Woda- cud natury - projekt edukacyjny. Materiały dydaktyczne z przyrody. Joanna Cwynar-Wojtonis

Transkrypt

1 Woda- cud natury - projekt edukacyjny Materiały dydaktyczne z przyrody Joanna Cwynar-Wojtonis

2 Woda jest fundamentalnym związkiem z punktu widzenia życia na naszej planecie, dlatego warto o niej mówić i warto zachęcać uczniów do możliwie szerokiego spojrzenia na ten związek chemiczny. Można powiedzieć, że woda to jest "temat- rzeka" i nie ma w tym żadnej przesady. Zagadnienie można rozwijać w wielu kierunkach i pozwolić uczniom drążyć to, co ich najbardziej interesuje. Z tego powodu woda świetnie nadaje się o pracy metodą projektu edukacyjnego. Poniżej przedstawię kilka obszarów, które można rozwijać, realizując projekt Woda- cud natury. Można je potraktować jako źródło inspiracji lub podsunąć uczniom w sytuacji, kiedy zabranie im własnych pomysłów. Zagadnień do realizacji jest sporo, z powodzeniem można nimi obdzielić całą klasę, tworząc zespoły 3-4-osobowe. Zaletą takiego podejścia będzie omówienie wszystkich zagadnień. Pewnym problemem może być jednak przydzielanie tematów. Niektóre z nich mogą być atrakcyjne dla kilku grup. W pracy metodą projektu ważne jest zaangażowanie uczniów, dlatego optymalna jest sytuacja, kiedy uczniowie zajmują się zagadnieniami, które są dla nich ciekawe. Mamy wtedy szansę, że uczniowie będą dobrze pracować i praca nie zatrzyma się w trudnym momencie. Druga opcja to pozwolenie grupom na wybór dowolnych obszarów, nawet jeśli oznaczałoby to, że tematy będą się powtarzały. Unikniemy dzięki temu ewentualnego niezadowolenia z wylosowanych, czy przydzielonych obszarów. Rekomenduję drugie rozwiązanie, ponieważ z doświadczenia wiem, że te same projekty realizowane przez różne grupy wyglądają całkiem inaczej. Obszary do opracowania: 1. Budowa cząsteczki wody i jej najważniejsze parametry fizyczne. 2. Rodzaje wód na Ziemi i we Wszechświecie. 3. Obieg wody w przyrodzie. 4. Własności wody: - wiązanie wodorowe. - napięcie powierzchniowe. - włoskowatość. - ciepło właściwe wody. - gęstość wody i anomalia rozszerzalności wody. 5. Woda, a życie na naszej planecie. 6. Woda pitna w naszym mieście/ regionie/ okolicy. 7. Woda na naszym stole. Co pijemy? 8. Postaci wody i jej wykorzystanie.

3 9. Woda jako żywioł. 10. Zanieczyszczenia wód. 11. Doświadczenia. Cele szczegółowe: zainteresowanie uczniów różnymi aspektami rozważań o wodzie, nabycie umiejętności korzystania z różnych źródeł wiedzy, nabycie umiejętności planowania eksperymentu, zdobywania próbek, dokładności wykonywania doświadczeń i formułowania wniosków, promowanie pracy zespołowej oraz postawy odpowiedzialności za powierzone zadanie, rozwijanie umiejętności analitycznych i dociekliwości naukowej. Etap I- Planowanie. Nauczyciel przedstawia uczniom ogólne założenia i obszar tematyczny projektu, prosi uczniów o podział na zespoły zadaniowe. Zespoły zadaniowe wybierają obszary do pracy i opracowują harmonogram. Planowanie jest ważnym elementem pracy metodą projektu. Od tego etapu często zależy powodzenie całego przedsięwzięcia. Harmonogram powinien zawierać informację o planowanych działaniach, osobach odpowiedzialnych za dane zadanie, terminach zakończenia poszczególnych zadań. Etap II - Realizacja. W tej części przedstawię propozycje działań w obrębie zaproponowanych obszarów. Zadania można modyfikować, realizować według własnego pomysłu lub zgodnie z potrzebami uczniów. Na etapie realizacji nauczyciel pełni funkcję doradcy- mentora. Konsultuje z uczniami postęp w pracach, doradza w przypadku wątpliwości, motywuje do pracy. 1. Budowa cząsteczki wody i jej najważniejsze parametry fizyko-chemiczne. - uczniowie gromadzą wiadomości dotyczące budowy cząsteczki wody oraz jej własności fizykochemicznych, - uczniowie wykorzystują zasoby Cyfrowej Akademii. Zakładają indywidualne konta na platformie Cyfrowa Akademia i zapisują się się do kursu Przyroda 3. Nauka wokół nas. Wybierają moduł Woda-cud natury.

4 Z zakładki Oddzielenie wód od wód wykorzystują film pt. Budowa cząsteczki wody zwykłej i ciężkiej. Uczniowie wykorzystują film do nauki oraz układają pytania do filmu, które będą zadaniem sprawdzającym dla innych grup lub bazą zadań powtórzeniowych. 2. Rodzaje wód na Ziemi i we Wszechświecie. - uczniowie szukają odpowiedzi na pytanie, w jakiej postaci woda występuje na Ziemi i we Wszechświecie, - uczniowie wykorzystują zasoby Cyfrowej Akademii. Zakładają indywidualne konta na platformie Cyfrowa Akademia i zapisują się do kursu Przyroda 3. Nauka wokół nas. Wybierają moduł Woda-cud natury. Z zakładki Oddzielenie wód od wód wykorzystują filmy pt.: 1) Starożytne koncepcje kosmologiczne dotyczące wody. 2) Woda w kosmosie i na kuli ziemskiej. Uczniowie wykorzystują filmy do nauki oraz układają pytania do filmów, które będą zadaniem sprawdzającym dla innych grup. 3. Obieg wody w przyrodzie. - uczniowie zbierają wiadomości dotyczące obiegu wody w przyrodzie. 4. Własności wody: - wiązanie wodorowe i jego wpływ na własności wody, - napięcie powierzchniowe, - włoskowatość i jej rola, - ciepło właściwe wody, - gęstość wody i anomalia rozszerzalności wody. Uczniowie wykorzystują do nauki filmy z kursu Przyroda 3. Nauka wokół nas. Wybierają moduł Woda-cud natury. Z zakładki Chodzenie po wodzie wykorzystują filmy pt.: 1) Wiązanie wodorowe.

5 2) Napięcie powierzchniowe i klastry. 3) Włoskowatość i dysocjacja. Uczniowie wykorzystują filmy do nauki oraz układają pytania do filmów, które będą zadaniem sprawdzającym dla innych grup. 5. Woda, a życie na naszej planecie. - jaką rolę pełni woda w funkcjonowaniu organizmów żywych? - w jaki sposób niektóre organizmy przystosowują się do warunków ograniczonego dostępu do wody? - dlaczego nie możemy pić słonej wody? - jak wygląda sytuacja hydrologiczna w Polsce i na świecie? Komu grozi deficyt wody, czy Polska jest zagrożona brakiem wody? Uczniowie wykorzystują do nauki filmy z kursu Przyroda 3. Nauka wokół nas. Wybierają moduł Woda-cud natury. Z zakładki Ochrona wody wykorzystują filmy pt.: 1) Zapasy wody pitnej na Ziemi i jej zużycie. 2) Co ma wspólnego kaktus z wielbłądem? 3) Dlaczego woda jest niezbędna dla naszego organizmu? Uczniowie wykorzystują film do nauki oraz układają pytania do filmu, które będą zadaniem sprawdzającym dla innych grup. - jak każdy z nas może chronić i oszczędzać wodę? 6. Woda pitna w naszym mieście/ regionie/ okolicy. - skąd pochodzi woda w kranach w mieście/regionie/ okolicy, w której mieszkają? - co to jest woda zdatna do picia? - jakie cechy ma woda zdatna do picia? - jakim procesom uzdatniania i oczyszczania poddawana jest woda, która trafia do naszych kranów?

6 - jak często i w jaki sposób jest kontrolowana woda, która dostarczana jest do naszych domów? 7. Woda na naszym stole. Co pijemy? - czy każda woda butelkowana to woda mineralna? - jakie rodzaje wód dostępne są w sklepach? Czym się różnią od siebie? ( Woda stołowa, woda nisko-, średnio- i wysokozmineralizowana, woda mineralna, woda lecznicza np. woda Jan) - jaki rodzaj wody jest dla nas najlepszy? - czy warto pić wody smakowe? - czy woda gazowana jest mniej zdrowa od wody niegazowanej? 8. Wykorzystanie wody. - na czym polega wykorzystanie wody w medycynie i rehabilitacji ( wodolecznictwo, wody zdrojowe, kąpiele solankowe, pływanie, aquaaerobic, sauna, porody w wodzie itp.) - jakie są technicznie zastosowania wody np.: elektrownie wodne, silniki parowe, systemy centralnego ogrzewania, chłodziwo i moderator w reaktorach atomowych. 9. Woda jako żywioł. - uczniowie wyszukują i selekcjonują informacje na temat niebezpiecznych zjawisk z udziałem wody np. powodzie, osuwiska, lawiny, sztormy, tsunami, śnieżyce, ulewy, gradobicia. 10. Zanieczyszczenia wód. - jakie rodzaje zanieczyszczeń występujących w środowisku wodnym: (zanieczyszczenia mechaniczne, zanieczyszczenia chemiczne, zanieczyszczenia typu bakteriologicznego)?, - jakie są biologiczne wskaźniki jakości wód: zawartość bakterii w objętości próbki wody?, - jak brudne są nasze rzeki? Klasy czystości wód. - co to jest zjawisko eutrofizacji? Jakie są jego przyczyny i skutki? - jak brudne jest morze Bałtyckie? Dlaczego latem dochodzi do gwałtownego rozwoju sinic? 11. Doświadczenia z wykorzystaniem wody.

7 W zależności od możliwości doświadczenia mogą być przeprowadzone w szkole lub w domu ( w domu warto nagrywać filmy). Poniżej przestawiam kilka propozycji doświadczeń. Nie opisuję ich dokładnie, ponieważ są to proste, dobrze znane doświadczenia: - prosta analiza wody ( wody wodociągowej oraz wód pobranych z naturalnych zbiorników dostępnych w okolicy). Wiele szkół dysponuje zestawami walizkowymi do analizy wody. Można też zakupić paski do oznaczania podstawowych składników wody oraz ph. - badanie zjawiska włoskowatości przy użyciu roślin oraz atramentu. Doświadczenie dobrze wychodzi z łodygami selera naciowego. - badanie zjawiska napięcia powierzchniowego ( z igłami, pieprzem, detergentem), - badanie siły wyporu ( prawo Archimedesa) przy użyciu siłomierzy, - badanie wpływu kształtu przedmiotu na siłę wyporu ( plastelina, miska z wodą), - badanie wpływu zasolenia wody na siłę wyporu ( jajko, sól, szklanka, zlewka, woda), Etap III- Prezentacja. Grupy zadaniowe prezentują swoje projekty. Będzie to dobra okazja do przećwiczenia umiejętności wystąpień publicznych. Umiejętność ta może się przydać na dalszych etapach nauki oraz w życiu zawodowym. Optymalne byłoby umożliwienie wystąpienia każdemu uczniowi i przestawienie swojego wkładu w pracę grupy. Zespoły powinny zastanowić się, które działania chcą zaprezentować, ile czasu potrzebują i jaki sprzęt planują wykorzystać. Jeśli jest taka możliwość, warto aby uczniowie mogli zaprezentować swoje działania szerszej publiczności: innej klasie, uczniom sąsiedniej szkoły, rodzicom, dyrekcji. Podsumowanie. Każdy projekt powinien zostać podsumowany. Warto udzielić uczniom informacji zwrotnej, z której powinni dowiedzieć się: co się udało, co nie wyszło, co można było zrobić inaczej, jak w przyszłości pracować nad projektem. Ocena. Jeśli praca uczniów ma zostać oceniona stopniem szkolnym dobrze jest przed przystąpieniem uczniów do pracy podać kryteria tej oceny. Joanna Cwynar-Wojtonis