Uwagi i propozycje Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego zmian do ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowi

Transkrypt

1 Uwagi i propozycje Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego zmian do ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152, z późn. zm.) L.p. Instytucja Problemy Uzasadnienie 1. UFG Kwestia doprecyzowania pojęcia pojazd historyczny zawartego w art. 2 ust. 1 pkt 11 ustawy. Proponuje się pkt 11 w art. 2 ust. 1 ustawy nadać brzmienie: 11. pojazd mechaniczny historyczny. 2. UFG Kwestia definicji pojazdu mechanicznego pojazdu wolnobieŝnego umieszczona w art. 2 ust. 1 pkt. 10 lit. b. Problemem jest kwalifikacja takich pojazdów jak np.: koparko-spycharki, koparko-ładowarki, ładowarki, wózki transportowe, w tym widłowe itp., które jakkolwiek incydentalnie pojawiają się po drogach to jednak jednoznacznie są przeznaczone do innych celów niŝ transport a spełniają normy określone dla pojazdów wolnobieŝnych a tym samym podlegają obowiązkowi ubezpieczenia OC Aktualna konstrukcja przepisów art. 2 ust. 1 pkt 11 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych moŝe sugerować, Ŝe pojazd historyczny zaliczony jest do oddzielnej kategorii pojazdów i nie jest pojazdem mechanicznym, a zatem nie dotyczy go większość regulacji zawartych w ww. ustawie. Art. 2 pkt. 34 ustawy Prawo o ruchu drogowym, do którego w dotychczasowym brzmieniu odwołuje się ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych (...), poza parametrem prędkości nie definiuje pojazdu wolnobieŝnego. Jest to powodem wielu nieporozumień zarówno w części dot. zawarcia umowy ubezpieczenia i oceny spełnienia obowiązku jej zawarcia jak i w procesie likwidacji szkód komunikacyjnych. Dotyczy to głównie koparko-spycharek, koparko-ładowarek, ładowarek, wózków transportowych w tym widłowych, ciągników własnej konstrukcji tzw. SAM, kombajnów etc. Ministerstwo Transportu wskazało jednoznacznie, Ŝe np. wózki jezdniowe są maszynami, a wózki wysokiego podnoszenia (widłowe) są sklasyfikowane jako wózki jezdniowe i nie spełniają wymogów ustawy prawo o ruchu drogowym. Zdaniem Ministerstwa Finansów wózek widłowy przeznaczony jest do przenoszenia towarów lub rzeczy na 1

2 3. UFG Kwestia uregulowania obowiązku zawarcia nowej krótkoterminowej umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą polegającą na pośredniczeniu w kupnie i sprzedaŝy pojazdów. Proponuje się zmianę brzmienia art. 29 ust. 1 pkt 8 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych poprzez dodanie ust. 2 przy przywołanym w brzmieniu dotychczasowym art. 27 ust UFG Kwestia uregulowania obowiązku zawarcia nowej umowy ubezpieczenia w przypadku wypowiedzenia dotychczasowej, 12 miesięcznej umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Proponuje się dodanie w art. 29 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych zapisu (np. jako pkt 9) obligującego posiadacza pojazdu do zawarcia nowej - 12 miesięcznej umowy ubezpieczenia posiadaczy pojazdów mechanicznych najpóźniej w dniu rozwiązania dotychczasowej umowy ubezpieczenia w przypadku jej wypowiedzenia. Analogiczny zapis powinien się równieŝ znaleźć w przypadku wypowiedzenia 12 miesięcznej umowy ubezpieczenia OC rolników (np. jako ust. 5 w art. 47 odległość a nie do poruszania się po drodze. Istotą tych wózków nie jest poruszanie się po drogach i nie mogą być traktowane jako drogowy środek transportu. Aktualne brzmienie przepisu art. 29 ust. 1 pkt 8 ustawy obliguje do zawarcia kolejnej umowy ubezpieczenia tylko w przypadku rozwiązania się umowy ubezpieczenia granicznego. Natomiast często dochodzi do sytuacji, Ŝe podmiot zajmujący się kupnem i sprzedaŝą pojazdów zawiera umowę ubezpieczenia krótkoterminowego równieŝ na okres 30 dni a pozostaje w posiadaniu pojazdu jeszcze po ekspiracji tej umowy. W tej sytuacji, jako posiadacz zarejestrowanego pojazdu, powinien być zobligowany do zawarcia kolejnej umowy ubezpieczenia, najpóźniej w dniu rozwiązania się dotychczasowej umowy. Dotychczasowe regulacje nie zobowiązują posiadacza pojazdu (lub gospodarstwa rolnego) do zawarcia nowej, 12 miesięcznej umowy ubezpieczenia, po rozwiązaniu się dotychczasowej, wypowiedzianej umowy ubezpieczenia. 2

3 ustawy). 5. UFG Kwestia dotycząca zobligowania nabywcy nieubezpieczonego pojazdu do zawarcia umowy ubezpieczenia OC w dniu nabycia pojazdu ale przed wprowadzeniem pojazdu do ruchu. Proponuje się nowe brzmienie treści przepisu art. 31 ust. 3: W razie nabycia pojazdu mechanicznego zarejestrowanego, którego zbywca wbrew obowiązkowi nie zawarł umowy ubezpieczenia OC posiadaczy mechanicznych, nabywca jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w dniu nabycia pojazdu ale nie później niŝ przed wprowadzeniem pojazdu mechanicznego do ruchu. 6. UFG Kwestia odpowiedzialności solidarnej zbywcy i nabywcy pojazdu za zapłatę składki ubezpieczeniowej za okres do dnia powiadomienia zakładu ubezpieczeń o zmianie w stanie posiadania pojazdu (gospodarstwa rolnego). Proponuje się zmianę treści przepisu art. 32 ust. 3 oraz art. 48 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych powodującą wyłączenie odpowiedzialności nabywcy pojazdu (gospodarstwa rolnego) wobec zakładu ubezpieczeń za zapłatę składki ubezpieczeniowej naleŝnej zakładowi ubezpieczeń za okres do dnia powiadomienia zakładu Z naszej wieloletniej praktyki wynika, Ŝe niejednokrotnie dochodzi do sytuacji, w których nabywca nieubezpieczonego pojazdu, powodując ryzyko powstania szkody, wprowadza go do ruchu (np. jadąc z giełdy samochodowej do miejsca zamieszkania), a dopiero później zawiera umowę ubezpieczenia. W takim przypadku, spełnia co prawda swój ustawowy obowiązek określony w przepisie art. 31 ust. 3 ustawy (brak podstaw do nałoŝenia opłaty karnej) ale ewentualne szkody wyrządzone przez niego do czasu zawarcia umowy ubezpieczenia będą kompensowane z ubezpieczenia dobrowolnego poszkodowanego (auto-casco) lub przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Po pierwsze, przepis art. 32 ust. 1 ustawy mówi wyłącznie o zbyciu-nabyciu pojazdu, podczas, gdy zmiana w stanie posiadania pojazdu moŝe nastąpić na podstawie innych czynności np. w wyniku darowizny. W tej sytuacji, analogicznie, jak w przypadku ubezpieczenia OC rolnika (art. 48 ust. 1 ustawy), naleŝałoby dokonać zmiany ww. przepisu i zamienić zbycie na zmianę w stanie posiadania. Po drugie natomiast, obowiązek powiadomienia zakładu ubezpieczeń o dokonanej transakcji (zmianie w stanie posiadania) ciąŝy wyłącznie na zbywcy pojazdu (gospodarstwa rolnego). W tej sytuacji, nabywca pojazdu (gospodarstwa rolnego), w Ŝadnym wypadku, nie powinien ponosić odpowiedzialności za fakt niespełnienia przez zbywcę tego obowiązku. Tym bardziej, Ŝe 3

4 ubezpieczeń o zmianie w stanie posiadania pojazdu (gospodarstwa rolnego). do częstych naleŝą przypadki, w których ubezpieczony zbywca pojazdu, wbrew obowiązkowi, kierując się nieznanymi pobudkami, nie przekazuje nabywcy dokumentu ubezpieczenia i oświadcza mu, Ŝe nie jest ubezpieczony. Natomiast nieświadomy tego faktu nabywca, działając w dobrej wierze, spełnia obowiązek określony w art. 31 ust. 3 ustawy, zawierając nową umowę ubezpieczenia w dniu nabycia pojazdu, a po jakimś czasie (np. jak zbywca z opóźnieniem powiadomi zakład ubezpieczeń o zbyciu pojazdu) zmuszony jest do zapłaty składki ubezpieczeniowej, abstrahując oczywiście od tego, Ŝe jest podwójnie ubezpieczony. 7. UFG Kwestia dotycząca procedury kierowania wezwań przez UFG w przypadku niespełnienia obowiązku ubezpieczenia. Proponuje się zmianę przepisu art. 90 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych i nadanie mu brzmienia: Po przeprowadzeniu kontroli przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny lub po otrzymaniu zawiadomienia o braku spełnienia obowiązku ubezpieczenia od podmiotów, o których mowa w art. 84, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny wzywa osoby zobowiązane do zawarcia umowy ubezpieczenia do uiszczenia w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania, opłaty, o której mowa w art. 88 ust. 1, albo do przedstawienia dokumentów potwierdzających w roku kontroli zawarcie umowy ubezpieczenia obowiązkowego, zgodnie z warunkami tego ubezpieczenia określonymi w ustawie. Dotychczasowe brzmienie przepisu art. 90 ust. 1 ustawy nie uwzględnia sytuacji, w której UFG, jako organ uprawniony do kontroli spełnienia obowiązku ubezpieczenia, moŝe wezwać nieubezpieczonego posiadacza pojazdu (gospodarstwa rolnego) do uiszczenia opłaty, nie na podstawie otrzymanego zawiadomienia ale z własnej inicjatywy. Dlatego teŝ, analogicznie jak w przypadku kontroli spełnienia obowiązku ubezpieczenia OC rolników przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), przepis art. 90 ust.1 ustawy powinien mieć podobne brzmienie jak przepis art. 90 ust. 2 ustawy. 4

5 8. UFG Kwestia dotycząca statusu prawnego opłaty za niespełnienie obowiązku ubezpieczenia oraz wezwania do jej uiszczenia. Proponuje się dodanie zapisów (np. dodatkowego ustępu w art. 90) stwierdzającego jednoznacznie, Ŝe opłata za niespełnienie obowiązku ubezpieczenia wynika z mocy prawa a wezwanie do jej uiszczenia jest upomnieniem w rozumieniu przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Proponujemy zatem w art. 90 ust. 1 dodać zdanie o brzmieniu: Wezwanie to jest upomnieniem w rozumieniu przepisów art. 15 ust. 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Proponujemy nadać nowe brzmienie art. 90 ust. 4: 4. Opłata, o której mowa w art. 88 ust. 1, wynikająca z mocy prawa, staje się wymagalna następnego dnia po upływie terminu, o którym mowa w ust. 1 i 2, jeŝeli zobowiązany nie udokumentował zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, zgodnie z warunkami tego ubezpieczenia określonymi w ustawie, lub nie wniósł powództwa do sądu powszechnego, zgodnie z art. 10 ust. 2. Na podstawie przepisu art. 91 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych do egzekucji opłaty za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i rolników stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a tytuł wykonawczy wystawia UFG. Na podstawie przepisu art ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U z 2005r. Nr 229, poz z późn. zm.), egzekucja moŝe być wszczęta, jeŝeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie. Natomiast w przepisie 13 rozp. MF w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2001r. Nr 137, poz z późn. zm.) zostały enumeratywnie wymienione przypadki, w których postępowanie egzekucyjne moŝe być wszczęte bez uprzedniego doręczenia upomnienia. Dotychczas wszystkie organy egzekucyjne nie podwaŝały stanowiska UFG, popartego wykładnią Ministerstwa Finansów z 1992r, Ŝe wezwanie do uiszczenia opłaty za niespełnienie obowiązku ubezpieczenia jest upomnieniem w rozumieniu przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Niestety, na skutek zgoła odmiennej wykładni Ministerstwa Finansów z 2005r., organy egzekucyjne odmawiają wszczęcia egzekucji, argumentując, Ŝe upomnienie powinno być doręczone, a wezwanie takim upomnieniem nie jest. W tej sytuacji, w 2005r. Fundusz wystąpił do MF z inicjatywą legislacyjną w sprawie zmiany zapisów 13 ww. rozporządzenia, która spotkała się ze zrozumieniem i pod koniec 2005r. uzgodniono nową treść tego przepisu, które do dnia dzisiejszego nie zostało jednak zmienione. Drugą natomiast kwestią pozostaje podwaŝanie przez organy 5

6 9. UFG Kwestia przetwarzania danych zgromadzonych w Ośrodku Informacji UfG. Dotychczas ustawa mówi tylko o gromadzeniu danych i enumeratywnym udostępnianiu danych zgromadzonych w OI UFG. Zasadnym zatem jest dodanie w art. 102 ustępu 7 o treści : 7. Fundusz ma prawo przetwarzać dane zgromadzone w OI UFG w celu identyfikacji i weryfikacji zjawisk związanych z przestępczością ubezpieczeniową a takŝe dla celów analitycznych. Przetworzone dane egzekucyjne faktu, iŝ opłata za niespełnienie obowiązku ubezpieczenia wynika z mocy prawa. W tytule wykonawczym (w pozycji nr 30) naleŝy bowiem określić, jaka jest podstawa prawna dochodzonej naleŝności. MoŜliwości są trzy (a z orzeczenia, b. deklaracja/zgłoszenie oraz c. z mocy prawa) i do tej pory nie budził Ŝadnych zastrzeŝeń fakt, Ŝe przedmiotowa opłata wynika z mocy prawa. W ostatnich kilkunastu miesiącach coraz więcej organów egzekucyjnych (urzędów skarbowych) zwraca tytuły wykonawcze wystawione przez UFG, argumentując, ze wierzyciel podał niewłaściwą podstawę prawną naleŝności, poniewaŝ przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie przewidują administracyjnego trybu egzekucji tego rodzaju naleŝności. PoniewaŜ takie działania organów egzekucyjnych pozbawiają Fundusz moŝliwości realizacji zadań ustawowych i sprawnego dochodzenia naleŝnych mu opłat, a nasza inicjatywa w sprawie zmiany przepisów prawa administracyjnego nie przyniosła oczekiwanych rezultatów, zasadnym jest dokonanie stosownych zmian w przepisach ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK. Analiza baz danych jakie funkcjonują w UFG oraz jakie mają powstać w PIU wskazuje, iŝ ewidentnie brakuje zapisów umoŝliwiających przetwarzanie danych w OI UFG dla celów analitycznych oraz celów związanych z przestępczością ubezpieczeniową. 6

7 mogą być udostępniane organowi nadzoru, zakładom ubezpieczeń i Polskiej Izbie Ubezpieczeń. 10. UFG Kwestia rozszerzenia katalogu podmiotów, którym udostępnianie są dane z OI UFG. Proponujemy dopisanie w art. 104 w pkt 9) Policji oraz dodanie pkt 10) ze wskazaniem Narodowego Funduszu Zdrowia. Poszerzenie katalogu podmiotów, którym mogą być udostępniane dane jest w pełni uzasadnione. Wpisanie dodatkowego podmiotu tj. Narodowego Funduszu Zdrowia wynika ze zmian ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, która jest w ostatniej fazie legislacji. 11. UFG Zasadnym wydaje się podniesienie problemu nieterminowego przesyłania danych przez zakłady ubezpieczeń do UFG, o których stanowi art Celowym zatem jest uzupełnienie art. 105 o stosowne sankcje dla zakładów ubezpieczeń za nieterminowe przesyłanie danych. 12. UFG Kwestia powierzenia UFG funkcji przejmowania zobowiązań z tytułu roszczeń szkodowych, wynikających z zawartych umów ubezpieczenia zakładu ubezpieczeń likwidowanego w trybie dobrowolnym Terminy dotyczące przesyłania danych, określone w art. 105 ust. 2 nie są przez zakłady ubezpieczeń dotrzymywane (zaległości nierzadko sięgają 12 miesięcy). Art. 105 nie przewiduje Ŝadnych sankcji za niedopełnienie terminu przesyłu danych. Dyscyplinujące zakłady ubezpieczeń rozwiązania są stosowane w niektórych krajach UE. Dobrowolna likwidacja zakładu ubezpieczeń następuje w oparciu o uchwałę Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy/Członków o rozwiązaniu zakładu ubezpieczeń Organ nadzoru moŝe taką uchwałę zablokować składając sprzeciw gdy interesy ubezpieczonych są zagroŝone. Z praktyki wynika Ŝe w przypadku dobrowolnej likwidacji portfel likwidowanego zakładu staje się tzw. martwym i brak jest zainteresowanych na rynku do przejęcia takich zobowiązań w szczególności gdy chodzi o zobowiązania długoterminowe w ubezpieczeń komunikacyjnych OC. Wymaga to jednak szczegółowego określenia w ustawie zakresu tych zobowiązań i przejęcia przez UFG stosownych środków finansowych wynikających z rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. 7