(1) Wprowadzenie. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej

Transkrypt

1 1 Polityka pieniężna (1) Wprowadzenie. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej dr Sylwia Grenda Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Ekonomii Katedra Teorii Pieniądza i Polityki Pieniężnej Polityka pieniężna (1) Wprowadzenie. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej Informacje nt. przedmiotu organizacja zajęć i egzamin literatura kontakt Podstawy polityki pieniężnej definicja cele strategie 2 dr Sylwia Grenda 1

2 Organizacja zajęć 3 Wykłady: 30 godzin, zgodnie z planem wykładów Egzamin z części wykładowej: test wielokrotnego wyboru 4 Literatura Przybylska-Kapuścińska, W. (red.), 2008, Współczesna polityka pieniężna, Difin, Warszawa Sławiński, A. (red.), 2011, Polityka pieniężna, Difin, Warszawa Przybylska-Kapuścińska, W., Szyszko M., (red.), 2012, Wyzwania współczesnej polityki pieniężnej, Difin, Warszawa Skopowski, M., Wiśniewski, M., 2012, Instrumenty współczesnej polityki pieniężnej, Materiały dydaktyczne nr 266, Wydawnictwo UEP, Poznań Szpunar, P., 2000, Polityka pieniężna. Cele i warunki skuteczności, PWE, Warszawa Duwendag D., Ketterer K.H., Kosters W., Pohl R., Simmert D.B., 1996, Teoria pieniądza i polityka pieniężna, Poltext, Warszawa Kokoszczyński, R., 2004, Współczesna polityka pieniężna w Polsce, PWE, Warszawa dr Sylwia Grenda 2

3 5 Kontakt dr Sylwia Grenda Katedra Teorii Pieniądza i Polityki Pieniężnej Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Collegium Altum pok sylwia.grenda@ue.poznan.pl 6 Plan wykładów 1. Istota polityki pieniężnej 2. Cele i strategie polityki pieniężnej 3. Inflacja definicja i pomiar. Oczekiwania inflacyjne 4. Prognozowanie inflacji. 5. Mechanizm transmisji impulsów polityki pieniężnej 6. Bankowość Centralna 7. Podstawy prawne i organizacyjne funkcjonowania NBP 8. Polityka pieniężna w strefie euro, funkcjonowanie ESBC 9. Niezależność, przejrzystość i odpowiedzialność banku centralnego 10. System instrumentów współczesnej polityki pieniężnej. Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej w dobie kryzysu gospodarczego dr Sylwia Grenda 3

4 7 Wprowadzenie 1. Dlaczego polityka pieniężna jest ważna? 2. Jaki wpływ na nas (podmioty indywidualne, gospodarcze) ma polityka pieniężna? 3. Co na dziś wiemy o polityce pieniężnej? Wprowadzenie 8 dr Sylwia Grenda 4

5 Wprowadzenie 9 Wprowadzenie 10 dr Sylwia Grenda 5

6 Wprowadzenie 11 Wprowadzenie 12 Klient zamierza zaciągnąć kredyt hipoteczny: na 30 lat. kwota kredytu wynosi 300 tys. łączny dochód gospodarstwa domowego wynosi 5 tys , , , , , , , , , ,00 0,00 Kwota do zwrotu 6 000, , , , , ,00 0,00 Wysokość raty dr Sylwia Grenda 6

7 13 Inflacja a siła nabywcza naszych dochodów - konsumpcja vs. oszczędności Założenia: Zarabiamy 5 tys PLN. Możemy odłożyć co miesiąc 1,5 tys PLN Przez 5 lat brak podwyżki. 2 scenariusze inflacja 5% inflacja 7% Oszczędności Konsumpcja rok 2 rok 3 rok 4 rok 5 rok 0 1 rok 2 rok 3 rok 4 rok 5 rok 14 Definicja polityki pieniężnej Co jest istotą polityki pieniężnej? Na co wpływa polityka pieniężna? Jak klasyfikuje się politykę pieniężną? dr Sylwia Grenda 7

8 Czym jest polityka? sprawowanie władzy lub dążenie do jej osiągnięcia działanie w imię określonej ideologii sztuka rządzenia Państwem zespół sądów, określających bliższe lub dalsze cele i kierunki działania oraz sposoby ich realizacji 15 Czym jest polityka pieniężna? Polityką pieniężną nazywamy działalność banku centralnego prowadzoną w imieniu Państwa, a polegającą na wyborze pieniężnych celów makroekonomicznychi ich realizacji poprzez regulowanie podaży pieniądza i popytu na pieniądz, za pomocą wykorzystania wybranych instrumentów. 16 Definicja pieniądza Pieniądz powszechnie akceptowany środek zwalniania od zobowiązań Rodzaje definicji pieniądza statystyczna funkcjonalna dr Sylwia Grenda 8

9 17 Funkcje pieniądza Ekonomiczne funkcje pieniądza płatnicza środka wymiany cyrkulacyjna obrachunkowa (miernika wartości) tezauryzacyjna Społeczne funkcje pieniądza informacyjna (komunikacyjna) motywacyjna behawioralna dezintegracyjna integrująca (instytucjonalna) 18 Rodzaje pieniądza oraz jego moc Rodzaje pieniądza krótka historia pierwotny kruszcowy papierowy bezgotówkowy elektroniczny Źródła mocy pieniądza w zwalnianiu od zobowiązań używanie na terenie danego państwa waluty tego kraju jest przymusowe w skali międzynarodowej jest ono dobrowolne i wynika głównie z działań sił rynkowych (z pewnymi wyjątkami) dr Sylwia Grenda 9

10 19 Podaż pieniądza definicja sposób kalkulacji odpowiednia jej ilość Popyt na pieniądz definicja motywy utrzymywania pieniądza determinanty Stopa procentowa definicja rodzaje 20 Cechy charakterystyczne polityki pieniężnej wielopłaszczyznowe oddziaływanie, wynikające z wielości i różnorodności jej odbiorców (np. gospodarstwa domowe) zróżnicowanie nakładanych na nią celów (np. pieniężne) konkurencyjność, komplementarność, bądź spójność z innymi rodzajami polityki gospodarczej horyzont czasowy jej wpływu (np. krótko- i długoterminowa) charakter polityki pieniężnej (np. narodowa) dr Sylwia Grenda 10

11 21 Systematyka polityki pieniężnej Kryterium kształtowania celów i realizacji polityki pieniężnej Kryterium horyzontu czasowego Kryterium sposobu oddziaływania na gospodarkę Polityka pieniężna ustrojowa Polityka pieniężna procesowa Polityka krótkookresowa Polityka średniookresowa Polityka długookresowa Polityka ekspansywna Polityka restrykcyjna Polityka neutralna Kryterium kosztu pieniądza w gospodarce Polityka taniego pieniądza Polityka drogiego pieniądza 22 Polityka pieniężna ustrojowa Polityka pieniężna ustrojowa obejmuje regulowanie w ramach istniejącego systemu walutowego stosunku między walutą krajową a walutami obcymi oraz w ramach ustroju pieniężnego zasady gwarantowania gospodarce odpowiedniej ilości pieniądza. Polityka pieniężna ustrojowa prowadzona jest w celu: realizacji zmian określonych celów polityki walutowej i pieniężnej wyznaczenieapolityce pieniężnej i walutowej konkretnych ram działania w zakresie wyboru instrumentów kształtowania zmian w postępowaniu banków i podmiotów gospodarczych na rynku finansowym realizacji zmian w strukturze i kontroli systemu bankowego oraz zmian w obsłudze gospodarki i handlu zagranicznego dr Sylwia Grenda 11

12 Polityka pieniężna procesowa 23 Polityka pieniężna procesowa stanowi kombinację celów i środków polityki pieniężnej, której zadaniem jest sterowanie procesem gospodarowania pieniądzem. Polityka pieniężna procesowa: wpływa na występujące w czasie zmiany podaży i popytu na pieniądz oraz zmieniające się relacje między tymi wartościami charakteryzuje się dużą dynamiką powinna być wrażliwa na wszelkie zmiany rynkowe dotyczące pieniądza realizuje, w ramach polityki pieniężnej ustrojowej, cele polityki pieniężnej poprzez bieżące dostosowywanie narzędzi polityki pieniężnej do istniejących warunków ogólnogospodarczych 24 Systematyka polityki pieniężnej kryterium horyzontu czasowego Polityka krótkookresowa: nastawiona na realizację bieżących, doraźnych zadań prowadzona jest w celu elastycznego reagowania na zmieniające się warunki ekonomiczne w trakcie przebiegu cyklu koniunkturalnego Polityka średniookresowa: skoncentrowana na realizacji wzrostu gospodarczego pomaga neutralizować negatywne skutki odchyleń PKB od wyznaczonej ścieżki wzrostu Polityka wieloletnia (strategiczna): określa drogę dochodzenia i gwarantowania siły nabywczej pieniądza dr Sylwia Grenda 12

13 25 Systematyka polityki pieniężnej kryterium sposobu oddziaływania na gospodarkę Polityka restrykcyjna: ogranicza i hamuje działalność gospodarczą preferuje metody i środki administracyjne regulacji obiegu pieniądza Polityka ekspansywna: wspomaga aktywność gospodarczą liberalizuje istniejące ograniczenia administracyjne wprowadza więcej zasad rynkowych Polityka neutralna: pozostawia rynkowi swobodę działania pieniądz spełnia rolę ewidencyjną, obrachunkową 26 Systematyka polityki pieniężnej kryterium kosztu pieniądza w gospodarce Polityka taniego pieniądza: ma za zadanie stymulować gospodarkę ekspansja kredytowa Polityka drogiego pieniądza: ma za zadanie hamowanie nadmiernego ożywienia gospodarczego podrożenie kredytów dr Sylwia Grenda 13

14 27 Amerykańska systematyka polityki pieniężnej Władza monetarna systematyczna szoki (niesystematyczna) antycypowana znana funkcja reakcji polityka wiarygodne ogłoszenie funkcji reakcji Publiczność nieantycypowana niespodziewane przejście do nowej funkcji reakcji, która jest ogłaszana losowe szoki zmiany funkcji reakcji 28 Cele polityki pieniężnej Co może być celem polityki pieniężnej? Czy polityka pieniężna może mieć wiele celów? Jak przekłada się wybór celu/celów polityki pieniężnej na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa? dr Sylwia Grenda 14

15 29 Systematyka celów polityki pieniężnej - kryteria Kryterium skali oddziaływania Kryterium przedmiotowe Kryterium podmiotowe Kryterium horyzontu czasowego Kryterium sposobu określenia i realizacji polityki cele makroekonomiczne cele mikroekonomiczne cele pieniężne cele ogólnogospodarcze cele własne banku centralnego cele całego systemu bankowego cele krótkookresowe cele strategiczne ujęcie tradycyjne (triada celów) ujęcie nowoczesne, wieloparametryczne 30 Przykłady celów polityki pieniężnej Kryterium Rodzaje celów Przykładowe cele Kryterium skali oddziaływania Kryterium sposobu określenia i realizacji polityki Kryterium przedmiotowe Kryterium podmiotowe Kryterium horyzontu czasowego Cele makroekonomiczne Cele mikroekonomiczne Ujęcie tradycyjne (triada celów) Ujęcie nowoczesne, wieloparametryczne Cele pieniężne Cele ogólnogospodarcze Cele własne banku centralnego Cele całego systemu bankowego Cele krótkookresowe Cele strategiczne Wzrost gospodarczy, wysokie zatrudnienie, stabilność rynków finansowych Wywoływanie pożądanych reakcji u podmiotów gospodarczych Cele finalne, pośrednie i operacyjne Bezpośredni cel inflacyjny Kształtowanie siły nabywczej pieniądza, relacje kursowe Restrukturyzacja gałęzi gospodarki, polityka zatrudnienia, stymulowanie wzrostu gospodarczego Kształtowanie emisji pieniądza, rezerw walutowych, stóp procentowych banku centralnego Kształtowanie polityki depozytowo-kredytowej banków, usprawnianie systemów rozliczeń międzybankowych Bieżący poziom stóp procentowych Stabilizacja siły nabywczej pieniądza dr Sylwia Grenda 15

16 Polityka pieniężna jako element polityki gospodarczej Polityka gospodarcza 31 Polityka fiskalna Polityka pieniężna Polityka kursowa Polityka dochodowa 32 Elementy polityki gospodarczej Polityka fiskalna Cel: utrzymanie obciążeń podatkowych na poziomie optymalizującym tempo wzrostu i zaspokojenia potrzeb finansowych państwa Polityka pieniężna Cel: stabilizacja cen Polityka kursowa Cel: dążenie do równowagi bilansu płatniczego Polityka dochodowa Cel: zapewnienie wysokiego poziomu zatrudnienia i zgodnego tempa wzrostu zarobków z tempem wzrostu wydajności pracy dr Sylwia Grenda 16

17 Polityka pieniężna i fiskalna w szkołach głównego nurtu teorii ekonomii skuteczność i uwarunkowania (1/2) 33 Szkoły w makro- -ekonomii Szkoła keynesowska Szkoła monetarystyczna Celowość prowadzenia polityki stabilizacyjnej oraz podstawowe założenia celowa aktywna i dyskrecjonalna p. stabilizacyjna, przeciwdziałająca krótkookresowym zakłóceniom w gospodarce; preferowana p. fiskalna interwencja państwa może pogłębić nierównowagę; nacisk na tworzenie stabilnych podstaw gospodarki; polityka wg reguł; dominująca rola p. pieniężnej Skuteczność polityki pieniężnej p. pieniężna może pośrednio (poprzez stopy procentowe) wpływać na popyt, co przekłada się na wzrost produkcji p. pieniężna wpływa w długim okresie na wielkości nominalne, w krótkim okresie możliwy wpływ na zmienne realne Neutralność pieniądza nie jest neutralny jest neutralny Oczekiwania zwierzęce instynkty, adaptacyjne adaptacyjne Ramy czasowe i przyczynowość krótki okres, normalna przyczynowość krótki i długi okres, normalna przyczynowość Nowa szkoła klasyczna prowadzenie p. stabilizacji niecelowe; cała polityka (w tym głównie pieniężna) nastawiona na osiągnięcie stabilnej, możliwie najniższej stopy inflacji (teza o nieefektywności polityki); znaczenie wiarygodności p. pieniężna neutralna w krótkim i długim okresie, ewentualne nieoczekiwane zmiany polityki mogą przynieść krótkookresowe efekty jest neutralny racjonalne brak rozróżnienia horyzontów, normalna przyczynowość Polityka pieniężna i fiskalna w szkołach głównego nurtu teorii ekonomii skuteczność i uwarunkowania (2/2) 34 Szkoły w makro- -ekonomii Szkoła realnego cyklu koniunkturalnego Celowość prowadzenia polityki stabilizacyjnej oraz podstawowe założenia prowadzenie polityki stabilizacji niecelowe, wahania produktu są pożądane i optymalne; preferowane reguły Skuteczność polityki pieniężnej p. pieniężna nie wpływa na wielkości realne, jedynie jej okresowe zmiany mogą prowadzić do niewielkich efektów płynności Neutralność pieniądza jest neutralny Oczekiwania racjonalne Ramy czasowe i przyczynowość brak rozróżnienia horyzontów, hipoteza odwrotnej przyczynowości Nowa szkoła keynesowska prowadzenie p. stabilizacyjnej uzasadnione istniejącymi sztywnościami; tzw. zgrubne/przybliżone dostrajanie gospodarki (coarse tuning) zasadniczo skuteczna p. nie jest pieniężna (nawet przewidziana neutralny ekspansja pieniężna wywołuje realne efekty w krótkim okresie), wpływa również na poziom bezrobocia racjonalne, choć nie zawsze uwzględniane w modelach przeważnie krótki okres, normalna przyczynowość Próba nowej neoklasycznej syntezy jest miejsce dla prowadzenia polityki stabilizacyjnej p. pieniężna nakierowana na przyszłość, stosowanie tzw. ataku wyprzedzającego (preemptive strike) nie jest neutralny racjonalne przeważnie krótki okres, normalna przyczynowość dr Sylwia Grenda 17

18 35 Strategie polityki pieniężnej Co to jest strategia polityki pieniężnej? Jakie są rodzaje strategii polityki pieniężnej? Jakie są zalety i wady poszczególnych strategii polityki pieniężnej? 36 Strategia program ogólny działalności podmiotu ukierunkowany na wykorzystanie potencjału i zasobów dla osiągnięcia zamierzonych celów kierunek i zakres działania, który zamierza się przyjąć w długim terminie, aby osiągnąć swoje cele i zyskać przewagę tworzenie, rozwój, przygotowanie i wykorzystanie sił dla osiągnięcia celów plan działania podmiotu opisujący jego zachowanie w każdej możliwej sytuacji dr Sylwia Grenda 18

19 37 Strategia polityki pieniężnej Definicja: sposób ustalania i realizacji polityki pieniężnej ~ jakie są cele? ~ jakie są warunki? ~ jakie są narzędzia? Rodzaje strategii: 1. Strategie tradycyjne, np. triada celów 2. Strategie nowoczesne a) Strategia Bezpośredniego Celu Inflacyjnego (BCI) b) Strategia eklektyczna Rodzaje strategii polityki pieniężnej w zależności od sposobów realizacji określonych celów 38 dr Sylwia Grenda 19

20 39 Cechy strategii polityki pieniężnej Strategia polityki monetarnej Cele Agregaty monetarne Kurs walutowy Warunki instytucjonalne Niezależność Przejrzystość Odpowiedzialność Proces decyzyjny Analizy Dane Prognozy Stabilność monetarna 40 Realizacja wyznaczonej strategii 1. Realizowanie polityki opartej na stałych regułach koncentrowanie się na realizacji wybranego celu (wg określonego podejścia), ignorowanie bieżących zmian rynkowych 2. Realizowanie polityki elastycznej, dyskrecjonalnej dostosowanie działań BC do bieżącej sytuacji rynkowej dr Sylwia Grenda 20

21 Cele finalne polityki pieniężnej Narodowy Bank Polski Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. 41 Europejski Bank Centralny Główny cel: utrzymanie stabilności cen" Dodatkowo: Bez uszczerbku dla celu stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze we Wspólnocie, mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Wspólnoty ustanowionych w artykule 2." (Traktat artykuł 105 ustęp 1) Cele, które stawia przed sobą Unia (artykuł 2 Traktatu o Unii Europejskiej), to wysoki poziom zatrudnienia oraz osiągnięcie zrównoważonego i bezinflacyjnego wzrostu. 42 Uzasadnienie wyboru stabilności cen jako jedynego celu polityki pieniężnej 1. Efekty polityki pieniężnej charakteryzują się długimi i zmiennymi opóźnieniami (time lags) 2. Akceptacja braku długookresowej wymienności inflacji i bezrobocia (tzw. pionowy kształt długookresowej krzywej Phillipsa) 3. Problem tzw. niespójności czasowej polityki pieniężnej 4. Uznanie, że stabilność cen zwiększa efektywność funkcjonowania systemów gospodarczych, a przez to przyczynia się do wzrostu dobrobytu dr Sylwia Grenda 21

22 Uzasadnienie wyboru stabilności cen jako jedynego celu polityki pieniężnej A - punkt początkowy to gospodarka w stanie równowagi, charakteryzująca się brakiem inflacji rzeczywistej i inflacji oczekiwanej oraz brakiem zmiany stopy płac nominalnych (W=Π=Πe=0%). Państwo poprzez wzrost podaży pieniądza powoduje wzrost popytu na rynkach dóbr i siły roboczej; poprzez wzrost masy pieniądza rosną też ceny materiałowe i płace nominalne, ale ceny materiałowe rosną szybciej niż płace nominalne, zatem tak naprawdę płace realne maleją. Pracownicy ulegają jednak iluzji pieniężnej i nie widzą spadku płac realnych. Sugerując się wzrostem płac nominalnych zwiększają oni podaż siły roboczej (na którą jest popyt). Bezrobocie się zmniejsza (Uo U1), przy jednoczesnym wzroście płac nominalnych ( Wo W1). Tym ruchom wzdłuż krzywej Phillipsa odpowiada ruch: A B. Pracownicy zdążyli się jednak zorientować, że tak naprawdę na tym (A B) stracili, ponieważ ich płace realne się obniżyły. Żądają dalszego wzrostu płac nominalnych, tak aby realnie nie stracić. Gdy pracodawcy się na to zgodzą, krzywa Phillipsa przesuwa się do góry i przy wyższych płacach nominalnych (W2) osiągamy punkt C położony na nowej krzywej Phillipsa. Płace nominalne będą rosły o oczekiwaną wartość inflacji (Πe) (na wyższy wzrost prawdopodobnie nie zgodzą się pracodawcy). Zatem z tego wynika, że odległość (B C) odpowiada wysokości Πe. W wyniku wzrostu płac realnych, przedsiębiorstwa będą musiały zwalniać pracowników i bezrobocie będzie się zwiększać, aż płace będą maleć aż do W1. Ruch (C D) oznacza powrót do naturalnej stopy bezrobocia Strategie polityki pieniężnej. Triada celów dr Sylwia Grenda 22

23 45 Triada celów - cele finalne, cele pośrednie, cele operacyjne Cele finalne Cele pośrednie Cele operacyjne INSTRUMENTY Triada celów cele pośrednie Cechy: 1. Cel pośredni powinien być mierzalny 2. Powinien znajdować się pod kontrolą BC 3. Powinien mieć przewidywalny wpływ na cel finalny Najczęstsze cele pośrednie polityki pieniężnej 1. Kontrola kursu walutowego 2. Kontrola agregatów pieniężnych 3. Kontrola stóp procentowych 46 Powyższe cele pośrednie są wobec siebie alternatywne! dr Sylwia Grenda 23

24 Trójkąt niespójności 47 MOBILNOŚĆ KAPITAŁU KONTROLA KURSU WALUTOWEGO NIEZALEŻNOŚĆ POLITYKI PIENIĘŻNEJ 48 Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego - cechy 1. Kontrola częściej stosowana w krajach rozwijających się /powody: niepewność w handlu zagranicznym, powody polityczne, niechęć do silnych wahań kursu/ 2. Wybór systemu kursu walutowego zależy w dużym stopniu od rozwoju rynków finansowych 3. Kontrola kursów walutowych ogranicza niezależność polityki pieniężnej dr Sylwia Grenda 24

25 49 Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego. Klasyfikacja systemów kursu walutowego Rodzaje kursów walutowych Systemy determinowane przez BC Kursy sztywne Zobowiązanie władz do traktowania waluty obcej jako prawnego środka płatniczego na terenie danego kraju (exchange arrangements with no separate legal tender) Dolaryzacja (dollarization) Unia walutowa (monetary union) Zarząd walutą (currency board arrangements) Tradycyjny kurs sztywny (conventional fixed peg arrangements) Kursy pośrednie Sztywne pasmo (pegged exchange rates within horizontal bands) Pełzająca dewaluacja (crawling pegs) Pełzające pasmo (exchange rates within crawling bands) Kursy płynne Kurs płynny kierowany (managed floating with no predetermined path for the exchange rate) Kurs płynny (independently floating exchange rate) Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego przykład Wielkiej Brytanii 50 Od wiosny 1987 do wiosny 1988 BA utrzymywał stały kurs względem marki /1 GBP = 3 DEM/ Wiązało się to z obniżką stóp procentowych o 2,5 pp Dalej nastąpił wzrost popytu wewnętrznego. Nie można było podnieść stóp procentowych, ponieważ było to niespójne z celem w postaci kursu Ostatecznie podniesiono stopy procentowe, ale zbyt późno. Efektem był wzrost inflacji do 11%!!! dr Sylwia Grenda 25

26 Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego przykład Bułgarii Tradycyjna celem pośrednim kurs walutowy Zarząd walutą: złożony z czterech elementów: Sztywnego kursu waluty krajowej względem zagranicznej (kotwica) Pełnej swobody wymiany waluty krajowej na zagraniczną po ustalonym kursie Zakazu kreacji pieniądza przez bank centralny wielkość emisji ma w pełni odpowiadać wielkości napływu walut zagranicznych Długoterminowe zobowiązanie do utrzymania tego systemu zapisane jest w ustawie o banku centralnym lub w konstytucji Cel priorytetowy: stabilny poziom cen Stały kurs walutowy 1EUR= BGN NBB nie ma wpływu na krajowe stopy procentowe, Wysoki poziom przejrzystości polityki. 51 Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego zalety i wady 52 Zalety Stały lub administrowany kurs Cel jest jasny i zrozumiały Dobry odbiór społeczny Wzmacnia wiarygodność polityki pieniężnej Osłabia oczekiwania inflacyjne Wady Utrata niezależności polityki pieniężnej przez uzależnienie się od innej waluty Trudności z usztywnianiem kursu waluty krajowej w obliczu postępującej globalizacji Utrzymanie kursu walutowego na określonym poziomie wymaga utrzymanie stóp procentowych na określonym poziomie dr Sylwia Grenda 26

27 Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych istota 53 Strategia monetarystyczna BC powinien dbać o taki wzrost ilość pieniądza, który odpowiadałby oczekiwanemu wzrostowi realnego PKB przy uwzględnieniu oczekiwanych zmian w prędkości obiegu pieniądza, ale bez uwzględnienia wahań koniunkturalnych. Podejście to opiera się na długoterminowych badaniach potwierdzających dominujący wpływ ilości pieniądza na nominalny PKB oraz ilości pieniądza na poziom cen (równanie Fishera). M = podaż pieniądza V = szybkość obiegu pieniądza M*V=P*T P = poziom cen T = ilość transakcji przeprowadzonych z użyciem pieniądza Strategia zorientowana na potencjał Strategia ta zmierza do ograniczenia wzrostu podaży pieniądza odpowiednio do wzrostu potencjału produkcyjnego. Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych agregaty pieniężne wg NBP 54 Agregat pieniężny Agregat M0 (baza monetarna) pieniądz gotówkowy w obiegu Składowe wartość rachunków bieżących banków komercyjnych Agregat M1 M0 + Agregat M2 M1 + Agregat M3 M2 + wartość na rachunkach rezerwy obowiązkowej wartość depozytów na żądanie w złotych i walutach obcych w bankach komercyjnych wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat, depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu nie przekraczającym 2 lata oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych dr Sylwia Grenda 27

28 Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych zalety i wady 55 Zalety Prostota wymowy agregatów Łatwa w odbiorze społecznym Łatwa w prezentacji Gwarancje przejrzystości prowadzonej polityki pieniężnej Zmniejsza oczekiwania inflacyjne Wady Załamanie związku między agregatami a inflacją Słaba czytelność kategorii pieniężnych Niepewność impulsów wynikających z agregatów ze względu na załamanie stabilności funkcji popytu na pieniądz Niemożność prowadzenia polityki sztywnego kursu walutowego ze względu na globalizację rynków finansowych Występowanie substytutów pieniądza 56 Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych zadanie Wylicz podaż pieniądza w gospodarce wiedząc, że (dane w mld złotych): 1. depozyty a vista (bieżące) gospodarstw domowych gotówka w kasach banków 5 3. depozyty budżetu państwa (rządu), dla których przewidziano sześciomiesięczny termin wypowiedzenia 5 4. gotówka w posiadaniu gospodarstw domowych obligacje z rocznym terminem zapadalności papiery wartościowe sprzedane przedsiębiorstwom z udzielonym przez bank przyrzeczeniem odkupu depozyty overnight przedsiębiorstw ośmiomiesięczne depozyty przedsiębiorstw depozyty gminy Kołobrzeg z pierwotnym terminem 4 lata, zwrot depozytów nastąpi za rok lokaty oszczędnościowe gospodarstw domowych o terminie 18 miesięcy czteroletnie papiery dłużne jednostki uczestnictwa w funduszach rynku pieniężnego depozyty gmin z miesięcznym terminem wypowiedzenia roczne depozyty banków 12 dr Sylwia Grenda 28

29 Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych zadanie 57 Poz Mld zł M1 M2 M3 OUT Cele pośrednie. (3) Kontrola stóp procentowych istota, założenia Wychodzi z założenia, że popyt na pieniądz określany jest przez stopę procentową (strategia postkeynesowska). 2. Założenie niestabilności sektora prywatnego (generuje to wahania płynności podmiotów). 3. Celem jest ukształtowanie równowagi na rynku stopy procentowej. Stopa procentowa równowagi jest stopą długookresową. 4. Aby polityka była skuteczna, konieczna jest odpowiednia wrażliwość inwestycji na zmiany stopy procentowej. Nie do końca rozpoznany jest mechanizm transmisji impulsów polityki pieniężnej poprzez zmiany stopy procentowej! dr Sylwia Grenda 29

30 Cele pośrednie. (3) Kontrola stóp procentowych zalety i wady 59 Zalety Ogranicza wahania popytu globalnego i produkcji Łatwość obserwacji Duży wpływ banku centralnego na ten parametr Dobry regulator Łatwy w kontroli Wady Mała elastyczność popytu na pieniądz Problem w określeniu relacji między stopami procentowymi a stopniem realizacji celu finalnego (stabilność cen) 60 Triada celów cele operacyjne Istota: Cele operacyjne polityki pieniężnej są to wielkości poddające się bezpośredniej kontroli w układzie dziennym, mające związek z celami pośrednimi (wyznaczonymi w ramach strategii tradycyjnej). Cechy: można na nie wpływać bezpośrednio za pomocą instrumentów polityki pieniężnej łatwe w obserwacji, łatwo mierzalne odległe od celu finalnego Bank Centralny, aby efektywnie kontrolować cele operacyjne musi posiadać szybki dostęp do informacji o kształtowaniu się danej wielkości dr Sylwia Grenda 30

31 Triada celów cele operacyjne. Rodzaje celów operacyjnych 1. Kontrola stóp procentowych. Najbardziej pożądana w sytuacji wystąpienia szoku popytowego (np. zmiany w wydatkach konsumpcyjnych). Od strony technicznej polega na kontroli tzw. wolnych rezerw systemu bankowego. Zaletą jest to, że efekty zmian stopy procentowej pojawiają się stosunkowo szybko. 2. Kontrola wąskiego agregatu pieniężnego. Najbardziej pożądana w sytuacji wystąpienia szoków podażowych (nagłe zmiany cen czynników) Agregatowym celem operacyjnym może być pieniądz rezerwowy lub wolne zasoby banków komercyjnych. W przypadku kontroli pieniądza rezerwowego BC może wpływać na wielkość podaży ogółem (istnieje relacja między tymi wielkościami) Kontrolując pieniądz rezerwowy, BC godzi się z większymi wahaniami stóp procentowych Triada celów - Wybór celów pośrednich polityki pieniężnej (ze względu na zaburzenia w gospodarce) Rodzaj zaburzenia Cel pośredni Cel operacyjny Szoki popytowe szeroki agregat pieniężny pieniądz rezerwowy, wolne rezerwy Przesunięcia w strukturze aktywów finansowych stopy procentowe stopy procentowe Zaburzenia w podaży pieniądza Szoki podażowe agregat pieniężny lub stopy procentowe agregat pieniężny dla celu inflacyjnego stopy procentowe dla celu w postaci realnego PKB stopy procentowe pieniądz rezerwowy, wolne rezerwy dla celu inflacyjnego stopy procentowe dla celu w postaci realnego PKB dr Sylwia Grenda 31

32 63 TRIADA CELÓW przykład celów Cel finalny stabilność cen Instrumenty operacje otwartego rynku Cel pośredni rynkowe stopy procentowe Cel operacyjny stopy procentowe rynku międzybankowego 64 Dlaczego triada celów straciła na popularności kontrola stóp procentowych nie sprawdziła się w praktyce, kontrola kursu: liberalizacja i globalizacja rynku finansowego, stosowana dalej w niektórych gospodarkach w szczególnych warunkach, kontrola agregatów pieniężnych: załamanie związku między agregatami a inflacją, słaba czytelność kategorii pieniężnych, załamanie funkcji popytu na pieniądz, brak kontroli banku centralnego nad szeroką podażą pieniądza. dr Sylwia Grenda 32

33 65 Strategie polityki pieniężnej. Bezpośredni cel inflacyjny (BCI) Cechy charakterystyczne strategii BCI Zobowiązanie się banku centralnego do osiągnięcia i utrzymywania niskiego i stabilnego poziomu inflacji System płynnego kursu walutowego Dokonywanie prognozy inflacji, a niekiedy stosowanie jej jako celu pośredniego Odpowiedzialność banku centralnego za realizację celu inflacyjnego Jasna, przejrzysta polityka informacyjna Wykorzystanie wszelkich dostępnych wskaźników i danych o stanie gospodarki Publiczne ogłaszanie średniookresowego celu inflacyjnego 66 dr Sylwia Grenda 33

34 Formy strategii BCI 67 Sztywna strategia BCI BC przyjmuje wąski przedział odchyleń rzeczywistej inflacji od poziomu planowanego Przesunięcia czasowe w występowaniu skutków decyzji polityki pieniężnej są nieznaczne Polityka pieniężna musi podlegać częstym modyfikacjom Elastyczna strategia BCI Zgodnie z tym podejściem dopuszcza się szeroki przedział odchyleń rzeczywistej inflacji od zakładanej Możliwa dłuższa analiza celem oszacowania przyczyn zmian poziomu cen (czy są one np. wynikiem szoków, które wchłonie rynek) Polityka uznawana za bardziej przejrzystą od pełnej strategii BCI ze względu na rzadsze zmiany realizowanej strategii (podejścia) Bank centralny koncentruje się na prowadzeniu długoterminowej polityki dezinflacji Odmiany strategii BCI ze względu na kryterium przejrzystości i wiarygodności Pełna strategia BCI (full-fledged inflation targeting) Najpowszechniej znana forma strategii BCI Stosowane przez kraje o średniej lub wysokiej wiarygodności Jasne (sformalizowane) zobowiązanie banku centralnego do realizacji wytyczonego celu Stosowana m.in. w takich krajach jak: Nowa Zelandia (1990), Wielka Brytania (1992), Węgry (2001), Słowacja (2005), Czechy (1997), Polska (1999) 2. Eklektyczna strategia inflacyjna (eclectic inflation targeting) Bank centralny posiada dużą wiarygodność, umożliwiającą utrzymanie niskiej i stabilnej inflacji bez stosowania pełnej przejrzystości i odpowiedzialności wobec celu inflacyjnego Polityka pieniężna jest bardzo elastyczna Stosowana m.in. w takich krajach jak: Szwajcaria, Singapur, EBC 3. Lekka strategia BCI (inflation targeting lite) dr Sylwia Grenda 34

35 69 Instytucjonalne wdrożenie strategii BCI Do najważniejszych instytucjonalnych uwarunkowań wprowadzenia strategii bezpośredniego celu inflacyjnego należą: 1. Jasne zobowiązanie banku centralnego do osiągania niskiego i stabilnego poziomu inflacji 2. Niezależność banku centralnego (przede wszystkim operacyjna, a więc niezależność w wyborze stosowanych instrumentów, a niekiedy również niezależność w ogłaszaniu celi inflacyjnego), 3. Wiarygodność banku centralnego w dążeniu do osiągania wytyczonego celu 70 Techniczne aspekty strategii BCI Techniczne elementy strategii BCI Określenie celu inflacyjnego Optymalna szerokość pasma Instytucja ogłaszająca cel inflacyjny Horyzont czasowy ogłaszanych celów Wybór miernika zmian cen Najczęstsze rozwiązania Cel w postaci pasma Pasmo waha się od jednego do kilku punktów procentowych Bank centralny, rząd (także łącznie) Przedział 1-4 lat CPI/HICP Rozwiązania stosowane rzadziej Punktowe wyrażenie celu inflacyjnego Szerokie pasmo Jednostronne ogłaszanie celu inflacyjnego Okresy roczne. Okresy wieloletnie. CPI uwzględnia przyczyny zmian cen niezależne od BC. dr Sylwia Grenda 35

36 71 Sposoby wyrażania celu inflacyjnego Wyrażenie celu inflacyjnego Cel wyrażony punktowo Pasmo wahań +/- 2 p.p. lub mniej Kraje Węgry, Finlandia, Norwegia, Wielka Brytania, Czechy, Meksyk Kanada, Australia, Chile, Izrael, Szwecja, Hiszpania, Nowa Zelandia, Polska, Kolumbia, Korea Pasmo wahań +/- 2 p.p. lub więcej RPA, Tajlandia, Brazylia Pasmo niesymetryczne EBC (cel inflacyjny: poniżej, ale zbliżony do 2%), Szwajcaria (poniżej 2%) 72 Poziom celu inflacyjnego w wybranych krajach Kraj Poziom celu inflacyjnego Polska Brazylia 2,5% +/- 1 p.p. 4,5% +/- 2 p.p. Chile 2-4% Tajlandia 0%-3,5% dr Sylwia Grenda 36

37 73 Podmiot wyznaczający cel inflacyjny Cel ogłaszany przez Kraje Rząd Rząd i Bank Centralny Bank Centralny Wielka Brytania, Brazylia, Izrael, Norwegia Nowa Zelandia, Kanada, Australia, Węgry, Czechy, RPA Finlandia, Polska, Kolumbia, Meksyk, Szwecja 74 Zalety i wady strategii BCI Zalety Eliminacja problemu dynamicznej niespójności czasowej (prowadzącej do powstania wyższego poziomu inflacji). Dzięki elastyczności sposobu realizacji BCI może ona wspomagać stabilizowanie dochodu Może prowadzić do obniżenia poziomu oczekiwań inflacyjnych, Przejrzystość i jasność strategii Przyczynia się do wzrostu wiarygodności banku centralnego Zmniejsza ryzyko prób wpływu władzy fiskalnej na politykę pieniężną Spójne wykorzystanie szerokiego zakresu informacji Pozwala na lepszą ocenę realizowanej strategii ex post Wyznaczony cel inflacyjny w zasadzie nie musi podlegać okresowym korektom Wady Bank Centralny może kontrolować inflację tylko w ograniczonym zakresie (inflacja zależy od wielu czynników, na które Bank Centralny nie ma wpływu) Efekty działań monetarnych są widoczne z dość dużym opóźnieniem czasowym Nadmierne koncentrowanie się na inflacji może prowadzić do większych fluktuacji dochodów Wymaga płynnego kursu walutowego, co wg niektórych zwiększa ryzyko perturbacji w gospodarce Zbyt duża dyskrecjonalność strategii Słaba odpowiedzialność banku wobec instytucji demokratycznych dr Sylwia Grenda 37

38 75 Strategie polityki pieniężnej. Strategia eklektyczna 76 Strategia eklektyczna polityki pieniężnej 1. Zapewnia swobodę działania, elastyczność dostosowań. 2. Bank nie formułuje celów pośrednich, może realizować wiele celów finalnych. 3. W praktyce w krótkim okresie bank stabilizuje koniunkturę (przy niskiej inflacji), w okresie wzrostu inflacji koncentruje się na jej ograniczaniu. dr Sylwia Grenda 38