SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE

Transkrypt

1 SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE PRZECIWDZIAŁANIE NARKOMANII WYKŁAD 5 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska

2 W POLSCE ZGODNIE Z USTAWĄ Z DNIA 24 KWIETNIA 1997 R. O PRZECIWDZIAŁANIU NARKOMANII, SUBSTANCJĄ PSYCHOTROPOWĄ (PSYCHOAKTYWNĄ) JEST KAŻDA SUBSTANCJA POCHODZENIA NATURALNEGO LUB SYNTETYCZNEGO DZIAŁAJĄCA NA OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY, OKREŚLONA W WYKAZIE SUBSTANCJI PSYCHOTROPOWYCH STANOWIĄCYM ZAŁĄCZNIK DO TEJ USTAWY.

3 HISTORIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH opium w Chinach, krajach Bliskiego, Środkowego i Dalekiego Wschodu haszysz na Bliskim Wschodzie peyotl i liście koki w Ameryce Pd. muskaryna, psylocybina i alkohol w Europie efedra w Azji (Chiny MaHuang)

4 JEST WIELE DRÓG, KTÓRYMI SUBSTANCJA PSYCHOAKTYWNA MOŻE ODDZIAŁYWAĆ NA UKŁAD NERWOWY PRZYKŁADY: LSD psylocybina meskalina agoniści receptorów serotoninowych SEROTONINA morfina heroina agoniści receptora opioidowego µ RECEPTOR OPIOIDOWY kokaina Inhibitor zwrotny wychwytu dopaminy DOPAMINA amfetamina wiązanie z transporterem proteiny MAO monoaminooksy daza MAO

5 JEST WIELE DRÓG, KTÓRYMI SUBSTANCJA PSYCHOAKTYWNA MOŻE ODDZIAŁYWAĆ NA UKŁAD NERWOWY NP. NIKOTYNA agoniści receptorów acetylocholinowych NIKOTYNA POBUDZENIE zwiększa wydzielanie adrenaliny i dopaminy Jean Nicot

6 WYBRANE GRUPY SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH WG EUROPEJSKIEGO CENTRUM MONITOROWANIA NARKOTYKÓW I NARKOMANII EMCDDA KONOPIE INDYJSKIE AMFETAMINA KOKAINA I CRACK OPIOIDY

7 KONOPIE INDYJSKIE - KANNABIS - KANABINOIDY Preparaty otrzymywane z konopi indyjskich Cannabis sativa uprawa konopi indyjskich jest ściśle kontrolowana (USTAWA z dnia 29 lipca 2005 r) Cannabis sativa zawiera 400 składników, z których 60 jest kannabinoidami. W największych ilościach występuje tetrahydrokannabinol (THC),który jest najbardziej aktywnym składnikiem Zawartość THC: marihuana (0,5-3%), haszysz (2-10%), olej haszyszowy (10-30%)

8 MARIHUANA suszone liście i nie zapylone kwiatostany konopi indyjskich zawierają najwyższe stężenie THC haszysz (czaras) otrzymywany przez dodanie do żywicy konopnej tłuszczu i/lub miodu olej haszyszowy (hasz-olej) otrzymywany jest w procesie destylacji liści konopi MARIHUANA wprowadza w stan zadowolenia, niewrażliwości na nieprzyjemne bodźce, następnie pojawia się zamroczenie, drętwienie kończyn i senność

9 MARIHUANA terapia bólu jako środek analgetyczny zmniejszenie spastyczności i ataksji towarzyszącej stwardnieniu rozsianemu obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego jaskrze zwalczanie nudności przy chemioterapii zwiększenie apetytu u pacjentów z AIDS i z rakiem, aby zapobiec wyniszczeniu rozszerzenie oskrzeli u astmatyków

10 CZY MARIHUANA UZALEŻNIA? niespokojność drażliwość średnie pobudzenie bezsenność nudności tachykardia potliwość

11 AMFETAMINA AMFETAMINA syntetyczny analog efedryny, podwyższa aktywność życiową, usuwa zmęczenie fizyczne i psychiczne, wywołuje euforię OBJAWY UBOCZNE: zmiany ciśnienia krwi, wzmożone pocenie, drgawki, bóle głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, silny niepokój, upośledzenie procesów myślowych, zaburzenie pracy serca, śpiączka. DŁUGOTRWAŁE PRZYJMOWANIE: zmiany osobowości, impotencja, stany omamowo-urojeniowe.

12 KOKAINA I CRACK KOKAINA wyciąg z liści krzewu koki (krasnokrzew pospolity) Objawy: rozszerzone źrenice, wytrzeszcz gałek ocznych, brak odruchu zamykania powiek, pobudzenie motoryczne, poprawa nastroju, słowotok DŁUGOTRWAŁE STOSOWANIE (kokainizm): omamy wzrokowe, słuchowe, węchowe, urojenia prześladowcze, depresja, wzmożona senność lub męcząca bezsenność, zwyrodnienie wątroby i serca ŚMIERĆ następuje w wyniku ogólnego wyniszczenia organizmu lub przedawkowanie

13 OPIOIDY alkaloidy opium obecne w mleczku niedojrzałych makówek (ok. 30 składników) morfina (10-15%), narkotyna (2-8%), kodeina (0.5-4%), papaweryna (0.5-1%), tebaina (około 0.4%) i in. 90% produkcji opium przypada na Afganistan, z tego 70% jest przetwarzane na heroinę (dane ONZ) Afganistan

14 MORFINA wyodrębniona w 1804 roku, nazwa pochodzi od bożka greckiego Morfeusza uprawa maku i produkcja morfiny jest ściśle kontrolowana (USTAWA z dnia 29 lipca 2005 r) jeden z najsilniejszych środków przeciwbólowych, łączy się z receptorami opiatowymi w mózgu i innych częściach ciała DZIAŁANIE: zanik odczuwania wrażeń przykrych, pogodny nastrój; większe dawki wywołują sen morfinowy charakteryzujący się duża wrażliwością na dźwięki UZALEŻNIENIE (morfinizm): zmiana osobowości, zanik uczuć wyższych, zmiany w przewodzie pokarmowych (zmniejszone wydzielanie soków trawiennych), uszkodzenie szpiku, wątroby, ogólne wyniszczenie organizmu Silne uzależnienie psychiczne utrudnia pokonanie objawów głodu narkotykowego

15 HEROINA otrzymywana przez acetylowanie morfiny działanie przeciwbólowe i przeciwkaszlowe silniejsze od morfiny, ale powoduje znacznie szybsze i silniejsze uzależnienie (ograniczone stosowanie w lecznictwie) działanie uboczne zbliżone do efektów morfiny: nudności, wymioty, zaparcia i in.

16 MODELE PRZYJMOWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH używanie eksperymentalne używanie rekreacyjne używanie okolicznościowo-sytuacyjne używanie intensywne używanie kompulsywne

17 CO TO JEST UZALEŻNIENIE? WYRÓŻNIA SIĘ DWA RODZAJE UZALEŻNIEŃ: uzależnienie fizyczne uzależnienie psychiczne

18 CO PREDYSPONUJE DO UZALEŻNIEŃ? zaburzenia osobowości takie, jak niedojrzałość emocjonalna, psychoseksualna oraz nadwrażliwość czynniki społeczne np. aprobata środowiskowa, rozbieżność między wartościami propagowanymi a rzeczywistością czynniki rodzinne, jak niestabilność rodziny, zanikanie więzów między rodzicami a dziećmi

19 CO SPRZYJA SZERZENIU SIĘ UZALEŻNIEŃ? szybkie tempo życia, sytuacje stresowe i przemęczenie psychiczne łatwość zdobywania środka odurzającego stosowanie środka odurzającego przez subpopulacje kulturowe naśladownictwo tendencje do samoleczenia u ludzi cierpiących fizycznie i psychicznie

20 RAPORT EUROBAROMETRU 2011 MŁODZI EUROPEJCZYCY A NARKOTYKI

21 DOSTĘPNOŚĆ SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH

22 DOSTĘP DO KONOPI

23 UŻYWANIE KONOPI

24 DOŚWIADCZENIE Z NOWYMI SUBSTANCJAMI PSYCHOAKTYWNYMI

25 ŹRÓDŁO ZAOPATRYWANIA SIĘ W NOWE SUBSTANCJE

26 ŹRÓDŁA INFORMACJI

27 INTERNET, JAKO ŹRÓDŁO INFORMACJI

28 RYZYKO UŻYWANIA

29 KANAŁY PRZEKAZU INFORMACJI

30 KAMPANIE MEDIALNE

31 SZKOLNE PROGRAMY PROFILAKTYCZNE

32 KAMPANIA MEDIALNA

33 CO WIEMY O NARKOTYKACH? zdaniem 75% badanych prawo powinno zakazywać ich używania i posiadania 52% wie, iż posiadanie "skręta" to przestępstwo, 43% uważa, że to legalne, 73% ocenia, że więzienie za "skręta" to zbyt surowa kara zdaniem aż 40% marihuana jest bardziej szkodliwa niż alkohol

34 CHOROBY ZAKAŹNE ZWIĄZANE Z NARKOTYKAMI

35 HIV/AIDS ostatnie dane dotyczące zakażeń wirusem HIV z powodu iniekcyjnego używania narkotyków w Polsce pokazują tendencję spadkową w 2004 roku było 187 takich przypadków, w , natomiast w roku

36 HIV/AIDS Polska: od roku 1985, czyli momentu wprowadzenia rutynowego systemu nadzoru epidemiologicznego nad HIV/AIDS w Polsce, do końca 2009 roku zarejestrowano przypadki zakażeń HIV 5750 (45%) stanowiły osoby używające narkotyków w iniekcjach, w tym 4309 (75%) mężczyzn oraz 1392 (24%) kobiety (w przypadku 49 zgłoszeń nie została podana płeć osoby)

37 Średni wskaźnik nowo zdiagnozowanych przypadków w 26 państwach członkowskich UE, które były w stanie przekazać dane za 2009 r., osiągnął nowy niski poziom 2,85 przypadku na 1 mln mieszkańców.

38 Polska: w latach wskaźnik częstości występowania zakażeń HIV przekraczał 5% wśród próby osób młodych (<25 lat) przyjmujących narkotyki drogą iniekcji.

39 HIV/AIDS Łotwa: najwyższy współczynnik zachorowalności na AIDS związanej z przyjmowaniem narkotyków drogą iniekcji (20,8 nowych przypadków na 1 mln mieszkańców) Estonia (19,4), Hiszpania (7,3), Portugalia (6,6) i Litwa (6,0) nowego przypadku na 1 mln mieszkańców

40 WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B I C

41 WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B I C

42 WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B częstość występowania przeciwciał wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV) również jest bardzo zróżnicowana z powodu różnic w zasięgu szczepień cztery z 14 krajów dostarczających dane na temat WZW typu B wśród osób przyjmujących narkotyki drogą iniekcji zgłosiło częstość występowania HbsAg przekracza w tych krajach 5% (Bułgaria, Grecja, Litwa, Rumunia) Europa: WZW typu B u osób przyjmujące narkotyki drogą iniekcji stanowi 20% wszystkich zgłoszonych przypadków

43 WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C poziom przeciwciał HCV w krajowych próbach osób przyjmujących narkotyki drogą iniekcji wynosił od ok. 22% do 83%, przy czym 8 z 12 krajów zgłosiło poziom >40% Republika Czeska, Węgry i Słowenia zgłaszają częstość występowania na poziomie <25% duże zróżnicowanie częstości występowania HCV wśród <25 lat używających narkotyków drogą iniekcji oraz osób przyjmujących narkotyki drogą iniekcji krócej niż przez dwa lata duże zróżnicowanie regionalne częstości występowania HCV np. we Włoszech szacunkowe dane regionalne wahają się od 37% do 81%

44

45 GRUŹLICA WŚRÓD OSÓB UŻYWAJĄCYCH NARKOTYKÓW

46 GRUŹLICA 2008: w 26 państwach UE i Norwegii stwierdzono przypadków gruźlicy współczynnik zachorowalności >20 przypadków na mieszkańców występował w Rumunii (114,1), na Litwie (66,8), Łotwie (47,1), w Bułgarii (41,2), Estonii (33,1) i Portugalii (28,7) grupy wysokiego ryzyka: migranci, osoby bezdomne, osoby używające narkotyków i więźniowie Europa duży odsetek przypadków gruźlicy jest zgłaszany wśród leczonych osób używający narkotyków w Grecji (1,7%), na Litwie (3%) i w Portugalii (1 2%) w Austrii, na Słowacji i w Norwegii nie stwierdzono żadnych przypadków gruźlicy wśród osób zgłaszających się do placówek leczenia uzależnienia od narkotyków

47 INNE ZAKAŻENIA zatrucie jadem kiełbasianym, tężec, zgorzel gazowa i wąglik sześć krajów zgłosiło 367 przypadków, współczynnik częstości występowania wynosił od 0,03 do 7,54 przypadku na 1 mln mieszkańców większość przypadków zakażeń (92%) zgłoszono w Irlandii, Zjednoczonym Królestwie i Norwegii

48 PROGRAMY WYMIANY IGIEŁ I STRZYKAWEK

49 ŚREDNI WSPÓŁCZYNNIK UMIERALNOŚCI WSKUTEK PRZEDAWKOWANIA NARKOTYKÓW W UE W 2009 R. SZACOWANY JEST NA 21 ZGONÓW NA 1 MLN MIESZKAŃCÓW W WIEKU OD 15 DO 64 LAT, PRZY CZYM WIĘKSZOŚĆ KRAJÓW ZGŁASZA WSPÓŁCZYNNIKI W PRZEDZIALE 4 59 ZGONÓW NA 1 MLN

50 PRZECIWDZIAŁANIE NARKOMANII EUROPA POLSKA

51 EUROPEJSKIE CENTRUM MONITOROWANIA NARKOTYKÓW I NARKOMANII EMCDDA

52

53

54

55

56 KIERUNKI DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH ZWIĄZANYCH ZE STOSOWANIEM SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH USTAWA Z DNIA 29 LIPCA 2005 R. O PRZECIWDZIAŁANIU NARKOMANII (DZIENNIK USTAW Z 2005 R. NR 179 POZ. 1485)

57

58 USTAWA Z DNIA 29 LIPCA 2005 R. Roz.1. Przepisy ogólne Roz.2. Podmioty realizujące zadania w zakresie przeciwdziałania narkomanii Roz.3. Działalność wychowawcza, edukacyjna, informacyjna i zapobiegawcza Roz.4. Postępowanie z osobami uzależnionymi Roz.5. Prekursory, środki odurzające i substancje psychotropowe (ustawa zawiera wykaz środków odurzających) Roz.6. Uprawa maku i konopi Roz.7. Przepisy karne Roz.8. Zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe

59 USTAWA Z DNIA 29 LIPCA 2005 R. Art Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, udziela innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwia użycie albo nakłania do użycia takiego środka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Jeżeli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela środka odurzającego lub substancji psychotropowej małoletniemu, ułatwia użycie albo nakłania go do użycia takiego środka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

60 DANE O PRAWOMOCNYCH WYROKACH SKAZUJĄCYCH POCHODZĄ ZE STATYSTKI MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI 2009 zarejestrowano lekki spadek liczby osób skazanych z Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z (2008) do najwięcej skazanych odnotowano w 2007 roku (20 801) spośród wszystkich osób skazanych prawomocnie (20 024) na karę pozbawienia wolności skazano w 2009 roku, z tego 85% otrzymało karę w zawieszeniu

61

62

63 PRZESTĘPSTWA ZWIĄZANE Z POSIADANIEM NARKOTYKÓW W 2010R ogółem przestępstw najwięcej w województwie wielkopolskim ( czynów karalnych, 18% wszystkich stwierdzonych) na drugim miejscu uplasowało się województwo śląskie (8628, 12%) na trzecim - województwo mazowieckie (8 348, 12%) najmniej przestępstw, poniżej 2% w skali kraju, zarejestrowano na Podlasiu (1179), w województwie podkarpackim (1392) oraz w województwie opolskim (1711)

64 PRÓBY UREGULOWANIA HANDLU ŚRODKAMI PSYCHOTROPOWYMI Z inicjatywy ONZ w roku 1961 podpisane zostały konwencja o środkach odurzających, konwencja o środkach psychotropowych w 1971 i konwencja o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i psychotropowymi w 1988, którą Rząd Polski ratyfikował w W sprawach handlu narkotykami ONZ powołało w 1998 roku Komisję ds. Narkotyków i Przestępczości. Drug free World we can do it?

65 PROFILAKTYKA odpowiednia edukacja społeczna szeroka informacja o katastrofalnych skutkach nałogu obrazowe przedstawienie w środkach masowego przekazu przykładów całkowitej degeneracji osób uzależnionych ograniczenie dystrybucji środków odurzających

66 METODY I STRATEGIE PROFILAKTYCZNE Strategia edukacji normatywnej Strategia edukacji rówieśniczej Strategia przekazu informacji Strategia kształtowania umiejętności życiowych Strategia alternatyw Strategia rozwijania umiejętności wychowawczych Strategia rozwoju zasobów środowiskowych

67 PROFILAKTYKA SELEKTYWNA

68 REHABILITACJA I LECZNICTWO

69

70 CZY NALEŻY ZALEGALIZOWAĆ UŻYWANIE SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH?

71 RICHARD BRANSON Wojna z narkotykami nie ma sensu, bo kładzie nacisk na sadzanie ludzi do więzień. To błędne koło więzienie wolność recydywa. Czas je przerwać Czy Polska powinna złagodzić ustawę antynarkotykową?

72 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ