Zarządzanie ryzykiem finansowym w biznesie i życiu osobistym

Transkrypt

1 Zarządzanie ryzykiem finansowym w biznesie i życiu osobistym

2

3 Program Nowoczesne Zarządzanie Biznesem Skrypt nr 1 Zarządzanie ryzykiem finansowym w biznesie i życiu osobistym Warszawa, grudzień 2016 r.

4 Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną oraz kopiowanie na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym skutkuje naruszeniem praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Redakcja: Marcin Wąsik Wiszniewski Autorzy: prof. zw. dr hab. Stanisław Kasiewicz dr Tadeusz Białek dr Waldemar Rogowski dr Patrycjusz Rozpiątkowski dr Tadeusz Winkler Drews Agnieszka Gołębiowska Grzegorz Kondek Skrypt poświęcony zagadnieniom zarządzania ryzykiem finansowym w biznesie i życiu osobistym. Tematyką obejmuje zaplecze informacyjne sektora bankowego, znaczenie wymiany informacji gospodarczych dla konsumentów i przedsiębiorców. Zawiera również opis informacji, jakie banki zbierają na temat konsumentów i przedsiębiorców oraz wskazówki jak każdy konsument może sprawdzić informacje na swój temat. Znajdują się w nim informacje o rynku nieruchomości System Analiz i Monitorowania Rynku Obrotu Nieruchomościami oraz rozdział poświęcony przeciwdziałaniu wykorzystaniu cudzej tożsamości do celów przestępczych. Skrypt przygotowany we współpracy z partnerami Programu Nowoczesne Zarządzanie Biznesem: Związek Banków Polskich, Biuro Informacji Kredytowej S.A., Biuro Informacji Gospodarczej InfoMonitor S.A. Wydawca: Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o. ul. Kruczkowskiego 8; Warszawa

5 SPIS TREŚCI I WSTĘP RYZYKO WE WSPÓŁCZESNYM BIZNESIE CZYNNIKI SUKCESU WE WSPÓŁCZESNYM BIZNESIE POJĘCIE I ISTOTA RYZYKA WE WSPÓŁCZESNYM BIZNESIE Cechy ryzyka Ryzyko a niepewność Proces zarządzania ryzykiem Informacja w procesie zarządzania ryzykiem OGRANICZENIE RYZYKA Z WYKORZYSTANIEM INFORMACJI FINANSOWYCH II INFORMACJE W DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ RYNEK WYMIANY INFORMACJI W EUROPIE I NA ŚWIECIE RYNEK WYMIANY INFORMACJI I DANYCH GOSPODARCZYCH W POLSCE SYSTEMY WYMIANY INFORMACJI KREDYTOWYCH W POLSCE Biuro Informacji Kredytowej System BANKOWY REJESTR (System BR) III WYMIANA INFORMACJI GOSPODARCZYCH NA POLSKIM RYNKU ROLA INFORMACJI GOSPODARCZEJ Definicja Informacji Gospodarczej ZASADY DZIAŁANIA BIUR INFORMACJI GOSPODARCZEJ Kto i jakie informacje gospodarcze może przekazywać do BIG InfoMonitor? Sposoby przekazywania danych dłużników do BIG Warunki przekazywania IG wynikających z określonego stosunku prawnego (najczęściej z umowy) Warunki przekazywania IG potwierdzonych tytułem wykonawczym OBSZARY DZIAŁALNOŚCI BIG INFOMONITOR Jakie dane znajdują się w rejestrze dłużników BIG InfoMonitor? Czemu służy pobieranie raportów z systemu BIG InfoMonitor? Rodzaje raportów Raport o konsumencie Raport o przedsiębiorcy Raport o dokumencie Raport o sobie Raport z rejestru zapytań Windykacja wpisywanie dłużnika do BIG Potwierdzanie wiarygodności... 22

6 IV RYNEK WYMIANY INFORMACJI KREDYTOWYCH W POLSCE GENEZA I ROLA BIURA INFORMACJI KREDYTOWEJ S.A DANE KLIENTA W BAZIE BIK OKRESY PRZETWARZANIA PRZEZ BIK DANYCH O ZOBOWIĄZANIACH OCENA PUNKTOWA PRAWO DO WGLĄDU I KOREKTY DANYCH HISTORIA DOBRZE WIDZIANA Ochrona tożsamości MECHANIZM I ZASADY WYMIANY INFORMACJI KREDYTOWEJ BIK JAKO ELEMENT INFRASTRUKTURY SEKTORA FINANSOWEGO RÓŻNICE POMIĘDZY BIK A BIG V INFORMACJE O RYNKU NIERUCHOMOŚCI SYSTEM ANALIZ I MONITOROWANIA RYNKU OBROTU NIERUCHOMOŚCIAMI (AMRON) WPROWADZENIE ZNACZENIE DOSTĘPU DO INFORMACJI DLA ROZWOJU RYNKU NIERUCHOMOŚCI W POLSCE PUBLICZNY ZASÓB INFORMACJI O NIERUCHOMOŚCIACH NIEZNAJOMOŚĆ RYNKU SZKODZI SYSTEM ANALIZ I MONITOROWANIA RYNKU OBROTU NIERUCHOMOŚCIAMI Informacje podstawowe Struktura bazy danych AMRON Charakterystyka Systemu AMRON Usługi dodatkowe świadczone przez Centrum AMRON VI PRZECIWDZIAŁANIE WYKORZYSTANIU CUDZEJ TOŻSAMOŚCI DO CELÓW PRZESTĘPCZYCH SYSTEM DOKUMENTY ZASTRZEŻONE Cele prowadzenia Systemu DOKUMENTY ZASTRZEŻONE Podstawowe rodzaje przestępstw z użyciem cudzej tożsamości Zasady funkcjonowania Systemu DZ Co robić w sytuacji utraty dokumentów SYSTEM ZASTRZEGANIA KART... 50

7 I Wstęp - ryzyko we współczesnym biznesie 1. Czynniki sukcesu we współczesnym biznesie dr Tadeusz Winkler Drews Znakiem czasu jest rozwój nowych technologii komunikacyjnych i informatycznych. Gromadzenie i przetwarzanie danych pozwala uzyskać dostęp do zasobów informacyjnych, które poszerzają zakres możliwych kierunków działania. Informacja jest obecnie uznawana za najdroższy zasób przedsiębiorstwa. Otoczenie przedsiębiorstw stało się złożone, dynamiczne lub wręcz chaotyczne. Wpływają na to zjawiska deregulacji, globalizacji, zacierania się granic branż i postęp technologii. Prowadzenie biznesu odbywa się współcześnie w systemie o coraz mniejszej stabilności istotnych zmiennych. Efektywną odpowiedzią na wyzwania otoczenia jest dobrze określona strategia firmy. Jej opracowanie i wdrożenie jest w gruncie rzeczy dokonaniem przez przedsiębiorstwo znacznej liczby wyborów, które są często podejmowane w warunkach niepełnej informacji, a zatem bywają obarczone dużym ryzykiem. Im szybciej dokonują się zmiany w otoczeniu oraz im bardziej są skomplikowane, tym większe ryzyko błędnej oceny wymogów rynku i holistycznej analizy rzeczywistości: zjawisk, tendencji i szans pojawiających się w otoczeniu w danym momencie. 2. Pojęcie i istota ryzyka we współczesnym biznesie prof. zw. dr hab. Stanisław Kasiewicz dr Waldemar Rogowski Odpowiednio szybkie identyfikowanie oraz ocena szans i zagrożeń rozwojowych przedsiębiorstw jest niezbędnym czynnikiem optymalizacji bieżących i strategicznych decyzji, podejmowanych na różnych szczeblach zarządzania. Działalność gospodarcza to ciągły proces podejmowania decyzji, które mają różny horyzont czasowy (nieraz wieloletni) i dotyczą różnych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Ryzyko jest związane z procesem podejmowania decyzji, których skutki (efekty) wystąpią w przyszłości i są niepewne. Pewność to domena przeszłości, a nie przyszłości. Proces decyzyjny ma więc charakter probabilistyczny, a nie deterministyczny. W stereotypie myślenia i zarządzania ryzyko kojarzy się ze stratami, niebezpieczeństwem, dodatkowymi kosztami. Akcentowanie ryzyka jako szansy przyczyniającej się do zwiększania wartości rynkowej firmy może budzić wątpliwości, a nawet silny sprzeciw. 7

8 Ryzyko jest niewątpliwie wielowymiarową kategorią, która łączy się z oceną przyszłości, identyfikacją rodzaju i skali ryzyka, jego pomiarem oraz podejmowaniem decyzji pod kątem unikania lub ograniczania negatywnych skutków. Współcześnie wykształciły się trzy główne nurty określenia ryzyka w działalności gospodarczej: Pierwszy wskazuje na ryzyko jedynie jako zagrożenie osiągnięcia założonego celu biznesowego. Drugi podkreśla neutralny charakter ryzyka i wskazuje na możliwości zagrożenia lub osiągnięcia dodatkowych korzyści, jakie wiążą się z realizacją celu. Trzeci widzi w ryzyku głównie szanse osiągania licznych korzyści. My zazwyczaj definiujemy ryzyko jako możliwość wystąpienia odchylenia (zarówno o negatywnym, jak i pozytywnym charakterze) od tego, czego się oczekuje w związku z podejmowaną decyzją Cechy ryzyka Główne cechy (atrybuty) ryzyka: 1) występuje zawsze albo prawie zawsze w działalności gospodarczej; 2) powiązane jest ze skłonnością do podejmowania działań w warunkach zmienności (nastawienie do ryzyka: skłonność, awersja, neutralność); 3) można dokonać jego kwantyfikacji; 4) może mieć charakter odchylenia pozytywnego (uzyskałem więcej, niż oczekiwałem) lub negatywnego (uzyskałem mniej, niż oczekiwałem); 5) wymaga zdefiniowania zbioru możliwych potencjalnych pozytywnych i negatywnych skutków wystąpienia zdarzenia (skutek wystąpienia ryzyka); 6) ostatecznie przejawia się zawsze wpływem na wyniki finansowe, jakie dany podmiot gospodarczy osiąga w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą wymiar finansowy ryzyka; 7) zmienia się w czasie rośnie wraz z czasem, im dotyczy dłuższej perspektywy, tym jest większe; 8) wyraża się jako zbiór prawdopodobieństw wystąpienia zdarzenia i możliwych jego skutków: ekspozycja na ryzyko = skutek wystąpienia x prawdopodobieństwo wystąpienia; 9) materializuje się wówczas, kiedy podmiot narażony na ryzyko podejmuje działania i dokonuje weryfikacji możliwości wystąpienia potencjalnych skutków swoich działań w praktyce; 10) realizuje się wyłącznie w postaci jednej z możliwych opcji skutków działania: odchylenia o charakterze pozytywnym lub negatywnym. 8

9 2.2. Ryzyko a niepewność Niepewność Nie można określić prawdopodobieństwa wystąpienia zidentyfikowanych zdarzeń Niepewność ma wymiar jedynie informacyjny, jakościowy Kategoria subiektywna Zjawisko statyczne Porównanie ryzyka i niepewności Różnice Ryzyko Można ustalić prawdopodobieństwo wystąpienia każdej możliwej sytuacji Ryzyko posiada wymiar ilościowy i możliwe jest dokonanie jego pomiaru Kategoria obiektywna Zjawisko dynamiczne Podobieństwa / zależności Obie kategorie powiązane są ściśle ze zdarzeniami w przyszłości W kategoriach ekonomicznych ryzyko i niepewność są powiązane ze stopą zwrotu Ryzyko jest funkcją niepewności Źródło: Opracowanie własne Podstawową różnicą pomiędzy ryzykiem a niepewnością jest kwantyfikowalność ryzyko posiada tę cechę, a niepewność nie Proces zarządzania ryzykiem Proces zarządzania ryzykiem jest kilkuetapowy i obejmuje następujące elementy: 1) Identyfikację ryzyka. 2) Określenie poziomu prawdopodobieństwa zaistnienia zdarzeń. 3) Pomiar ryzyka. 4) Oszacowanie wielkości ekspozycji na ryzyko. 5) Działanie obejmujące ograniczanie ekspozycji na ryzyko, bądź jego zwiększanie. 6) Monitorowanie i raportowanie efektów podjętych działań Informacja w procesie zarządzania ryzykiem Informacja spełnia w procesach decyzyjnych rozmaite funkcje m.in.: FUNKCJE INFORMACJI W PROCESACH ZARZĄDZANIA Funkcje informacji w procesach zarządzania przedsiębiorstwem Weryfikacja poprawności intuicji Wsparcie procesów podejmowania decyzji Wsparcie w wyznaczaniu celów operacyjnych, taktycznych i strategicznych 9

10 Wsparcie w opracowaniu planu budowania przewagi konkurencyjnej i jego realizacji Pomiar wykonania celów i koordynacja strategii Redukcja ryzyka działalności Możliwość wdrożenia koncepcji organizacji uczącej się usprawnienie działań i poprawa wyników Poprawa wyników przedsiębiorstwa w oparciu o działania na zasadzie sprzężenia zwrotnego firma rynek Źródło: Opracowanie własne na podstawie T. Mendel, J. Przeniczka, Badanie i ocena wiarygodności partnera gospodarczego: czyli jak zbadać wiarygodność kredytobiorcy, leasingobiorcy, kontrahenta handlowego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2000, s. 63. Informacje te, aby były przydatne w procesach biznesowych muszą odznaczać się nie tylko rzetelnością (zgodnością z rzeczywistym obrazem sytuacji), aktualnością i pełnością (informacja fragmentaryczna daje często mylny obraz sytuacji), ale też spełniać dodatkowe kryteria. Muszą być: Kompletne zakres i poziom szczegółowości zaspokaja potrzeby informacyjne; Jednoznaczne obiektywnie sformułowane (dzięki temu każdy odbiorca informacji rozumie i interpretuje ją w ten sam sposób); Operatywne dostępne w formie, która umożliwia ich natychmiastowe wykorzystanie, bez konieczności przetwarzania; Ciągłe cecha odnosi się do procesu dostarczenia informacji i oznacza, że powinny być one gromadzone w sposób nieprzerwany i podlegać systematycznej aktualizacji. Z uwagi na rosnący poziom ryzyka działalności w zmiennym otoczeniu, potrzeba opierania procesów decyzyjnych o obiektywne informacje stale rośnie. Aktualna, rzetelna, pełna i właściwie wykorzystana, prowadzi do podejmowania trafnych i efektywnych decyzji gospodarczych. Informacja o takich cechach pozwala monitorować otoczenie, umożliwia dostosowanie się do zmian i budowanie przewagi konkurencyjnej poprzez wykorzystanie informacji o rynku (pójście o krok w przód ) oraz weryfikowanie intuicji decydentów przez poparcie lub zaprzeczenie przypuszczeniom, itd. Informacje wykorzystywane są w bieżącej kontroli procesów i wykonania zadań, w identyfikowaniu niezgodności sytuacji rzeczywistej z planowaną, potencjalnych zagrożeń oraz w planowaniu przyszłej działalności i pozycjonowaniu firmy na rynku. 3. Ograniczenie ryzyka z wykorzystaniem informacji finansowych W Polsce funkcjonuje rozbudowana instytucjonalna infrastruktura informacji finansowej. Obejmuje m.in. BIK, BIG i, wywiadownie gospodarcze. Oferują one szereg produktów i usług, które mogą być wykorzystywane w procesie ograniczania ryzyka działalności. 10

11 II Informacje w działalności gospodarczej 1. Rynek wymiany informacji w Europie i na świecie dr Tadeusz Białek, Patrycjusz Rozpiątkowski Rynek informacji finansowej funkcjonujący we wszystkich krajach UE, z wyjątkiem Luksemburga, to zróżnicowana sieć rejestrów nie tylko o charakterze kredytowym. Wszystkie rejestry kredytowe czy gospodarcze podlegają ściśle regulacjom dotyczącym ochrony danych osobowych, określonym w Dyrektywie 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i ich swobodnego przepływu. Część rejestrów objęta jest przynajmniej częściowo także reżimem tajemnicy bankowej (jak w Polsce). Rynek informacji finansowej w Europie jest zdominowany w części przez korporacje międzynarodowe. Największy rynek informacji kredytowej funkcjonuje w Wielkiej Brytanii i Niemczech. W niektórych państwach członkowskich UE rejestry kredytowe prowadzone są przez banki centralne, np. Narodowy Bank Francji prowadzący jedyny tam rejestr kredytowy lub Narodowy Bank Belgii, obok którego funkcjonuje jednakże również rejestr komercyjny. W pozostałych państwach rejestry kredytowe czy też gospodarcze tworzone są z inicjatywy banków lub innych uczestników sektora finansowego lub prowadzone są przez krajowe związki banków (np. rejestr Sisbon prowadzony przez Słoweńską Asocjację Bankową). W Polsce funkcjonują dwa rejestry kredytowe utworzone przez Związek Banków Polskich i banki, na podstawie przepisów art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. w Dz. U. z 2002, Nr 72 poz. 665 ze zm.): system Biura Informacji Kredytowej S.A. oraz System BANKOWY REJESTR (w ZBP). Z sektorem bankowym współpracuje Biuro Informacji Gospodarczej InfoMonitor S.A. przetwarzające informacje gospodarcze, które umożliwia wymianę informacji kredytowej i gospodarczej pomiędzy bankami a przedsiębiorcami z innych sektorów gospodarki. Ze względu na strukturę własnościową rejestrów kredytowych na świecie rejestry (biura) można podzielić na: publiczne i prywatne. Istnienie jednego rodzaju biura nie wyklucza istnienia drugiego i tak na przykład we Włoszech istnieje zarówno publiczny, jak i prywatny rejestr. W innych krajach, takich jak Francja i Belgia, występują jedynie rejestry publiczne. W końcu w wielu innych (np. Wielka Brytania) są tylko prywatne biura kredytowe. Publiczne biura kredytowe prowadzone są przez banki centralne lub inne władze nadzorcze (gł. nadzór bankowy). Większość prywatnych biur kredytowych są to instytucje 11

12 komercyjne natomiast publiczne biura kredytowe są z reguły organizacjami typu non profit. Strukturę własności prywatnych biur kredytowych można podsumować następująco: biura kredytowe, w których akcjonariuszami przekazującymi informacje są kredytodawcy i inni usługodawcy; biura kredytowe będące własnością wyspecjalizowanych firm, bez żadnego udziału kredytodawców; biura kredytowe utworzone w formie stowarzyszeń. Obowiązek przekazywania danych do publicznych biur kredytowych sprawia, że pokrywają one blisko 100% informacji, która może być przedmiotem wymiany. Oznacza to również, że informacje gromadzone pokrywają wszystkie pożyczki powyżej minimalnej wartości (progu) określonej przez prawo. Prywatne biura kredytowe mają zwykle niższy próg. Gromadzą i przetwarzają bardziej szczegółowe informacje często z różnych prawnie dozwolonych źródeł. Jakkolwiek fakt, iż przekazywanie danych jest dobrowolne sprawia, że pokrycie rynku kredytowego może być znacznie mniejsze. Większość biur kredytowych na świecie, podobnie jak w Polsce Biuro Informacji Kredytowej, funkcjonują w oparciu o zasadę wzajemności, która leży u podstaw systemu wymiany informacji. Zasada oznacza, że członkowie rejestru kredytowego mogą otrzymywać informacje kredytowe jedynie, jeśli sami przekazują do niego dane. Jak wspomniano wyżej, przekazywanie danych do państwowych biur kredytowych przez kredytodawców jest obowiązkowe z mocy prawa, natomiast przekazywanie danych w oparciu o zasadę wzajemności jest kluczowym punktem umów pomiędzy prywatnymi biurami kredytowymi i ich klientami. 2. Rynek wymiany informacji i danych gospodarczych w Polsce 9 kwietnia 2010 r. Sejm uchwalił nową ustawę o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz.U. Nr 81, poz.530), która weszła w życie 14 czerwca 2010 r. (ustawa o BIG). Jej zasadniczym celem jest poprawa funkcjonowania systemu wymiany informacji gospodarczych i usprawnienie warunków funkcjonowania biur informacji gospodarczej (BIG) oraz lepsza ochrona wierzycieli. Biuro Informacji Gospodarczej (BIG) to instytucja, która przyjmuje, przechowuje i udostępnia informacje gospodarcze, tj. dane o niespłaconych zobowiązaniach dłużnika, jak również informacje o wywiązywaniu się ze zobowiązań albo o posłużeniu się podrobionym lub cudzym dokumentem. Obecnie w Polsce funkcjonuje pięć biur, są to: 1. BIG InfoMonitor S.A. współpracujący na stałe z BIK oraz ZBP, 2. Krajowy Rejestr Długów BIG S.A., 12

13 3. Rejestr Dłużników ERIF BIG S.A., 4. Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej S.A., 5. Krajowa Informacja Długów Telekomunikacyjnych Biuro Informacji Gospodarczej S.A. Podstawowym założeniem (celem) funkcjonowania BIG ów jest wzrost transparentności obrotu gospodarczego, likwidacja zatorów płatniczych oraz tzw. miękka windykacja, służąca poprawie dyscypliny płatniczej i wzmocnieniu procesu ściągania wierzytelności. 3. Systemy wymiany informacji kredytowych w Polsce dr Tadeusz Białek W Polsce funkcjonują dwa rejestry kredytowe utworzone przez Związek Banków Polskich i banki, na podstawie przepisów art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe: a) system Biura Informacji Kredytowej SA, b) System BANKOWY REJESTR, prowadzony przez Związek Banków Polskich Biuro Informacji Kredytowej Biuro Informacji Kredytowej S.A. gromadzi, przetwarza, udostępnia informacje na temat klientów banków i SKOK ów oraz innych instytucji upoważnionych do udzielania kredytów System BANKOWY REJESTR (System BR) Ogólnopolski System BR jest narzędziem wykorzystywanym w pierwszej fazie oceny ryzyka związanego z potencjalnym klientem banku od 1992 r. System w istotny sposób ogranicza liczbę osób oraz czas potrzebny na wykonanie wstępnej oceny klienta w aspekcie spełniania podstawowych kryteriów stosowanych w banku. Dane są dostępne online i aktualizowane co najmniej raz dziennie. 13

14 14

15 III Wymiana informacji gospodarczych na polskim rynku 1. Rola Informacji Gospodarczej 1.1. Definicja Informacji Gospodarczej Informacja gospodarcza (IG) to szczegółowe dane na temat zobowiązania pieniężnego podmiotu gospodarczego bądź osoby fizycznej, stanu postępowań dotyczących jego egzekwowania oraz ewentualnego kwestionowania przez dłużnika istnienia zobowiązania. Informacja gospodarcza dotyczy: dłużnika, wierzyciela, zobowiązania, posłużenia się podrobionym lub cudzym dokumentem. Dłużnik jest to osoba zobligowana do spełnienia świadczenia na rzecz innej osoby (wierzyciela) na mocy łączącego obie strony stosunku zobowiązaniowego. Wierzyciel osoba uprawniona do żądania spełnienia świadczenia od innej osoby (dłużnika) na mocy stosunku zobowiązaniowego, który łączy obie strony czyli np. umowa lub obowiązek naprawienia szkody wynikający z czynu niedozwolonego. W kodeksie cywilnym nie ma ściśle określonej definicji pojęcia wierzyciela. Kodeks cywilny definiuje jedynie stosunek zobowiązaniowy. IG dotycząca dłużnika i wierzyciela składa się z następujących danych: dla osób fizycznych IG dotycząca dłużnika i wierzyciela składa się z następujących danych: dla osób fizycznych jest to nazwisko, obywatelstwo, PESEL, rodzaj, seria i numer dokumentu tożsamości oraz adres; dla przedsiębiorców: pełna nazwa jego działalności gospodarczej, NIP, REGON, siedziba i adres jego firmy oraz przedmiot działalności. IG o zobowiązaniu to informacje o: tytule prawnym, walucie, kwocie zobowiązania, kwocie zaległości, dacie powstania zaległości, statusie kwestionowania zobowiązania oraz o dacie wysłania wezwania do zapłaty. Na IG można dokonywać różnych operacji, m.in. dodawać aktualizować, usuwać, zamrażać, odmrażać ujawniać, zastrzegać. Wszystkie możliwości szczegółowo określa 15

16 Ustawa z 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (ustawa o BIG). Nawet roszczenie przedawnione może istnieć w rejestrze dłużników BIG, dokąd nie zostanie spłacone, gdyż dług wciąż istnieje. 2. Zasady działania biur informacji gospodarczej Ustawa o BIG określa zasady i tryb postępowania z informacjami gospodarczymi dotyczącymi wiarygodności płatniczej przedsiębiorców i konsumentów. Jednym z BIG ów jest InfoMonitor Biuro Informacji Gospodarczej S.A Kto i jakie informacje gospodarcze może przekazywać do BIG InfoMonitor? BIG i stanowią platformę wymiany informacji gospodarczej (IG). Uczestnikami tego systemu są wszystkie podmioty rynku, które wprowadzają lub pobierają informacje gospodarcze. Dodatkowo BIG InfoMonitor wymienia informacje pomiędzy sektorem bankowym i przedsiębiorcami wszystkich branż. Źródło: opracowanie własne BIG InfoMonitor S.A. 16

17 Dane z BIG ów mogą pobierać wszystkie podmioty gospodarcze (należy wspomnieć, że osoby fizyczne mają dostęp jedynie do informacji o przedsiębiorcach, bądź do danych na swój temat). Jeżeli chodzi o wprowadzanie danych do systemu, to katalog podmiotów uprawnionych jest szerszy. Uprawnienia mają praktycznie wszyscy, w tym konsumenci. Wyjątkiem są wierzytelności publiczno prawne, tj. mandaty czy podatki. IG do BIG może przekazywać szeroki krąg wierzycieli, w tym konsumenci oraz wierzyciele wtórni (tj. firmy windykacyjne, faktoringowe, fundusze sekurytyzacyjne czy też inne podmioty, które nabyły wierzytelności): dostawcy energii elektrycznej, gazu, wody i innych przedsiębiorstw użyteczności publicznej, operatorzy telefonii stacjonarnej i komórkowej, operatorzy telewizji satelitarnej i naziemnej, firmy windykacyjne, faktoringowe, leasingowe, zarządcy nieruchomości, wynajmujący powierzchnie biurowe, magazynowe, gminy, urzędy miasta i podległe im zakłady komunalne, sądy, firmy ubezpieczeniowe, hurtownie oraz inni przedsiębiorcy, firmy pożyczkowe Sposoby przekazywania danych dłużników do BIG Istnieją dwa sposoby przekazywania danych dłużników do BIG. Pierwszy dotyczy przekazywania wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego, zaś drugi zaległości z tytułem wykonawczym. Każde z tych rozwiązań jest przeznaczone dla określonej grupy podmiotów i wymaga spełnienia określonych przez Ustawę o BIG warunków Warunki przekazywania IG wynikających z określonego stosunku prawnego (najczęściej z umowy) do przekazywania IG są uprawnione podmioty funkcjonujące na rynku (z wyjątkiem konsumentów), zobowiązanie powstało w związku z określonym stosunkiem prawnym, łączna kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika, będącego konsumentem, wobec wierzyciela wynosi co najmniej 200 zł, zaś dłużnika nie będącego konsumentem co najmniej 500 zł, od terminu płatności upłynęło co najmniej 60 dni, 17

18 upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez wierzyciela (listem poleconym albo do rąk własnych) wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do BIG Warunki przekazywania IG potwierdzonych tytułem wykonawczym do przekazywania IG są uprawnione wszystkie podmioty funkcjonujące na rynku, w tym konsumenci, wierzytelność została potwierdzona tytułem wykonawczym (czyli prawomocnym wyrokiem sądu lub ugodą zawartą przed sądem, które zostały opatrzone klauzulą wykonalności), kwota i okres zaległości są bez znaczenia, upłynęło co najmniej 14 dni od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi do rąk własnych wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do BIG. Tytuł wykonawczy to np.: wyrok sądowy opatrzony klauzulą wykonalności ugoda zawarta przed sądem, opatrzona klauzulą wykonalności 3. Obszary działalności BIG InfoMonitor Działalność BIG służy prewencji i odzyskiwaniu należności. Należy w tym miejscu wyjaśnić pojęcia: System BIG system informatyczny służący do przyjmowania, przechowywania, przetwarzania oraz ujawniania informacji gospodarczych. Rejestr dłużników baza negatywnych i pozytywnych informacji gospodarczych o konsumentach i przedsiębiorcach, stworzona na podstawie informacji przekazanych przez podmioty uprawnione, posiadające podpisaną umowę z BIG Jakie dane znajdują się w rejestrze dłużników BIG InfoMonitor? BIG przechowuje i udostępnia informacje o zadłużeniu osób fizycznych i przedsiębiorców. Już dług w wysokości 200 zł, niespłacany przez 60 dni wystarczy, aby konsument znalazł się w Rejestrze Dłużników BIG. Dane o zadłużeniu firm muszą opiewać na kwotę minimum 500 zł. Wierzyciel może przekazać informację o swoim dłużniku, gdy zobowiązanie wynika z zawartej między nimi umowy lub innego istniejącego między nimi stosunku prawnego (np. sądowy tytuł wykonawczy). W przypadku konsumentów przekazujących IG do BIG, zawsze musi to być tytuł wykonawczy. 18

19 Czemu służy pobieranie raportów z systemu BIG InfoMonitor? Z Rejestru Dłużników BIG regularnie korzystają instytucje w celu oceny wiarygodności płatniczej firmy lub konsumenta średnio co 2 sekundy pobierany jest raport o zadłużeniu. Pobierają je banki, firmy pożyczkowe, leasingowe, operatorzy telefonii komórkowej, dostawcy telewizji kablowej i Internetu oraz inni przedsiębiorcy. Osoba fizyczna lub firma, której dane o niespłaconym zobowiązaniu znajdują się w BIG, jest uważana za niewypłacalną lub niewiarygodną. Może nie otrzymać kredytu czy pożyczki lub otrzyma je na mniej korzystnych warunkach (np. wymóg dodatkowych zabezpieczeń), może też napotkać trudności w zakupach na raty, uzyskaniu abonamentu telefonicznego, podłączeniu telewizji kablowej i Internetu. Tylko spłata należności powoduje, że dane dłużnika są usuwane z Rejestru. Źródło: opracowanie własne BIG InfoMonitor S.A. 19

20 3.2. Rodzaje raportów IG zgromadzone w BIG InfoMonitor przekazywane są klientom w formie raportów. W sumie w ofercie można znaleźć kilka rodzajów tego typu dokumentów: Raport o konsumencie, Raport o przedsiębiorcy, Raport o dokumencie, Raport o sobie, Raport z rejestru zapytań Raport o konsumencie Zawiera informacje dotyczące osoby fizycznej (konsumenta). Aby pobrać dokument konieczna jest zgoda osoby będącej przedmiotem zapytania. Upoważnienie jest ważne 30 dni od dnia udzielenia. Raport informuje o liczbie zobowiązań oraz o kwotach, na jakie opiewają. Dodatkowo dokument może zawierać pozytywne informacje o zobowiązaniach spłacanych w terminie. Pobierając raport, można uzyskać informację, czy PESEL i dokument tożsamości ze składanego zapytania dotyczą osoby, która się nimi posługuje oraz poznać dane osoby/firmy przekazującej do BIG informacje gospodarcze o konsumencie. Raport o Konsumencie z BIG InfoMonitor może zawierać informacje z trzech baz: BIG InfoMonitor, Biura Informacji Kredytowej (BIK) oraz Systemu BANKOWY REJESTR ZBP (System BR). Konsument musi określić, czy zgadza się na przeszukanie wszystkich baz, czy tylko Rejestru Dłużników w BIG InfoMonitor. Daty wydania upoważnień na przeszukanie poszczególnych rejestrów są wyszczególnione w raporcie Raport o przedsiębiorcy Raport o przedsiębiorcy zawiera informacje dotyczące jednoosobowej działalności gospodarczej bądź firmy. Można go pobrać bez zgody podmiotu, o który pytamy. Upoważnienie (w formie pisemnej) jest wymagane, gdy chcemy uzyskać dodatkowe informacje z BIK lub Systemu BR. Zgoda jest ważna przez cały czas obowiązywania umowy. Podobnie jak w przypadku Raportu o Konsumencie, Raport o Przedsiębiorcy może zawierać informacje negatywne i pozytywne. Wyszczególnione są w nim dane podmiotów przekazujących informacje do BIG. 20

21 Raport o dokumencie Raport o dokumencie zawiera informacje o posłużeniu się cudzym lub podrobionym dokumentem, przekazane do rejestru przez klientów BIG InfoMonitor (nie mylić z Systemem DOKUMENTY ZASTRZEŻONE ZBP). Informacje w raporcie pochodzą tylko z bazy BIG Raport o sobie Raport o sobie zawiera informacje, czy podmiot występujący do BIG o taki raport widnieje w Rejestrze Dłużników BIG InfoMonitor. Zgodnie z ustawą o BIG, raz na pół roku można go pobrać za darmo, bez potrzeby podpisywania umowy. Raport o sobie może zawierać zarówno informacje negatywne, jak i pozytywne. Dodatkowo znajdują się w nim dane podmiotu wprowadzającego informacje do Rejestru Dłużników BIG Raport z rejestru zapytań Raport z rejestru zapytań zawiera informacje, kto w przeciągu ostatnich 12 miesięcy pytał o dany podmiot i jakie informacje na jego temat otrzymał. Można go pobrać w ten sam sposób jak Raport o Sobie. Uzyskanie informacji raz na pół roku jest bezpłatne. Dodatkowo Raport z Rejestru Zapytań może zawierać informacje z Systemu BR oraz BIK Windykacja wpisywanie dłużnika do BIG Działalność BIG ów skupia się na dwóch głównych obszarach. Pierwszy to dostarczanie informacji służących do analizy ryzyka biznesowego. Drugi to "miękka" windykacja czyli wpisywanie dłużnika do Rejestru, którego głównym celem jest odzyskanie zaległych płatności. BIG InfoMonitor dysponuje odpowiednimi narzędziami, które pomagają wierzycielom w egzekwowaniu zaległych należności. Są nimi: naklejki informujące o współpracy z BIG InfoMonitor, pieczątka do wykorzystywania na własnych dokumentach finansowych z informacją o możliwości umieszczenia dłużnika w Rejestrze (ostrzeżenie, mówiące o konsekwencji zalegania z płatnością jeszcze zanim dojdzie do zaległości), formularz wezwania do zapłaty z ostrzeżeniem o wpisie do BIG InfoMonitor, umieszczenie inf. gosp. o niespłacanych zobowiązaniach dłużnika w BIG, powiadomienie o umieszczeniu informacji gosp. w BIG wysyłane do dłużnika. 21

22 Stosowana przez BIG miękka windykacja jest skutecznym, szybkim i mało stresującym sposobem odzyskiwania zaległych płatności. Według danych BIG InfoMonitor dokonanie wpisu do Rejestru w pierwszych trzech miesiącach powoduje zwrot 20% zaległości: w 40% przypadków samo wysłanie wezwania do zapłaty z informacją o zamiarze umieszczenia danych dłużnika w BIG i o konsekwencjach tego działania skutkuje zwrotem należności, kolejne 35% dłużników zwraca zaległości po umieszczeniu ich danych w Rejestrze Dłużników BIG InfoMonitor Potwierdzanie wiarygodności Trzecim obszarem funkcjonowania BIG InfoMonitor jest potwierdzanie wiarygodności finansowej przedsiębiorców. Możliwe jest zarówno potwierdzanie własnej wiarygodności finansowej jak również sprawdzanie wiarygodności innych firm jako aktualnych bądź przyszłych kontrahentów. Narzędziem, które to umożliwia jest Certyfikat Firmy Wiarygodnej Finansowo aktualizowany on line. Potwierdza, że dana firma nie posiada zaległych zobowiązań finansowych. 22

23 23

24 24

25 25

26 IV Rynek wymiany informacji kredytowych w Polsce 1. Geneza i rola Biura Informacji Kredytowej S.A. Biuro Informacji Kredytowej S.A. (BIK S.A.) powołane zostało przez banki i Związek Banków Polskich w celu ułatwienia i obniżenia kosztów procesu wymiany informacji o kredytobiorcach. Biuro wspomaga podejmowanie decyzji kredytowych przez banki, instytucje kredytowe, firmy pożyczkowe oraz instytucje finansowe będące podmiotami zależnymi od banków, tworząc i rozwijając efektywne narzędzia oceny zdolności kredytowej i wiarygodności płatniczej klientów wskazanych instytucji. Przechowując i przetwarzając głównie pozytywne dane obrazujące historię kredytową wszystkich klientów banków, BIK umożliwia łatwiejsze i szybsze uzyskanie kredytu. Dane w systemie BIK podlegają szczególnej ochronie z tytułu tajemnicy bankowej. BAZA BIK TO BAZA POZYTYWNA. Blisko 90% danych to informacje pozytywne, które świadczą o rzetelnie spłacanych zobowiązaniach i pozwalają klientom budować pozytywną historią kredytową. Źródło: opracowanie własne BIK S.A. 26

27 Dzięki BIK kredytobiorcy: mogą legitymować się dobrą historią kredytową potwierdzającą ich wiarygodność, dzięki potwierdzonej wiarygodności finansowej otrzymują lepszą ofertę kredytową, oszczędzają czas dzięki zautomatyzowaniu i uproszczeniu procedury kredytowej, są chronieni przed nadmiernym zadłużeniem, mogą chronić swoją tożsamość i uniknąć wyłudzenia kredytu na swoje dane. Dzięki BIK kredytodawcy: mogą precyzyjnie szacować ryzyko i udzielać kredytów w sposób odpowiedzialny, chronią swoich klientów przed nadmiernym zadłużeniem, dopasowują ofertę do możliwości swoich klientów, uzyskują lepszą jakość portfela kredytowego, chronią oszczędności klientów depozytowych. BIK nie jest czarną listą. Większość zgromadzonych informacji to dane pozytywne, pokazujące, że Jan Kowalski miał lub ma zobowiązanie i je rzetelnie spłacał lub spłaca. Błędem jest w związku z tym myślenie, że do BIK przekazywane są tylko informacje negatywne. Z danych przekazywanych do BIK powstaje finansowy obraz klienta. Każdy klient ma więc wpływ na to, jak będzie wyglądała jego historia kredytowa. Jeśli kredyt spłaca terminowo, w bazie BIK znajdują się dane pozytywne. Jeśli jest spłacany z opóźnieniem, w bazie BIK znajdują się również dane negatywne. 27

28 28

29 2. Dane klienta w bazie BIK Biuro Informacji Kredytowej S.A., w ramach prowadzonej działalności gromadzi, przetwarza i udostępnia informacje na temat klientów banków, SKOK ów oraz innych instytucji finansowych. W Biurze gromadzone są informacje dotyczące kredytów gotówkowych, ratalnych, hipotecznych, odnawialnych, pożyczek oraz zobowiązań na karcie kredytowej. Gromadzone są również informacje o kredytach poręczonych. Dane klienta trafiają do BIK z chwilą złożenia przez niego wniosku o produkt o charakterze kredytowym. Bank nie musi pozyskiwać zgody na przeszukanie baz BIK, wystarczy jedynie klienta o tym poinformować. Instytucje współpracujące z BIK co najmniej raz na miesiąc przekazują zaktualizowane dane dotyczące najważniejszych parametrów zobowiązania, przede wszystkim: kwotę do spłaty, wysokości limitu w przypadku kart kredytowych, typu kredytu, raty kredytu, statusu opóźnienia, liczby dni opóźnienia, statusu windykacji. Dane dotyczą zarówno klientów indywidualnych jak i przedsiębiorców i gromadzone są w dwóch zbiorach: System Informacji BIK Klient Indywidualny, System Informacji BIK Przedsiębiorca. Dzięki danym zawartym w tych Systemach kredytodawcy mogą oceniać wiarygodność swoich klientów. System Informacji BIK Klient Indywidualny to największa baza BIK zawierająca informacje na temat klientów indywidualnych i ich zobowiązań (np. kredyty konsumpcyjne, mieszkaniowe, odnawialne). Jest cennym źródłem wiedzy na temat kredytobiorców, co stwarza możliwość oferowania bardziej atrakcyjnych produktów kredytowych na preferencyjnych warunkach dla wiarygodnych klientów. System Informacyjny BIK Przedsiębiorca to drugi co do wielkości zbiór informacyjny BIK. Dzięki danym zawartym w tym systemie podmioty współpracujące z BIK mają dostęp do informacji o przeszłych i aktualnych zobowiązaniach kredytowych zaciąganych przez: osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, rolników, spółki osobowe, spółki kapitałowe, 29

30 inne jednostki organizacyjne. Należy podkreślić, że BIK jest tylko i wyłącznie administratorem danych o klientach, które uzyskuje od banków i SKOK ów i innych instytucji finansowych. Rola BIK ogranicza się wyłącznie do przekazywania zgromadzonych informacji w uzgodnionym formacie. Decyzję kredytową zawsze podejmuje bank lub SKOK bądź inna instytucja w której wnioskujemy. BIK przekazuje wyłącznie informacje na temat osoby, o którą instytucja składa zapytanie i jej historię kredytową. Informacje te są następnie wykorzystywane przez te instytucje w procesie podejmowania decyzji kredytowej. Ocena taka dokonywana jest w oparciu o obowiązujące w banku, SKOK u lub instytucji finansowej wewnętrzne zasady i politykę w zakresie przyznawania kredytów i pożyczek. W prowadzonej bazie danych BIK nie może: usuwać danych, wprowadzać zmian w informacjach dotyczących klienta. Powyższe nie jest możliwe nawet na wniosek klienta w udokumentowanych przez niego przypadkach. Jeśli w ocenie banku lub SKOK u zaistnieje podstawa prawna lub faktyczna do usunięcia danych może to nastąpić tylko na pisemny wniosek tego banku lub SKOK u jako dysponenta danych i pierwotnego administratora. Za poprawność i wiarygodność informacji dostarczonych do baz danych BIK odpowiedzialność ponoszą instytucje, które te dane przekazują. BIK odpowiada wyłącznie za zgodność informacji przekazywanych do użytkowników z danymi źródłowymi uzyskanymi od banków, SKOK ów i innych instytucji finansowych. 3. Okresy przetwarzania przez BIK danych o zobowiązaniach Podstawą przetwarzania danych przez BIK są Prawo bankowe oraz Ustawa o ochronie danych osobowych, która rozróżnia zasadniczo dwa tryby przechowywania uzależnione od terminowości spłat. Tak więc możemy mówić o okresach przechowywania danych pozytywnych i negatywnych. Dane pozytywne są przetwarzane: od chwili ich przekazania do BIK, aż do wygaśnięcia zobowiązania, jeśli klient wyraził zgodę na przetwarzanie jego danych po wygaśnięciu zobowiązania, są przechowywane przez okres wskazany przez klienta. Dane negatywne mogą być przetwarzane i udostępniane bez zgody klienta w celu oceny zdolności kredytowej przez okres nie dłuższy niż 5 lat po wygaśnięciu zobowiązania, jeżeli zostały przekazane do BIK i spełniają łącznie następujące warunki: klient dopuścił się zwłoki w spłacie powyżej 60 dni 30

31 oraz upłynęło co najmniej 30 dni od poinformowania klienta przez bank, SKOK lub inną instytucję finansową o zamiarze przetwarzania dotyczących klienta informacji stanowiących tajemnicę bankową bez jego zgody. Dla celów związanych ze stosowaniem przez banki metod statystycznych dane dotyczące zobowiązań klientów mogą być przetwarzane w BIK przez okres 12 lat od wygaśnięcia zobowiązania. W takim przypadku nie są podawane dane osobowe klienta, a jedynie dane statystyczne. Przetwarzanie danych dla tego celu nie wymaga zgody klientów. Do systemu BIK przekazywane są przez banki dwa rodzaje zgody udzielonej przez klienta na przetwarzanie danych po wygaśnięciu zobowiązania: zgoda indywidualna oraz zgoda ogólna. W obu przypadkach: konieczne jest świadome wyrażenie zgody przez klienta, istnieje możliwość odwołania zgody w każdym czasie. Każda osoba, która chce być postrzegana, jako wiarygodny uczestnik rynku finansowego powinna wyrazić zgodę na przetwarzanie informacji o spłaconych zobowiązaniach. Dzięki temu pozytywna historia spłat jej zobowiązań będzie dostępna dla innych instytucji sektora finansowego, nie tylko w trakcie, ale również po spłaceniu zobowiązań. Kredytobiorcy, którzy posiadają pozytywną historię kredytową, są dla banków klientami godnymi zaufania. Pozytywna historia kredytowa może przełożyć się na: skrócenie lub uproszczenie procedur, korzystniejsze warunki finansowe, tj.: o niższe oprocentowanie kredytu, o obniżenie opłat i prowizji. Brak lub niepełna wiedza o historii kredytowej klientów ogranicza bankom zastosowanie premii za posiadanie pozytywnej historii kredytowej. Wyrażając zgodę na przetwarzanie danych po wygaśnięciu zobowiązania, każdy tworzy wspólnie z BIK swój pozytywny portret finansowy, tak wysoko ceniony przez wiele instytucji. Zgody można udzielić w banku, który udzielał kredytu oraz w Centrum Obsługi Klienta BIK. 31

32 4. Ocena punktowa Ocena punktowa jest wykorzystywana zarówno w procesie podejmowania decyzji kredytowych, jak i w późniejszym monitorowaniu wiarygodności kredytowej klienta. Z punktu widzenia banków i SKOK ów główna zaleta oceny punktowej to możliwość oszacowania ryzyka związanego z udzieleniem kredytu danej osobie. Ponieważ scoring znajduje coraz szersze zastosowanie w bankowości, dotyczy on praktycznie wszystkich klientów posiadających lub ubiegających się o kredyty. Scoring jest metodą punktowej oceny ryzyka kredytowego. Polega ona na określeniu wiarygodności kredytowej klienta na podstawie porównania jego profilu z profilem klientów, którzy już otrzymali kredyty. Im bardziej profil danego klienta jest podobny do profilu klientów terminowo spłacających swoje kredyty w przeszłości, tym wyższą ocenę punktową otrzyma ten klient. Wyższa ocena punktowa oznacza większe prawdopodobieństwo, że dany klient będzie terminowo spłacał swoje kredyty. Źródło: opracowanie własne BIK S.A. 32

33 5. Prawo do wglądu i korekty danych Na całym świecie bardzo popularną formą sprawdzania, jakie informacje znajdują się o nas samych w biurach kredytowych są tak zwane raporty o sobie. Raporty te spełniają zarówno rolę informacyjną jak również służą uwiarygodnieniu się przed innymi osobami/instytucjami. Powszechnym zjawiskiem w wielu krajach na świecie jest sytuacja, w której klienci, wynajmując mieszkanie, kupując samochód czy kupując towar na raty legitymują się takim raportem, przez co otrzymują korzystniejsze warunki płatności i pokazują tym samym, że są rzetelni i wiarygodni. Wszystkie dane zgromadzone w BIK są dostępne dla osób, których dotyczą. Biuro Informacji Kredytowej umożliwia nieograniczony dostęp do danych, udostępniając różnego rodzaju Raporty i Alerty. Każdy może zwrócić się do BIK o udostępnienie informacji ustawowej, raz na 6 miesięcy. Historia kredytowa to najlepsza rekomendacja, aby uwiarygodniać się przed instytucjami finansowymi i potencjalnymi partnerami biznesowymi. 6. Historia dobrze widziana Historia kredytowa to finansowy portret, do którego dostęp mają banki i inne instytucje upoważnione do udzielania kredytów. To, w jaki sposób banki postrzegają nas jako kredytobiorców, decyduje o tym, czy i w jaki sposób udzielą kredytu w przyszłości. Dlatego warto dbać o swoją historię kredytową i na bieżąco ją monitorować. 33

34 Źródło: opracowanie własne BIK S.A. Jak sprawdzić swoją historię kredytową? Najszybciej można zrobić to za pośrednictwem portalu internetowego wybierając produkt, który najlepiej odpowiada zapotrzebowaniu danej osoby. Warto skorzystać z Raportu BIK jeśli: przygotowujemy się do wzięcia kredytu, chcemy poznać swoją ocenę punktową, chcemy sprawdzić, czy kredyt, który poręczaliśmy jest spłacany terminowo, otrzymaliśmy odmowną decyzję kredytową i chcemy sprawdzić, czy historia kredytowa była tego powodem, spłaciliśmy kredyt i chcemy sprawdzić czy bank zaktualizował dane w BIK, chcemy upewnić się czy nikt nie wyłudził kredytu, bądź nie dokonał zakupów na nasze nazwisko, Informacja o Raportach BIK dostępna jest w serwisie na indywidualni 6.1. Ochrona tożsamości Dobra historia kredytowa to podstawa dobrej opinii w bankach i innych instytucjach finansowych. Niestety zdarza się, że czyjeś zaniedbanie lub oszustwo może ją popsuć. Każdego roku odnotowuje się tysiące prób wyłudzeń kredytów na setki milionów złotych. Jest to realne zagrożenie, które dotknąć może każdego z nas. Aby uniknąć takiej sytuacji, warto skorzystać z Alertów BIK. Dzięki nim można kontrolować na bieżąco swoje bezpieczeństwo i aktualność historii kredytowej. 34

35 Alert otrzymujemy w formie SMS a oraz e maila zawsze, gdy do BIK wpłynie zapytanie o nas w związku ze złożonym wnioskiem kredytowym. Jeśli nie staramy się o żaden kredyt, nie kupujemy niczego na raty ani nie poręczamy kredytu, pojawienie się Alertu może oznaczać, że ktoś zgłosił się do banku i próbuje wyłudzić kredyt na nasze dane, albo kupić coś na raty. To bardzo istotne szczególnie w sytuacji, kiedy utracimy dokument tożsamości lub podejrzewamy, że ktoś mógł wejść w posiadanie naszych danych osobowych. W sytuacji utraty dokumentu tożsamości możliwe jest jego zastrzeżenie 1 m.in. za pośrednictwem serwisu Dzięki swobodnemu dostępowi do danych zgromadzonych w BIK, każdy ma możliwość: sprawdzania własnej historii kredytowej w dogodnym dla siebie czasie, kontroli poprawności danych, jakie banki przekazują do BIK, poznania oceny punktowej, liczonej w ten sam sposób jak dla banków, obserwacji zmian wysokości oceny punktowej, kontroli spłaty poręczonych przez siebie kredytów, ochrony przed wyłudzeniem kredytu, otrzymywania informacji o opóźnieniach w spłacie. 7. Mechanizm i zasady wymiany informacji kredytowej BIK jako element infrastruktury sektora finansowego Mechanizm działania systemu wymiany informacji kredytowej jest niezwykle prosty: uczestnicy systemu przekazują cyklicznie do BIK informacje na temat klientów i ich rachunków kredytowych (gotówkowych, ratalnych, mieszkaniowych, kartowych). Jednocześnie, dzięki zasadzie wzajemności mogą ze zgromadzonych danych korzystać. BIK dostarcza bankom, SKOK om i innym instytucjom finansowym produkty, które mogą być wykorzystywane w wielu obszarach działalności bankowej, w szczególności przy: podejmowaniu decyzji kredytowych, monitorowaniu zadłużenia klientów, ograniczaniu ryzyka wyłudzeń kredytów. 1 Zastrzeżenie polega na przekazaniu danych o utraconym dokumencie do Systemu DOKUMENTY ZASTRZEŻONE Związku Banków Polskich (patrz rozdział VI). 35

36 Pamiętać należy, że BIK nie podejmuje decyzji kredytowych. Przekazuje zgromadzone w swojej bazie informacje, które są analizowane przez kredytodawcę zgodnie z jego własną polityką kredytową. Działalność BIK prowadzona jest w oparciu o zasady: Źródło: opracowanie własne BIK S.A. Dzięki sprawnej wymianie informacji uległa skróceniu i uproszczeniu procedura kredytowa, zminimalizowano obowiązki po stronie klienta, związane z koniecznością dostarczania dużej liczby dokumentów. Istotną korzyścią z funkcjonowania systemu jest ochrona klientów przed nadmiernym zadłużeniem. W procesie kredytowym, poza sprawdzeniem danych klienta w BIK, weryfikowane są również inne źródła informacji: System BANKOWY REJESTR prowadzony przez Związek Banków Polskich, Biura Informacji Gospodarczej (BIG) celem sprawdzenia czy klient nie posiada długów wobec innych podmiotów oraz czy płaci regularnie rachunki, np.: za telefon, światło czy gaz. 36

37 37

38 8. Różnice pomiędzy BIK a BIG BIK, czyli Biuro Informacji Kredytowej oraz BIG Biuro Informacji Gospodarczej często są mylone ze względu na podobnie brzmiącą nazwę. Choć podstawową działalnością obu biur jest gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie informacji o zobowiązaniach finansowych, są to odrębne instytucje, działające na podstawie różnych przepisów. Liczba instytucji na rynku Podstawa prawna Kto przekazuje informacje? Kto korzysta z informacji zgromadzonych w biurze? Jakiego rodzaju zobowiązania notowane są w bazie? Podstawowe różnice w funkcjonowaniu BIK Istnieje tylko jedno Biuro Informacji Kredytowej Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe banki Spółdzielcze kasy oszczędnościowo kredytowe (SKOK i) Inne instytucje finansowe banki SKOK i Inne instytucje finansowe Wszelkie zobowiązania kredytowe lub pożyczkowe, w tym karty i debety zarówno spłacane regularnie (ok. 90% danych w bazie), jak również przeterminowane (ok. 10%) BIG W Polsce działa 5 Biur Informacji Gospodarczej, ale tylko BIG InfoMonitor współpracuje z BIK Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych Informacje przekazują m.in.: zakłady ubezpieczeń, banki i SKOK i, świadczący usługi leasingu, factoringu lub forfaitingu, operatorzy telekomunikacyjni, świadczący usługi dostawy energii elektrycznej, instytucje pośrednictwa kredytowego, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, domy maklerskie, operatorzy telewizji kablowej i satelitarnej, sądy, jednostki samorządu terytorialnego oraz spółki miejskie i gminne, mali i średni przedsiębiorcy wszystkich branż, os. fizyczne Przedsiębiorstwa, instytucje i konsumenci, którzy zawarli z BIG umowę (także banki) Zobowiązania przeterminowane od terminu minęło przynajmniej 60 dni, min. kwota wymagalnego zobowiązania dla konsumentów to 200 zł, dla przedsiębiorców 500 zł (w przypadku tytułu wykonawczego termin i kwota nie mają znaczenia) i w obu przypadkach upłynął co najmniej miesiąc od wysłania wezwania do zapłaty, zgodnie z art. 14, ust. 1, pkt. 3 Ustawy z 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Dodatkowo dane pozytywne o terminowo regulowanych zobowiązaniach. Źródło: opracowanie własne BIK S.A. 38

39 39

40 V Informacje o rynku nieruchomości System Analiz i Monitorowania Rynku Obrotu Nieruchomościami (AMRON) Agnieszka Gołębiowska 1. Wprowadzenie znaczenie dostępu do informacji dla rozwoju rynku nieruchomości w Polsce Rynek nieruchomości należy w naszym kraju do jednego z najbardziej dynamicznie rozwijających się sektorów gospodarki narodowej. Udział budownictwa w PKB od kilku lat systematycznie wzrasta i przekroczył poziom 7%. Udział rynku nieruchomości nakładów na budynki i budowle od kilku lat stanowi ponad 50% nakładów inwestycyjnych na środki trwałe i wykazuje stałą tendencję wzrostową. Każdego roku na rynku nieruchomości przeprowadzonych jest ponad 600 tys. transakcji skutkujących przepływem strumienia pieniądza na poziomie przekraczającym 100 mld zł. Coraz większego znaczenia dla bezpieczeństwa obrotu na rynku nieruchomości nabiera dostęp do wiarygodnej, pełnej i aktualnej informacji o nieruchomościach. Dostęp do wiarygodnej informacji o wartości nieruchomości nabrał dużo poważniejszego znaczenia po ostatnim globalnym kryzysie finansowym zapoczątkowanym amerykańskim kryzysem subprime na rynku nieruchomości mieszkaniowych. 2. Publiczny zasób informacji o nieruchomościach Historia tworzenia systemu gromadzenia informacji o nieruchomościach w Polsce zaczyna się w pierwszej połowie XIX w., kiedy to powstały pierwsze katastry gruntowe (później również budynkowe), czyli zbiory dokumentów dotyczących nieruchomości, w tym map oraz rejestrów gruntowych zawierających informacje o użytkownikach/ /właścicielach 2. Już wówczas zdawano sobie sprawę z wagi przejrzystej i wiarygodnej informacji o nieruchomościach, między innymi dla celów fiskalnych czy ustalania granic. 2 Por. Wolski Jacek, Zakład Geoekologii i Klimatologii, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Kataster podatku gruntowego na ziemiach polskich rys historyczny oraz geodezyjne i kartograficzne zasady sporządzania 40

41 Po 1955 r. kataster zastąpiony został ogólnopaństwową ewidencją gruntów i budynków, służącą za ( ) podstawę planowania gospodarczego, wymiaru podatków i świadczeń, skupu i obowiązkowych dostaw ( 1 ust. 2 Dekretu o ewidencji gruntów i budynków 3 ). Idea rejestru usprawniającego rynkowy obrót nieruchomościami ustąpiła miejsca zasadom gospodarki planowej. Nowoczesny system zapewniający dostęp do aktualnej i wiarygodnej informacji wszystkim podmiotom działającym na rynku był jednym z obszarów prac i przygotowań związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w UE przyjęty przez Radę Ministrów 12 czerwca 2001 r. wśród priorytetów wymienia zintegrowany system katastralny (priorytet ). Zwracano uwagę na ( ) znaczącą rolę obrotu nieruchomościami w rozwoju gospodarki rynkowej. Sprawność w gospodarowaniu majątkiem, w tym w wykorzystywaniu nieruchomości, jest uwarunkowana możliwością szybkiego dostępu do informacji. Znaczenie zasobów tego typu informacji będzie stale wzrastało, stąd konieczność zbudowania infrastruktury informacyjnej o nieruchomościach, będącej podstawowym elementem systemu katastralnego. 5 Docelowym stanem miało być stworzenie bazy danych będącej źródłem rzetelnej i aktualnej informacji o wartości i właścicielach gruntów, budynków i lokali oraz powiązania bazy z księgami wieczystymi i ewidencją podatkową jako komponentami zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach (ZSIN). Zakładano wprowadzenie jednolitego w skali kraju systemu informatycznego zapewniającego łączność między rejestrami wchodzącymi w skład systemu katastralnego oraz tego systemu z innymi rejestrami i ewidencjami publicznymi w 2005 r. 22 lutego 2013 r. w Dzienniku Ustaw RP opublikowano Rozporządzenie Rady Ministrów z 17 stycznia 2013 r. w sprawie zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach 6. Rozporządzenie stanowi akt wykonawczy do ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne i określa sposób, tryb oraz standardy techniczne tworzenia i prowadzenia zintegrowanego systemu informacji. Jego zadaniem będzie poprawa wiarygodności rejestrów publicznych poprzez usprawnienie procesów pozyskiwania, wymiany, aktualizacji i udostępniania informacji. W ramach ZSIN współpracować będą: ewidencja gruntów i budynków, KW, PESEL, REGON, TERYT, państwowy rejestr granic i powierzchni Dekret z 2 lutego 1955 r. o ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. z 1955r., Nr 30, poz. 163) Lista dokumentów przyjętych w ramach Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej dostępne są pod adresem: RestrictToCategory= Źródło: Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej, priorytet 30.8, ukie.polskawue.gov.pl/hlp/files.nsf/0/ B DD8AA50FC 1256E7B0048C09A/$file/nppc2001_30.pdf Tekst rozporządzenia dostępny jest pod adresem: 41

42 jednostek podziałów terytorialnych kraju, krajowy system ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności. Akt wszedł w życie 9 marca 2013 r. Do stworzenia ZSIN niezbędne jest ujednolicenie danych zawartych w powiatowych bazach Ewidencji Gruntów i Budynków (EGiB) oraz ich harmonizacja z innymi rejestrami, dlatego obecnie prowadzone są prace nad nowelizacją Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Do dziś system nie powstał. Obecnie informacje o nieruchomościach zapewnia dostęp do publicznych zbiorów prowadzonych w ramach: Ewidencji Gruntów i Budynków (EGiB) prowadzonej w starostwach powiatowych (przez powiatowe ośrodki dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej) lub urzędach miast na prawach powiatu, w wydziałach geodezji/gospodarki nieruchomościami/ /katastru lub podobnych na podstawie ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne 7 oraz Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 29 marca 2001 r. 8 w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Ewidencja prowadzona jest zazwyczaj w kilku/kilkunastu rejestrach, w tym czterech rejestrach składających się na operat ewidencyjny (rejestr gruntów, rejestr budynków, rejestr lokali oraz rejestr cen i wartości nieruchomości). Rejestru cen i wartości nieruchomości (RCiWN) prowadzonego przez starostę w ramach operatu ewidencyjnego na postawie art. 74 Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Starosta prowadzi rejestr cen nieruchomości określonych w aktach notarialnych oraz wartości nieruchomości określonych przez rzeczoznawców majątkowych w operatach szacunkowych, których wyciągi przekazywane są do ewidencji gruntów i budynków. Rejestracji podlegają ceny oraz wartości, a także m.in. adres, numery działek ewidencyjnych wchodzących w skład nieruchomości, rodzaj nieruchomości, pole powierzchni nieruchomości gruntowej, data zawarcia aktu notarialnego lub określenia wartości oraz inne dostępne dane o nieruchomościach i ich częściach składowych. Centralnej Bazy Danych Ksiąg Wieczystych (EKW), czyli elektronicznego systemu dostępu do ksiąg wieczystych prowadzonych na mocy Ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece 9. Księgi wieczyste prowadzone są w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości i są jawne, co oznacza, że każdy ma prawo przeglądać zawartość ksiąg. Co więcej, rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych 7 Dz.U. z 2010 r., nr 193, poz. 1287, z późn. zm. 8 Dz.U. z 2001 r., nr 38, poz. 454, z późn. zm. 9 Dz.U. z 1982 r., nr 19, poz. 147, z późn.zm. 42

43 gwarantuje, iż w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe. 3. Nieznajomość rynku szkodzi Możliwość szybkiego dostępu do informacji i umiejętność korzystania z informacji jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania i rozwoju ekonomicznego regionu oraz zachowania przewagi konkurencyjnej, sprawności i efektywności w gospodarowaniu majątkiem gminnym czy powiatowym. Znajomość lokalnego rynku to podstawa zaufania do władz regionu zarówno ze strony mieszkańców, jak i potencjalnych inwestorów. Prace nad wprowadzeniem ogólnopolskich rozwiązań na miarę pierwotnych założeń na szczeblu rządowym trwają i nic nie zapowiada ich szybkiej finalizacji. A tymczasem chaos informacyjny niesie ze sobą wiele niebezpieczeństw, jak chybione decyzje, utracone szanse inwestycyjne czy spadek zaufania mieszkańców. Na obecnym stanie informacji publicznej o rynku nieruchomości tracimy wszyscy. Trudności w dostępie do wiarygodnej informacji sprzyjają nadużyciom i przestępstwom. Udzielenie informacji zależy od dobrej woli urzędnika oraz od stanu zasobów rejestrów publicznych, w tym również zakresu cech i atrybutów nieruchomości oraz danych o transakcji będącej przedmiotem zapytania. Z przeprowadzonych próbnych zapytań złożonych w kilkudziesięciu powiatowych rejestrach cen i wartości nieruchomości wynika, iż proces obsługi obywatela trwa z reguły kilka tygodni. 4. System Analiz i Monitorowania Rynku Obrotu Nieruchomościami 4.1. Informacje podstawowe System Analiz i Monitorowania Rynku Obrotu Nieruchomościami (AMRON) to ogólnopolska, wystandaryzowana baza danych o cenach i wartościach nieruchomości wyposażona w narzędzia statystyczne i analityczne pozwalające na przeprowadzanie szczegółowych analiz rynku nieruchomości, zarówno w skali ogólnopolskiej, jak również lokalnej. Obecnie w systemie uczestniczy 31 banków komercyjnych i ponad 50% działających banków spółdzielczych (stan na 23 listopada 2015 r.). Od roku 2010 System AMRON dostępny jest dla wszystkich uczestników rynku obrotu nieruchomościami. Administrowaniem i rozwojem Systemu AMRON zajmuje się Centrum AMRON, jednostka organizacyjna Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o. spółki będącej w 100% własnością ZBP powołaną do obsługi bankowych systemów wymiany informacji gospodarczych i finansowych. 43

44 Centrum AMRON pełni rolę specjalistycznego ośrodka analityczno badawczego oferującego dostęp do informacji oraz szeroko rozumiane analizy wszystkim uczestnikom rynku nieruchomości. Oferta Centrum AMRON to cykliczne, standardowe raporty o rynku nieruchomości i publikacje analityczne, a także specjalistyczne raporty opracowywane na indywidualne zamówienie, dotyczące określonego segmentu rynku, lokalizacji i przedziału czasowego. Centrum AMRON świadczy usługi analityczno badawcze m.in. na rzecz firm deweloperskich i doradczych, jednostek administracji państwowej i samorządowej oraz dla Policji, a także pośredniczy w realizacji wycen wartości nieruchomości przez ponad 200 rzeczoznawców (stan na 23 listopada 2015 r.). Centrum AMRON współpracuje z towarzystwami ubezpieczeniowymi, Agencją Nieruchomości Rolnych, rzeczoznawcami majątkowymi i pośrednikami w obrocie nieruchomościami, a także z deweloperami, firmami doradczymi i jednostkami administracji samorządowej. Z bazy korzysta również Narodowy Bank Polski, Prokuratura Generalna oraz Urząd Komisji Nadzoru Finansowego Struktura bazy danych AMRON W bazie AMRON gromadzone są informacje dotyczące charakterystyki nieruchomości, ich lokalizacji oraz informacje dotyczące cen transakcyjnych pochodzących z aktów notarialnych, wartości z wycen, ofert i innych wiarygodnych źródeł. Liczba danych w zasobach bazy AMRON przekroczyła poziom 2,45 mln rekordów. 10 Podstawowym elementem bazy jest nieruchomość, do której dopisywane są kolejne zdarzenia dotyczące nieruchomości i generujące informację o jej cenie lub wartości. Opis każdej nieruchomości i transakcji odbywa się poprzez wprowadzenie informacji kwalifikowanych jako dane obligatoryjne (bez których System nie zaakceptuje nowego rekordu) i pozostałe dane opisowe. Wystandaryzowany, szczegółowy opis każdej nieruchomości i wbudowane słowniki umożliwiają precyzyjne filtrowanie zasobów bazy danych i przeprowadzanie analiz specyficznych, dokładnie sparametryzowanych segmentów rynku nieruchomości, wyodrębnionych zarówno ze względu na lokalizację, typ nieruchomości, rok budowy czy też inne, bardziej szczegółowe atrybuty bądź czynniki zewnętrzne o charakterze lokalnym. Baza AMRON to dane o wszystkich 23 typach nieruchomości, m.in.: nieruchomości gruntowe (grunt leśny, grunt pod zabudowę, grunt rolny), nieruchomości mieszkalne (budynek mieszkalny jednorodzinny/rezydencja, budynek mieszkalny wielorodzinny/kamienica), nieruchomości lokalowe (lokal mieszkalny, lokal użytkowy), 10 Stan na dzień 31 marca 2016 r. 44

45 nieruchomości komercyjne (biurowe/handlowe/usługowe), obiekty użyteczności publicznej (szpitale/zoz, szkoły/przedszkola, obiekty sportowo rekreacyjne), nieruchomości rolnicze i zaplecza rolniczego, nieruchomości komunalne (stacje uzdatniania wody, wysypiska śmieci, oczyszczalnie ścieków), nieruchomości przemysłowe (magazyny/centra logistyczne, stacje paliw, obiekty zaplecza motoryzacji). Opis każdej nieruchomości i transakcji odbywa się poprzez wprowadzenie przez użytkownika informacji kwalifikowanych jako dane obligatoryjne (czyli takie, bez których System nie zaakceptuje nowego rekordu) i pozostałe dane opisowe. Pełen zakres danych opisujący nieruchomość i transakcję obejmuje ponad 30 cech i jest zróżnicowany ze względu na typ nieruchomości. Wystandaryzowany, szczegółowy opis każdej nieruchomości i wbudowane słowniki umożliwiają precyzyjne filtrowanie zasobów bazy danych i przeprowadzanie analiz specyficznych, dokładnie sparametryzowanych segmentów rynku nieruchomości, wyodrębnionych zarówno ze względu na lokalizację, typ nieruchomości, rok budowy czy też inne, bardziej szczegółowe atrybuty bądź czynniki zewnętrzne o charakterze lokalnym. Każda informacja wprowadzona do bazy ma zdefiniowane źródło pochodzenia, a administrator Systemu jest w stanie zidentyfikować użytkownika i ma prawo dla weryfikacji danych zażądać dokumentu źródłowego, będącego podstawą wpisu. W bazie zdefiniowano szereg źródeł informacji o wartości nieruchomości: przedwstępna umowa sprzedaży (rynek pierwotny/rynek wtórny), umowa sprzedaży (rynek pierwotny/rynek wtórny), wycena zabezpieczenia bankowego wartość nieruchomości określona przez bank na potrzeby zabezpieczenia wierzytelności, operat szacunkowy informacja o wartości nieruchomości określonej w operacie szacunkowym sporządzonym przez rzeczoznawcę majątkowego, darowizna, oferta, wartość ubezpieczeniowa, raport do spółki, przetarg, sprzedaż przez komornika, sprzedaż przez syndyka, inne (niezdefiniowane powyżej). 45

46 Link do EKW to nowa funkcjonalność Systemu AMRON umożliwiająca przejście do przeglądarki EKW na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Nieruchomości zarejestrowane w bazie AMRON mogą być flagowane i opisywane jako nieruchomości podejrzane (czyli takie, których stan faktyczny nie jest zgodny ze stanem opisanym w dokumentach, będące przedmiotem podejrzanych transakcji lub takich, których dokumenty budzą podejrzenia). Wpis na czarną listę dokonywany jest przez administratora Centrum AMRON na wniosek użytkowników Charakterystyka Systemu AMRON Zasady funkcjonowania Systemu (w tym w szczególności zasada wzajemności oraz odpowiedzialność każdego z uczestników za jakość i kompletność wprowadzanych danych) pozostały niezmienne od początku funkcjonowania Systemu. Jednak sam System jest nieustannie rozwijany i dostosowywany do zmieniającej się rzeczywistości rynkowej i regulacyjnej. Obecnie System zapewnia dostęp do szesnastu typów standardowych raportów w tym raportu umożliwiającego aktualizację wartości nieruchomości przyjętej jako zabezpieczenie kilka lat wcześniej, funkcjonalność mapy cyfrowej, bazę wewnętrzną stworzoną na potrzeby monitorowania portfela zabezpieczeń hipotecznych wyposażoną w raporty zabezpieczeń hipotecznych, rozwiązania ułatwiające zasilanie bazy danych w tym szczegółowe, wystandaryzowane słowniki. System AMRON stanowi istotne źródło informacji na temat stanu rynku nieruchomości w Polsce. Umożliwia rejestrację, przechowywanie i przetwarzanie danych o nieruchomościach, w tym w szczególności: gromadzenie i udostępnianie wybranych danych dotyczących nieruchomości, przeglądanie danych w postaci tabelarycznych raportów, wykresy z informacjami na temat kształtowania się jednostkowych cen na rynku, udostępnianie analiz prezentujących statystyki oraz aktualne trendy zmian wartości nieruchomości, budowanie modeli służących prognozowaniu wartości, możliwość aktualizowania, uzupełniania i weryfikowania danych, wiarygodną weryfikację wartości nieruchomości możliwość monitorowania różnego rodzaju ryzyka związanego z kredytowaniem, uwzględniając przy tym współczynniki ryzyka pozyskiwania szacowanej wartości rynkowej. Każdy podmiot uczestniczący w AMRON ma możliwość tworzenia w Systemie baz danych własnych zbioru informacji dotyczących nieruchomości będących zabezpieczeniem udzielonych kredytów hipotecznych bądź będących przedmiotem finansowania. Identyfikacja danych własnych oraz wprowadzonych przez innych uczestników umożliwia porównywanie informacji o wartościach, precyzyjne analizowanie własnego portfela zabezpieczeń w podziale na indywidualnie określone segmenty, według indywidualnie dobranych kryteriów i w porównaniu z analogicznymi podbazami danych obcych. 46

47 Dzięki wystandaryzowaniu cech opisujących nieruchomości oraz zdefiniowaniu źródeł informacji, możliwy jest precyzyjny dobór nieruchomości i transakcji, które mają być przedmiotem analizy oraz podstawą do wygenerowania jednego ze standardowych raportów. System umożliwia przeglądanie danych o prezentowanych w postaci tabelarycznej oraz wykonywanie analiz statystycznych na zdefiniowanej próbie danych: Raporty tabelaryczne w zależności od typu raportu (podstawowy lub rozszerzony) zawierają informacje o nieruchomościach i transakcjach, z podziałem na typy nieruchomości i lokalizacje. Raporty statystyczne analiza średnich cen w funkcji czasu lub lokalizacji, analizy ilościowe i przekrojowe raporty prezentujące stan rynku, uwzględniające dane mikro i makroekonomiczne. Raporty analityczne m.in. raport trendu zmian cen jednostkowych nieruchomości oraz predykcja wartości aktualizacja wartości nieruchomości. Funkcjonalność mapy GIS wyszukiwanie nieruchomości poprzez zaznaczenie interesującego obszaru oraz wizualizację danych własnych uczestnika zgromadzonych w Systemie na mapie. Funkcjonalność map cyfrowych wykorzystana została również w raportach statystycznych dostępnych w Systemie. System jest aplikacją internetową. Każdy użytkownik korzystający z przeglądarki internetowej może mieć dostęp do aplikacji, przy minimalnych wymaganiach technicznych stacji roboczej. Kompetencje użytkownika określane są indywidualnie poprzez zdefiniowanie uprawnień biznesowych i przypisanych grup uprawnień. Mogą one być dodatkowo ograniczone przez definiowanie dostępu do poszczególnych typów nieruchomości, źródeł informacji oraz zakresu terytorialnego Usługi dodatkowe świadczone przez Centrum AMRON Centrum AMRON prowadzi szeroko rozumianą działalność analityczno badawczą. Wyniki badań są publikowane w raportach dostępnych na stronie internetowej Kwartalny Ogólnopolski raport o kredytach mieszkaniowych i cenach transakcyjnych nieruchomości (powszechnie znany jako Raport AMRON SARFIN) ugruntował już swoją pozycję lektury obowiązkowej dla wszystkich uczestników rynku nieruchomości. Ogólnopolski charakter tych raportów sprawia, że dają one poglądowy obraz zjawisk zachodzących na rynku mieszkaniowym w skali całego kraju. Informacje na temat kształtowania się średnich cen nieruchomości na lokalnych rynkach prezentowane są w cyklu publikacji analitycznych. W ofercie Centrum AMRON znajdują się raporty dotyczące cen lokali mieszkalnych, działek budowlanych oraz gruntów rolnych dla 120 lokalizacji. Analizę poszczególnych rynków otwierają raporty prezentujące dane historyczne od 2006 r. Raporty bieżące zawierają informacje o średnich transakcyjnych cenach lokali mieszkalnych w ostatnich czterech kwartałach na największych rynkach 47

48 mieszkaniowych, w miastach wojewódzkich oraz powiatowych, a także o lokalnych rynkach działek budowlanych i gruntów rolnych aktualizowanych w cyklu kwartalnym. Centrum AMRON przygotowuje również raporty specjalistyczne na indywidualne zamówienie, w tym m.in.: analiza lokalizacji pozwalająca ocenić potencjał wybranej działki i określić właściwy segment rynku planowanej inwestycji, raport cen transakcyjnych mieszkań w wybranej lokalizacji, pomocny zwłaszcza w fazie weryfikacji założeń inwestycyjnych, fazie planowania inwestycji, a także jako narzędzie do monitorowania sytuacji rynkowej, kwartalny raport cen mieszkań dla wybranego miasta doskonałe narzędzie monitorowania sytuacji rynkowej, raport o rynku kredytów hipotecznych w wybranym mieście, raport o gruntach pod zabudowę jedno i wielorodzinną w wybranych lokalizacjach. AMRON kompleksowo obsługuje proces wyceny nieruchomości, od zlecenia poprzez kontrolę jakości operatu szacunkowego, weryfikację wartości i certyfikowanie operatu w oparciu o określone rygory merytoryczne. Wyceniamy wszystkie typy nieruchomości. Operaty zlecane za pośrednictwem Centrum AMRON wykonywane są przez osoby posiadające uprawnienia zawodowe rzeczoznawcy majątkowego w rozumieniu ustawy o gospodarce nieruchomościami współpracujemy z siecią ponad 200 rzeczoznawców na terenie całego kraju. Operaty wykonywane są zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz Powszechnymi Krajowymi Zasadami Wyceny. VI Przeciwdziałanie wykorzystaniu cudzej tożsamości do celów przestępczych Grzegorz Kondek 1. System DOKUMENTY ZASTRZEŻONE System powstał w 1997 r., a jego administratorem jest Związek Banków Polskich. Pozwala zidentyfikować ponad 2,6 miliona zastrzeżonych dokumentów (grudzień 2015 r.), wśród których znajdują się przede wszystkim zagubione lub skradzione dowody osobiste (też tymczasowe), paszporty polskie i zagraniczne oraz prawa jazdy Cele prowadzenia Systemu DOKUMENTY ZASTRZEŻONE eliminowanie z obrotu zagubionych, skradzionych i sfałszowanych dokumentów, aby ograniczyć wykorzystywanie cudzej tożsamości w celu dokonana oszustwa, 48

49 wzmacnianie bezpieczeństwa i rzetelności w obrocie gosp. i poprawa zaufania, ograniczanie ryzyka oraz obniżka kosztów działalności i cen usług, ograniczanie szarej strefy, wyższy wzrost gospodarczy, przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu Podstawowe rodzaje przestępstw z użyciem cudzej tożsamości założenie konta bankowego na cudze nazwisko albo wyłudzenie kredytu oraz innych towarów i usług realizowanych z odroczonym terminem płatności, wynajem mieszkań lub pokoi hotelowych aby unikać opłat ukraść wyposażenie, wynajem mieszkań i dalszy seryjny podnajem (jedno mieszkanie, w krótkim czasie wynajmuje się wielu różnym chętnym, jednocześnie pobierając od nich kaucję), ukrywanie majątku oraz obracanie pieniędzmi przy użyciu cudzej tożsamości, kradzież wartościowych przedmiotów z wypożyczalni (np. samochody), fikcyjna działalność gosp. (oszustwa podatkowe oraz wobec przedsiębiorców). Codziennie kilkadziesiąt przypadków podobnego działania jest blokowanych. To pokazuje skalę problemu. Łączna wartość zablokowanych prób wyłudzeń kredytów w okresie od 2008 do 2015 r. wyniosła ponad 3,3 miliarda zł (zablokowano ponad 61,2 tys. prób) Zasady funkcjonowania Systemu DZ System DZ w istotny sposób ogranicza możliwość realizacji transakcji oszukańczej: sprawdzenie i potwierdzenie czy dokumenty, którymi legitymuje się Kontrahent, nie zostały zgłoszone przez ich pierwotnych właścicieli, jako zagubione czy skradzione, rozbudowany tryb przyjmowania zastrzeżeń (ponad 20 tysięcy placówek bankowych; zastrzeżenie dokonane w jednym oddziale jest błyskawicznie przekazywane do wszystkich uczestników Systemu), dostęp do informacji o najnowszych zastrzeżeniach (częsta aktualizacja danych co kilkanaście minut), łatwy i szybki dostęp do danych (np. poprzez stronę www). Sprawdzenia dokumentów może dokonać każdy przedsiębiorca, który podpisał umowę na uczestnictwo w Systemie. W odpowiedzi na zapytanie otrzymuje się informację, czy dane o dokumencie tożsamości figurują lub nie figurują w Centralnej Bazie Danych Systemu DZ (czyli czy dokument został zastrzeżony czy nie). Najprostszym i najbardziej uniwersalnym sposobem pracy z Systemami jest wykorzystanie przeglądarki internetowej. Istnieje także możliwość dostępu do danych poprzez interfejs XML, co umożliwia zaszycie systemu ochrony bezpośrednio do systemu informatycznego używanego przez przedsiębiorcę/bank. 49

50 1.4. Co robić w sytuacji utraty dokumentów Natychmiast, gdy zorientujemy się, że nasze dokumenty zostały skradzione albo zagubione należy: 1. Powiadomić bank: najlepiej oddział, w którym prowadzony jest rachunek. Trzeba to zrobić zarówno w przypadku zwykłego zgubienia, jak i utraty dokumentu w wyniku kradzieży. Powiadomienie polega na złożeniu wniosku o zastrzeżenie dokumentu, aby bank wpisał zastrzeżenie do Centralnej Bazy Danych Systemu DZ. Jeżeli ktoś nie jest klientem żadnego banku również może zastrzec dokumenty lista banków przyjmujących zastrzeżenia od wszystkich osób jest dostępna na stronie internetowej 2. Powiadomić Policję, jeśli dokument został utracony w wyniku kradzieży. 3. Zawiadomić najbliższy organ gminy lub placówkę konsularną i wyrobić nowy dokument. Informacje dotyczące konieczności zawiadomienia organu gminy znajdują się na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Wystarczy zastrzec dokument w jednym banku. Dane są automatycznie przekazywane do Centralnej Bazy Danych Systemu DZ. Następnie informacje o zastrzeżonych dokumentach są w trybie online udostępniane wszystkim uczestnikom Systemu. 2. System Zastrzegania Kart System Zastrzegania Kart (SZK) to rozwiązanie pozwalające na szybkie zastrzeżenie karty płatniczej nawet jeśli nie znamy numeru telefonu do swojego banku. Kluczowym elementem systemu jest zautomatyzowana infolinia IVR, wykorzystująca technologię rozpoznawania mowy portal głosowy: (+48) Portal przekierowuje posiadacza karty do właściwej infolinii wydawcy w celu zastrzeżenia. Numer działa każdego dnia, 24h/dobę. SZK działa od 1 stycznia 2014 r., a jego operatorem jest Związek Banków Polskich. Usługa jest bezpłatna, a jedyny ponoszony przez użytkownika koszt to koszt połączenia telekomunikacyjnego zgodnie z tabelą opłat swojego operatora. System nie zada żadnego innego pytania niż o nazwę banku, w którym użytkownik posiada kartę płatniczą. Nie zapyta o imię, nazwisko, PESEL ani inne dane. Źródło: Związek Banków Polskich 50

51

52 52