Programowanie strukturalne i obiektowe. Podrêcznik do nauki zawodu technik informatyk

Transkrypt

1

2 Idź do Spis treści Przykładowy rozdział Katalog książek Katalog online Zamów drukowany katalog Twój koszyk Dodaj do koszyka Cennik i informacje Zamów informacje o nowościach Zamów cennik Czytelnia Fragmenty książek online Programowanie strukturalne i obiektowe. Podrêcznik do nauki zawodu technik informatyk Autor: Adam Majczak ISBN: Format: , stron: 392 Podrêcznik jest zgodny z podstaw¹ programow¹ kszta³cenia w zawodzie technik informatyk 312[01] Znajomoœæ podstaw programowania zarówno strukturalnego, jak i obiektowego jest integraln¹ czêœci¹ wykszta³cenia technika informatyka. Dziêki temu podrêcznikowi uczeñ zapozna siê z metodologi¹ programowania, opanuje zasady pisania i modyfikowania istniej¹cych programów, a tak e utrwali wiadomoœci. Materia³ zamieszczony w ksi¹ ce obejmuje tematykê zwi¹zan¹ z programowaniem strukturalnym w jêzykach Pascal i C oraz programowaniem obiektowym w jêzyku C++, wraz z omówieniem regu³, typów danych, funkcji i mo liwoœci ka dego z tych jêzyków. Uczeñ znajdzie tu tak e oko³o setki praktycznych przyk³adów oraz propozycje æwiczeñ i zadañ do samodzielnego wykonania. Podrêcznik ten jest tak e zgodny z wytycznymi OKE i CKE do egzaminu zawodowego. Technik Informatyk to doskona³y, charakteryzuj¹cy siê wysok¹ jakoœci¹ i kompletny zestaw edukacyjny, przygotowany przez dysponuj¹cego ogromnym doœwiadczeniem lidera na rynku ksi¹ ek informatycznych wydawnictwo Helion. W sk³ad zestawu Technik Informatyk wchodz¹ tak e: Systemy i sieci komputerowe. Podrêcznik do nauki zawodu technik informatyk Multimedia i grafika komputerowa. Podrêcznik do nauki zawodu technik informatyk Urz¹dzenia techniki komputerowej. Podrêcznik do nauki zawodu technik informatyk Oprogramowanie biurowe. Podrêcznik do nauki zawodu technik informatyk Podrêczniki oraz inne pomoce naukowe nale ¹ce do tej serii zosta³y opracowane z myœl¹ o wykszta³ceniu kompetentnych techników, którzy bez trudu poradz¹ sobie z wyzwaniami w œwiecie wspó³czesnej informatyki. Kontakt Helion SA ul. Kościuszki 1c Gliwice tel helion@helion.pl Helion

3 Spis treści Wstęp Część I PASCAL wprowadzenie do programowania strukturalnego Rozdział 1. Wybór i instalacja kompilatora języka Pascal Współczesne wersje kompilatorów Pascala Jak zainstalować i uruchomić kompilator Turbo Pascal? Rozdział 2. Pojęcie algorytmu Sposoby reprezentacji algorytmów Opis słowny Lista kroków Pseudokod Schemat blokowy Rozdział 3. Środowisko IDE Turbo Pascala Instrukcje i elementy języka Jeśli zdarzy się błąd...29 Rozdział 4. Ważne polecenia i ważne słowa kluczowe Kompilacja do pamięci RAM i do pliku EXE Słowa kluczowe Pascala

4 Rozdział 5. Iteracja i instrukcje warunkowe Tekst i tło na ekranie Iteracja Jak komputery dokonują wyboru? Operatory relacji Rozdział 6. Tryb graficzny w Pascalu Inicjowanie trybu graficznego Procedury graficzne Line() i Circle() Biblioteka graficzna Turbo Pascala: GRAPH.TPU Rozdział 7. Wypełnianie wnętrza obszarów ekranu Stałe i procedury graficzne Ustawienie grubości i stylu linii Rozdział 8. Okna i liczby pseudolosowe Okno graficzne ViewPort Generowanie i stosowanie liczb pseudolosowych...73 Rozdział 9. Tekst i czcionki w trybie graficznym Czcionki w trybie graficznym Inkrementacja i dekrementacja, specyfika If-Then-Else w Pascalu...80 Rozdział 10. Zmienne Co to jest zmienna? Przypisywanie zmiennym wartości, czyli inicjowanie zmiennych Ile miejsca trzeba zarezerwować w pamięci dla zmiennej? Zmienne łańcuchowe Deklarowanie i inicjowanie zmiennych Proste typy zmiennych

5 Rozdział 11. Praca w trybie tekstowym Tabela kodów ASCII...92 Rozdział 12. Znaki semigraficzne i okna w trybie tekstowym Rysowanie ramek Podział ekranu na okna w trybie tekstowym Rozdział 13. Obsługa klawiszy specjalnych O klawiszach specjalnych Instrukcje While i Case Rozdział 14. Macierze jednowymiarowe i wielowymiarowe Tablica jednowymiarowa wektor Określanie precyzji wydruku danych numerycznych Tablice dwuwymiarowe i wielowymiarowe Rozdział 15. Programowanie strukturalne wprowadzenie Metodyka Top-Down Design Budowanie programu metodą Top-Down Rozdział 16. Programowanie strukturalne funkcje Procedura może pobierać argument(y) Konstruujemy własne funkcje Rozdział 17. Rekordy strukturalne typy danych i zaawansowane funkcje Rekordy, czyli struktury danych Zastosowanie funkcji rozwiązywanie równań kwadratowych Jak narysować wykres funkcji? Zagnieżdżanie funkcji Rekurencja, funkcje rekursywne

6 Rozdział 18. Programowanie strukturalne Bottom-Up Design Metodologia Bottom-Up Zamiana liczb dziesiętnych na dwójkowe Przez wartość czy przez referencję? Rozdział 19. Pomiar czasu rzeczywistego Czas rzeczywisty na ekranie Kłopoty z datami Część II Programowanie strukturalne w C i C++ Rozdział 20. Języki C i C++ wprowadzenie C i C++ a standard ANSI Wykorzystanie przykładów z systemu pomocy Jak rozpocząć pracę z C++? Rozdział 21. Korygowanie błędów Podobieństwa kompilatorów C++ i Turbo Pascala Pisanie i uruchamianie programów Podstawowe elementy programów w C Stałe i zmienne w C i C Wyrażenia i instrukcje C Operatory arytmetyczne Identyfikatory Instrukcje Bloki instrukcji, czyli instrukcje złożone Konstrukcja funkcji w języku C Jak określa się typ funkcji? Argumenty przekazywane do funkcji Ciało funkcji, czyli kod podprogramu

7 Rozdział 22. Słowa kluczowe i typy danych C Typ danych char Zmienne i stałe znakowe Znaki specjalne kody sterujące Stałe łańcuchy znaków w C i C Numeryczne typy danych Opcje i parametry Rozdział 23. Trzy ważne słowa w C Rozdział 24. Instrukcje sterujące i instrukcje iteracji Słowo kluczowe if Instrukcja warunkowa if-else Zagnieżdżone instrukcje warunkowe if-else-if Instrukcja switch-case Instrukcje break, continue Przerwanie nieskończonej pętli dzięki instrukcji break Instrukcja continue Pętle programowe typu for dokładniej Pętla for szczegóły techniczne Instrukcja pusta Dodajemy wyrażenia do nagłówka pętli for Instrukcja pętli while Pętla do-while Rozdział 25. Operatory i sposoby wymiany danych Operatory języka C Podstawowe typy danych w C Preinkrementacja i postinkrementacja Różne sposoby użycia funkcji bibliotecznej printf() Wykorzystanie ograniczonej precyzji i pułapki formatowania

8 Rozdział 26. O obsłudze wejścia/wyjścia w C Różne sposoby stosowania funkcji scanf() Rodzaje zmiennych, tablice znaków i konwersje typu Konwersje typów danych Jak jedno wyrażenie arytmetyczne może dać trzy różne wyniki? Rozdział 27. Wskaźniki w C Pojęcie wskaźnika Wskaźniki i tablice Tablice wielowymiarowe i arytmetyka wskaźników Wskaźniki do tablic wielowymiarowych przykład praktyczny Rozdział 28. Znaki, teksty i wewnętrzny format danych Zmienne znakowe i tekstowe w praktyce programowania Konwersja liczb dziesiętnych na postać binarną w C Liczby zmiennoprzecinkowe typu float Rozdział 29. Struktury, unie i więcej o funkcjach Struktury danych w C Wskaźniki i struktury w C/C Pola bitowe Unie, czyli zmienne wariantowe Kategorie i dostępność danych Zmienne statyczne static Zmienne automatyczne auto Zmienne rejestrowe register Zmienne zewnętrzne extern Operator widoczności ::

9 Rozdział 30. Jak ważne są funkcje Funkcje bezparametrowe Dane zwracane przez funkcje Wskaźniki do funkcji Funkcja specjalna main() Rozdział 31. Przekazywanie argumentów, preprocesor i makroinstrukcje Przekazywanie argumentów do funkcji Jak działa preprocesor C? Makroinstrukcje Dyrektywy #define oraz #undef Dyrektywy kompilacji warunkowej Łączenie łańcuchów przez preprocesor operator ## Niektóre szczególne dyrektywy preprocesora C Predefiniowane makropolecenia w diagnostyce i uruchamianiu Rozdział 32. Funkcje, klawisze sterujące, buforowanie, typ porządkowy Funkcje o zmiennej liczbie argumentów Typ porządkowy enum Funkcje rekurencyjne w C Problem sortowania w C Co i jak wskazuje wskaźnik typu void? Co zwraca operator sizeof? Jak porównywać z sobą dane różnych typów? Sortowanie liczb za pomocą funkcji qsort() Sortowanie łańcuchów tekstowych Rozpoznawanie klawiszy sterujących w C Akumulowanie danych w buforze

10 Część III Programowanie obiektowe w C++ Rozdział 33. Jak struktury C stały się obiektami C Strumienie cin i cout w C Teksty, liczby, nowy wiersz Wczytywanie danych cin Konwersja na postać binarną za pomocą unii Prosta struktura Data Struktura danych + funkcje = obiekt Prosty obiekt licznik Rozdział 34. Konstruktory i destruktory Konstruktor i jego argumenty Destruktor i jego zastosowanie stos Rozdział 35. O dziedziczeniu Na czym polega dziedziczenie? Dziedziczenie złożone Rozdział 36. Metodologia programowania obiektowego Przeciążanie funkcji Funkcje wplecione Przeciążanie konstruktorów Dostęp do danych za pomocą funkcji kategorii friend Operatory new i delete Tworzenie dynamicznych tablic o zmiennej wielkości Bibliografia Skorowidz

11 Wstęp Programowanie strukturalne i obiektowe. Podręcznik do nauki zawodu technik informatyk przeznaczony jest dla techników o specjalności [312][01]/T Technik informatyk oraz dla szkół policealnych o specjalności [312][01]/SP Technik informatyk. Zawiera treści wynikające z podstawy programowej kształcenia w zawodzie technik informatyk. Został oparty na programie nauczania 312[01]/T, SP/MENiS/ Podręcznik ma za zadanie ułatwić nauczycielom: qq przygotowanie i przeprowadzenie prac kontrolnych, sprawdzianów, zadań reali- zowanych w trakcie zajęć, qq przygotowanie uczniów technikum i słuchaczy PSZ do egzaminu z przygotowa- nia zawodowego zgodnie z wymaganiami OKE i CKE. qq sporządzenie rozkładu zajęć dla poszczególnych klas, Uczniom podręcznik pozwoli na: qq qq qq opanowanie, utrwalenie, usystematyzowanie, wiadomości z zakresu metodologii programowania strukturalnego i obiektowego. Przykłady praktyczne ułatwią pisanie i uruchamianie programów. Podręcznik podzielono na części dotyczące programowania strukturalnego i programowania obiektowego. Część I obejmuje programowanie strukturalne w środowisku tekstowym i graficznym w języku Pascal. Opisano tu i przedstawiono na przykładach metodykę programowania strukturalnego, sposoby tworzenia aplikacji graficznych. Przykład z użyciem grafiki dla Windows przy zastosowaniu Delphi umieszczono na nośniku elektronicznym dołączonym do książki. Część II obejmuje programowanie strukturalne w języku C, konwersję typów danych, funkcje, wewnętrzną reprezentację danych w pamięci komputera.

12 Wstęp Część III obejmuje programowanie obiektowe w C++ z uwzględnieniem konstruktorów i destruktorów, dziedziczenia oraz dynamicznego tworzenia obiektów za pomocą operatorów new i delete. Oprócz ponad 100 praktycznych przykładów w językach Pascal, C i C++ podręcznik zawiera ćwiczenia i zadania. Wiele dodatkowych zadań i przykładów umieszczono w Dodatku na nośniku elektronicznym. 12

13 13 Obsługa klawiszy specjalnych Oprócz klawiszy alfanumerycznych na klawiaturze peceta jest sporo klawiszy specjalnych. Najlepiej stosować klawisze specjalne zgodnie z ich typowym przeznaczeniem O klawiszach specjalnych Ogólnie rzecz biorąc, klawisze specjalne generują zamiast pojedynczego bajtu (jak klawisz z literą) kody dwubajtowe. Zwyczajny klawisz, którego bajt może być zdeszyfrowany przy użyciu kodu ASCII, możemy wczytywać tak: Var Klawisz : Char;... Klawisz := ReadKey; i porównywać go z zadaną wartością tak: If (Klawisz = #27) Then... lub tak If (Klawisz = 'A') Then... Aby program poprawnie reagował na klawisz (dowolny) naciśnięty przez użytkownika, możemy posłużyć się funkcją KeyPressed(). Ta funkcja tylko sprawdza, czy został naciśnięty jakikolwiek klawisz (technicznie rzecz biorąc czy w buforze klawiatury oczekuje znak), ale nie wczytuje tego znaku z bufora. Oczekujący znak pozostaje w kolejce i najbliższa funkcja ReadKey() może go wczytać. Możemy zatem wywoływać funkcję ReadKey() tylko wtedy, gdy użytkownik rzeczywiście coś nacisnął. Jeśli nie, program może dalej robić swoje. Na listingu zaprezentowano program przykładowy reagujący na klawisz z literą A.

14 13.1. O klawiszach specjalnych Listing L1301.PAS Uses Crt; Var Znak : Char; BEGIN Repeat Write('.'); If KeyPressed Then Znak := ReadKey; If (Znak = 'A') Then Break; Until (False); END. Program będzie drukował kropki, nie czekając na naciśnięcie klawisza, ale jeśli A zostanie naciśnięte, natychmiast posłusznie zareaguje. W podobnie złożony sposób musimy wczytywać kody klawiszy, jeśli chcemy poprawnie odróżnić klawisze zwykłe od specjalnych i rozpoznać interesujące nas klawisze specjalne. Prosty program wykrywający takie klawisze może wyglądać na przykład tak jak na listingu L1302.PAS. Zanim jednak zostanie przytoczony kompletny listing, omówimy pewną sztuczkę techniczną użytą w tym przykładzie. Repeat Write('.'); If KeyPressed Then Znak := ReadKey; If (Znak = 'A') Then Break; Until (False); Jest to konstrukcja pętli nieskończonej, którą przerywa od wewnątrz instrukcja Break (przerwij). Ten fragment kodu jest równoważny zapisowi: Repeat Write('.'); If KeyPressed Then Znak := ReadKey; Until (Znak = 'A'); Zauważmy, że analogiczną, przerywaną od wewnątrz pętlę programową można skonstruować, posługując się słowem kluczowym While (dopóki). Istotne różnice są jednak 105

15 Rozdział 13 t Obsługa klawiszy specjalnych dwie. Po pierwsze, zamiast False mamy True, po drugie, warunek jest sprawdzany na wejściu do pętli, a nie na wyjściu z niej. While (True) Do Write('.'); If KeyPressed Then Znak := ReadKey; If (Znak = 'A') Then Break; Oprócz słowa Break, w wielu nowoczesnych językach programowania (nie tylko w Pascalu, także w C, C++ czy Javie) istnieje jeszcze jedno słowo o podobnym przeznaczeniu, stanowiące swoiste uzupełnienie słowa Break. Chodzi mianowicie o słowo Continue (kontynuować), ale nie użyjemy go jeszcze w tym momencie. Listing L1302.PAS Uses Crt; Var Znak : Char; BEGIN ClrScr; WriteLn('Rozpoznaje klawisze specjalne...'); Repeat If KeyPressed Then Znak := ReadKey; If (Znak = #0) Then WriteLn('Klawisz specjalny!'); If (Znak = #27) Then Break; Until (False); END. Ten kod pozwala wykryć m.in. klawisze: qq funkcyjne F1 F10 (tabela 13.1), qq kursora (strzałki), q q Insert PageDown. Sprawdziliśmy, że pierwszy bajt jest zerem, został więc pominięty w tabelach 13.1 i Ponieważ jednak klawisze sterujące mogą być naciskane łącznie z klawiszami modyfikującymi (Shift, Alt, Ctrl), kodów jest sporo. 106

16 13.1. O klawiszach specjalnych Tabela Kody klawiszy funkcyjnych F1 F10 Klawisz Bez modyfikatora +Shift +Ctrl +Alt F F F F F F F F F F Tabela Kody klawiszy kursora (strzałek) Klawisz Bez modyfikatora +Ctrl W lewo W prawo W górę W dół Niektóre klawisze specjalne powiązane są z kodami sterującymi ASCII (zakres od 0 do 31) i w związku z tym nie generują kodu dwubajtowego, lecz jednobajtowy. Takie znaki sterujące wraz z odpowiadającą im kombinacją (np. Ctrl+C = ^C, Ctrl+Z = ^Z) podano w tabeli Tabela Jednobajtowe znaki sterujące Oznaczenie Kod Działanie ^@ (NUL) 0 Puste miejsce ^C (Break) 3 Przerwij (ETX koniec tekstu) ^G (Bell) 7 Beep ^H (BackSpace) 8 Cofnij kursor ^I (Horizontal Tab) 9 Tabulacja ^J (Line Feed) 10 O jeden wiersz w dół ^L (Form Feed) 12 O stronę w dół ciąg dalszy na następnej stronie 107

17 Rozdział 13 t Obsługa klawiszy specjalnych Tabela Jednobajtowe znaki sterujące ciąg dalszy ^M (CR) 13 Kursor na początek wiersza ^P (Del) 16 Usuń znak ^Z (EOF) 26 Koniec pliku tekstowego ^] (Esc) 27 Esc Spacja 32 Odstęp Ctrl+Enter 10 Jak ^J Przechodzenie między kolejnymi oknami Turbo Pascala możesz realizować za pomocą klawisza Alt+numer okna, na przykład Alt+1, Alt+2 (tabela 13.4). Dzieje się tak, ponieważ klawisze cyfr także w połączeniu z klawiszem Alt generują specjalne kody dwubajtowe. Ostatnia, dodatkowa kombinacja zamieszczona w tej tabeli (Shift+Tab) jest często stosowana do przechodzenia między elementami sterującymi okienek dialogowych (zob. także rysunek 22.3). Tabela Kody dwubajtowe tworzone z wykorzystaniem klawisza Alt Klawisze Kod Klawisze Kod Alt Alt Alt Alt Alt Alt Alt Alt Alt Alt Alt Shift+Tab 0 15 W tabeli 13.5 zebrane zostały niektóre specjalne klawisze sterujące i ich kody. Tabela Kody specjalnych klawiszy sterujących Klawisz Bez modyfikatora +Shift +Ctrl Home End PageUp PageDown Insert Del Enter 13, Działanie innych kombinacji można sprawdzić za pomocą programu testującego. 108

18 13.1. O klawiszach specjalnych Listing L1303.PAS Uses Crt; Var Znak : Char; BEGIN ClrScr; WriteLn('Wprowadz klawisz lub kombinacje klawiszy: '); Repeat Znak := ReadKey; If ( Ord(Znak) In [1..31] ) Then WriteLn('Znak sterujacy '); If ( Ord(Znak) In [ ] ) Then Write(#13+#10+'Zwykly znak: '); If ( Ord(Znak) In [ ] ) Then WriteLn('Rozszerzony kod ASCII'); If ( Ord(Znak) In [ ] ) Then WriteLn('Znak semigraficzny'); If ( Ord(Znak) In [ ] ) Then Write(Znak); If (Znak = #0) Then Znak := ReadKey; If ( Ord(Znak) In [59..68] ) Then WriteLn('Klawisz F', Ord(Znak) - 58) Else Write(#13+#10+'Inny klawisz specjalny...'); Until (Znak = #27); END. Wyjaśnijmy konstrukcję wyrażenia warunkowego: If ( Ord(Znak) In [1..31] ) Then WriteLn('Znak sterujacy '); Funkcja Ord(Znak), której nazwa pochodzi od ORDering number (numer kolejny / porządkowy), zwraca numer w kodzie ASCII wczytanego znaku przechowywanego w zmiennej Znak. Ten numer jest następnie porównywany z zadanym zakresem:... In [1..31] Jeśli liczba należy do przedziału 1 31, następuje wykonanie tego, co znajduje się po Then (tu: wydrukowanie stosownego komunikatu). Oto druga, nieco bardziej skomplikowana konstrukcja:... Then WriteLn('Klawisz F', Ord(Znak) - 58) Jest to wywołanie procedury wyprowadzającej na ekran z dwoma parametrami. Pierwszy parametr łańcuch znaków jest oczywisty: WriteLn( 'Klawisz F',... );. Drugi stanowi wyrażenie, którego wartość program musi obliczyć, a następnie wyprowadzić wynik na ekran: WriteLn('...', Ord(Znak) - 58 );. 109

19 Rozdział 13 t Obsługa klawiszy specjalnych Skoro klawisze funkcyjne mają kody, na przykład F1 0 59, F2 0 60, to po odjęciu od kodu liczby 58 uzyskamy dodatkową informację numer klawisza funkcyjnego: q q = 1 --> F1, q q = 2 --> F2, itd. I ostatnia sztuczka techniczna zastosowana w programie. Parametry przekazywane przy wywołaniu funkcji lub procedury mogą być wyrażeniami. Jeśli takie wyrażenie jest wyrażeniem arytmetycznym typu Write( 2+3 ), wszystko jest oczywiste. Wyniki takich wyrażeń obliczane są najpierw, a następnie to te właśnie wyniki przekazywane są jako parametry procedurze. W naszym przypadku wyrażenie ma postać: Write(#13+#10+'Zwykly znak: '); Oznacza ono dodawanie łańcuchów znakowych. Zapis #13+#10+'Zwykly znak: ' oznacza: Do napisu Zwykły znak: dodaj na początku kod specjalny 13, 10, czyli przed wyprowadzeniem napisu przenieś kursor na początek nowego wiersza. Posługując się programem tego typu, możemy wykrywać naciśnięcie dowolnej kombinacji klawiszy, jeśli tylko ma ona własny unikalny kod Instrukcje While i Case Rozważanie kolejnych możliwych wariantów można przeprowadzić za pomocą tzw. drabinki, posługując się konstrukcjami warunkowymi typu: If ( warunek1 ) Then... Else If ( warunek2 ) Then... Else... Jednak często znacznie wygodniejsze bywa zastosowanie słowa kluczowego Case (wariant). Sposób zastosowania tej instrukcji przedstawiony został na prostym przykładzie. Listing L1304.PAS Uses Crt; Var Znak : Char; BEGIN ClrScr; While (Znak <> #27) Do Znak := ReadKey; Case Znak Of 'A'..'Z', 'a'..'z': WriteLn('Litera'); '0'..'9': WriteLn('Cyfra'); '+', '-', '*', '/': WriteLn('Operator'); 110

20 13.2. Instrukcje While i Case Else WriteLn('Znak Specjalny'); END. Zwróćmy uwagę, że konstrukcja: Case ZMIENNA Of wariant1: instrukcje; wariant2: instrukcje;... Else instrukcje; musi być zakończona własnym słowem End. Instrukcja pętli While sprawdza warunek na początku (na wejściu) i wykonuje pętlę programową, dopóki warunek jest spełniony. While (warunek) Do... A oto poprzedni przykład zmodyfikowany za pomocą konstrukcji Case: Listing L1305.PAS Uses Crt; Var Znak : Char; BEGIN ClrScr; Write(Ord(Znak)); ReadKey; ClrScr; WriteLn('Wprowadz klawisz lub kombinacje klawiszy: '); While (Znak <> #27) Do Znak := ReadKey; Case (Ord(Znak)) Of 1..31: WriteLn('Znak sterujacy '); : Write(#13+#10+'Zwykly znak.'); 111

21 Rozdział 13 t Obsługa klawiszy specjalnych : WriteLn('Rozszerzony kod ASCII'); : WriteLn('Znak semigraficzny'); { : Write(Znak); <-- Dublowanie! } If (Znak = #0) Then Znak := ReadKey; Case (Ord(Znak)) Of : WriteLn('Klawisz F', Ord(Znak) - 58) Else Write(#13+#10+'Inny klawisz specjalny...'); END. Dodana na początku sekwencja: ClrScr; Write(Ord(Znak)); ReadKey; ma na celu pokazanie, że już w chwili, gdy warunek wykonania pętli jest sprawdzany: While (Znak <> #27) Do Znak := ReadKey; zmienna Znak ma nadaną automatycznie przez kompilator Pascala wartość początkową = 0. Gdyby tak nie było (nie wszystkie kompilatory wstępnie zerują zmienne), zmienna Znak mogłaby mieć nieokreśloną przypadkową wartość. Jest to efekt o tyle niebezpieczny, że praktyka niezainicjowania zmiennej przed jej użyciem może spowodować wadliwą pracę programu. Prawidłowa praktyka powinna wyglądać tak: Znak := #0; While (Znak <> #27) Do Znak := ReadKey;... Drugi efekt uboczny, na jaki należy tu zwrócić uwagę, to zagadnienie nakładania się lub wyłączności zakresów wartości. Jest to cecha zależna od wersji kompilatora. 112

22 13.2. Instrukcje While i Case W Turbo Pascalu 7 i w Delphi przedziały wartości rozpatrywane wewnątrz instrukcji Case nie mogą się nakładać: : Write(#13+#10+'Zwykly znak.'); : WriteLn('Rozszerzony kod ASCII'); : WriteLn('Znak semigraficzny'); { : Write(Znak); <-- Dublowanie! } Dlatego właśnie ta część programu musiała zostać ujęta w nawiasy i stać się komentarzem. Klawisze kursora można w wygodny sposób zastosować także do zmiany prędkości animacji grafiki. Oto fragment kodu, w którym strzałki przyspieszają lub spowalniają przełączanie stron. Zwloka := 100; If (KeyPressed) Then Ch := ReadKey; If (Ch = #0) Then Ch := ReadKey; Case (Ord(Ch)) Of 75 : Inc (Zwloka); 77 : Dec (Zwloka);... SetVisualPage(P1); Delay(Zwloka); SetVisualPage(P2); Delay(Zwloka);... ĆWICZENIA 1. Narysuj schematy blokowe programów przykładowych. 2. Skonstruuj program, który sprawdzi, czy klawiatura numeryczna generuje kody inne niż zwyczajne klawisze cyfr. 3. Porównaj schematy blokowe instrukcji pętli For, While, Repeat-Until. Czy każdą instrukcję pętli typu For można zastąpić konstrukcją While lub Repeat-Until? 113

23