego, mając na uwadze dostępność i wykorzystanie bazy noclegowej i zaplecza około turystycznego. W tym celu posłużono się danymi dostępnymi w Banku Danych Lokalnych GUS, które w celach porównawczych zestawiono również z informacjami pozyskanymi w ewidencji gminnej. Wykres 5 Gęstość bazy noclegowej (wskaźnik Baretje a i Deferta) - liczba miejsc noclegowych na 1 tys. mieszk. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. 17 Dostępność bazy noclegowej na terenie obszaru funkcjonalnego jest względnie niewielka. W przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców na koniec 2013 r. znajdowały się tutaj 2 miejsca noclegowe, co jest wielkością o ponad połowę niższą od średniej dla powiatu krakowskiego (w całym województwie małopolskim wskaźnik gęstości bazy noclegowej jest wyższy ponad 11-krotnie). Analizując zróżnicowanie wewnętrzne, najwyższy stopień nasycenia miejscami noclegowymi występuje w gminie Liszki, gdzie w ewidencji gminnej zewidencjonowano 4 obiekty noclegowe. W dalszej kolejności plasuje się gmina Skawina (posiadająca 7 obiektów o charakterze noclegowym) oraz gmina Mogilany (4 obiekty noclegowe). W gminach Czernichów oraz Świątniki Górne zewidencjonowano po jednym obiekcie o charakterze noclegowym (obiekt w Świątnikach Górnych nie figuruje w danych BDL GUS). Należy przy tym zauważyć, że tylko nieliczne obiekty hotelowe zlokalizowane na terenie obszaru funkcjonalnego odznaczają się względnie dobrym poziomem infrastruktury rekreacyjno-sportowej i konferencyjnej, na poziomie przeciętnej wojewódzkiej.

19 Wykres 6 Gęstość bazy noclegowej (wskaźnik Chavrata) - liczba miejsc noclegowych na 1 km2 powierzchni. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Wskaźniki infrastruktury gastronomicznej wskazują na dobrze rozwiniętą ofertę w tej branży. Liczba podmiotów w branżach zakwaterowanie i usługi gastronomiczne na 10 tys. mieszkańców obszaru funkcjonalnego wyniosła ponad 25 podmiotów, tj. nieznacznie więcej od średniej dla powiatu krakowskiego (23 podmioty) i Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego (22 podmioty). Średnia dla województwa małopolskiego wyniosła ponad 32 jedn. gosp. Analiza zróżnicowania wewnętrznego wskazuje, że najwyżej rozwiniętą bazę gastronomiczną posiada największa w grupie Gmina Skawina, natomiast jednostką zdecydowanie odstającą od średniej są Świątniki Górne. Wykres 7 Infrastruktura gastronomiczna - liczba podmiotów z branży zakwaterowanie i usługi gastronomiczne na 10 tys. mieszkańców. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

20 Wykorzystanie potencjału noclegowego obszaru funkcjonalnego (85 noclegów na 1 miejsce noclegowe) jest wyższe od średniej dla KOM (71 noclegów) i nieznacznie niższe od średniej Małopolskiej (114 noclegów). Biorąc pod uwagę niskie nasycenie obszaru obiektami noclegowymi można wnioskować o dużej atrakcyjności obszaru. W tym względzie wyróżnia się szczególnie gmina Liszki, odznaczająca się wskaźnikami wykorzystania infrastruktury noclegowej na poziomie wyższym od przeciętnej dla Małopolski. W 2013 r. z noclegu na terenie gminy Liszki skorzystało niespełna 7000 turystów. Mając na względzie uwarunkowania położenia geograficznego Liszek, w bliskim sąsiedztwie Portu Lotniczego Kraków-Balice, a także znajdujące się na terenie gminy zbiorniki wodne, można prognozować wzrost popytu na infrastrukturę noclegową na tym terenie. W przypadku pozostałych gmin bardziej prawdopodobny wydaje się rozwój turystyki jednodniowej, przy jednoczesnym wykorzystaniu rozwiniętej bazy noclegowej w Krakowie. Wykres 8 Wykorzystanie potencjału noclegowego - liczba noclegów na 1 miejsce noclegowe 19 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Istotnym czynnikiem wpływającym na możliwości wzrostu popytu na ofertę czasu wolnego jest dostępność infrastruktury rekreacyjnej i sportowej. Liczba klubów sportowych (4,6 na 10 tys. mieszkańców obszaru funkcjonalnego, 4,4 dla województwa małopolskiego), jak i liczba osób ćwiczących (323 na 10 tys. mieszkańców obszaru funkcjonalnego, 307 dla Małopolski) wskazują na wysoki stopień wykorzystania istniejącej bazy sportowo-rekreacyjnej przez społeczność lokalną (jedyną gminą odstającą od tej prawidłowości jest Czernichów). Ważne jest przy tym, aby inwestycje infrastrukturalne stanowiły jednoczesną korzyść zarówno dla mieszkańców gmin, jak i odwiedzających obszar funkcjonalny. Możliwymi formami pogodzenia tych racji są udostępnianie bazy sportowej w szkołach w dni wolne od nauki, czy też tworzenie obiektów otwartych (np. siłownie na wolnym powietrzu).

21 Wykres 9 Wykorzystanie infrastruktury rekreacyjnej - liczba ćwiczących w klubach sportowych na 10 tys. mieszkańców. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Ostatnim elementem diagnozy statystycznej było przedstawienie wybranych danych obrazujących atrakcyjność kulturową i przyrodniczo-krajobrazową obszaru funkcjonalnego. W tym pierwszym celu posłużono się odsetkiem zabytków na 1 km2, w drugim zestawiono wskaźniki z zakresu ochrony środowiska i dostępności terenów zielonych. Wykres 10 Liczba zabytków na 1 km2 powierzchni. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Atrakcyjność w zakresie dziedzictwa kulturowego mierzona jako odsetek zabytków (wg rejestrów Wojewody Małopolskiego) na 1 km 2, jest nieznacznie niższa w porównaniu ze średnią w Małopolsce. Odestek zbliżony do średniej wojewódzkiej obserwuje się w gminach Skawina oraz Mogilany. W wartościach bezwzględnych, najwięcej obiektów zabytkowych zlokalizowanych jest w Gminie Skawina (20 zabytków), w dalszej kolejności Czernichowie, Liszkach i Mogilanach (po 9 zabytków). Można zakładać, że zdecydowanie niższa intensywność ruchu turystycznego powodowana jest w tym przypadku raczej brakiem wiedzy potencjalnych turystów o atrakcjach regionu jak i brakami w infrastrukturze

22 transportowej. Intuicje w tym zakresie zostały poddane dalszej weryfikacji podczas badań społecznych. Tabela 1 Wskaźniki atrakcyjności przyrodniczej obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa % powierzchni prawnie chronionej liczba pomników przyrody na 100 km 2 powierzchnia terenów zieleni na 100 km 2 % powierzchni lasów OF "Blisko Krakowa" 17% 42,37 1,22 11% Czernichów 37% 18,82 1,56 17% Liszki 33% 12,50 1,19 5% Mogilany 0% 86,36 0,32 13% Skawina 0% 61,00 1,43 9% Świątniki Górne 0% 60,00 0,78 14% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Obszar funkcjonalny jako całość charakteryzuje się również wysokimi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Względnie wysoki odsetek powierzchni chronionej poprzez parki krajobrazowe w gminach Czernichów oraz Liszki, wysoka liczba pomników przyrody w pozostałych gminach, a także występujące tereny zalesione we wszystkich gminach stanowią miejsca potencjalnego rozwoju oferty czasu wolnego. Głównym wyzwaniem w tym zakresie wydaje się być umiejętne i partnerskie zróżnicowanie funkcji przyrodniczej, mieszkaniowej i gospodarczej terenów poszczególnych gmin. 21

23 Badanie wśród mieszkańców obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa Charakterystyka respondentów Wykresy poniżej przedstawiają podstawową charakterystykę społeczno-demograficzną osób, które wzięły udział w badaniu. Charakterystyka ta nie odbiega znacząco od struktury populacji mieszkańców gmin tworzących OF Blisko Krakowa. Badanie zostało przeprowadzone równocześnie z badaniem dotyczącym preferencji mieszkańców w zakresie rozwoju całościowej strategii dla obszaru funkcjonalnego (przygotowano odrębny blok pytań w ankiecie dotyczący zwyczajów i preferencji w zakresie oferty czasu wolnego). Próba ogółem niniejszego badania wyniosła 893 osoby. Wykres 11 Charakterystyka respondentów.

24 Preferowane formy spędzania czasu wolnego przez mieszkańców obszaru funkcjonalnego Najwięcej mieszkańców OF (ok. 27%) dysponuje czasem wolnym od 6 do 12 godzin w tygodniu. Ok. 22% respondentów deklaruje, że dysponuje czasem wolnym od 4-5 godzin, a 16% od 1 do 3 godzin w tygodniu. Ponadto 15% ankietowanych odpowiedziało, że ma od 13 do 24 godzin czasu wolnego, a ok. 11% powyżej 24 godzin. Jak wskazują odpowiedzi na zawarte w ankiecie otwarte pytania uzupełniające, wolne godziny w tygodniu, którymi dysponują mieszkańcy obszaru funkcjonalnego przypadają najczęściej w weekend. Wykres 12. Ilość czasu wolnego jakim dysponują mieszkańcy OF Blisko Krakowa Zdecydowana większość mieszkańców OF (80%) spędza czas wolny z rodziną. Blisko połowa (44,3%) spędza czas wolny ze znajomymi, a 14% indywidualnie. 23 Wykres 13. Sposoby spędzania czasu wolnego przez mieszkańców OF Blisko Krakowa Mieszkańcy OF najczęściej wyraźnie preferują aktywny wypoczynek (76% wskazań). Znacznie mniej badanych (około 1/3) stwierdziło, że najczęściej w czasie wolnym korzysta z oferty

25 kulturalnej (np. kino, teatr, muzeum, koncert) oraz rozrywkowej (16%), obejmującej udział w festynach, piknikach, klubach, czy dyskotekach. Wykres 14. Rodzaje oferty spędzania czasu wolnego i rekreacji z jakiej najczęściej korzystają mieszkańcy OF Blisko Krakowa Wśród form aktywnej rekreacji mieszkańcy OF zdecydowanie najczęściej wybierają jazdę na rowerze (64%), spacery (57%) lub pływanie (40%). Dosyć często również biegają (22%). Nieco rzadziej uprawiają sporty zespołowe (14%), ćwiczą na powietrzu (13%), uprawiają sporty indywidualne (12%), nordic walking (11%) czy jeżdżą na rolkach (10%). Wykres 15. Preferowane przez mieszkańców OF Blisko Krakowa formy aktywnej rekreacji

26 Wśród form oferty kulturalnej mieszkańcy OF preferują kino (65%), wydarzenia kulturalne, np. koncert (46%), imprezy integracyjne, np. festyny, pikniki (34%) oraz teatr (31%). Ponadto co czwarty mieszkaniec OF uczestniczy w Dniach Gminy, a co piąty korzysta z biblioteki. Mniej preferowane są wystawy, muzea i zajęcia realizowane przez ośrodki kultury (poniżej 15%). Wykres 16. Preferowane przez mieszkańców OF Blisko Krakowa formy oferty kulturalnej 25 Porównując zwyczaje poszczególnych mieszkańców gmin tworzących obszar funkcjonalny w zakresie oferty czasu wolnego, nie stwierdzono wyraźnych różnic. Należy podkreślić, że mieszkańcy wszystkich gmin w jednakowym stopniu preferują przede wszystkim aktywny weekendowy wypoczynek w gronie rodziny. Nieco rzadziej korzystają z oferty kulturalnej gminy. Najpopularniejszą formą aktywnego spędzania czasu wolnego jest jazda na rowerze. Wobec powyższego istotną rekomendacją w kontekście projektowania strategii rozwijania oferty czasu wolnego wydaje się skoncentrowanie działań na rozwoju atrakcyjnej infrastruktury dla uprawiania sportu i aktywnej rekreacji.

27 Potencjał obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa w zakresie oferty czasu wolnego w opiniach mieszkańców obszaru Mieszkańcy OF nieźle oceniają wydarzenia rekreacyjne i rozrywkowe organizowane doraźnie w gminach, tj. pikniki, festyny, Dni Gminy (ocena powyżej 3,00 pkt. w skali 1-5). Wyraźnie gorzej oceniana jest oferta sportowo-rekreacyjna zarówno dla młodzieży, jak i dorosłych (2,4-2,6 pkt.). Natomiast zdecydowanie najgorzej mieszkańcy OF oceniają ofertę kulturalną (2 pkt.) Wykres 17. Ocena oferty spędzania czasu wolnego i rekreacji na terenie OF Blisko Krakowa Zestawiając odpowiedzi na powyższe pytanie z odpowiedziami dotyczącymi zwyczajów mieszkańców OF w zakresie spędzania czasu wolnego można przypuszczać, że rzadziej korzystają oni z oferty kulturalnej na terenie obszaru funkcjonalnego z uwagi na jej niską atrakcyjność. Potwierdzają to odpowiedzi na pytania otwarte, w których ankietowani podkreślają, że najczęściej planując wyjście, np. do kina decydują się na wyjazd do pobliskiego Krakowa. Z drugiej strony mieszkańcy mają świadomość, że tereny obszaru funkcjonalnego zdecydowanie bardziej nadają się na rozwijanie oferty w zakresie sportu i aktywnej rekreacji niż oferty wydarzeń kulturalnych. Potwierdza to zestawienie wyników na kolejne pytanie ankiety dotyczące preferowanej przez mieszkańców oferty rekreacyjnej. Wśród miejsc spędzania czasu wolnego i rekreacji najlepiej oceniane przez mieszkańców OF są parki i tereny zielone (3,04 pkt.), obiekty sportowe i miejsca organizacji imprez masowych (powyżej 2,8 pkt.). Nieco gorzej mieszkańcy oceniają place zabaw, imprezy kulturalne i

28 masowe oraz sportowo-rekreacyjne (2,7-2,8 pkt.). Z kolei najgorzej oceniane są obiekty kulturalne, obiekty małej architektury turystycznej oraz ścieżki rowerowe (poniżej 2,5 pkt.). Wykres 18. Preferowane przez mieszkańców OF Blisko Krakowa formy oferty rekreacyjnej 27 O ile obszar funkcjonalny może pochwalić się naturalnymi walorami zachęcającymi do spędzania czasu wolnego na powietrzu, o tyle stan twardej infrastruktury rekreacyjnej jest raczej słabo oceniany przez mieszkańców. Z zebranych odpowiedzi wynika, że na terenie OF znajduje się wiele terenów zielonych oraz miejsc organizacji imprez masowych jednak brak ich wystarczającego zagospodarowania. Najgorzej w tym zakresie oceniana jest zwłaszcza infrastruktura ścieżek rowerowych. Niska ocena infrastruktury ścieżek rowerowych pokrywa się z potrzebą rozwoju w tym zakresie. To właśnie dobrze rozbudowanej sieci ścieżek rowerowych najbardziej zdaniem mieszkańców brakuje w zakresie oferty czasu wolnego i rekreacji na terenie obszaru funkcjonalnego. Ponadto wśród wymienianych braków w ofercie wymieniane są: basen, kino oraz place zabaw dla dzieci. W dalszej kolejności mieszkańcy wskazują na niewystarczającą ilość boisk sportowych, miejsc spotkań (restauracji, klubów, kawiarni), imprez rozrywkowoplenerowych, dobrze zagospodarowanych parków miejskich, ścieżek spacerowych oraz miejsc rekreacji na powietrzu, np. siłowni.

29 Tabela 2 Największe według mieszkańców braki w ofercie czasu wolnego i rekreacji na terenie OF Blisko Krakowa Braki w ofercie czasu wolnego Wskazania ścieżki rowerowe 40,2% basen 28,8% kino 16,2% place zabaw 15,0% boiska sportowe 13,9% miejsca spotkań (restauracje, kawiarnie) 12,5% imprezy rozrywkowo-plenerowe 11,0% parki, ścieżki spacerowe 11,0% siłownia na wolnym powietrzu 10,0% W opinii mieszkańców, obszar funkcjonalny posiada istotne walory turystyczne. Największymi atrakcjami turystycznymi OF są ich zdaniem: duża ilość terenów zielonych i walory krajobrazowe, m.in. rezerwat przyrody Kajasówka (gm. Czernichów), las Bronaczowa (gm. Skawina), okolice Świątnik Górnych. Ponadto mieszkańcy wśród atrakcji turystycznych najczęściej wymieniają Zespół Dworski w Mogilanach, kąpielisko Kryspinów, Dolinki Podkrakowskie, Szlak Architektury Drewnianej oraz muzea (m.in. Muzeum Ślusarstwa w Świątnikach Górnych). Tabela 3 Największe według mieszkańców atrakcje turystyczne na terenie OF Blisko Krakowa. Atrakcje Wskazania Park i dworek w Mogilanach 18,2% Kryspinów 16,8% Kajasówka 15,2% Dolinki podkrakowskie 15,1% Szlak architektury drewnianej 12,9% Duża ilość terenów zielonych (np. las Bronaczowa, lasy w Czernichowie, Radziszowie, Skawinie, parki miejskie) 12,0% Muzea (np. w Świątnikach, Mogilanach) 11,5% Szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe 11,0% Walory krajobrazowe 10,0%

30 Wymieniane tereny są dobrym miejscem dla rozwoju oferty czasu wolnego. Największe atrakcje turystyczne, tj. rezerwat przyrody Kajasówka, las Bronaczowa oraz Dolinki Podkrakowskie stanowią bardzo dobre miejsca pod trasy wielofunkcyjne: spacerowe, rowerowe czy biegowe. W kontekście potrzeby rozbudowy ścieżek rowerowych zdaniem mieszkańców warto wykorzystać również tereny wzdłuż rzeki Skawinki w kierunku Radziszowa i wały wiślane w kierunku Tyńca. Ponadto park i dworek w Mogilanach powinien zdaniem mieszkańców być częściej wykorzystywany jako miejsce wydarzeń kulturalnych, a zaniedbane parki miejskie i tereny zielone jako miejsca dla rozbudowy placów zabaw i tereny rekreacyjne. Tabela 4 Potencjalne miejsca dla rozwoju oferty czasu wolnego i rekreacji według mieszkańców OF Blisko Krakowa 29 Miejsce Tereny wzdłuż rzeki Skawinki biegnące od parku miejskiego w Skawinie wnstronę Radziszowa, wały wiślane w kierunku Tyńca Rezerwat przyrody Kajasówka (gm. Czernichów), Las Bronaczowa (gm. Skawina), okolice Świątnik Górnych Parki miejskie (Skawina, Mogilany) Ściejowice, tereny starej żwirowni w Skawinie Zespół Dworski w Mogilanach Dolinki podkrakowskie Przeznaczenie ścieżki rowerowe szlaki turystyczne, trasy wielofunkcyjne (spacerowe, rowerowe, narciarskie), obiekty gastronomiczne, parki zabaw dla dzieci tereny spacerowe, punkty widokowe zalewy, kąpieliska imprezy kulturalne i rekreacyjne tereny rekreacyjne, wycieczki piesze, miejsca wspinaczkowe Oferta turystyczna OF powinna zdaniem mieszkańców opierać się przede wszystkim na turystyce rowerowej (77% wskazań). Ważnym kierunkiem rozwoju powinna być również turystyka poznawcza (40%) i turystyka piesza (38%). W dalszej kolejności na terenie OF powinna się rozwijać turystyka kulturowa (28%), agroturystyka (25%) i spa/wellnes (19%); natomiast w mniejszym zakresie turystyka biznesowa (11%) i turystyka pielgrzymkowa (5%).

31 Wykres 19. Kluczowe według mieszkańców kierunki rozwoju oferty turystycznej na terenie OF Blisko Krakowa Kluczową inwestycją według mieszkańców, jaką należy podjąć na terenie OF w zakresie rozwijania oferty czasu wolnego i rekreacji jest przede wszystkim rozbudowa ścieżek rowerowych (57% wskazań). Ponadto ważna na terenie OF zdaniem mieszkańców jest również budowa basenu (29%), budowa wielofunkcyjnych tras rekreacyjnych (26%) oraz małej architektury turystycznej (23%). Mieszkańcy zwracają uwagę także na potrzebę inwestycji w zakresie: szlaków turystycznych (16,5%), ścieżek przyrodniczych i edukacyjnych (16%), siłowni na powietrzu (15%), miejsca spotkań dla grup, organizacji społecznych, mieszkańców oraz wielofunkcyjnych centrów rekreacji (po 14%).

32 Wykres 20 Kluczowe według mieszkańców inwestycje dotyczące oferty czasu wolnego i rekreacji na terenie OF Blisko Krakowa 31

33 Podsumowanie (badanie wśród mieszkańców obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa ) Najwięcej mieszkańców OF (ok. 27%) dysponuje czasem wolnym od 6 do 12 godzin w tygodniu. Ok. 22% deklaruje, że dysponuje czasem wolnym od 4-5 godzin, a 16% od 1 do 3 godzin w tygodniu. Ponadto 15% ankietowanych odpowiedziało, że ma od 13 do 24 godzin czasu wolnego, a 11% powyżej 24 godzin. Zdecydowana większość mieszkańców OF (80%) spędza czas wolny z rodziną. Blisko połowa (44,3%) spędza czas wolny ze znajomymi, a 14% indywidualnie. Mieszkańcy OF wyraźnie najczęściej preferują aktywny wypoczynek (76% wskazań). Około 1/3 badanych stwierdziła, że najczęściej w czasie wolnym korzysta z oferty kulturalnej (np. kino, teatr, muzeum, koncert), a 16% rozrywkowej (np. festyn, piknik, klub, dyskoteka). Wśród form aktywnej rekreacji mieszkańcy OF zdecydowania najczęściej wybierają jazdę na rowerze (64%), spacery (57%) lub pływanie (40%). Dosyć często również biegają (22%). Nieco rzadziej uprawiają sporty zespołowe (14%), ćwiczą na powietrzu (13%), uprawiają sporty indywidualne (12%), nornic walking (11%) czy jeżdżą na rolkach (10%). Wśród form oferty kulturalnej mieszkańcy OF preferują kino (63%), wydarzenia kulturalne, np. koncert (45%), imprezy integracyjne, np. festyny, pikniki (33%) oraz teatr (31%). Ponadto co czwarty mieszkaniec OF uczestniczy w Dniach Gminy, a co piąty korzysta z biblioteki. Mniej preferowane są wystawy, muzea i zajęcia realizowane przez ośrodki kultury (poniżej 15%). Mieszkańcy OF nieźle oceniają wydarzenia rekreacyjne i rozrywkowe organizowane doraźnie w gminach, tj. pikniki, festyny, Dni Gminy (ocena powyżej 3,00 pkt. w skali 1-5). Wyraźnie gorzej oceniana jest oferta sportowo-rekreacyjna zarówno dla młodzieży, jak i dorosłych (2,4-2,6 pkt.). Natomiast zdecydowanie najgorzej mieszkańcy OF oceniają ofertę kulturalną (2 pkt.) Wśród miejsc spędzania czasu wolnego i rekreacji najlepiej oceniane przez mieszkańców OF są parki i tereny zielone (3,04 pkt.), obiekty sportowe i miejsca organizacji imprez masowych (po 2,8 pkt.). Nieco gorzej mieszkańcy oceniają place zabaw, imprezy kulturalne i masowe oraz sportowo-rekreacyjne (2,7-2,8 pkt.). Z kolei najgorzej oceniane są obiekty kulturalne, obiekty małej architektury turystycznej oraz ścieżki rowerowe (poniżej 2,5 pkt.). Największymi atrakcjami turystycznymi OF są zdaniem mieszkańców: duża ilość terenów zielonych i walory krajobrazowe, m.in. rezerwat przyrody Kajasówka (gm. Czernichów),

34 las Bronaczowa (gm. Skawina), okolice Świątnik Górnych. Ponadto mieszkańcy wśród atrakcji turystycznych najczęściej wymieniają Zespół Dworski w Mogilanach, kąpielisko Kryspinów, Dolinki Podkrakowskie, Szlak Architektury Drewnianej oraz muzea (m.in. Muzeum Ślusarstwa w Świątnikach Górnych). Zdaniem mieszkańców na terenie OF w zakresie oferty czasu wolnego i rekreacyjnej najbardziej brakuje dobrze rozbudowanej sieci ścieżek rowerowych, basenu, kina oraz placów zabaw dla dzieci. Ponadto mieszkańcy wskazują na niewystarczająca ilość boisk sportowych, miejsc spotkań (restauracji, klubów, kawiarni), imprez rozrywkowoplenerowych, dobrze zagospodarowanych parków miejskich, ścieżek spacerowych, miejsc rekreacji na powietrzu, np. siłowni. Ofertę czasu wolnego i rekreacyjną zdaniem mieszkańców należy rozwijać wokół największych atrakcji turystycznych, tj. rezerwat przyrody Kajasówka, las Bronaczowa, Dolinki Podkrakowskie (dobre miejsca pod trasy wielofunkcyjne: spacerowe, rowerowe, biegowe). W kontekście wielokrotnie wskazywanej przez mieszkańców potrzeby rozbudowy ścieżek rowerowych warto ich zdaniem wykorzystać również tereny wzdłuż rzeki Skawinki kierunku Radziszowa i wały wiślane w kierunku Tyńca. Ponadto park i dworek w Mogilanach powinien zdaniem mieszkańców być częściej wykorzystywany jako miejsce wydarzeń kulturalnych, a zaniedbane parki miejskie i tereny zielone jako miejsca dla rozbudowy placów zabaw i tereny rekreacyjne. 33 Oferta turystyczna OF powinna zdaniem mieszkańców opierać się przede wszystkim na turystyce rowerowej (77% wskazań). Ważnym kierunkiem rozwoju powinna być również turystyka poznawcza (40%) i turystyka piesza (38%). W dalszej kolejności na terenie OF powinna się rozwijać turystyka kulturowa (28%), agroturystyka (25%) i spa/wellnes (19%); natomiast w mniejszym zakresie turystyka biznesowa (11%) i turystyka pielgrzymkowa (5%). Kluczową inwestycją według mieszkańców, jaką należy podjąć na terenie OF w zakresie rozwijania oferty czasu wolnego i rekreacji jest przede wszystkim rozbudowa ścieżek rowerowych (57% wskazań). Ponadto ważna na terenie OF zdaniem mieszkańców jest również budowa basenu (29%), budowa wielofunkcyjnych tras rekreacyjnych (26%) oraz małej architektury turystycznej (23%). Mieszkańcy zwracają uwagę także na potrzebę inwestycji w zakresie: szlaków turystycznych (16,5%), ścieżek przyrodniczych i edukacyjnych (16%), siłowni na powietrzu (15%), miejsca spotkań dla grup, organizacji społecznych, mieszkańców oraz wielofunkcyjnych centrów rekreacji (po 14%).

35 Badanie wśród mieszkańców południowych dzielnic Krakowa Charakterystyka respondentów Próba badawcza liczyła 150 osób (53% stanowiły kobiety, a 47% mężczyźni). Najliczniejsza grupa to Krakowianie w wieku od 25 do 64 roku życia w sumie ok. 63% badanych. Respondenci najmłodsi - w wieku lat - stanowili 28% próby, zaś emeryci to grupa najmniej liczna - ok. 9% osób (Wykres 21). Wykres 21 Struktura respondentów wg płci (%) Wykres 22 Struktura respondentów wg wieku (%)

36 Pod względem poziomu wykształcenia, największy udział w próbie mają respondenci z wykształceniem wyższym (ponad 42%) oraz średnim ogólnokształcącym i średnim zawodowym (w sumie 37%). Natomiast najmniej liczna jest grupa absolwentów szkół gimnazjalnych i podstawowych, a także zasadniczych zawodowych (w sumie 9%). Wykres 23 Struktura respondentów wg poziomu wykształcenia (%) Sytuacja rodzinna badanych mieszkańców Krakowa prezentuje się następująco: niemal połowa z nich to osoby samotne, single (ponad 45%). Drugą grupę stanowili ci, którzy albo nie mają dzieci, albo których dzieci są już dorosłe (tzw. puste gniazdo ) ok. 28%. Dosyć liczna była grupa respondentów posiadających dzieci do 12 roku życia (ponad 26%) ta kategoria obejmuje zarówno rodziny z dziećmi jak i samotnych rodziców. Wykres 24 Struktura respondentów wg sytuacji rodzinnej (%) 35

37 W ostatniej grupie najczęściej deklarowano posiadanie dwójki lub jednego dziecka (odpowiednio ponad 17% oraz niemal 13%), rzadziej zaś trójki dzieci (jedynie ok. 9%). W pojedynczych przypadkach respondenci deklarowali posiadanie więcej niż trójki dzieci. Wykres 25 Struktura rodzin respondentów wg liczby posiadanych dzieci do 12 roku życia (%) Najbardziej liczna grupa badanych Krakowian to osoby pracujące zawodowo (osoby zatrudnione oraz przedsiębiorcy) w sumie ponad 43% respondentów. Ponad jedna czwarta respondentów to uczniowie i studenci, a 10% badanej próby stanowili emeryci i renciści. Ponad 15% stanowiły osoby nigdzie nie zatrudnione, tj. bezrobotni oraz deklarujące, że ich jedynym zajęciem jest zajmowanie się domem (wyłącznie kobiety). Marginalnie pojawiły się odpowiedzi z kategorii inne, jak np. korzystanie ze wsparcia ośrodków pomocy społecznej. Wykres 26 Struktura respondentów wg sytuacji zawodowej (%)

38 Preferowane formy spędzania czasu wolnego przez mieszkańców południowych dzielnic Krakowa Przebadani mieszkańcy sześciu dzielnic Krakowa deklarują dysponowanie różną ilością czasu wolnego. Nieliczni nie mają go w ogóle (ok. 5%), a nieco ponad 3% respondentów ma go mniej niż 1 godzinę w tygodniu. Niemal jedna piąta całej próby odpowiedziała, że jest w stanie wygospodarować od 6 do 12 godzin czasu wolnego w ciągu tygodnia. Pozostałe grupy wydają się dość wyrównane pod względem posiadania czasu wolnego, a ich udział waha się od ok. 13% (1-3 godziny tygodniowo) do niemal 15% (powyżej 24 godzin tygodniowo). Ponad 15% wszystkich badanych nie potrafiło określić jaką ilością wolnego czasu dysponuje. Wykres 27 Struktura respondentów wg ilości wolnego czasu w ciągu tygodnia (%) 37 Ankietowani deklarowali posiadanie największej ilości czasu wolnego w soboty i niedziele (47% wskazań) oraz w dni świąteczne (31% wskazań). Około 12% respondentów nie potrafi określić w jakie dni ma najwięcej wolnego czasu. Wykres 1. Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie: W jakie dni ma P. najwięcej wolnego czasu? (%)

39 Zwraca uwagę rozkład odpowiedzi w zależności od sytuacji rodzinnej badanych osób. Dni wolne to dla wszystkich badanych najczęściej soboty i niedziele. Zauważalne są natomiast różnice przy porównaniu rodzin z dziećmi oraz osób bezdzietnych i z tzw. pustym gniazdem. Najwięcej odpowiedzi w tej próbie ponad 52% - wskazuje właśnie na weekendy. Z kolei rodziny z dziećmi mają wolny czas głównie w dni świąteczne, a bardzo niewiele w dni powszednie. Wykres 2.Struktura odpowiedzi respondentów wg sytuacji rodzinnej wg odpowiedzi na pytanie: W jakie dni ma P. najwięcej wolnego czasu? (%) W dni powszednie najwięcej czasu mają osoby w wieku powyżej 64 lat świadczy o tym liczba wskazań w tej grupie wieku (25% wskazań, wobec średniej wynoszącej niecałe 10% wskazań). Podsumowując, można uznać, że oferta, która byłaby interesująca dla ankietowanych powinna obejmować głównie dwie kategorie: weekendy i święta. Jest jednak również grupa osób, które mogłyby z niej korzystać także w dni powszednie (głównie emeryci). Ponadto wyodrębniła się grupa osób niezdecydowanych.

40 Wykres 3. Struktura respondentów wg wieku i odpowiedzi na pytanie: W jakie dni ma P. najwięcej wolnego czasu? (%) 39 Respondenci, odpowiadając na pytanie o ulubione formy spędzania wolnego czasu, mogli wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi spośród dołączonej kafeterii. Powstały w ten sposób ranking odpowiedzi prezentuje Wykres 11. Spośród zaproponowanych form spędzania czasu wolnego, Krakowianie deklarują najczęściej spotkania ze znajomymi oraz rodziną (ponad 20% wskazań) oraz oglądanie telewizji czy leniuchowanie (po niemal 14% wskazań). Najmniej wskazań odnotowano w punktach dotyczących: uczestnictwa w ciekawych imprezach kulturalnych takich jak: kino, teatr, wystawy itp. (niecałe 3%), a także wycieczek za miasto (niecałe 5%). Poza zaproponowanymi formami spędzania czasu wolnego, respondenci mieli również możliwość zaproponowania form dodatkowych. Pojawiły się tu takie pozycje jak: gra w szachy, korzystanie z Internetu, nauka, tworzenie własnej muzyki czy też chodzenie na dyskoteki.

41 Wykres 28 Struktura respondentów wg form spędzania dni wolnych od pracy (%) Preferowane przez Krakowian formy aktywnej rekreacji prezentuje Wykres 12. Respondenci mogli wskazać maksymalnie trzy odpowiedzi spośród kilkunastu zamieszczonych w kwestionariuszu. Jako najchętniej wybieraną formę aktywnej rekreacji respondenci wskazali spacery (24% wskazań), a także bieganie (ok. 14%) i jazdę na rowerze (nieco ponad 11%). Natomiast zdecydowanie najrzadziej ankietowani deklarowali zainteresowanie nordic walkingiem, jazdą konną (po 1,6% wskazań) oraz uprawianiem sportów indywidualnych (1,2%). Ankietowani zadeklarowali także inne preferowane formy aktywności fizycznej, takie jak np.: siłowania, fitness, koszykówka, piłka nożna, crossfit, narciarstwo, łucznictwo oraz taniec. Niemal 14% ankietowanych osób zadeklarowało, że nie podejmują żadnej aktywności fizycznej. Wykres 29 Struktura respondentów wg preferowanych form rekreacji aktywnej (%)

42 W ramach badania dokonano także rozróżnienia w zależności od sytuacji rodzinnej. Najliczniejsza grupa w próbie osoby samotne zadeklarowała największą aktywność fizyczną we wszystkich jej formach. Dodatkowo dokonano rozróżnienia ze względu na wiek respondentów. I tak, co dziesiąty młody człowiek w wieku od 15 do 25 lat uprawia sporty zespołowe, jednakże ich popularność maleje wraz w wiekiem respondentów. Osoby z kategorii rodziny z dziećmi bardzo często deklarowały, że nie uprawiają żadnych sportów (niemal 18% wskazań). Jednocześnie ta sama grupa najczęściej deklarowała spędzanie wolnego czasu poprzez jazdę na rowerze (ponad 14% wskazań). Respondenci wchodzący w skład grupy osób bezdzietnych oraz rodziców dzieci, które już się usamodzielniły, najczęściej zaznaczali spacery (ok. 36% wskazań), a także (najliczniej w całej próbie) - nordic walking. 41

43 Wykres 30 Struktura respondentów wg preferowanych form rekreacji aktywnej w zależności od sytuacji rodzinnej (%) 42

44 Najstarsi respondenci (osoby powyżej 64 r.ż.) jako miejsce odpoczynku częściej wybierają Kraków niż tereny poza nim (Wykres 14). Tymi, którzy najczęściej wybierają aktywny wypoczynek poza Krakowem są osoby w wieku lat oraz osoby w przedziale wieku lata. Wykres 31 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie: Gdzie najczęściej aktywnie P. wypoczywa wg grup wieku? (%) 43 Osoby najbardziej zaawansowane pod względem wieku najczęściej korzystają z autobusu jako środka transportu. Samochód to pojazd najczęściej używany przez osoby w wieku około 40 lat (93% wskazań w grupie lat). Natomiast osoby najmłodsze, jako środek transportu częściej wybierają autobus niż samochód, choć różnica ta wynosi zaledwie ok. 2 pp. W kategorii inne, jako najczęściej używane wskazywano busy.

45 Wykres 32 Struktura respondentów wg preferowanego środka transportu w czasie wyjazdów poza Kraków (%) Kolejne pytanie dotyczyło odległości, jaką są w stanie pokonać respondenci, aby skorzystać z różnych form rekreacji. Najdalej są skłonni wyjechać najmłodsi (osoby w wieku lat) - skłonność podjęcia 2-godzinnej i dłuższej podróży zadeklarowało 19% z nich. Natomiast im grupa respondentów jest starsza, tym mniejszy dystans jest w stanie pokonać, aby korzystać z różnych form rekreacji. Ponadto osoby w wieku lat najchętniej uprawiałyby rekreację do 0,5 godziny drogi od Krakowa.

46 Wykres 33 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie: Jak daleko jest P. skłonny/a jechać aby korzystać z różnych form rekreacji? (%) Niespełna jedna piąta potencjalnych odwiedzających obszar "Blisko Krakowa" lubi spędzać czas indywidualnie, pozostali natomiast chętniej czynią to z rodziną lub przyjaciółmi. Wykres 34 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, z kim głównie spędzają wolny czas (%) 45 Znaczenie mediów społecznościowych dla planowania spędzania czasu wolnego jest tym większe im młodszy respondent. Natomiast popularność stron www rośnie wraz z wiekiem osoby badanej - ta prawidłowość nie dotyczy osób powyżej 50-ego roku życia. Osoby w wieku powyżej 64 lat przy planowaniu czasu wolnego, jako źródła informacji używają prasy. Dla co czwartej osoby z najstarszej grupy respondentów, jako źródło informacji ważne są również radio i telewizja.

47 Wykres 35 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, z jakich źródeł informacji korzystają planując swój czas wolny (%) 46

48 Ocena potencjału obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa w zakresie oferty czasu wolnego w opiniach mieszkańców południowych dzielnic Krakowa Kwestionariusz ankiety, za pomocą którego zostały przeprowadzone badania, zawierał cykl pytań odnoszących się do zakresu wiedzy jaką respondenci dysponowali na temat obszaru funkcjonalnego. Pierwsza część miała na celu sprawdzić, czy ankietowani odwiedzili w przeszłości lub odwiedzają aktualnie gminy wchodzące w skład obszaru funkcjonalnego, a także jakie były powody tych wizyt. Zdecydowana większość mieszkańców południowych dzielnic Krakowa nigdy nie była w tych gminach zakres wskazań wahał się od 62% w przypadku Skawiny aż do niemal 82% w przypadku Świątnik Górnych. Osób, które bywają regularnie na terenie obszaru funkcjonalnego jest bardzo mało (średnio niecałe 5%), a różnice pomiędzy poszczególnymi gminami są niewielkie. Wykres 36 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, czy odwiedzili w przeszłości lub odwiedzają aktualnie gminy w celach rekreacyjnych (%) 47 Spośród powodów, dla których ankietowani odwiedzali dotychczas gminę Skawina, wskazywali oni przede wszystkim na: szlaki rowerowe (ponad 43%), Szlak Papieski oraz inne (głównie odwiedziny u rodziny i znajomych). Natomiast jedynie w niewielkim zakresie respondenci wskazali na takie atrakcje jak np.: Wioska Łużycka czy Izba Pamięci Rodziny Hallerów (odpowiednio 4,5% oraz 9% wskazań).

49 Wykres 37 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, w jakim celu odwiedzili lub odwiedzają gminę Skawina (%) W gminie Liszki ankietowane osoby bywają głównie z powodu jedynego w pobliżu Krakowa zbiornika wodnego, znajdującego się w Kryspinowie (ponad 74% wskazań). Wyraźnie mniejszym zainteresowaniem respondentów cieszyły się pozostałe atrakcje gminy, takie jak: zespoły dworskie i pałacowe oraz cmentarzysko kultury łużyckiej. Dodatkowo, respondenci bywają na terenie gminy przy okazji odwiedzin u rodziny, załatwiania spraw służbowych czy też wycieczek rowerowych. Wykres 38 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, w jakim celu odwiedzili lub odwiedzają gminę Liszki (%)

50 W przypadku gminy Czernichów rozkład odpowiedzi jest bardziej równomierny. Respondenci, którzy zadeklarowali odwiedzanie tej gminy, czynili to głównie z powodu atrakcji związanych z historią regionu oraz elementami dziedzictwa kulturowego. Ankietowani odwiedzali: zespoły dworsko parkowe (ponad 23% wskazań), a także zabytkowe kościoły i kapliczki (w sumie 30% odpowiedzi). Drugim powodem wizyt, jakie wskazali respondenci, są walory krajoznawcze i przyrodnicze gminy: rezerwat przyrody nieożywionej Kajasówka oraz ścieżka ornitologiczna w Kamieniu. Ponadto, ankietowani jako powód swoich wizyt w gminie Czernichów wskazali: wizyty u rodziny oraz wyjazdy służbowe. Wykres 39 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, w jakim celu odwiedzili lub odwiedzają gminę Czernichów (%) 49 Z badań wynika, iż istnieje kilka głównych powodów, dla których mieszkańcy Krakowa odwiedzili gminę Świątniki Górne. Są to: Muzeum Ślusarstwa im. Marcina Mikuły (ok. 53% wskazań), oraz inne, w tym: wizyty u rodziny i znajomych, spacery po lasach, wyjazdy służbowe oraz ścieżki rowerowe (Wykres 23). Wykres 40 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, w jakim celu odwiedzili lub odwiedzają gminę Świątniki Górne (%)

51 Krakowianie odwiedzający gminę Mogilany robili to przede wszystkim ze względu na zabytkowe parki oraz kościoły i kapliczki. Takie cele wizyty wskazało w sumie ponad dwie trzecie respondentów. Ponadto badane osoby jako powód odwiedzin podały uczestnictwo w występach zespołu Mogilanie, a także odwiedziny u rodziny, znajomych oraz wycieczki rowerowe po terenie gminy. Wykres 41 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, w jakim celu odwiedzili lub odwiedzają gminę Mogilany (%) Większość ankietowanych odwiedziło tereny obszaru funkcjonalnego stosunkowo niedawno (mniej niż miesiąc temu 41%, od jednego miesiąca do pół roku w sumie ok. 41% osób). Tylko 6% respondentów odwiedziło te tereny dawniej niż rok temu. Wykres 42 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, kiedy ostatni raz byli na terenie wyżej wymienionych gmin (%) Zdecydowana większość badanych mieszkańców Krakowa zamierza powrócić na teren omawianych gmin w celach rekreacyjno - wypoczynkowych. Należy jednak zwrócić uwagę na wysoki odsetek osób niezdecydowanych (44%).

52 Wykres 43 Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o to, czy planują powrócić na teren obszaru funkcjonalnego w celach rekreacyjno wypoczynkowych? (%) Respondenci, którzy zamierzają ponownie odwiedzić ten region, jako powody chęci powrotu wskazywali m.in. chęć spędzania czasu poza miastem, wypoczynek u rodziny, atrakcyjność krajobrazową gmin obszaru funkcjonalnego, chęć zwiedzania zabytków, możliwości rekreacji związane z pobytem nad zalewem Na Piaskach, spokój, dobrą atmosferę i przychylność mieszkańców. Kolejna grupa pytań miała na celu poznanie opinii ankietowanych mieszkańców Krakowa na temat dojazdu różnymi środkami lokomocji (samochodem, autobusem i rowerem) na teren gmin wchodzących w skład obszaru funkcjonalnego. Oceny ankietowani dokonywali za pomocą skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało bardzo zły, a 5 bardzo dobry dojazd. 51 Respondenci w zdecydowanej większości nie potrafili albo nie chcieli ocenić warunków dojazdu, powszechnie wybierając odpowiedź nie mam zdania (średnio prawie67%). Pojawiły się jednakże pewne różnice w odpowiedziach w zależności od środka transportu. Badani najlepiej ocenili dojazd samochodem do Skawiny i Mogilan (odpowiednio ok. 14% oraz 17% ocen najwyższych), najgorzej zaś do Świątnik Górnych (zaledwie ok. 6% ocen najwyższych.

53 Wykres 44 Struktura respondentów wg oceny w skali od 1 do 5 (najlepsza ocena) dojazdu samochodem do poszczególnych gmin (%) Wykres 45 Struktura respondentów wg oceny dojazdu autobusem, busem do poszczególnych gmin (%) Większość respondentów nie ma zdania na temat warunków dojazdu do gmin obszaru funkcjonalnego na rowerze. Zdaniem tych, którzy skorzystali z tego środka transportu, najlepszy, w porównaniu do innych gmin, jest dojazd do Skawiny (ponad 7% ocen najwyższych). W przypadku pozostałych gmin nie odnotowano wyraźnych różnic.

54 Wykres 46 Struktura respondentów wg oceny dojazdu rowerem do poszczególnych gmin (%) Najistotniejszym problemem związanym ze skomunikowaniem południowych osiedli Krakowa z obszarem funkcjonalnym jest, zdaniem respondentów, niewystarczająca częstotliwość kursowania autobusów i busów takiej odpowiedzi udzieliło 46% z nich. Kolejna kwestia - zaznaczona przez niemal jedną czwartą ankietowanych - dotyczy utworzenia większej liczby miejsc parkingowych, zlokalizowanych w pobliżu lokalnych atrakcji. Nieco rzadziej ankietowani upatrywali rozwiązania kwestii komunikacji z obszarem funkcjonalnym w: umożliwieniu przewozu rowerów na zewnątrz autobusów (13% odpowiedzi) czy poprawie oznakowania, które pozwoliłoby na swobodne poruszanie się na terenie gmin (11% wskazań). Kategoria inne zawierała głównie odpowiedzi związane z poprawą jakości dróg oraz ze zbyt dużym natężeniem ruchu na ścieżkach rowerowych. Wykres 47 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie: Co w pierwszej kolejności P. zdaniem należy poprawić jeśli chodzi o skomunikowanie P. osiedla z terenem ww. gmin? (%) 53

55 Respondenci zostali ponadto poproszeni o wskazanie obiektów, miejsc, wydarzeń bądź produktów, które kojarzą im się z gminami wchodzącymi w skład obszaru funkcjonalnego i są, ich zdaniem, godne uwagi. Pytanie miało charakter otwarty, a odpowiedzi na nie udzieliło ok. 29% respondentów. Poniżej zestawiono najczęściej pojawiające się odpowiedzi dla każdej z gmin: 1. Skawina to dla respondentów przede wszystkim miejsce funkcjonowania fabryki Lajkonik. Ponadto gmina kojarzona jest ze ścieżkami rowerowymi, muzeum regionalnym, elektrociepłownią, rezerwatem przyrody Kozie Kąty, Izbą Pamięci Rodziny Hallerów oraz sekcją baletu klasycznego. 2. Gmina Liszki kojarzy się respondentom głównie ze zbiornikiem wodnym w Kryspinowie (Zalew na Piaskach). Dodatkowo respondenci wymienili: cmentarzysko kultury łużyckiej, rezerwat przyrody nieożywionej, zabytkowy kościół oraz rezerwat Dolinę Mnikowską. 3. Świątniki Górne kojarzone są z Muzeum Ślusarstwa oraz z Centrum Sakralnym. 4. Gmina Czernichów kojarzona jest głównie z Rezerwatem Kajasówka oraz Ośmioboczną Kapliczką. 5. Mogilany są gminą kojarzoną z kościołem św. Bartłomieja, zespołem ludowym Mogilanie, rezerwatem przyrody Cieszynianka oraz kościołem NMP Królowej Polskiej. Ankietowane osoby zostały poproszone o wskazanie trzech najbardziej atrakcyjnych miejsc znajdujących się na terenie gmin obszaru funkcjonalnego. Poniższa tabela zawiera ranking atrakcyjności tych miejsc, sporządzony na podstawie odpowiedzi ankietowanych. Na podstawie danych w niej zawartych można stwierdzić, że najciekawsze dla Krakowian są te miejsca, które związane są z walorami przyrodniczymi regionu, a więc dolina Wisły (najwięcej wskazań w całej próbie ponad 17%), różnorodność świata przyrody ożywionej i nieożywionej (ok. 13% odpowiedzi), park w Skawinie, a także rezerwaty przyrody (w sumie ponad 18% wskazań). Mniejszym zainteresowaniem cieszą się wśród ankietowanych miejsca związane z historią i kulturą regionu ostatnie miejsca w rankingu zajmują np. izby regionalne, osada prehistoryczna czy też muzea. Tabela 5. Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie, które z podanych propozycji miejsc znajdujących się na obszarze gmin obszaru funkcjonalnego są dla nich najbardziej atrakcyjne (%) Atrakcje Wskazania (%) Dolina Wisły 17,4 Formy i elementy środowiska przyrodniczego różnorodność 13,5 świata przyrody ożywionej i nieożywionej Park w Skawinie, 11,0 Lokalne legendy 9,2 Rezerwaty przyrody Kajasówka (gmina Czernichów), 6,4 Rezerwaty przyrody Cieszynianka (gmina Mogilany) 6,4 Rezerwaty przyrody Kozie Kąty (gmina Skawina), 6,0

56 Szlak architektury drewnianej 5,7 Zespół regionalny Mogilanie 5,7 Park w szkole rolniczej w Czernichowie), 4,6 Muzeum Regionalne w Skawinie 4,3 Muzeum Ślusarstwa w Świątnikach Górnych 4,3 Izba Pamięci Hallerów 2,5 Osada Prehistoryczna w Woli Radziszowskiej 1,1 Ścieżka ornitologiczna Kamień-Łączany 1,1 Izby Regionalne w Woli Radziszowskiej 0,7 Izby Regionalne w Kamieniu 0,4 Kolejne pytanie dotyczyło form turystyki, które mogłyby być potencjalnie interesujące dla mieszkańców Krakowa. Najciekawszą ofertą dla jednej czwartej badanych osób była turystyka rowerowa, zaś dla niemal jednej piątej - turystyka piesza. Ponadto 15% respondentów wskazało na turystykę związaną z kulturą regionu, a co dziesiąty badany na usługi świadczone przez gospodarstwa agroturystyczne. Ponadto 12% respondentów zadeklarowało zainteresowanie usługami typu spa and wellness. Wykres 48 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie: Jaka oferta turystyczna zaoferowana przez ww. gminy mogłaby P. zainteresować? (%) 55

57 Zainteresowanie turystyką rowerową zmniejsza się wraz z wiekiem (w grupie osób w wieku wynosi ponad 35%, a wśród seniorów ok. 10%), natomiast turystyka kulturowa jest tym popularniejsza im wiek osoby badanej jest wyższy (niespełna 8% w grupie osób najmłodszych, a 30% wśród osób powyżej 64 r.ż.). Turystka piesza jest najmniej popularna wśród osób w wieku lat. W kontekście oferty turystycznej należy zwrócić uwagę na różnice w preferowanych jej rodzajach w zależności od sytuacji rodzinnej respondentów. Otóż rodziny z dziećmi najczęściej decydują się na turystykę rowerową oraz na poznawanie regionu z perspektywy jego historii i dziedzictwa kulturowego w sumie prawie 37% wskazań. Jednocześnie ta sama grupa wykazuje największe, w porównaniu do innych grup, zainteresowanie usługami spa and wellness (prawie 18% wskazań). Osoby samotne, a także seniorzy najchętniej korzystają z takich form rekreacji jak: wycieczki rowerowe oraz turystyka piesza. Deklarują one również duże zainteresowane turystyką pielgrzymkową (prawie 8% wskazań), a także usługami agroturystycznymi (ok. 11%).

58 Wykres 49 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie: Jaka oferta turystyczna zaoferowana przez ww. gminy mogłaby P. zainteresować? wg sytuacji rodzinnej (%) 57

59 Ostatnia część kwestionariusza zawierała pytania dotyczące oferty obiektów związanych z turystyką i rekreacją na terenie obszaru funkcjonalnego, z której mieszkańcy Krakowa najchętniej by korzystali. Respondenci mogli wskazać trzy najważniejsze ich zdaniem obiekty. Na podstawie analizy tych odpowiedzi powstał ranking zaprezentowany w Tabeli 2. Najwyższe miejsca zajęły ścieżki rowerowe (ponad 11% odpowiedzi), boiska sportowe i szlaki turystyczne (obie odpowiedzi po ok. 9% wskazań). Natomiast najmniejszym zainteresowaniem cieszą się wśród ankietowanych takie miejsca jak np: skate park, miejsca spotkań dla młodzieży, lodowisko czy ścianka wspinaczkowa (odsetek wskazań na te miejsca zamykał się w przedziale od 1 do nieco ponad 2%). Wyniki dotyczące najatrakcyjniejszych obiektów do uprawiania sportu i rekreacji wybierane przez respondentów w zależności od sytuacji rodzinnej zamieszczono w Załączniku 1 Wykres 33. Rodziny z dziećmi wybierają zazwyczaj: place zabaw (ok. 14%), ścieżki rowerowe (ponad 12%), basen (ok. 7%) oraz ścieżki przyrodnicze i edukacyjne (po ok. 8% wskazań). Osoby samotne wskazywały najczęściej boiska sportowe (15%), ścieżki rowerowe (11%) oraz szlaki turystyczne (ponad 10%). Natomiast seniorzy wskazali przede wszystkim ścieżki rowerowe i szlaki turystyczne oraz trasy edukacyjne i przyrodnicze (po ok. 11% takich odpowiedzi).

60 Tabela 6. Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie o to z jakich z jakich obiektów na terenie omawianych gmin najchętniej by korzystali? (%) 59 Obiekty Wskazania (%) ścieżki rowerowe 11,5 boiska sportowe 9,5 szlaki turystyczne 9,2 ścieżki przyrodnicze i edukacyjne 8,7 basen 7,2 place zabaw dla dzieci 5,6 siłownia na powietrzu 5,4 ochrona i wykorzystanie materialnego dziedzictwa kulturowego 4,9 (zabytki) mała architektura turystyczna (ławki, kosze, miejsca biwakowe, miejsca 4,9 wypoczynku) ogólnodostępna sala gimnastyczna 4,6 wielofunkcyjne trasy rekreacyjne (możliwość uprawiania różnych 4,4 sportów) infrastruktura kulturalna (domy kultury, biblioteki) 4,1 korty tenisowe 3,3 wielofunkcyjne centra rekreacji 3,3 miejsca obserwacji przyrodniczych (np. ptaków, wieże widokowe) 2,8 ścianka wspinaczkowa 2,6 miejsca organizacji imprez masowych 2,3 lodowisko 2,1 miejsce spotkań dla grup i organizacji młodzieżowych 2,1 skate park 1,5 Źródło: opracowanie własne Z badań wynika, iż większość respondentów byłaby zainteresowana zakupem zdrowej, lokalnej żywności. Z lokalnego sklepiku z produktami prosto od rolnika chętnie skorzystałoby 66% respondentów, zaś 54% ankietowanych byłoby zainteresowanych kupnem produktów bezpośrednio z gospodarstwa rolnego Ponadto, atrakcyjne dla ponad połowy ankietowanych są imprezy kulturalne związane z lokalnymi tradycjami i dziedzictwem kulturowym. Respondenci nie wyrazili zainteresowania możliwością np. uprawy grządek u rolników i odbiorem płodów rolnych (prawie 48% najniższych ocen), a także w niewielkim stopniu zwiedzaniem zagród edukacyjnych (prawie 41% ocen na 1 pkt.).

61 Wykres 50 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie o to czy byliby zainteresowani produktami oferowanymi przez lokalnych wytwórców (%) Ostatnie pytania zawarte w ankiecie dotyczyły form promocji gmin, a także tego czy respondenci chcieliby być informowani o ofercie kulturalno-rekreacyjnej obszaru Blisko Krakowa. Ankietowani deklarowali, że w ciągu ostatniego roku spotkali się z dwiema formami promocji gmin: reklamą w formie np. ulotek, plakatów czy tablic informacyjnych umieszczonych przy drodze (25% odpowiedzi) oraz poprzez rodzinę lub znajomych, którzy przekazali im informacje o możliwościach skorzystania z oferty rekreacyjnej na tym obszarze. Stosunkowo często takie informacje uzyskali oni również za pośrednictwem Internetu (prawie 19%).

62 Tabela 7. Struktura respondentów wg odpowiedzi na pytanie o formy promocji gmin, z którymi spotkali się w ciągu ostatniego roku (%) Formy promocji Wskazania (%) Reklama (ulotki, billboardy, plakaty, przydrożne tablice informacyjne) 25,2 Znajomi/rodzina mówili o ciekawej propozycji rekreacji na tym obszarze 22,0 Promocja i informacje w Internecie (w tym m.in. serwis internetowy, profil na portalu społecznościowym) 18,8 Nie spotkałem się 9,0 Informacje i kampanie promocyjne w mediach regionalnych i krajowych 7,8 Informacje i kampanie promocyjne w mediach lokalnych 6,4 Imprezy i wydarzenia o zasięgu ponadlokalnym (np. dni gminy, dożynki, festiwale, wydarzenia kulturalne i sportowe) 5,0 Markowe produkty lokalne i regionalne (kulinarne, spożywcze, rzemieślnicze, itp.) 4,1 Uczestnictwo gmin w targach i wystawach 3,7 Rozpowszechnianie materiałów promocyjnych (foldery, publikacje, gadżety z logo) 3,2 Współpraca z lokalnymi organizacjami i wspieranie ich działania 2,3 Uczestnictwo gmin w konkursach i plebiscytach ogólnopolskich 1,4 Wykorzystywanie wizerunku znanych osób/grup mieszkających/odwiedzających gminę - Inne - 61 Ankietowani mieszkańcy Krakowa w zdecydowanej większości zadeklarowali, że chcieliby być informowani o wydarzeniach i imprezach kulturalnych, które odbywają się na terenie obszaru funkcjonalnego (76% wskazań). Zaledwie 12% respondentów nie deklaruje zainteresowania takimi informacjami.

63 Wykres 51 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie o to, czy chcieliby być informowani o ofercie kulturalnej obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa?(%) Zdaniem respondentów, najskuteczniejszym sposobem rozpowszechniania informacji o wydarzeniach i imprezach kulturalnych byłyby strony www (40%), portale społecznościowe (prawie 22%) oraz poczta elektroniczna (ok. 21% wskazań). W ich opinii, mniej atrakcyjną formą są aplikacje na telefon czy newsletter. Wykres 52 Struktura respondentów wg odwiedzi na pytanie o sposób w jaki chcieliby być informowani o ofercie spędzania czasu wolnegi (%)