O nadzorze pedagogicznym raz jeszcze.

Transkrypt

1 O nadzorze pedagogicznym raz jeszcze. Referat wygłoszony na naradzie szkoleniowej w dniu 29 października 2002 r. Jedną z form sprawowania nadzoru pedagogicznego przez dyrektora szkoły jest hospitacja. W tradycyjnym rozumieniu pojęcie hospitacja, to forma sprawowania nadzoru pedagogicznego przez dyrektora szkoły lub inną osobę pełniącą funkcję kierowniczą w szkole. Hospitacja może pełnić różne funkcje, stąd podział hospitacji na: kontrolno-oceniającą, doradczo-doskonalącą, diagnozującą. W kierowanej przeze mnie szkole stosuję wszystkie trzy rodzaje hospitacji. Wybór zależy od celu, któremu ma służyć hospitacja. Jeżeli mam dokonać formalnej oceny pracy nauczyciela, której obowiązek wynika z art.6 ustawy Karta Nauczyciela, to wybieram hospitację kontrolno-oceniającą. Przed uruchomieniem procedury tego rodzaju hospitacji dokładnie zapoznaję nauczyciela z zakresem stawianych wobec niego wymagań. Wymagania te znajdują odzwierciedlenie w kryteriach oceny pracy nauczyciela opracowanych przez Radę Pedagogiczną kierowanego przeze mnie gimnazjum, na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 listopada 2000r. Oprócz kryteriów oceny pracy nauczyciela, które są dość ogólne, opracowałam, korzystając z opracowań zawartych w Skutecznym zarządzaniu szkołą podstawową i gimnazjum, wskaźniki oceny pracy nauczyciela spójne z przyjętymi kryteriami. A oto niektóre z nich: 1. Poprawność merytoryczna: czy nauczyciel realizuje program nauczania zgodny z zasobami szkoły i możliwościami uczniów? czy dobrane przez niego treści nauczania podporządkowane są wspieraniu realizacji celów edukacyjnych wynikających z podstawy programowej danego przedmiotu? 2. Pobudzanie inicjatywy uczniów: czy nauczyciel w czasie zajęć stosuje aktywizujące metody pracy? czy uczniowie chętnie zadają pytania? Czy nauczyciel różnicuje zadania kierowane do uczniów zależnie od ich potencjału i możliwości? 3. Kultura i poprawność języka: czy nauczyciel w swoich kontaktach z uczniem używa pełnych, a zarazem prostych zdań, mówi wyraźnie i z odpowiednim do danej sytuacji natężeniem głosu? 1

2 czy uczniowie otrzymują w czasie zajęć bieżącą informację na temat popełnianych przez nich błędów wymowy i nieprawidłowości w formułowaniu wypowiedzi? czy nauczyciel używa języka odpowiadającego powszechnie przyjętym normom językowym, a zarazem uwzględniającego możliwości odbioru i prawidłowej interpretacji przez uczniów? 4. Przestrzeganie porządku pracy przez nauczyciela: czy przestrzega on ustalonych terminów oraz codziennego planu pracy? czy w pełni wykorzystuje czas lekcji i osiąga zamierzone cele operacyjne? czy terminowo i zgodnie z przyjętymi w szkole ustaleniami i wymogami formalno-prawnymi wypełnia dokumentację szkolną? Proponowane wskaźniki były oczywiście przedyskutowane z Radą Pedagogiczną i określają czego szkoła oczekuje od nauczycieli oraz pomagają dyrektorowi w ustaleniu rzetelnej oceny pracy zawodowej nauczyciela. To z kolei pozwala na formowanie nauczyciela adekwatnego do oczekiwań szkoły. Hospitację doradczo-doskonalącą stosuję raczej w stosunku do nauczycieli rozpoczynających pracę zawodową, a niezmiernie rzadko w stosunku do doświadczonych nauczycieli. Celem tej hospitacji jest wspieranie warsztatu zawodowego nauczyciela. Na taką hospitację zapraszam często opiekuna stażu, albo doświadczonego nauczyciela przedmiotu. W wyniku tego rodzaju hospitacji nauczyciel otrzymuje pomoc w zakresie planowania swojej pracy, projektowania odpowiednich sytuacji edukacyjnych dla uczniów, sposobu konstruowania lekcji, dynamiki jej przebiegu, a także precyzowania oczekiwań wobec uczniów oraz udzielania informacji zwrotnej w tym także pod postacią oceny szkolnej. Hospitacje doradczo-doskonalące staram się przeprowadzać tak, by uczący odbierali ją nie jako kontrolę lecz wsparcie, doradę i pomoc w podnoszeniu jakości własnej pracy i pracy szkoły. Każda hospitacja jest pretekstem do rozmowy na temat możliwości rozwoju zawodowego hospitowanego nauczyciela. W trakcie rozmowy stwarzam nauczycielowi warunki do autorefleksji na temat własnej pracy, realizacji przyjętych przez siebie celów, a także sformułowania oczekiwań wobec dyrektora dotyczących ewentualnego wsparcia czy skierowania na doskonalenie. Najbardziej efektywnym modelem hospitacji jest hospitacja diagnozująca. Ten rodzaj hospitacji jest niezwykle przydatny w systemowym badaniu jakości pracy szkoły. Moja Rada Pedagogiczna miała wiele wątpliwości na temat tego rodzaju hospitacji. Chcąc przybliżyć jej ten rodzaj hospitacji zorganizowałam w dniu 29 października 2002 r., w ramach WDN, naradę połączoną z lekcją otwartą poprowadzoną przez mgr Joannę Deptułę. 2

3 Część teoretyczną narady, po moim krótkim wstępie na temat tradycyjnych rodzajów hospitacji, poprowadziła Pani Ewa Urbańska nauczyciel moderator z ODN w Tarnobrzegu. Prowadząca naradę przekonała nas, że hospitacja diagnozująca jest optymalną formą prezentacji osiągnięć ucznia. Hospitacja diagnozująca jest nastawiona nie tylko na przypatrywanie się procesowi nauczania, ale przede wszystkim na sprawdzanie co, kiedy i w jakim stopniu udało się osiągnąć w odniesieniu do założonych efektów pracy poszczególnych nauczycieli i całej szkoły. Przebieg oraz założony cel hospitacji powinien być ustalony z nauczycielem. Chodzi w niej o zaprezentowanie optimum umiejętności oraz możliwości wykorzystania zdobytej wiedzy, jaką mogą zaprezentować nauczyciele po zrealizowaniu jakiejś partii materiału, czy po wykonaniu jednego lub serii projektów edukacyjnych. Ten model hospitacji musi być połączony z celami i zadaniami szkoły wynikającymi z misji szkoły i jej strategicznych celów. Czas hospitacji diagnozującej często przekracza jednostkę lekcyjną. Nauczyciel w oparciu o podstawę programową i standardy wymagań opracowuje zestaw oczekiwanych zachowań ucznia obejmujący zarówno opis posiadanych przez niego umiejętności, operacyjnego wykorzystania wiedzy i określonych postaw. Oczekiwania wobec uczniów gimnazjum określa podstawa programowa i standardy wymagań egzaminacyjnych. Oczywiście te oczekiwania musza być znane ogółowi uczniów, gdyż łatwiej im wtedy będzie dokonywać wyboru stosowanych priorytetów, prościej dokonywać samooceny i bardziej efektywnie planować własną pracę. Na naradzie został opracowany projekt arkusza hospitacji diagnozującej (w załączeniu). Reasumując, hospitacja diagnozująca to najszersza i najbardziej kompleksowa forma analizy pracy nauczycieli. Pozwala ukazać proces nauczania poprzez realne efekty, a co za tym idzie, umożliwia dokonanie bilansu wspólnej pracy nauczycieli i uczniów. Optymalną sytuacją jest zamknięcie tego rodzaju badania formą opisowego raportu prezentującego osiągnięcia nauczycieli i uczniów oraz ich miejsce w procesie budowania jakości szkoły. Opracowała Irena Początek dyrektor Publicznego Gimnazjum w Wadowicach Górnych. 3

4 Arkusz hospitacji diagnozującej 1. Imię i nazwisko nauczyciela Data hospitacji Klasa Przedmiot Temat lekcji Cele lekcji Metody... 8.Środki_dydaktyczne Obszar Standard... 4

5 11. Wskaźniki Sposoby osiągania wskaźników Wspólnie wypracowane wnioski Podpis nauczyciela Podpis dyrektora 5