Wykłady dr Adam Salomon

Transkrypt

1 Wykłady dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny Akademia Morska w Gdyni

2 Ekonomika Transportu TEMATYKA WYKŁADÓW 1.Transport jako przedmiot badań ekonomicznych 2.Ekonomiczne i pozaekonomiczne determinanty działalności transportowej 3.Transport jako dział gospodarki narodowej 4.Popyt na usługi transportowe 5.Podaż usług transportowych 6.Przedsiębiorstwa transportowe 7.Rynek usług transportowych 8.Konkurencja w transporcie 9.Koszty w transporcie 10.Ceny usług transportowych Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 2

3 ET - LITERATURA A. Koźlak, Ekonomika transportu. Teoria i praktyka gospodarcza, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2008; L. Prochowski, A. Żuchowski, Technika transportu ładunków, WKiŁ, Warszawa Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 3

4 Ekonomika Transportu ZASADY ZALICZENIA Ćwiczenia: brak Wykłady: - obecność nieobowiązkowa; - egzamin pisemny (test podczas sesji egz.). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 4

5 Wykład 01 Transport jako przedmiot badań ekonomicznych dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny Akademia Morska w Gdyni

6 Podstawowe pojęcia związane z transportem (1/2) Transport - proces technologiczny wszelkiego przenoszenia na odległość, czyli przemieszczania osób, przedmiotów i energii (Tarski) znaczenie czynnościowe (synonimy przewożenie, przemieszczanie); Transport technicznie, organizacyjnie i ekonomicznie wydzielone z innych czynności, celowe przemieszczanie wszelkich ładunków i osób (Madeyski) znaczenie podmiotowe; TRANSPORT działalność człowieka, której celem jest przemieszczanie w przestrzeni osób i ładunków przy użyciu odpowiednich środków transportu. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 6

7 Podstawowe pojęcia związane z transportem (2/2) Komunikacja: porozumiewanie się ludzi między sobą (wszelkie formy łączności: list, Internet, telefon, SMS, MMS, przekaz ustny); połączenia, których cechą jest trwałość (powiązania drogami komunikacyjnymi, przewozy osób i ładunków, które cechuje regularność i powszechna dostępność); Łączność: forma komunikacji, ale obejmuje tylko przepływ informacji, przesyłanie i przekazywanie pieniędzy, przesyłanie paczek. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 7

8 Klasyfikacja transportu - pionowa kryterium podziału: środowisko, w którym odbywa się ruch środka transportu (rodzaj drogi transportowej) i technika poruszania się po niej (tzn. środek transportu), charakter techniczno-eksploatacyjny. Transport lądowy wodny powietrzny morski żegluga śródląd owa lotniczy samochodowy kolejowy rurociągowy kosmiczny Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 8

9 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 9

10 Klasyfikacja transportu pozioma (obejmuje podział transportu na rodzaje w zależności od przyjętego kryterium) 1. przedmiot przewozu: transport osób i ładunków; 2. względy organizacyjno-funkcjonalne: transport regularny i nieregularny; 3. organizacja przewozów (ciągłość procesu transportowego): transport bezpośredni i pośredni (łamany, multimodalny, intermodalny, kombinowany); 4. zasięg geograficzny: transport krajowy (wewnątrzzakładowy, międzyosiedlowy, podmiejski, wewnątrzregionalny, międzywojewódzki, międzyregionalny) i międzynarodowy (kontynentalny, międzykontynentalny); 5. odległość przewozu: transport bliskiego, średniego i dalekiego zasięgu; Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 10

11 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 11

12 Klasyfikacja transportu pozioma cd. dostępność dla użytkownika: transport publiczny, branżowy, własny; forma własności: transport państwowy, komunalny, spółdzielczy, prywatny. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 12

13 Miejsce ekonomiki transportu w naukach ekonomicznych Ekonomika transportu jedna z wielu dyscyplin działowych ekonomii (ogólna teoria ekonomii jest jej podstawą teoretyczną); Ekonomika transportu nauka interdyscyplinarna (mikroekonomia, makroekonomia, ekonomika przedsiębiorstw, ekonomika rozwoju, gospodarka przestrzenna, teoria dobrobytu); W ramach ekonomiki transportu wykształciły się ekonomiki gałęziowe (badają zjawiska gospodarcze w poszczególnych gałęziach transportu i w przedsiębiorstwach transportowych - ekonomika transportu samochodowego, kolejowego, lotniczego, morskiego itp.). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 13

14 Miejsce ekonomiki transportu w naukach ekonomicznych cd. (model dwustronnych wzajemnych powiązań) Ekonomia Ekonomika transportu Ekonomiki gałęziowe Ekonomia formułuje prawa dla ekonomiki transportu, a ta dostarcza ekonomii praktycznych szczegółów. Ekonomika transportu przekazuje ogólne prawa ekonomiczne, uwzględniając specyfikę transportu, do ekonomik gałęziowych, skąd otrzymuje się szczegóły praktyczne, na podstawie których można ustalić pewne prawidłowości występujące w całej branży. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 14

15 Prawa ekonomiczne w transporcie 5 PRAW TRANSPORTOWYCH WG EMILA SAXA Prawo intensywności transportu (1/5) Prawo intensywności transportu tempo rozwoju transportu powinno być zgodne z intensywnością rozwoju wszystkich działów gospodarki; Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 15

16 Prawa ekonomiczne w transporcie 5 PRAW TRANSPORTOWYCH WG EMILA SAXA Prawo integracji transportu (2/5) Prawo integracji transportu rozdrobniony popyt na usługi transportowe zostaje zintegrowany w określonej, rozsądnie ograniczonej liczbie inwestycji transportowych (chodzi o racjonalizację nakładów inwestycyjnych w transporcie i lepsze wykorzystanie inwestycji już funkcjonujących); Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 16

17 Prawa ekonomiczne w transporcie 5 PRAW TRANSPORTOWYCH WG EMILA SAXA Prawo kierunkowości transportu (3/5) Prawo kierunkowości transportu transport dokonywany jest po drodze o najniższych kosztach transportu, czyli po drodze najkorzystniejszej ekonomicznie, a nie po drodze najkrótszej geometrycznie; Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 17

18 Prawa ekonomiczne w transporcie 5 PRAW TRANSPORTOWYCH WG EMILA SAXA Prawo kosztów transportu (4/5) Prawo kosztów transportu korzystne jest rozszerzenie rozmiarów przewozu, aż do pełnego wykorzystania zdolności przewozowej danych obiektów i środków transportu ( duże koszty stałe niezależne od wielkości przewozu); Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 18

19 Prawa ekonomiczne w transporcie 5 PRAW TRANSPORTOWYCH WG EMILA SAXA Prawo cen transportu (5/5) Prawo cen transportu koszty jednostkowe przewozu zależą od cen zastosowanych za te usługi (odwrotnie niż w innych działach gospodarki, gdzie ceny dóbr i usług zależą od kosztów ich produkcji). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 19

20 Zakres badań ekonomiki transportu Zakres przedmiotowy (ujmuje się w trzech grupach): gałęzie transportu transport samochodowy, morski, kolejowy itp.; bada się specyfikę ekonomiczną, techniczną, organizacyjną i funkcjonalną poszczególnych gałęzi, zależności komplementarne i substytucyjne między nimi; występujące formy transportu, zróżnicowane pod względem: - rodzaju usług; - form własności; - statusu transportu; - zasięgu działania; - technologii przewozowych, wyposażenie transportowe kraju. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 20

21 Zakres badań ekonomiki transportu cd. Zakres podmiotowy odnosi się do wszelkich podmiotów które są punktem odniesienia różnorodnych problemów transportowych, zaliczamy do nich: przedsiębiorstwa świadczące zarobkowo usługi transportowe; podmioty eksploatujące środki transportowe na użytek własny; użytkowników transportu; organa administracji państwowej. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 21

22 Zakres badań ekonomiki transportu cd. Zakres problemowy (w zależności od punktu patrzenia): problemy makroekonomiczne: 1. efektywność inwestycji transportowych; 2. wpływ transportu na zagospodarowanie przestrzenne; 3. wpływ transportu na wzrost gospodarczy; 4. wyposażenie transportu w czynniki produkcji; 5. wycena kosztów zewnętrznych transportu, poprawa bezpieczeństwa przewozów i zmniejszenie szkodliwego wpływu transportu na środowisko; 6. analiza kosztów utrzymania i eksploatacji infrastruktury oraz kalkulacji opłat za korzystanie z niej; 7. kształtowanie systemów transportowych, badanie tendencji rozwojowych; 8. kierunki polityki transportowej; Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 22

23 Zakres badań ekonomiki transportu cd. Zakres problemowy (w zależności od punktu patrzenia): problemy z perspektywy przedsiębiorstw transportowych (mikroekonomiczne): 1.opłacalność świadczenia usług transportowych; 2.finansowanie działalności bieżącej i inwestycji rozwojowych; 3.zachowanie się przedsiębiorstw transportowych na rynku; 4.efektywność wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 23

24 Metodologia ekonomiki transportu (cechy charakterystyczne metod i instrumentów badawczych) Aplikacja ogólnych zasad ekonomii w transporcie: 1. analiza relacji popyt-podaż na rynku usług transportowych; 2. badanie rentowności w skali przedsiębiorstwa; 3. badanie uwarunkowań makroekonomicznych funkcjonowania transportu (ruch cen, skala opodatkowania czynników produkcji i świadczonych usług); 4. ocena opłacalności przedsięwzięć rozwojowych; 5. ocena wpływu transportu na bilans płatniczy kraju. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 24

25 Metodologia ekonomiki transportu cd. Tworzenie specyficznych dla transportu narzędzi pomiaru: 1.użycie specyficznych mierników: wielkości produkcji (kilometry, tonokilometry, pasażerokilometry, tonokilometry na 1 km sieci), charakteryzujących eksploatację taboru (wozokilometry, wozogodziny); 2.wzbogacenie ogólnych formuł rachunku ekonomicznego aspektami specyficznymi dla transportu (natężenie przewozów wyrażone liczbą pojazdów na dobę). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 25

26 Metodologia ekonomiki transportu cd. Tworzenie rozbudowanego zestawu wskaźników analizy ekonomicznej (specyficznych dla transportu): wskaźniki wykorzystania majątku; wskaźniki wykorzystania zdolności ładunkowej; wskaźniki rozproszenia przewozów w czasie (sezonowość); wskaźniki rozmieszczenia przestrzennego. Stosowanie specyficznych metod ewidencjonowania stanu istniejących i zachodzących procesów: ankietowanie firm przewozowych; badania ankietowe i wywiady wśród użytkowników usług transportowych; obserwacje natężenia ruchu na drogach; rejestracja miejsc i przyczyn powstawania wypadków. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 26

27 Metodologia ekonomiki transportu cd. 1. Konstruowanie specyficznych modeli analizy; 2. Budowanie modeli analizy symulacyjnej przewidywanych wyników takich przedsięwzięć, jak: inwestycje infrastrukturalne i taborowe, zmiany strukturalne i organizacyjne. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 27

28 Dziedziny naukowe zajmujące się transportem 1. ekonomika transportu 2. geografia transportu 3. historia transportu 4. prawo transportowe 5. logistyka 6. technika 7. ekologia 8. informatyka 9. organizacja i zarządzanie 10. marketing 11. statystyka Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 28

29 Dziękuję za uwagę. Zapraszam na kolejne zajęcia. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 29