PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE Egz.

Transkrypt

1 Opracowanie: PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE Egz. nr Zespół autorski: mgr Łukasz Kowalski mgr Marcin Kulik mgr Ewa Sawon mgr Andrzej Winiarski Weryfikacja dr hab. Maciej Przewoźniak Gdańsk, 8 sierpnia 2013 r.

2 Spis treści: 2 1. PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU Podstawy prawne Metody prognozowania INFORMACJE O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU STUDIUM ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI Charakterystyka ustaleń projektu Studium Wprowadzenie Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w projekcie Studium... synteza Powiązania projektu Studium... z innymi dokumentami Strategia rozwoju woj. pomorskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego Strategia rozwoju gminy Mikołajki Pomorskie Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO POTENCJALNE ZMIANY Struktura środowiska przyrodniczego Położenie regionalne i specyfika fizycznogeograficzna Środowisko abiotyczne na obszarze projektu Studium Środowisko biotyczne na obszarze projektu Studium specyfika ekosystemów Szata roślinna Fauna Monitoring środowiska Monitoring ornitologiczny Monitoring chiropterologiczny Procesy przyrodnicze i powiązania z otoczeniem Walory zasobowo-użytkowe środowiska Potencjał transurbacyjny Potencjał biotyczny Atrakcyjność i przydatność rekreacyjna Zasoby wodne Zasoby surowców Zagrożenia przyrodnicze Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu Studium WALORY KULTUROWE ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH FORM OCHRONY PRZYRODY Stan antropizacji środowiska i główne problemy jego ochrony Formy ochrony przyrody i problemy ochrony ich środowiska Formy ochrony przyrody na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie i w jej bezpośrednim sąsiedztwie Planowane formy ochrony przyrody Otoczenie gminy Mikołajki Pomorskie ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I REGIONALNYM

3 3 ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM Poziom międzynarodowy i krajowy Poziom regionalny ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO Wprowadzenie Przypowierzchniowa warstwa litosfery Wody powierzchniowe i podziemne Powietrze atmosferyczne i klimat Hałas Promieniowanie elektromagnetyczne Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna Roślinność Fauna Monitoring ornitologiczny Monitoring chiropterologiczny Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura Ustanowione formy ochrony przyrody na obszarze gminy Formy ochrony w otoczeniu gminy Mikołajki Pomorskie Planowane formy ochrony przyrody Zasoby naturalne Krajobraz Zabytki i dobra kultury Dobra materialne Gospodarka odpadami Ludzie Klasyfikacja oddziaływań projektu Studium... na środowisko Oddziaływanie skumulowane Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI ODDZIAŁYWAŃ NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TYCH OBSZARÓW ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE STUDIUM PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY WYKAZ ŹRÓDEŁ INFORMACJI - SPIS LITERATURY, MATERIAŁÓW ARCHIWALNYCH I AKTÓW PRAWNYCH SPIS DOKUMENTACJI KARTOGRAFICZNEJ I FOTOGRAFICZNEJ STRESZCZENIE PROGNOZY W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

4 Załączniki tekstowe 4 1. Uzgodnienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie. 2. Uzgodnienie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Malborku zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie. 3. Uchwała Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu w województwie pomorskim (Dz. Urz. Woj. Pom. Nr 80 z dn. 2 czerwca 2010 r., poz. 1455) Załącznik kartograficzny 1. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie (1:15.000).

5 1. PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU Podstawy prawne Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie, opracowanego w 2013 r. Prognoza wykonana została na podstawie Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz ze zm.). Ustawa ta, w art wprowadziła wymóg przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest też wymagane w przypadku wprowadzania zmian do już przyjętego dokumentu. Wg art. 51 ust. 2 ww. ustawy: Prognoza oddziaływania na środowisko: 1) zawiera: a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym; 2) określa, analizuje i ocenia: a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnio-terminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta,

6 rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, 3) przedstawia: dobra materialne 6 z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru - rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Uzgodnienia dotyczące zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko projektu zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie wydane zostały przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku (załącznik 1) i Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Malborku (załącznik 2). Prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie obejmuje następujące, podstawowe zagadnienia: charakterystykę ustaleń projektu zmiany Studium... ; analizę i ocenę stanu środowiska i jego potencjalne zmiany; analizę istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego studium, w szczególności na obszarach form ochrony przyrody na obszarze projektu zmiany Studium i w jego otoczeniu; analizę i ocenę przewidywanych, znaczących oddziaływań ustaleń projektu zmiany Studium... na środowisko; rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko; propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektu zmiany Studium... oraz częstotliwości jej przeprowadzania; streszczenie w języku niespecjalistycznym.

7 Prognozę opracowano na podstawie: materiałów archiwalnych Urzędu Gminy Mikołajki Pomorskie; materiałów archiwalnych BPiWP Proeko w Gdańsku; 7 materiałów publikowanych dotyczących zagadnień metodycznych ocen oddziaływania na środowisko; materiałów publikowanych dotyczących gminy Mikołajki Pomorskie i jej regionalnego otoczenia; prawa powszechnego i miejscowego ochrony środowiska. Wykaz wykorzystanych materiałów publikowanych, archiwalnych i aktów prawa zawiera rozdz Metody prognozowania W prognozie oddziaływania na środowisko projektu zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie zastosowano następujące metody prognozowania: indukcyjno-opisową (od szczegółowych analiz po uogólniającą syntezę); analogii środowiskowych (na podstawie założenia o stałości praw przyrody); diagnozy stanu środowiska jako punktu wyjścia ekstrapolacji w przyszłość - wyniki diagnozy przedstawiono w następujących opracowaniach: - Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy Mikołajki Pomorskie dla potrzeb Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (2011); - Ocena lokalizacji zespołu elektrowni wiatrowych >Jasna 2< (gm. Stary Dzierzgoń i Mikołajki Pomorskie, pow. sztumski, woj. pomorskie) pod kątem potencjalnych zagrożeń dla ornitofauny. Raport I okres migracji wiosennej i lęgowy (Goc Kosmalski 2011); - Ocena lokalizacji planowanego zespołu elektrowni wiatrowych >Mikołajki Pomorskie< (gm. Mikołajki Pomorskie, pow. sztumski, woj. pomorskie) pod kątem potencjalnych zagrożeń dla ornitofauny. Raport końcowy (Goc Kosmalski 2012); - Raport częściowy z monitoringu nietoperzy przeprowadzonego na terenie projektowanej farmy wiatrowej Jasna 2 (Kościów Pietrzak 2011a); - Raport częściowy z monitoringu nietoperzy przeprowadzonego na terenie projektowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie (Kościów Pietrzak 2011b); analiz kartograficznych (rys 1-8 i zał. kartograficzny). Ww. metody opisane są m.in. w pracach Przewoźniaka (1987,1995, 1997) oraz w Problemach Ocen Środowiskowych.

8 2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU STUDIUM ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI 2.1. Charakterystyka ustaleń projektu Studium Wprowadzenie 8 Projekt zmiany Studium stanowi aktualizację Studium opracowanego w 2002 r. (Uchwała Nr IV/27/02 Rady Gminy Mikołajki Pomorskie z dnia 30 grudnia 2002 r.), na podstawie obowiązującej wówczas Ustawy o zagospodarowaniu i planowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. z 1994r. nr 89 poz. 415 ze zm.). Projekt zmiany Studium, opracowany na podstawie Uchwały Nr X/51/2011 Rady Gminy Mikołajki Pomorskie z dnia 31 sierpnia 2011 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie, dotyczy obszaru całej gminy w granicach administracyjnych i stanowi całościową aktualizację dokumentu Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego 1 Główne uwarunkowania, mające wpływ na zagospodarowanie przestrzenne gminy Mikołajki Pomorskie, obejmują następujące zagadnienia: 1. Ogólna charakterystyka (powierzchnia, podział administracyjny, użytkowanie terenu, połączenia). Gmina Mikołajki Pomorskie położona jest w południowo-wschodniej części województwa pomorskiego w powiecie sztumskim, graniczy od zachodu z gminą Ryjewo (powiat kwidzyński), od północnego zachodu z gminą Sztum, od północy z gminą Stary Targ, od północnego wschodu z gminą Dzierzgoń, od wschodu z gminą Stary Dzierzgoń i od południa z gminą Prabuty (powiat kwidzyński) (rys. 1). Gmina Mikołajki Pomorskie, podzielona jest na 15 sołectw i zajmuje powierzchnię 9146 ha 91,46 km², w tym: użytki rolne - ok ha (78% pow. gminy): grunty orne - 83% użytków rolnych; łąki i pastwiska - 14% użytków rolnych; lasy i grunty leśne - ok ha (15% pow. gminy); grunty zabudowane i zurbanizowane - ok. 286 ha (ok. 3% pow. gminy); grunty pod wodami ha (ok. 1,4% pow. gminy); nieużytki ha (ok. 2% pow. gminy); tereny pozostałe - ok.1 ha 1 Na podstawie projektu zmiany Studium (2013).

9 Rys. 1 Położenie gminy Mikołajki Pomorskie na tle podziału administracyjnego

10 Gminę Mikołajki Pomorskie zamieszkuje 3728 osób, co stanowi 0,2% liczby ludności województwa pomorskiego i 9% ludności powiatu sztumskiego (wg danych GUS, z końca 2010 r.). Średnia gęstość zaludnienia w gminie wynosi 41 osób na km 2, co jest wartością niższą od średniej gęstości zaludnienia gmin wiejskich województwa pomorskiego. Gmina ma charakter typowo rolniczy. 2. Uwarunkowania ponadlokalne - wynikające z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju (KPZK 2030) omówiono w rozdz. 6.1., a uwarunkowania wynikające z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009) w rozdz Uwarunkowania wynikające z dotychczasowego przeznaczenia zagospodarowania i uzbrojenia terenu. Plany miejscowe obowiązujące oraz nieaktualne W gminie obowiązuje jeden miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, uchwalony Uchwałą XXXII/179/09 Rady Gminy Mikołajki Pomorskie z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru obejmującego część wsi Balewo oraz tereny położone wzdłuż brzegu Jeziora Balewskiego (obręb Perklice). Przedmiotem planu są tereny przeznaczone głównie pod zabudowę rekreacji indywidualnej, obsługi turystycznej, sportu i rekreacji a także zabudowę mieszkaniową jednorodzinną i usługową oraz tereny leśne wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną i komunikacyjną. Do końca 2002 r. obowiązywał w gminie Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego gminy wraz z miejscowym planem szczegółowym wsi Mikołajki Pomorskie. Na mocy prawa plany te przestały obowiązywać, nie straciły jednak mocy uzyskane wówczas zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolniczych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne. We wsi Mikołajki Pomorskie zarezerwowane były tereny przeznaczone pod rozwój mieszkalnictwa w zachodniej części miejscowości oraz tereny gospodarcze w południowej części wsi obszary te dotychczas nie zostały zainwestowane. Układ transportowy gminy Mikołajki Pomorskie stanowi droga wojewódzka nr 522, sieć 12 dróg powiatowych i 11 dróg gminnych. Całkowita długość dróg w gminie wynosi ogółem 98,544 km, w tym droga wojewódzka nr 522 7,104 km (7,2% długości dróg w gminie), drogi powiatowe o łącznej długości 53,4 km (54,2% długości dróg) oraz drogi gminne o łącznej długości 38,4 km (38,6% długości dróg). Do europejskiej sieci korytarzy transportowych (korytarz VI) należy międzynarodowa linia kolejowa nr 09 (E-65) Gdynia Warszawa. Jest to linia znaczenia państwowego, dwutorowa, zelektryfikowana. 4. Stan systemu infrastruktury technicznej omówiono w rozdz i Prognozy. 5. Uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska, w tym rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego omówiono w rozdz. 3.1., 3.3., 3.4., 4. i 5. Prognozy. 10

11 11 6. Uwarunkowania wynikające z warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia Szacunkowa liczba miejsc pracy w gminie Mikołajki Pomorskie wynosi ok osób, z czego ok. 400 osób to pracujący w rolnictwie indywidualnym, ok. 270 to pracujący w podmiotach gospodarczych o zatrudnieniu powyżej 9 osób. W końcu września 2011 r. w gminie Mikołajki Pomorskie było zarejestrowanych 248 bezrobotnych, z czego 26,2% stanowili ludzie młodzi w wieku do 24 lat, a długotrwale bezrobotni 22,6%. W gminie Mikołajki Pomorskie występuje ujemne saldo migracji, co przy utrzymującym się niedoborze miejsc pracy, prawdopodobnie będzie się utrzymywać na dotychczasowym poziomie. Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie nie ma większych zakładów produkcyjnych. Dominują gospodarstwa rolne i podmioty działające w otoczeniu rolnictwa, w sferze handlu i usług (m.in. usługi stolarskie, ślusarskie, naprawy samochodów, tartaczne i inne). Większość obiektów usług zlokalizowana jest w miejscowości Mikołajki Pomorskie. Na koniec 2010 r. na terenie gminy były zarejestrowane 202 podmioty gospodarki narodowej, w tym 184 w sektorze prywatnym. Stan środowiska gminy omówiono w rozdz Prognozy. 7. Turystyka i rekreacja W gminie Mikołajki Pomorskie istnieją warunki do rozwoju turystyki, głównie w rejonie Jeziora Balewskiego oraz Jeziora Dzierzgoń oraz przyległych kompleksów leśnych, w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgoń. Atrakcyjność turystyczną gminy podnoszą walory kulturowe związane przede wszystkim z obiektami dziedzictwa materialnego. Należą do nich zespoły dworsko-parkowe w Stążkach, Nowych Miniętach, Cieszymowie, parki podworskie, historyczne zespoły zabudowy zagrodowej i zachowane układy przestrzenne wsi. Bazę noclegową na terenie gminy Mikołajki Pomorskie tworzą jedynie kwatery agroturystyczne. Brak odpowiedniej infrastruktury turystycznej, w tym zarówno miejsc noclegowych jak i sieci gastronomicznej, a także niewielkie zróżnicowanie oferty turystycznej ogranicza rozwój turystyki w gminie Mikołajki Pomorskie. 8. Stan prawny gruntów W strukturze własności gruntów gminy Mikołajki Pomorskie ponad 57 % stanowią grunty osób fizycznych (są to głównie użytki rolne), grunty Skarbu Państwa stanowią ok. 18% %, grunty gmin i związków międzygminnych stanowią ok. 1,8%, a grunty pozostałych właścicieli ponad 20%. 9. Występowanie terenów i obiektów chronionych na podstawie przepisów odrębnych - omówiono w rozdz. 3.3., 4. 5 i 7. Prognozy. 10. Występowanie udokumentowanych złóż, kopalin oraz zasobów wód podziemnych - omówiono w rozdz Prognozy.

12 Występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych i powodziowych - omówiono w rozdz Prognozy. 12. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy Według prognozy demograficznej do 2030 r. liczba mieszkańców gminy do 2015 r. będzie oscylowała w pobliżu stanu obecnego, po czym będzie następował stopniowy spadek (9,6% w roku 2030). Prognozy dla Polski na rok 2030 przewidują spadek liczby ludności o ok. 8%. W latach następować będą dość istotne zmiany w strukturze wieku ludności (starzenie się społeczeństwa), które w dużym stopniu wpłyną na kształtowanie się potrzeb społeczno-gospodarczych gminy. W gminie Mikołajki Pomorskie przewiduje się wzrost liczby gospodarstw domowych o ok. 9% (wzrost gospodarstw jedno i dwuosobowych), mimo spadku liczby ludności. Zarówno wzrost liczby gospodarstw domowych, jak i przewidywana poprawa wskaźników zamieszkania, takich jak przeciętna powierzchnia użytkowa na osobę, wyznaczają zapotrzebowanie na tereny pod budownictwo mieszkaniowe. Potrzeby rozwoju gminy obrazują m.in. wnioski złożone w sprawie zmian dotychczasowego sposobu użytkowania i zagospodarowania terenu. Złożono 6 wniosków, które zostały rozpatrzone przy sporządzaniu projektu Studium. Trzy wnioski dotyczą budowy zespołów elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą techniczną, w tym dwa z nich dotyczą powierzchni całej lub prawie całej gminy. Pozostałe wnioski dotyczą: zgody na podwyższenie elektrowni wiatrowej do wysokości 100 m działka nr 467/1; przeznaczenia terenów w obrębie Perklice na funkcje przemysłowo-składowe, z dopuszczeniem przemysłu uciążliwego (działki geod. nr 6/10, 6/11, 120/8) oraz na funkcje rekreacyjno-siedliskowe i związane z obsługą ruchu turystycznego (działki geod. nr 123/5, 122/7, 154); możliwości lokalizacji elektrowni fotowoltaicznych na dz. geod. nr 85, 158, obręb Krasna Łąka i 125/1 obręb Wilczewo Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w projekcie Studium... synteza 1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów. Gmina Mikołajki Pomorskie została podzielona w projekcie Studium na trzy generalne typy obszarów: 1) obszary urbanizacji, w tym istniejące tereny zabudowane i planowane nowe tereny inwestycyjne oraz obszary przekształceń funkcjonalno-przestrzennych; 2) obszary rozmieszczenia obiektów produkujących energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100kW oraz ich stref ochronnych; 3) obszary dotychczasowego użytkowania rolniczego i gospodarki leśnej.

13 13 ad. 1) Obszar urbanizacji stanowi obszar zabudowany lub przeznaczony do zabudowy maksymalny zasięg rozwoju przestrzennego miejscowości, w ramach którego zostaną zaspokojone potrzeby rozwoju przestrzennego wynikające z przyjętych kierunków rozwoju gminy, prognoz demograficznych, możliwości rozwoju komunikacji i infrastruktury przestrzennej oraz wniosków o zmianę przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze. W jego obrębie wyznaczono: a) obszary istniejącej zabudowy i zainwestowania, b) obszar kontynuacji zabudowy, c) obszar o zdecydowanym przeznaczeniu według obowiązującego planu miejscowego, d) nowe tereny inwestycyjne, e) obszary przekształceń funkcjonalno-przestrzennych terenów nieużytkowanych. Obszar istniejącej zabudowy i zainwestowania obejmuje obszary obecnie zabudowane i zainwestowane - dopuszczono przekształcenia funkcjonalno-przestrzenne w ramach zabudowy dla potrzeb istniejących i przyszłych właścicieli nieruchomości. Obszar kontynuacji zabudowy obejmuje obszary najbliższego sąsiedztwa terenów zainwestowanych; lokalizacja nowej zabudowy nie powoduje budowy nowych dróg publicznych stanowiących powiązania między wsiami oraz magistralnych sieci infrastruktury technicznej, założono rozbudowę istniejących systemów infrastruktury transportowej i technicznej. Obszar o zdecydowanym przeznaczeniu według obowiązującego planu miejscowego obejmuje obszar położony w miejscowości Balewo (obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego uchwalony Uchwałą nr XXXII/179/09 Rady Gminy Mikołajki Pomorskie z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru obejmującego część wsi Balewo oraz tereny położone wzdłuż brzegu Jez. Balewskiego, obręb Perklice, gm. Mikołajki Pomorskie). W obrębie obszaru dopuszczono zmiany przeznaczenia terenu i zasad obsługi komunikacyjnej i infrastrukturalnej, z zachowaniem wiodącego przeznaczenia obszaru pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, zabudowę usług nieuciążliwych, w tym związaną z turystyką oraz sportem i rekreacją oraz zabudowę rekreacji indywidualnej. Nowe tereny inwestycyjne, na których przewidziano lokalizację zabudowy o podstawowej, wiodącej funkcji określonej w projekcie Studium i dla których gmina opracowała lub zamierza opracować miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Dla nowych terenów inwestycyjnych, wyznaczono następujące podstawowe funkcje: M/U - zabudowa mieszkaniowo-usługowa; U - zabudowa usługowa; P/U - zabudowa produkcyjno-usługowa; UT/ML - zabudowa rekreacyjna i obsługi turystyki; PE - zabudowa urządzeń produkujących energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100kW.

14 14 Tabela 1 Zestawienie terenów rozwoju zabudowy dopuszczonych w projekcie Studium. Położenie terenu Mikołajki Pomorskie Przeznaczenie terenu * Pow. (ha) M/U 9,24 Mikołajki Pomorskie U 0,30 Mikołajki Pomorskie Dworek Balewo Balewo Cieszymowo P/U 6,93 P/U 4,02 P/U 8,04 UT/ML 8,00 PE 10,29 Uwagi, charakterystyka terenu Razem 46,82 ha * oznaczenie terenów zgodne z opisem terenu na zał. kartogr. Źródło: Projekt Studium (2013). tereny rezerwowane w dotychczasowych dokumentach planistycznych; stanowiące naturalne przedłużenie istniejących terenów przeznaczonych pod taką samą funkcję teren dogodnie położony przy wjeździe do miejscowości od strony miasta powiatowego, bezpośrednio przy drodze wojewódzkiej tereny rezerwowane w dotychczasowych dokumentach planistycznych, położone w sąsiedztwie terenów zainwestowanych pod podobne funkcje, tereny dogodnie położone w stosunku do komunikacji i istniejących terenów zabudowanych we wsi trzy odrębne tereny (1,68 ha, 0,92 ha, 1,42 ha); atrakcyjnie położone, z dogodnym dojazdem komunikacyjnym w sąsiedztwie terenów zainwestowanych pod podobne funkcje teren wnioskowany do zabudowy, z dogodnym dojazdem komunikacyjnym, położony w sąsiedztwie terenów zainwestowanych pod podobne funkcje teren wnioskowany do zabudowy, z dogodnym dojazdem komunikacyjnym, w obrębie obszaru o wysokich walorach rekreacyjnych nad Jez. Balewskim tereny rezerwowany według decyzji o warunkach zabudowy pod biogazownię rolniczą, jako część (rozbudowa) istniejącego zakładu rolnego Ww. nowe tereny inwestycyjne położone w miejscowości Mikołajki Pomorskie stanowią obszary, które dotychczas w gminnych dokumentach planistycznych przeznaczane były na funkcje inwestycyjne w zakresie mieszkalnictwa, usług i produkcji, natomiast tereny wyznaczone we wsiach Dworek i Balewo to nowe propozycje dotyczące zagospodarowania przestrzennego. Tereny te wymagają zmiany przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze (uzyskiwanej w procedurze sporządzania planów miejscowych), gdyż do tej pory nie były uwzględniane w polityce przestrzennej gminy i nie były rezerwowane dla potrzeb funkcji nierolniczych w dotychczasowych planach miejscowych gminy. Obszary przekształceń funkcjonalno - przestrzennych terenów nieużytkowanych lub użytkowanych ekstensywnie, do których zaliczono dawne bazy produkcji rolniczej oraz magazynów i składów w miejscowościach (powierzchnia terenów orientacyjna: Dworek 5,14 ha, Linki, 2,46 ha, Kołoząb Mały, 1,94 ha, Balewo, 1,86 ha. Celem działań jest zmiana funkcji obszarów w kierunku zabudowy usługowoprodukcyjnej, dopuszczenie również pozarolniczego wykorzystania, wykorzystanie istniejących budynków i terenów utwardzonych do nowych działalności, przywrócenie

15 przestrzeniom i budynkom należnej im roli w strukturze gminy. 15 Elementy zagospodarowania ważne dla rozwoju gminy wskazane w projekcie Studium to (lokalizacja orientacyjna, nie wykluczono ich funkcjonowania w innych lokalizacjach): planowana stacja paliw w miejscowości Mikołajki Pomorskie, instalacja do odzysku i unieszkodliwiania odpadów w miejscowości Kołoząb Mały, ogólnodostępne kąpielisko i plaża w miejscowości Stążki. W sumie w Gminie Mikołajki Pomorskie wyznaczono w projekcie Studium ogółem 47,55 ha nowych terenów inwestycyjnych (tj. ok. 0,6% ogólnej powierzchni gminy). Najwięcej terenów przeznaczono na zabudowę mieszkaniową, następnie na zabudowę mieszkaniowo-usługową oraz na usługi turystyki. Nowe tereny o funkcjach mieszkaniowousługowych, usługowych i produkcyjno -usługowych wyznaczone zostały w m. Mikołajki Pomorskie, produkcyjno-usługowych w m. Dworek i Balewo, zabudowy rekreacyjnej i obsługi turystyki w m. Balewo oraz biogazowi w m. Cieszymowo. ad. 2) Obszary rozmieszczenia obiektów produkujących energię ze źródeł odnawialnych Obszary rozmieszczenia farm wiatrowych, w ich zasięgu w projekcie Studium dopuszczono możliwość lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz urządzeń technicznych i obiektów budowlanych niezbędnych dla funkcjonowania zespołów elektrowni wiatrowych, w tym wyróżniono: a) obszary dopuszczalnej lokalizacji elektrowni wiatrowych (granice obszarów zostały wyznaczone dla wież elektrowni wiatrowych - łopaty/śmigła elektrowni mogą być lokalizowane poza granicami wskazanego obszaru) jako potencjalnie niekonfliktowe ze środowiskiem przyrodniczym i obecnym zagospodarowaniem 2 ; b) strefy ochronne farm wiatrowych stanowiące obszary rolnicze i leśne gminy oraz tereny zabudowane i przeznaczone pod zabudowę, w szczególności o funkcji niemieszkalnej; na tych terenach możliwe jest ustanowienie w planach miejscowych ograniczeń w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu w związku z funkcjonowaniem farm wiatrowych; c) lokalizację infrastruktury towarzyszącej dopuszczono na obszarze całej gminy, obejmuje ona w szczególności: sieci i urządzenia elektroenergetyczne i telekomunikacyjne; stacje transformatorowe, instalacje, urządzenia i stacje elektroenergetyczne oraz maszty pomiarowe wiatru; drogi wewnętrzne związane z funkcjonowaniem farmy wiatrowej; włączenia dróg wewnętrznych do terenów komunikacji publicznej; place montażowe, postojowe i magazynowe. Na obszarach rolniczych (poza lokalizacjami elektrowni, sieci i urządzeń infrastruktury technicznej oraz dróg i placów) prowadzona będzie nadal gospodarka rolna i możliwe będzie 2 Zasięg obszaru przedstawiony na załączniku graficznym do projektu Studium - Kierunki zagospodarowania przestrzennego.

16 16 ustanowienie zakazu lokalizacji zabudowy zagrodowej oraz wprowadzenie ograniczeń w zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu. W projekcie Studium nie wskazano rozmieszczenia poszczególnych elementów tworzących farmy wiatrowe. Będzie to możliwe po określeniu zasięgu przestrzennego poszczególnych zespołów elektrowni wiatrowych oraz po wyborze typu elektrowni wiatrowych, a w zakresie inwestycji elektroenergetycznych po określeniu warunków przyłączenia farm wiatrowych do krajowego systemu elektroenergetycznego. W projekcie Studium wprowadzono zakaz lokalizacji elektrowni wiatrowych o mocy powyżej 100 kw każda, poza wyznaczonymi obszarami rozmieszczenia elektrowni wiatrowych. Biogazownie i zgazowywanie biomasy W opracowanym w 2012 r. projekcie Aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Mikołajki Pomorskie rozważano dwa warianty gospodarki energetycznej gminy z lokalnymi systemami zaopatrzenia w energię cieplną: 1) wariant I przewiduje budowę lokalnych biogazowi lub instalacji do zgazowywania biomasy w obrębie zwartej zabudowy wsi Mikołajki Pomorskie 3 i Cieszymowo (lokalizacja ustalona w decyzji o warunkach zabudowy w sąsiedztwie istniejącego zakładu rolnego teren PE) i wykorzystanie biogazu do celów grzewczych dla istniejącej zabudowy tych miejscowości, 2) wariant II przewiduje się budowę gminnej biogazowni o orientacyjnej lokalizacji w rejonie miejscowości Mikołajki Pomorskie 4 ; będzie ona produkowała energię elektryczną sprzedawaną do krajowej sieci elektroenergetycznej oraz biogaz tłoczony do gminnej sieci w celu zasilania indywidualnych urządzeń grzewczych i kotłowni lokalnych; zasięg obsługi sieci biogazu obejmie: Mikołajki Pomorskie, Dworek, Balewo, Linki i Cieszymowo. Lokalizacja elektrowni fotowoltaicznych Na obszarze gminy przewiduje się możliwość lokalizacji elektrowni fotowoltaicznych, wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej wraz z urządzeniami technicznymi i obiektami budowlanymi niezbędnymi dla funkcjonowania tzw. farm solarnych. W związku ze złożonymi wnioskami o lokalizację elektrowni fotowoltaicznych i toczącymi się postępowaniami środowiskowymi w tej sprawie w projekcie Studium wyznaczono trzy obszary (zał. kartogr.) obejmujące: cz. dz. geod. nr 85 obręb Krasna Łąka, dz. geod. nr 158 obręb Krasna Łąka, cz. dz. geod. nr 125/1 obręb Wilczewo. 3 4 Lokalizacja obiektu w obrębie miejscowości Mikołajki Pomorskie nie została ustalona; konieczne jest sporządzenie stosownych analiz, w celu poszukiwania optymalnej lokalizacji. Lokalizacja przedstawiona w projekcie zmiany Studium ma charakter orientacyjny, przed lokalizacją obiektu konieczne jest sporządzenie stosownych analiz.

17 17 Poza wymienionymi powyżej obszarami w projekcie Studium dopuszczono lokalizowanie ogniw fotowoltaicznych w obrębie obszarów istniejącego i planowanego zainwestowania, w wyznaczonym obszarze urbanizacji, jako instalacji montowanych na istniejących budynkach lub jako zespołów wolnostojących urządzeń. Preferowana jest w szczególności lokalizacja elektrowni fotowoltaicznych w terenach przemysłowych, magazynowych i składowych, zarówno istniejących jak i projektowanych lub wskazywanych projekcie Studium. do przekształceń funkcjonalno-przestrzennych. Określone dopuszczalne lokalizacje elektrowni fotowoltaicznych obejmują także ewentualną strefę ochronną tych urządzeń. Niezbędne dla funkcjonowania elektrowni fotowoltaicznych obiekty infrastruktury technicznej i komunikacyjnej (np. sieci i urządzenia elektroenergetyczne i telekomunikacyjne, drogi wewnętrzne związane z funkcjonowaniem farm solarnych, place montażowe i magazynowe) dopuszczono w projekcie Studium na obszarze całej gminy. ad.3) Obszary dotychczasowego użytkowania rolniczego i gospodarki leśnej. Są to obszary dotychczas niezabudowane i nie przeznaczone do zabudowy, za wyjątkiem zabudowy związanej z gospodarką rolną, lokalizacjami urządzeń wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100 kw i ich stref ochronnych oraz infrastrukturą techniczną i komunikacyjną, na których priorytetowym zadaniem jest ochrona walorów środowiska przyrodniczego oraz utrzymanie produkcyjnej funkcji gruntów rolnych. 2. Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym tereny wyłączone spod zabudowy. 1) Obszar urbanizacji, obszary zainwestowane i ich najbliższe sąsiedztwo (obszary kontynuacji zabudowy): lokalizacja zabudowy jest możliwa jeśli spełnione zostaną warunki umożliwiające ustalenie warunków zagospodarowania terenu i warunków zabudowy w drodze decyzji o warunkach zabudowy lub decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego (w sytuacji braku planu miejscowego); w przypadku opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego obszar zabudowany i jego najbliższe sąsiedztwo wymagane jest zbliżenie się z parametrami zagospodarowania terenu do określonych w projekcie Studium jak dla nowych terenów inwestycyjnych, za wyjątkiem terenów, gdzie spełnienie tych parametrów nie jest możliwe ze względu na ochronę cennych walorów przyrodniczych lub kulturowych albo ochronę interesu publicznego. Ustalono dla poszczególnych miejscowości w gminie przeważający rodzaj terenów zabudowanych wsi w czterech podstawowych kategoriach: tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną i tereny występowania obiektów przeznaczonych na pobyt dzieci i młodzieży wieś Mikołajki Pomorskie i północna część wsi Kołoząb;

18 18 tereny przeznaczone pod zabudowę zagrodową miejscowości Cierpięta, Dąbrówka Pruska, południowa część wsi Kołoząb, Krasna Łąka, Krastudy, Linki, Mirowice, Perklice, Pierzchowice, Sadłuki, Stążki, Wilczewo; tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną i/lub zabudowę mieszkaniowo-usługową miejscowości Cieszymowo, Dworek, Nowe Minięta; tereny przeznaczone pod zabudowę zagrodową, zabudowę mieszkaniowo-usługową i zabudowę rekreacyjno-wypoczynkową miejscowość Balewo. Powyższe kategorie powinny być brane pod uwagę przy ustalaniu standardu akustycznego dla poszczególnych miejscowości przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 2) Nowe tereny inwestycyjne Dla poszczególnych rodzajów przeznaczenia terenów wyznaczonych w projekcie Studium ustalono podstawowe wskaźniki dotyczące zagospodarowania i użytkowania terenów dotyczące: dominującej funkcji terenów oraz dopuszczalnych funkcji i sposobów użytkowania terenu, a także ograniczeń i wyłączeń; minimalnej powierzchni nowo wydzielanych działek budowlanych; dopuszczalnej powierzchni zabudowy i/lub określenia wymaganego minimalnego % powierzchni biologicznie czynnej; zasad polityki parkingowej; jakości przestrzeni, w tym przestrzeni publicznych, standardów mieszkaniowych oraz zasad obsługi infrastrukturalnej. Tereny o wiodącej funkcji mieszkaniowej i usługowej M/U podstawowe przeznaczenie terenów zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i/lub zabudowa usługowa usługi nieuciążliwe typu handel, gastronomia, administracja, drobne rzemiosło oraz tereny zieleni publicznej (skwery, zieleńce, boiska, place zabaw, itp.) i komunikacja wewnętrzna; wydzielane działki budowlane o minimalnej powierzchni ok. 900 m 2, powierzchnia zabudowy maksymalnie 30% powierzchni działek; dla zespołu zabudowy w ilości 10 działek budowlanych zalecono urządzenie terenu zieleni publicznej o powierzchni 1500 m 2 i co najmniej 3 miejsca postojowe ogólnodostępne; dla terenów usługowych należy zapewnić odpowiednią ilość miejsc postojowych w granicach terenu inwestycji; tereny wymagają podłączenia do sieci energetycznej, wodociągowej i kanalizacji sanitarnej.

19 19 Tereny o wiodącej funkcji usługowej U funkcja podstawowa zabudowa usługowa - usługi związane z obsługą ruchu drogowego przy drodze wojewódzkiej, w tym np. stacja paliw a także usługi typu handel, gastronomia, usługi rzemiosła, obsługa ruchu turystycznego (hotel, motel, pensjonat); dopuszczono zabudowę mieszkaniową jako towarzyszącą zabudowie podstawowej (wyłącznie mieszkanie dla właściciela); dopuszczono podział na działki budowlane o powierzchni min 1500 m 2 ; należy zabezpieczyć tereny istniejącej zabudowy mieszkaniowej w sąsiedztwie przed ewentualną uciążliwością prowadzonej działalności; tereny wymagają podłączenia do sieci energetycznej, wodociągowej i docelowo kanalizacji sanitarnej; zabezpieczenie miejsc postojowych w ramach usług na własnych działkach. Teren zabudowy rekreacyjnej i usług turystyki UT/ML teren przeznaczony pod zabudowę usług turystyki oraz pod zabudowę letniskową, rekreacyjną, w szczególności dopuszczono następujące funkcje: zabudowa usługowa z zakresu usług turystyki o charakterze ogólnodostępnym (pensjonat, hotel, motel, pole namiotowe), pomosty, przystanie, plaża wraz z niezbędną infrastrukturą, np. sanitariaty, wypożyczalnia sprzętu wodnego; pole namiotowe, zabudowa rekreacyjna w postaci indywidualnych domków letniskowych; dopuszczalne funkcje: inne funkcje usługowe, np. drobny handel, usługi rehabilitacji, gastronomia, zabudowa mieszkaniowa towarzysząca, zabudowa zagrodowa związana z prowadzeniem agroturystyki; zabudowę i zainwestowanie należy prowadzić zgodnie z przepisami odrębnymi, w szczególności dotyczącymi położenia w obrębie obszaru chronionego krajobrazu; wydzielane działki budowlane pod zabudowę letniskową o powierzchni minimalnej ok. 600 m 2, a dla funkcji mieszkaniowej i usługowej powierzchnia zabudowy minimum 1000 m 2, dla zespołu zabudowy letniskowej w ilości min 15 działek budowlanych zalecono urządzenie terenu zieleni publicznej o powierzchni 1000 m 2 i co najmniej 5 miejsc postojowych ogólnodostępnych; tereny wymagają podłączenia do sieci energetycznej i wodociągowej oraz perspektywicznie do sieci kanalizacji sanitarnej; wymagany jest duży udział terenów biologicznie czynnych zalecono min 50% powierzchni terenu; postulowane jest zachowanie ogólnodostępności budynków i terenów.

20 20 Tereny U/P o wiodącej funkcji usługowo-produkcyjnej i składowej podstawowa funkcja terenu zabudowa usługowo-produkcyjna, dopuszczono przedsięwzięcia należące do kategorii mogących znacząco oddziaływać na środowisko (w rozumieniu przepisów odrębnych); dopuszczono zabudowę mieszkaniową jako towarzyszącą zabudowie podstawowej (wyłącznie mieszkanie dla właściciela); dopuszczono wydzielanie działek budowlanych w zależności od prowadzonej działalności (nie mniejsze niż 1500 m 2 ), zabezpieczenie miejsc parkingowych w ramach własnych terenów. Tereny PE lokalizacji obiektów wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100kW (biogazowni) tereny potencjalnej lokalizacji urządzeń do produkcji energii z odnawialnych źródeł energii biogazowni, wraz ze strefą ochronną; dopuszczono zabudowę usługowo-produkcyjną; dopuszczono lokalizację niezbędnych urządzeń i obiektów związanych z lokalizacją specjalistycznych obiektów; wprowadzono zakaz lokalizacji funkcji chronionych. 3) Obszary rozmieszczenia obiektów związanych z lokalizacją farm wiatrowych W projekcie Studium wyznaczono zasięg rozmieszczenia elektrowni wiatrowych, jako terenów potencjalnie niekonfliktowych ze środowiskiem przyrodniczym i obecnym zagospodarowaniem. Obszary te, na podstawie opracowania ekofizjograficznego, po uwzględnieniu istniejących elementów zagospodarowania oraz wydanych decyzji administracyjnych (decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia dla planowanej farmy wiatrowej) stanowią potencjalnie niekonfliktowe obszary dla posadowienia turbin. Obszary wyznaczono biorąc pod uwagę dotychczas przeprowadzone badania środowiska przyrodniczego, doświadczenia w wyznaczaniu obszarów dla lokalizacji elektrowni wiatrowych w innych obszarach regionu, zalecenia i wytyczne dotyczące ochrony zasobów środowiska, zalecenia zarządców infrastruktury technicznej i transportowej oraz kierunki rozwoju zabudowy, w tym dotyczące możliwości lokalizacji zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zabudowy mieszkaniowo-usługowej w nowych terenach inwestycyjnych. W szczególności dotyczy to określonych poniżej odległości, przy zastrzeżeniu jednak, że mają one charakter wyłącznie pomocniczy przy wyznaczaniu obszarów rozmieszczenia elektrowni wiatrowych w granicach gminy. Przyjęta metodyka wyznaczania tych obszarów uwzględnia: granice obszarów chronionych przyrodniczo; odległości ok. 250m od elementów środowiska przyrodniczego (granic lasów i cieków wodnych) tworzących podstawowe elementy osnowy ekologicznej gminy; odległości 400m od istniejących budynków mieszkalnych przeznaczonych na stały pobyt ludzi;

21 odległość 200m od kolejowego korytarza transportowego rangi krajowej; 21 odległość 300m od granicy administracyjnej gminy z gminami, w obrębie których nie przewiduje się przy granicy z gminą Mikołajki Pomorskie lokalizacji elektrowni wiatrowych lub ich stref ochronnych; ustalone w decyzji środowiskowej lokalizacje elektrowni wiatrowych dla farmy wiatrowej w rejonie miejscowości Pierzchowice i Wilczewo; dopuszczone w projekcie Studium obszary przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową i mieszkaniowo-usługową. Zgodnie z ustaleniami projektu Studium granice obszarów, przeznaczonych dla lokalizacji poszczególnych elektrowni wiatrowych zostaną ostatecznie ustalone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W wyznaczonych w projekcie Studium strefach ochronnych farm wiatrowych możliwe jest ustanowienie w planach miejscowych ograniczeń w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu w związku z funkcjonowaniem farm wiatrowych. Ograniczenia te mogą dotyczyć: zakazu lokalizacji nowej zabudowy o funkcji mieszkaniowej; zakazu lokalizacji nowych budowli rolniczych oraz nowej zabudowy gospodarczej służącej rolnictwu na obszarach sąsiadujących z planowanymi lokalizacjami elektrowni wiatrowych (w odległości co najmniej równej wysokości konstrukcji elektrowni wiatrowej w pozycji wzniesionego śmigła); zakazu wykonywania nowych zbiorników wodnych; zakazu zalesiania gruntów rolnych; zakazu obsadzeń alejowych przydrożnych i śródpolnych. Istotnym ograniczeniem dla lokalizacji elektrowni wiatrowych jest przebieg napowietrznej linii elektroenergetycznej wysokich napięć 110 kv (w stanie istniejącym linia bez zainstalowanych tłumików drgań). Zalecana przez Zarządcę sieci elektroenergetycznej wysokich napięć odległość dla turbin wiatrowych wynosi 3xd od końca łopaty elektrowni wiatrowej ( d oznacza średnicę koła zataczanego przez łopaty turbiny). Odległość tę można zmniejszyć do równej 1d w przypadku zainstalowania tłumików drgań. Ponieważ ww. graniczne odległości mają charakter zaleceń i mogą ulegać zmianie zostaną one ostatecznie wyznaczone po ustaleniu typu elektrowni wiatrowej w uzgodnieniu z zarządcą sieci. Planowane inwestycje farm wiatrowych będą wymagały włączenia wewnętrznego układu komunikacyjnego dróg wewnętrznych, dojazdowych do poszczególnych elektrowni do dróg publicznych, miejsca zjazdów oraz skrzyżowań zostaną określone po ustaleniu lokalizacji elektrowni wiatrowych w uzgodnieniu z właściwym zarządcą drogi publicznej. Wszystkie projektowane obiekty o wysokości równej i większej od 50m n.p.t. podlegają oznakowaniu jako przeszkody lotnicze, zgodnie z przepisami odrębnymi oraz każdorazowo (przed wydaniem pozwolenia na budowę) wymagają zgłoszenia do Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP.

22 22 Inwestycje farm wiatrowych, w czasie ich eksploatacji, spowodują czasową/długotrwałą zmianę klimatu akustycznego otoczenia, co spowoduje ograniczenia w lokalizacji przyszłej zabudowy. Na obszarze rozmieszczenia farm wiatrowych dopuszczono prowadzenie gospodarki rolnej i leśnej, ale może być ustanowiony w planie miejscowym zakaz lokalizacji zabudowy mieszkaniowej, w tym dla zabudowy zagrodowej w gospodarstwach rolnych, leśnych i ogrodniczych, w obszarach wyznaczonych przez zasięg odpowiednich izofon wskazujących na prognozowaną emisję hałasu wytwarzaną przez farmy wiatrowe, zgodnie z przepisami odrębnymi dotyczącymi dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. 4) Obszary kontynuacji gospodarki rolnej i leśnej Obszary rolnicze i leśne obejmują tereny rolne z zabudową zagrodową o charakterze rozproszonym, tereny leśne oraz tereny wód otwartych, znajdujące się poza wyznaczonym w studium obszarem urbanizacji. W ich obrębie projekt Studium wprowadza następujące zasady zagospodarowania i lokalizacji zabudowy: przewidywana kontynuacja dotychczasowego sposobu użytkowania terenów, z dopuszczeniem rozmieszczenia obiektów produkujących energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100kW; dopuszczono wyłącznie zabudowę związaną z prowadzoną gospodarką rolną lub leśną (zabudowa zagrodowa), bez konieczności zmiany przeznaczenia gruntu rolnego i leśnego na cele nierolnicze i nieleśne (za wyjątkiem komunikacji i infrastruktury technicznej) - w strefach ochronnych farm wiatrowych dopuszczono lokalizację zabudowy po uwzględnieniu możliwego prognozowanego oddziaływania akustycznego planowanych elektrowni wiatrowych; nie dopuszczono zalesienia gruntów rolnych znajdujących się na obszarze stref ochronnych farm wiatrowych wskazanych w projekcie Studium ; dopuszczono lokalizację dróg, sieci i urządzeń infrastruktury technicznej planowane obiekty nie mogą powodować negatywnego oddziaływania na istniejącą zabudowę; część obszaru jest objęta prawnymi formami ochrony przyrody oraz innymi ustaleniami wynikającymi z przepisów prawa dotyczącymi ograniczeń w zabudowie i zagospodarowaniu terenu, np. obszar chronionego krajobrazu, lasy ochronne. 3 Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk - omówiono w rozdz. 3.3.,5. oraz w rozdz Prognozy. 4. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego, zabytków oraz dóbr kultury współczesnej omówiono w rozdz. 4. i Prognozy. 5. Kierunki rozwoju systemów komunikacji - omówiono w rozdz Prognozy. 6. Kierunki rozwoju systemów infrastruktury technicznej - omówiono w rozdz Prognozy.

23 23 7. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym Wskazane w projekcie Studium inwestycje publiczne o znaczeniu lokalnym to: m.in. nowe elementy sieci komunikacji i infrastruktury technicznej, urządzenia sportoworekreacyjne i obiekty usługowe z zakresu usług publicznych. Lokalizacja inwestycji celu publicznego o znaczeniu lokalnym będzie następowała na podstawie ustaleń planów miejscowych, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w sytuacji braku planu miejscowego lub specjalnych aktów prawa dotyczących lokalizacji poszczególnych inwestycji. 8. Inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym W projekcie Studium nie wskazano obszarów, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym poza ścieżkami rowerowymi i modernizacją linii kolejowej ujętej w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009). Ponadto, dla gminy obowiązują zadania i programy, które dotyczą całego kraju lub całego obszaru województwa pomorskiego, a których lokalizacja nie została przestrzennie określona, w tym: projekty indywidualne dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, inwestycje zawarte w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym Województwa Pomorskiego na lata (np. Budowa infrastruktury szerokopasmowej regionalnej sieci informacyjnej "Pomorska Sieć Szerokopasmowa", Zintegrowany System Informacji Turystycznej Woj. Pomorskiego) i inwestycje indykatywne zawarte w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Pomorskiego Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości, a także obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m 2 oraz obszary przestrzeni publicznej W projekcie Studium w gminie Mikołajki Pomorskie nie wyznaczono ww. obszarów. 10. Obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne Do terenów, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego należą wyznaczone w projekcie Studium nowe tereny inwestycyjne oraz tereny przekształceń funkcjonalno-przestrzennych, w tym: tereny wyznaczone w miejscowościach Balewo i Dworek, które nie były dotychczas uwzględniane w dokumentach planistycznych gminy, tj. nie posiadają zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze; nowe tereny inwestycyjne wyznaczone w miejscowości Mikołajki Pomorskie w celu ustalenia jednolitych zasad zabudowy i zagospodarowania terenu;

24 24 tereny przekształceń funkcjonalno - przestrzennych terenów nieużytkowanych lub użytkowanych ekstensywnie, w szczególności w sytuacji przeznaczania ich dla potrzeb zabudowy produkcyjno-usługowej niezwiązanej z rolnictwem, kiedy niezbędna będzie zmiana przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze; wieś Mikołajki Pomorskie w granicach wyznaczonego w projekcie Studium obszaru urbanizacji ze względu na stopień zainwestowania, rangę w sieci osadniczej gminy, zróżnicowanie problemów przestrzennych, konieczność ochrony cennych walorów środowiska kulturowego oraz w celu ustalenia jednolitych zasad zabudowy i zagospodarowania terenu o poszczególnych funkcjach, a także wykreowania przestrzeni publicznych wsi; obszarów lokalizacji urządzeń produkujących energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100 kw, w tym w szczególności farm wiatrowych oraz ich stref ochronnych, a także obszarów lokalizacji elektrowni fotowoltaicznych. Zasięgi przestrzenne tych planów zostaną określone w analizach zasadności przystąpienia do sporządzania planów miejscowych. Dotychczas Rada Gminy Mikołajki Pomorskie przystąpiła do sporządzania czterech miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla lokalizacji farm wiatrowych oraz dwóch planów miejscowych dla miejscowości (lub fragmentów miejscowości): Uchwała Nr XVIII/107/2012 z dnia 27 kwietnia 2012 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów obejmujących część obrębu geodezyjnego Stążki, obszar dla potrzeb lokalizacji Farmy Wiatrowej Cieszymowo ; Uchwała Nr XXII/137/2012 z dnia 6 listopada 2012r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania terenów położonych w rejonie miejscowości Kołoząb w gminie Mikołajki Pomorskie, dla potrzeb lokalizacji farmy wiatrowej; Uchwała Nr XXVIII/181/2013 z dnia 7 maja 2013 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów obejmujących obszar dla potrzeb lokalizacji farmy wiatrowej Zonda, w gminie Mikołajki Pomorskie; Uchwała Nr XXVIII/182/2013 z dnia 7 maja 2013 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów obejmujących części obrębów Krastudy, Krasna Łąka, Mikołajki Pomorskie, Perklice i Stążki w gminie Mikołajki Pomorskie; Uchwała Nr XXVIII/183/2013 z dnia 7 maja 2013r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego wieś Nowe Minięta oraz część wsi Stążki w gminie Mikołajki Pomorskie; Uchwała Nr XXVIII/184/2013 z dnia 7 maja 2013 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego wieś Dworek oraz części wsi Krasa Łąka i Krastudy w gminie Mikołajki Pomorskie.

25 25 Zasady zabudowy i zagospodarowania planowanej do realizacji biogazowni rolniczej w Cieszymowie (teren PE) zostały ustalone decyzją o warunkach zabudowy jako instalacja funkcjonująca w obrębie istniejącego zakładu rolnego w Cieszymowie. 11. Obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych - zagadnienie omówiono w rozdz Prognozy. 12. W gminie Mikołajki Pomorskie nie występują obiekty i obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny. 13. W gminie Mikołajki Pomorskie nie występują obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowiązujące na nich ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej. 14. Obszary wymagające przekształceń rehabilitacji lub rekultywacji W projekcie Studium w gminie Mikołajki Pomorskie wyróżniono dwie grupy obszarów przewidywanych do przekształceń, są to: obszary humanizacji zabudowy blokowej, do których zalicza się następujące zespoły zabudowy blokowej we wsiach Cieszymowo, Balewo, Dworek; celem działań jest poprawa warunków życia mieszkańców, podniesienie atrakcyjności przestrzeni poprzez poprawę estetyki obiektów i standardu technicznego oraz uporządkowanie otoczenia (przestrzeni publicznych); obszary przekształceń funkcjonalno - przestrzennych terenów nieużytkowanych lub użytkowanych ekstensywnie, do których zalicza się następujące tereny: Dworek, Linki, Kołoząb Mały, Balewo; celem działań jest zmiana funkcji obszarów dopuszczanie również pozarolniczego wykorzystania, wykorzystanie istniejących obiektów do nowych działalności, przywrócenie przestrzeniom i budynkom należnej im roli w strukturze gminy. 15. Granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych W gminie Mikołajki Pomorskie tereny zamknięte stanowią tereny kolejowe. Brak jest ustanowionych stref ochronnych tych terenów zamkniętych 16. Inne obszary problemowe 5 W projekcie Studium wyznaczono dwie grupy obszarów problemowych wymagających szczegółowych, specjalistycznych analiz przestrzennych. Są to: 1) Zagadnienia transportu. 2) Przekształcenia krajobrazu gminy wskutek lokalizacji farm wiatrowych. 5 W rozumieniu ustawy z dn. 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz. U. z r., poz. 647 ze zm.), "obszar problemowy" - to obszar szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej lub występowania konfliktów przestrzennych wskazany w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lub określony w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

26 26 ad. 1) Do głównych miejsc i sytuacji problemowych w zakresie transportu, wymagających bezwzględnego działania w projekcie Studium zaliczono: występowanie drzew w skrajni drogi - w szczególności stwarzających zagrożenie bezpieczeństwa ludzi i mienia lub kolidujących z potrzebami transportowymi elementów planowanych farm wiatrowych; stan nawierzchni dróg - spękana, nierówna nawierzchnia asfaltowa na wielu odcinkach, niejednokrotnie uniemożliwiająca poruszanie się z dopuszczalną prędkością, ubytki w nawierzchni, występujące zmiany stanu lub rodzaju nawierzchni w ciągu jednej drogi; występowanie odcinków dróg o nawierzchni gruntowej zwłaszcza dróg gminnych; nieuporządkowane przekroje jezdni oraz skrzyżowań; brak oznakowania poziomego i pionowego dróg np. ograniczenia prędkości w miejscach niebezpiecznych; brak urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego bariery, balustrady, oraz optycznego prowadzenia ruchu słupki prowadzące; nieodpowiednia lokalizacja przystanków autobusowych na łukach pionowych lub poziomych, za łukami. Opracowanie projektów przebudowy i modernizacji dróg mających znaczenie dla zachowania odpowiedniej komunikacji w regionie wymaga podjęcia działań na szczeblu regionalnym, powiatowym i gminnym. Projekty te oprócz poprawy parametrów technicznych określających klasę drogi powinny obejmować zagadnienia organizacji ruchu, poprawy bezpieczeństwa drogowego szczególnie na obszarach zurbanizowanych i w pobliżu obiektów użyteczności publicznej. Mając na uwadze odpowiednie zagospodarowanie istniejących szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych, itp.), konieczne są działania: np. wyposażenie ich np. w miejsca widokowe, piknikowe, właściwe oznakowanie, poprawa nawierzchni, przystosowanie do całorocznego wykorzystania. Działania te powinny odbywać się we współpracy z administracją parków, szkołami, nadleśnictwami i organizacjami turystycznymi. Ścieżki, trasy rowerowe wraz z infrastrukturą turystyczną powinny funkcjonować w zintegrowanym systemie ze szlakami turystycznymi rangi lokalnej, regionalnej i międzyregionalnej, w związku z tym konieczne są spójne działania organizacji m.in. turystycznych, samorządowych, pozarządowych. ad. 2) Przekształcenia krajobrazu gminy wskutek lokalizacji farm wiatrowych - zagadnienie omówione w rozdz Prognozy.

27 2.2. Powiązania projektu Studium... z innymi dokumentami Strategia rozwoju woj. pomorskiego 2020 Strategia rozwoju woj. pomorskiego 2020 stanowi załącznik do Uchwały nr 458/XXII/12 Sejmiku Woj. Pomorskiego z dnia 24 września 2012 r. Aktualna wizja województwa pomorskiego wg ww. Strategii w roku 2020 brzmi: Pomorskie w roku 2020 to region: trwałego wzrostu, w którym uruchamiane i wykorzystywane są zróżnicowane potencjały terytorialne dla wzmocnienia i równoważenia procesów rozwojowych; o unikatowej pozycji, dzięki aktywności społeczeństwa obywatelskiego, silnemu kapitałowi społecznemu i intelektualnemu, racjonalnemu zarządzaniu zasobami środowiska, gospodarczemu wykorzystaniu potencjału morza oraz inteligentnym sieciom infrastrukturalnym i powszechnemu stosowaniu technologii ekoefektywnych; będący liderem pozytywnych zmian społecznych i gospodarczych w Polsce i w obszarze Południowego Bałtyku. Wg Strategii region cechował się będzie: nowoczesną gospodarką; aktywnymi mieszkańcami; atrakcyjna przestrzenią. Zgodnie z dokumentem w proces rozwoju województwa powinny zaangażować się różne podmioty, w tym np. władze samorządowe gmin, przy czym kierować powinny się przy realizacji strategii ogólnymi zasadami prowadzenia polityki rozwoju takimi jak zasady: zrównoważonego rozwoju; subsydiarności regionalnej; programowania rozwoju; sprawności administracji; oraz zasadami: 1- wielopoziomowego zarządzania i partnerstwa 2- tematycznego i terytorialnego ukierunkowania interwencji 3- racjonalnego gospodarowania przestrzenia 4- korzystnego oddziaływania na środowisko 5- promowania zatrudnienia 6- promowania postaw obywatelskich 7- równości szans, niedyskryminacji i integracji społecznej 8- inteligentnej specjalizacji 9- ukierunkowania na innowacje 10- wymiaru cyfrowego. 6 Dokumenty z zakresu ochrony środowiska rangi międzynarodowej, krajowej i regionalnej omówiono w rozdz. 6.

28 28 Dla polityki przestrzennej gminy Mikołajki Pomorskie największe znaczenie mają zasady 3 i 4 z wyżej wymienionych. Strategia rozwoju woj. pomorskiego (2012) wskazuje 3 cele strategiczne o charakterze ogólnym oraz 10 celów operacyjnych (tab. 2) i w ich ramach 35 kierunków działań. Tabela 2 Cele Strategii Rozwoju Woj. Pomorskiego 2020 Źródło: Strategia Rozwoju Woj. Pomorskiego 2020 Dla kształtowania polityki przestrzennej gminy Mikołajki Pomorskie najistotniejsze są cele operacyjne: 3.1. Sprawny system transportowy rozwój systemów transportu drogowego oraz poprawa dostępności drogowej do Trójmiasta, mierzone wskaźnikiem odsetka mieszkańców województwa objętych izochroną 90 minut dostępności transportem zbiorowym do Gdańska w godzinach porannego szczytu komunikacyjnego i odsetka ludności, o co najmniej dobrej dostępności zbiorowym transportem do miasta powiatowego Bezpieczeństwo i efektywność energetyczna - wsparcie przedsięwzięć z zakresu efektywności energetycznej i z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii Dobry stan środowiska - rozwój systemów odbioru i oczyszczania ścieków komunalnych oraz wód opadowych i roztopowych tendencja do %, ograniczanie zagrożeń powodziowych (obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi wyznaczone we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego oraz obszary wyznaczone na mapach zagrożenia powodziowego), zachowanie walorów przyrody i poprawa spójności przyrodniczej (obszary objęte prawnymi formami ochrony przyrody oraz obszary wpisujące się w strukturę korytarzy ekologicznych wg Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009) Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (uchwała Nr 1004/XXXIX/09 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia r.) generalny cel polityki przestrzennej zapisano jako: Kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalnoprzestrzennej województwa sprzyjającej równoważeniu wykorzystywania cech, zasobów i walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem poziomu i jakości życia oraz

29 29 trwałym zachowaniem wartości środowiska dla potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń. Cele główne polityki przestrzennej zapisane w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009) to: 1. Powiązanie województwa z Europą, w tym przede wszystkim z regionem bałtyckim. 2. Wzrost konkurencyjności i efektywności gospodarowania przestrzenią. 3. Osiągniecie średniego europejskiego poziomu rozwoju i jakości życia porównywalnej z krajami europejskimi. 4. Zahamowanie dewaloryzacji środowiska oraz ochrona jego struktur i wartości. 5. Podwyższenie walorów bezpieczeństwa i odporności na skutki awarii i klęsk żywiołowych. Cele określone w projekcie Studium... gminy Mikołajki Pomorskie są zgodne z ww. zapisami dokumentu zwłaszcza w zakresie punktów 2 i 4. Część ustaleń Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009) zaznaczone w tekście tłem szarym - są wiążące dla gminy przy sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a także jednostek organizacyjnych samorządu województwa przy realizacji określonych polityk. Podstawowe zasady gospodarowania przestrzenią określone w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009) są następujące : 1. Stałe równoważenie struktury funkcjonalno-przestrzennej regionu, zróżnicowanej terytorialnie i warunkowanej dynamiką rozwoju. 2. Stosowanie trójochrony (integralnej ochrony wartości przyrodniczych, kulturowych, i krajobrazu) dla utrzymania równowagi środowiska i poprawy warunków i jakości życia. 3. Redukcja napięć i konfliktów w strukturach przestrzennych, dążenie do harmonijnego powiązania potrzeb społecznych z cechami i funkcjonowaniem środowiska. 4. Poprawa i kształtowanie ładu przestrzennego. 5. Wykorzystywanie naturalnych predyspozycji środowiska w planowaniu przestrzennym dla zrównoważonego i wielofunkcyjnego rozwoju regionu. 6. Dążenie do poprawy stabilności i sprawności funkcjonowania struktur przestrzennych oraz zwiększanie ich odporności na czynniki zewnętrzne. 7. Zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych, oszczędność energii i ograniczenie ilości odpadów. Projekt Studium w kierunkach zagospodarowania przestrzennego w większości uwzględnia powyższe zapisy, zwłaszcza w zakresie punktów 1, 2, 4, 5 i 7. Projekt Studium uwzględnia zapisy Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009) dotyczące ( ) utrzymania istniejących form ochrony przyrody oraz dążenia do poprawy ciągłości przestrzennej systemu obszarów chronionych i powiązań ekologicznych (zob. rozdz i 7.8). W zakresie ochrony krajobrazu w województwie pomorskim zadania polityki przestrzennej zapisane w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009) obejmują:

30 30 zachowanie i eksponowanie najwartościowszych zespołów i fragmentów krajobrazu, panoram widokowych i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych dla wzmacniania wizerunku regionu; kształtowanie nowych walorów krajobrazowych, w tym odtworzenie krajobrazów zdegradowanych oraz przeciwdziałanie procesom zagrażającym walorom krajobrazu. W zakresie lokalizacji elektrowni wiatrowych zgodnie z Planem zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009), należy uwzględniać następujące uwarunkowania: obszary objęte ochroną przyrody, w formie: parków narodowych i ich otulin, rezerwatów przyrody, obszarów NATURA 2000, parków krajobrazowych i ich otulin, obszarów chronionego krajobrazu, pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych; projektowane obszary chronione, w tym wytypowane w ramach tworzenia Europejskiej Sieci Obszarów Chronionych NATURA 2000; obszary tworzące osnowę ekologiczną województwa korytarze ekologiczne; tereny położone w strefach ekspozycji obiektów dziedzictwa kulturowego: pomników historii, cennych założeń urbanistycznych i ruralistycznych oraz założeń zamkowych, parkowo-pałacowych i parkowo-dworskich; tereny w otoczeniu lotnisk wraz z polami wznoszenia i podejścia do lądowania; Konieczne jest również uwzględnianie lokalizacji i sąsiedztwa: terenów zabudowy mieszkaniowej oraz aktywnego wypoczynku; dróg o nawierzchni utwardzonej i linii kolejowych; linii elektroenergetycznych; lasów oraz akwenów i cieków wodnych; pasów technicznych i ochronnych brzegów morskich; innych farm wiatrowych. Lokalizacje elektrowni wiatrowych muszą obejmować możliwości przesyłu wyprodukowanej energii, uwzględniając oddziaływanie linii elektroenergetycznych na komponenty środowiska. W świetle powyższych uwarunkowań na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie szczegółowej analizie powinny być poddane oddziaływania elektrowni wiatrowych na: obszary objęte ochroną przyrody w formie obszarów Natura 2000 i obszarów chronionego krajobrazu (rozdz. 7.8.); obszary tworzące osnowę ekologiczną płaty i korytarze ekologiczne na terenie gminy (rozdz i 7.7.). W odniesieniu do gminy Mikołajki Pomorskie, mają zastosowanie następujące ustalenia i zalecenia Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009): W zakresie ochrony litosfery i zasobów kopalin: Zagospodarowanie przestrzenne w strefie udokumentowanych złóż kopalin w sposób umożliwiający późniejsze wydobycie z zachowaniem wymogów ochrony walorów krajobrazowych; Eksploatacja surowców mineralnych głównie na obszarach aktualnego wydobycia;

31 Rewaloryzacja i rekultywacja obszarów przekształconych i zdegradowanych. W zakresie ochrony gruntów rolnych i leśnych: 31 Zachowanie co najmniej obecnej powierzchni terenów leśnych i stosowanie kompensacji przyrodniczej przy przeznaczeniu na cele nieleśne; Powiększanie areału gruntów leśnych przez zalesianie gruntów najniższych klas oraz zagrożonych procesami erozyjnymi; Ochrona gleb o najwyższej przydatności rolniczej, szczególnie na obszarze Żuław Wiślanych, pasa pobrzeży i Pojezierza Iławskiego. W zakresie ochrony wód powierzchniowych: Zachowanie istniejących terenów hydrogenicznych wód powierzchniowych, mokradeł, torfowisk oraz odnawianie obszarów małej retencji; Utrzymanie i zwiększanie zdolności do samooczyszczania wód powierzchniowych, w celu polepszenia ich klasy czystości; Odtworzenie wszędzie gdzie to możliwe zabudowy biologicznej stref brzegowych wód i cieków, ograniczając spływ zanieczyszczeń i odtwarzając naturalne korytarze ekologiczne; Tworzenie i utrzymywanie ekotonów wokół powierzchniowych zbiorników wód i cieków. W zakresie ochrony zasobów biosfery: Oszczędne gospodarowanie przestrzenią, szczególnie na obszarach istotnych z punktu widzenia ochrony bioróżnorodności; W sąsiedztwie obszarów chronionych i w obrębie korytarzy ekologicznych ważne jest m.in. optymalne wykorzystanie pod budowę nowych odcinków sieci infrastrukturalnych istniejących korytarzy infrastruktury, odtwarzanie zniszczonych siedlisk przyrodniczych w miejscach zastępczych. W zakresie ochrony powietrza: Przeznaczenie części terenów niezainwestowanych na założenia terenów zielonych przenikających tkankę obszarów zabudowanych oraz ochrona zadrzewień i zakrzewień, i istniejących terenów zieleni urządzonej, jako elementów naturalnych utrzymujących dobre warunki klimatu lokalnego i ograniczających rozprzestrzenianie zanieczyszczeń oraz hałasu. W zakresie ochrony przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem: Wprowadzanie zabudowy technicznej i biologicznej ograniczającej rozprzestrzenianie hałasu wzdłuż ciągów komunikacyjnych w obszarach zabudowy mieszkaniowej. W zakresie ochrony zasobów i walorów środowiska kulturowego oraz kształtowania walorów krajobrazowych stanowiących o tożsamości regionu: Ochrona zachowanych zespołów obiektów zabytkowych o wyrazistej tożsamości nawet jeśli poszczególne obiekty nie posiadają wybitnej wartości historycznej lub artystycznej; Wprowadzenie funkcji umożliwiających efektywne i racjonalne gospodarowanie obiektem zabytkowym; Unikanie przekształceń przestrzennych mogących zagrażać zasobom dziedzictwa kulturowego, np. dysharmonijne lub szkodliwe sąsiedztwo; Ochrona i odnowa charakterystycznych zasobów dziedzictwa kulturowego regionu m.in. układów ruralistycznych, obiektów dziedzictwa techniki (w tym systemów hydrotechnicznych), zespołów rezydencjalnych, zespołów zieleni urządzonej;

32 Powiększenie obszaru chronionego krajobrazu OCHK Jeziora Dzierzgoń; Rewitalizacja zabytkowych układów przestrzennych, w tym zabudowy folwarcznej; 32 Ochrona przedpola ekspozycji bądź poprawa wyeksponowania m.in. przez ograniczenie wprowadzania zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych innych przekształceń, ochronę charakterystycznych akcentów i dominant, odtwarzanie wartościowych elementów obiektów zabytkowych i sylwet panoramicznych, w tym szczególnie zespołu ruralistycznego miejscowości Krasna Łąka, Podejmowanie działań - restytucji, rewaloryzacji i rekultywacji elementów przyrodniczych i architektoniczno kulturowych decydujących o zachowaniu lub przywróceniu walorów krajobrazowych specyficznych dla poszczególnych typów obszarów. W gminnych dokumentach planistycznych należy określić: Elementy i obszary charakterystyczne dla krajobrazu kulturowego miejscowości oraz szczegółowe zasady ich przekształceń Strefy krajobrazu zdegradowanego oraz zasady i kierunki ich przekształceń Sposoby rekompozycji, restylizacji i uporządkowania chaotycznych układów zabudowy Zasady zagospodarowania punktów widokowych i ochrony panoram widokowych Kierunki przekształceń w zakresie turystyki: Ograniczenie presji turystycznej na obszary wrażliwe przyrodniczo, kulturowo i krajobrazowo Ograniczenie intensywności zagospodarowania stref przybrzeżnych jezior, w przypadku jezior rynnowych zagospodarowanie tylko jednej strony jeziora Rozwój bazy noclegowej w pierwszej kolejności w oparciu o możliwości adaptacji istniejącej zabudowy Rozwój istniejących i tworzenie nowych szlaków kulturowych oraz innych produktów turystycznych opartych o tożsamość kulturową miejsca Rozwój turystyki świąteczno-weekendowej i agroturystyki na terenach o wysokich walorach krajobrazu. W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009), określone są również następujące zasady zagospodarowania przestrzennego, stanowiące ustalenia wiążące dla gmin: a) przeciwdziałanie zjawisku rozlewania się jednostek osadniczych przez: rozwój do wewnątrz jednostek osadniczych, przy utrzymaniu wielofunkcyjności obszarów miejskich, zachowaniu odpowiedniej powierzchni przestrzeni publicznej oraz obszarów biologicznie czynnych służących wypoczynkowi, rekreacji, sportowi i kulturze; rozwój krawędziowy, o ile zapewni on dostęp do wszystkich funkcji miejskich bez konieczności korzystania z transportu indywidualnego; rozwój nowych jednostek osadniczych: - tworzących pełnostandardowe ośrodki o funkcjach adekwatnych do ich rangi; - wyposażonych w zdefiniowane centra obsługi integrujące jednostkę osadniczą, spójny system przestrzeni publicznej, kompletny zestaw usług odpowiadający wielkości i charakterowi jednostki osadniczej;

33 33 domykanie granic zainwestowania tak, aby na każdym etapie kształtowała czytelną krawędź terenów zagospodarowanych; rozwój pasmowy w nawiązaniu do szlaków transportowych należy godzić z ochroną funkcji dróg zgodnie z ich rolą w systemie transportowym oraz klasą techniczną; można to osiągnąć poprzez kreowanie w tych pasmach ośrodków o znacznej samodzielności funkcjonalnej, tak aby przeciwdziałać korzystaniu z dróg tranzytowych w celu zaspokajania potrzeb lokalnych; wiązać te drogi w hierarchiczny sposób z lokalnym układem transportowym obsługującym tereny zabudowy; ( ) c) formułowanie w gminnych dokumentach planistycznych kierunków działań i zasad realizacji ustaleń dla poszczególnych obszarów rozwojowych, w celu: uruchamiania nowych obszarów rozwojowych przeznaczonych do zainwestowania, stosownie do zdolności zapewnienia przez gminę obsługi infrastrukturalnej oraz usług publicznych; wyprzedzającego sporządzenia planów miejscowych dla tych terenów; zapewnienia równoległej z rozwojem zabudowy i zainwestowania obsługi przez systemy infrastruktury transportowej i technicznej oraz dostęp do usług publicznych; d) ochrona funkcji drogi wprowadza przy projektowaniu terenów rozwojowych wymóg zapewnienia obsługi transportowej nowych obszarów rozwojowych przy zachowaniu warunków izolowania dróg o wyższej klasie od projektowanych terenów zabudowy, w tym projektowania węzłów, skrzyżowań i innych powiązań, na zasadach i w odległościach właściwych dla danej klasy drogi, odpowiadających parametrom dla obszaru niezabudowanego. Powyższe zapisy uwzględniono w projekcie Studium Strategia rozwoju gminy Mikołajki Pomorskie Strategia rozwoju gminy Mikołajki Pomorskie na lata opracowana została w 2002 r. Wg Strategii (2002) wizja gminy Mikołajki Pomorskie to: Obszar samorządu lokalnego o charakterze rolniczo-turystycznym z dobrą infrastrukturą drogową, komunalną, powszechnym dostępem do internetu i nowych technologii. Obszar zrównoważonego rozwoju oferujący bezpieczny i komfortowy wypoczynek w ramach turystyki weekendowej i pobytowej. W Strategii (2002) cały obszar społeczno-gospodarczy podzielono na umowne pięć obszarów: gospodarkę, przestrzeń, społeczność, ekologię, infrastrukturę. Dla każdego obszaru życia społeczno-gospodarczego wyznaczono następujące priorytety: Gospodarka działania na rzecz dalszego rozwoju gospodarstw rolnych i tworzenie warunków do rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości, rzemiosła oraz usług. Elementem wspierającym priorytety gospodarcze powinna być dobrze zorganizowana promocja gminy. Przestrzeń należy stworzyć warunki do lepszego wykorzystania walorów środowiska oraz wykorzystać istniejącą infrastrukturę dla rozwoju gminy. Istotnym elementem jest przestrzeń po byłych Państwowych Gospodarstwach Rolnych, wymagająca przekształceń

34 34 oraz aktywizacji społeczności zamieszkującej substancje mieszkaniową będąca wcześniej w zasobach tych przedsiębiorstw. Społeczność priorytetowe są działania na rzecz zmniejszenia bezrobocia i jego skutków oraz stworzenie warunków do reaktywowania kultury masowej. Elementem wspierającym jest poprawa bazy lokalowej szkół, również jako ośrodków zajęć pozalekcyjnych i centrów aktywności społecznej. Ekologia najistotniejsze są działania na rzecz uporządkowania gospodarki odpadami i stworzenie gminnej sieci kanalizacji. Priorytety te winny zostać wsparte działaniami dążącymi do podniesienia świadomości ekologicznej społeczności lokalnej. Infrastruktura priorytetem są działania na rzecz poprawy stanu dróg oraz efektywna współpraca z agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa w zakresie rozbudowy infrastruktury na terenie gminy przy jednoczesnych działaniach na rzecz poprawy bazy informatycznej. Projekt Studium... (2013) przyczyni się do realizacji celów określonych w Strategii rozwoju gminy Mikołajki Pomorskie (2002) Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe W 2011 r. wykonane zostało Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy Mikołajki Pomorskie dla potrzeb Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1298) opracowanie to zawiera następujące, podstawowe zagadnienia: rozpoznanie i charakterystykę stanu oraz funkcjonowania środowiska, udokumentowane i zinterpretowane przestrzennie (załączniki graficzne); diagnozę stanu i funkcjonowania środowiska; wstępną prognozę dalszych zmian zachodzących w środowisku, polegającą na określeniu kierunków i możliwej intensywności przekształceń i degradacji środowiska, które może powodować dotychczasowe użytkowanie i zagospodarowanie; określenie przyrodniczych predyspozycji do kształtowania struktury funkcjonalnoprzestrzennej, polegające w szczególności na wskazaniu obszarów, które powinny pełnić przede wszystkim funkcje przyrodnicze; ocenę przydatności środowiska, polegającą na określeniu możliwości rozwoju i ograniczeń dla różnych rodzajów użytkowania i form zagospodarowania obszaru. Projekt Studium dla gminy Mikołajki Pomorskie uwzględnia w większości uwarunkowania ekofizjograficzne określone w ww. opracowaniu.

35 3. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO POTENCJALNE ZMIANY 3.1. Struktura środowiska przyrodniczego Położenie regionalne i specyfika fizycznogeograficzna 35 Gmina Mikołajki Pomorskie położona jest w południowej części powiatu sztumskiego, w południowo-wschodniej części województwa pomorskiego (rys. 1). Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Kondrackiego (1998) gmina Mikołajki Pomorskie w całości położona jest w obrębie makroregionu fizycznogeograficznego Pojezierze Iławskie, w jego północno-zachodniej części. Pojezierze Iławskie jest regionem fizycznogeograficznym silnie zróżnicowanym przyrodniczo i krajobrazowo. Do podstawowych, specyficznych jego cech należą: genetyczne i morfometryczne urozmaicenie rzeźby terenu; znaczna jeziorność, zwłaszcza w centralnej części regionu i duży wpływ jezior na kształtowanie się obiegu wody w zlewniach; duży udział terenów nie włączonych do systemu odwadniania powierzchniowego; mozaikowate zróżnicowanie użytkowania ziemi, wyrażone w występowaniu wielu drobnych kompleksów leśnych, łąkowych, torfowiskowych i wodnych, urozmaicających rozległe powierzchnie agrocenoz. Powierzchniowo przeważają na Pojezierzu Iławskim faliste i pagórkowate wysoczyzny morenowe. Wyraźne zróżnicowanie ukształtowania terenu wprowadzają głęboko wcięte rynny subglacjalne, w wielu miejscach wypełnione wodami jezior. Szczególnie wysoka jeziorność charakteryzuje centralną część Pojezierza z największym jeziorem Jeziorak (jezioro położone jest w odległości ok. 14 km w kierunku południowo-wschodnim od granicy gminy Mikołajki Pomorskie). Pojezierze Iławskie należy do regionów o stosunkowo słabo rozwiniętej sieci rzecznej, w efekcie czego duży jest udział obszarów bezodpływowych powierzchniowo. Zróżnicowanie ukształtowania terenu i tafle jezior sprzyjają występowaniu rozległych widoków. Pojezierny krajobraz ma w przewadze charakter kulturowy, rolniczoleśny. Duże urozmaicenie środowiska abiotycznego jest przyczyną ukształtowania się na Pojezierzu Iławskim wielu zbiorowisk roślinnych. Wśród zbiorowisk leśnych przeważają na obszarach morenowych lasy liściaste, a na obszarach sandrowych lasy sosnowe. Znacznie powierzchnię zajmują lasy związane z siedliskami den dolinnych i dolinnych partii zboczy (łęgi i grądy). W mozaikowym rozproszeniu występują zbiorowiska roślinne torfowisk, łąk i muraw oraz zbiorowiska wodne. 7 Na podstawie Opracowania ekofizjograficznego... (2011).

36 Środowisko abiotyczne na obszarze projektu Studium... Rzeźba terenu i budowa geologiczna Gmina Mikołajki Pomorskie położona jest na obszarze charakteryzującym się, urozmaiconym ukształtowaniem powierzchni, związanym z położeniem w zasięgu strefy maksymalnego zasięgu fazy pomorskiej zlodowacenia północnopolskiego. Rzędne terenu wynoszą od ok. 60 m n.p.m. do prawie 130 m n.p.m. Występują tu formy pochodzenia lodowcowego, fluwioglacjalnego (wodnolodowcowego) i eolicznego, a także rzecznego oraz formy akumulacji organicznej (torfy). Do głównych form rzeźby terenu należą: wysoczyzna moreny dennej - dominująca na obszarze gminy; morena czołowa do większych skupień wzniesień moreny czołowej, o wysokościach względnych do m, należą pasma moreny południowo-mikołajskiej o charakterze izolowanych wzniesień morenowych na terenie Mikołajek Pomorskich, Balewa, w kierunku Nowych Miniąt, a także pasma moreny krastudzkiej o dużej dynamice rzeźby i stromych stokach (spadki często powyżej 10 ); sandry niewielkie pola sandrowe występują na przedpolu ciągów moreny czołowej; rynny polodowcowe - głównie rynna Jeziora Balewskiego, o długości ok. 5 km, wysokości względnej zboczy ok m (lokalnie nawet 30 m) i spadkach terenu w obrębie zboczy często powyżej 10. Ponadto ukształtowanie powierzchni gminy Mikołajki Pomorskie urozmaicają liczne niewielkie zagłębienia wytopiskowe i bezodpływowe. Lokalnie występują również drobne utwory akumulacji wodnolodowcowej (kemy) i eolicznej (wydmy). Pod względem budowy geologicznej obszar gminy Mikołajki Pomorskie położony jest w synklinie perybałtyckiej platformy wschodnioeuropejskiej, która przykryta jest kompleksem skał paleozoicznych o miąższości około 1400 m, skał permo-mezozoicznych o miąższości m oraz skał kenozoicznych o miąższości 290 m. Utwory trzeciorzędowe to przede wszystkim osady w postaci piasków drobnoziarnistych, jasnoszarych, których strop występuje na głębokości 136,8 m. oraz osady w postaci piasków zielonkawych, piaskowców słabo zwięzłych i piasków zailonych, szarych. W podłożu czwartorzędu zlegają osady oligocenu, a na wschód i północny-wschód od obszaru gminy, w rejonie Bukowa i na wschód od Dzierzgonia, osady paleocenu. W plejstocenie na omawiany obszar kilkakrotnie wkraczał lodowiec zlodowaceń: południowopolskich, środkowopolskich i północnopolskich. Z fazami zlodowaceń oraz okresami deglacjacji wiązała się sedymentacja osadów piaszczystych i piaszczysto-żwirowych rzecznych i wodnolodowcowych, mułków i iłów akumulacji jeziornej i zastoiskowej, a także poziomów glin zwałowych. Gliny zwałowe najmłodszej fazy (pomorskiej) tworzą powierzchnię wysoczyzny polodowcowej. Starsze gliny odsłaniają się na południu w zboczach doliny Postolińskiej Strugi. W końcowym okresie epoki lodowcowej powstały liczne zagłębienia bezodpływowe przekształcone później w jeziora i torfowiska. U schyłku fazy pomorskiej i na początku holocenu nastąpiło formowanie się dolin rzecznych oraz zachodziły procesy eoliczne, których

37 37 efektem są nieliczne wydmy ( Program ochrony środowiska na lata z uwzględnieniem lat , 2010). Litologia utworów przypowierzchniowych, z racji zróżnicowania morfogenetycznego powierzchni gminy, charakteryzuje się znaczną zmiennością. Generalnie przeważają gliny średnie i lekkie oraz piaski gliniaste i słabo-gliniaste. Ponadto występują utwory piaszczyste, piaszczysto-żwirowe (niewielki udział), osady organogeniczne (torfy, utwory torfowomułowe i mułowo-torfowe) oraz utwory pylaste, ilaste i mady. Lokalnie występuje gytia i wapno łąkowe. Warunki wodne Gmina Mikołajki Pomorskie pod względem hydrograficznym w większości położona jest w zlewni rzeki Nogat. Jedynie południowo-wschodni fragment gminy w rejonie położonym na południe od Cieszymowa Wielkiego należy do zlewni rzeki Elbląg (dział wód I rzędu). Stosunkowo duży udział powierzchniowy mają tereny bezodpływowe i o utrudnionym odpływie. W zlewni Nogatu, wody powierzchniowe z terenu gminy Mikołajki Pomorskie odprowadzane są poprzez cieki i rowy melioracyjne do Jeziora Balewskiego i wypływającego z niego Kanału Juranda (Młynówka Malborska) oraz przez Postolińską Strugę do przepływającej w minimalnej odległości ok. 3,5 km od granicy gminy rzeki Liwy. Zarówno Kanał Juranda jak i Liwa stanowią prawobrzeżne dopływy Nogatu, uchodzącego do Zalewu Wiślanego. W zlewni rzeki Elbląg wody powierzchniowe z obszaru gminy Mikołajki Pomorskie odprowadzane są do cieku Dopływ z Górek, który stanowi dopływ rzeki Dzierzgoń (przepływającej w odległości ok. 3,4 km na północny-wschód od granicy gminy), uchodzącej do Jeziora Drużno i dalej rzeką Elbląg do Zalewu Wiślanego. Kanał Juranda (Malborska Młynówka) i Jezioro, Balewskie stanowią główną oś hydrograficzną wschodniej części gminy. Kanał Juranda poniżej ujścia z Jez. Balewskiego przepływa przez północno-wschodnią części gminy w kierunku Starego Targu, a następnie wzdłuż wschodniej granicy gminy Sztum, przepływa przez Jez. Dąbrówka i uchodzi do rzeki Nogat w rejonie Malborka. Całkowita długość cieku wynosi 29,3 km. Kanał ma ok. 600 lat, w przeszłości dostarczał wodę do zamku w Malborku. Postolińska Struga, prawostronny dopływ rzeki Liwy przepływa przez południowozachodnią i zachodnią część gminy, ciek wypływa ze źródeł na południe od wsi gminnej Mikołajki Pomorskie, na obszarze gminy długość cieku wynosi ok. 9,8 km. Jez. Balewskie jest zbiornikiem typu rynnowego o powierzchni ok. 108,5 ha, długości ok. 3,4 km i szerokości ok. 530 m. Głębokość maksymalna wynosi 13 m, a średnia ok. 6 m. Objętość zbiornika to 6419,6 tys. m 3. Jez. Dzierzgoń, którego północny fragment znajduje się w granicach gminy, Mikołajki Pomorskie łącznie zajmuje powierzchnię 787,9 ha, maksymalna głębokość zbiornika wynosi ok. 15 m, a jego objętość ok ,7 tys. m 3. Poza ww. ciekami i dużymi zbiornikami wodnymi elementy sieci hydrograficznej w gminie Mikołajki Pomorskie stanowią drobne cieki i rowy melioracyjne, oraz liczne małe

38 oczka wodne i podmokłości. 38 Użytkowy poziom wodonośny w rejonie gminy Mikołajki Pomorskie obejmuje wody występujące w czwartorzędowym piętrze wodonośnym, w piaskach i żwirach międzymorenowych. Zwierciadło wód podziemnych ma przeważnie charakter napięty, a miąższość warstw wodonośnych oraz ich zasobność są zróżnicowane. Południowo-wschodnia część gminy Mikołajki Pomorskie położona jest w zasięgu Głównego zbiornika wód podziemnych nr 210 Zbiornik Iławski (zob. rozdz ). GZWP nr 210 jest czwartorzędowym zbiornikiem międzymorenowym, o średniej głębokości ujęć ok m p.p.t. i szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 180 tys. m 3 /dobę. Pierwszy poziom wody podziemnej występuje na zróżnicowanej głębokości, w zależności od ukształtowania terenu i budowy geologicznej. W obrębie wierzchowiny wysoczyzny morenowej jest to poziom nieciągły. Pierwszy poziom wody występuje tam generalnie poniżej kilku metrów, ale lokalnie mogą występować płytkie sączenia wód gruntowych. W dnach dolin cieków i obniżeń wytopiskowych pierwszy poziom wody podziemnej występuje płytko pod powierzchnią terenu, od 0 do 1 m p.p.t. Lokalnie występują podmokłości. Gleby Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie powierzchniowo przeważają gleby brunatne właściwe i brunatne kwaśne, wykształcone z glin i piasków gliniastych. Mniejszy udział powierzchniowy mają gleby bielicowe i pseudobielicowe, czarne ziemie właściwe i sporadycznie czarne ziemie zdegradowane oraz gleby glejowe. W zagłębieniach wytopiskowych, dnach rynien i dolin rzecznych wykształciły się gleby torfowo-mułowe i mułowo-torfowe oraz gleby torfowe i murszowo-torfowe. Lokalnie występują także mady. Warunki klimatyczne Zgodnie z podziałem klimatycznym Polski Wosia (1995) gmina Mikołajki Pomorskie położona jest w regionie IV Dolnej Wisły. Jest to region klimatyczny wykazujący znaczne odrębności w zakresie stosunków klimatycznych w porównaniu z terenami otaczającymi. Region ten obejmuje zachodnią część Pojezierza Iławskiego, obszar Żuław Wiślanych i Zalewu Wiślanego, wschodnią część Pobrzeża Kaszubskiego i Starogardzkiego. Specyfiką stosunków pogodowych tego obszaru jest względnie częste pojawianie się pogody chłodnej z dużym zachmurzeniem bez opadu. W porównaniu z innymi regionami znaczną frekwencją odznacza się tutaj pogoda przymrozkowa bardzo chłodna z dużym zachmurzeniem bez opadu. Mniej liczne są tutaj dni przymrozkowe umiarkowanie zimne i zarazem pogodne bez opadu. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi w rejonie Mikołajek Pomorskich około 7,0 C, w lipcu około 17,0 C, a w styczniu od 3,0 do 1,0 C. Przymrozki zaczynają się wcześniej i trwają dłużej, a pokrywa śnieżna zalega około 70 dni. Średnie sumy opadów rocznych wynoszą od 550 do 650 mm, z przewagą opadu letniego nad opadem zimowym. Przeważają wiatry z kierunków zachodnich i północno-zachodnich. Zimą częste są wiatry z południa i południowego wschodu. Okres wegetacyjny wynosi około 200 dni. W ciągu roku

39 39 dni słonecznych występuje przeciętnie 36, pochmurnych 200, dni z dużym zachmurzeniem 128, dni bez opadu 198, a z opadem 166. Lokalnie warunki klimatyczne wykazują zróżnicowanie, przede wszystkim w zależności od charakteru pokrycia i ukształtowania terenu. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w zróżnicowaniu warunków termicznych (głównie efekt różnej ekspozycji stoków, występowania zagłębień i obniżeń terenu mogących stanowić miejsca inwersji temperatury powietrza), warunków anemometrycznych (przewietrzanie a ekspozycja stoków zagłębień terenu), warunków wilgotnościowych (zwiększona wilgotność w zagłębieniach, zwłaszcza ze zbiornikami wodnymi). Liczne obniżenia terenu stymulują spływy chłodnego powietrza. Gmina Mikołajki Pomorskie położona jest w strefie o umiarkowanych warunkach lokalizacji elektrowni fotowoltaicznych (rys. 2) i w strefie o korzystnych warunkach wietrznych dla lokalizacji elektrowni wiatrowych (rys. 3). Rys. 2 Położenie gminy Mikołajki Pomorskie na tle mapy Ilość energii promieniowania słonecznego w Polsce w kwh/m 2 (Źródło:

40 40 gmina Mikołajki Pomorskie Rys. 3 Zasoby energii odnawialnej w Polsce (część B - energia wiatrowa) źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (2012).

41 Środowisko biotyczne na obszarze projektu Studium specyfika ekosystemów Szata roślinna W gminie Mikołajki Pomorskie dominuje rolnicze użytkowanie terenu. Użytki rolne zajmują łącznie ok. 78% powierzchni gminy, z czego zdecydowaną większość stanowią grunty orne. Lasy na terenie gminy zajmują ok. 15 % jej powierzchni. Szatę roślinną na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie tworzą przede wszystkim: agrocenozy gruntów rolnych; zbiorowiska łąkowo-pastewne w użytkowaniu rolniczym, w tym na terenach z płytko zalegającą wodą gruntową; zbiorowiska leśne i semileśne, w tym porastające tereny hydrogeniczne nadwodne oraz w lokalnych zagłębieniach terenu; śródpolne zadrzewienia i zakrzewienia; szpalery i aleje drzew występujące wzdłuż dróg oraz cieków i rowów melioracyjnych; pojedyncze drzewa; przydomowe sady i ogrody; roślinność cmentarna i parkowa; roślinność ruderalna na terenach zainwestowania osadniczego. Lasy Lasy na terenie gminy, o łącznej powierzchni ok ha, występują nierównomiernie, w postaci stosunkowo dużych zwartych kompleksów, głównie w południowo-centralnej części obszaru (w okolicach wsi Mikołajki Pomorskie), na północny-wschód od Jeziora Balewskiego oraz na północnych, południowo-zachodnich i południowo-wschodnich krańcach gminy. Wśród zbiorowisk leśnych przeważają siedliska lasu mieszanego oraz lasu mieszanego świeżego, z dominującymi gatunkami sosny i dużym udziałem buka. Ponadto w okolicach wsi Wilczewo występuje bór świeży z dominacją sosny w drzewostanie. Część lasów w gminie Mikołajki Pomorskie, posiada status lasów ochronnych (zob. rozdz ). Ekosystemy hydrogeniczne Na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie roślinność wodna i nadwodna występuje przede wszystkim na obrzeżach Jez. Balewskiego i północnego fragmentu Jez. Dzierzgoń oraz w otoczeniu licznych niewielkich zbiorników wodnych o różnym stanie troficzności. Na terenie gminy występują główne typy torfowisk niskich. Łąki i pastwiska reprezentowane są przez zbiorowiska roślinne łąk, wilgotnych i świeżych. Zajmują z reguły powierzchnie wzdłuż cieków lub lokalnych zagłębień terenu, wzdłuż brzegów jezior i oczek wodnych. Jednym z najcenniejszych zbiorowisk są zbiorowiska łąkowe z zespołem łąk okresowo wilgotnych.

42 Agrocenozy 42 Rozległe powierzchnie w krajobrazie gminy Mikołajki Pomorskie zajmują agrocenozy grunty orne i ugory. Żyzne, bogate w składniki pokarmowe gleby uwarunkowały zestaw preferowanych upraw oraz towarzyszące im zbiorowiska chwastów segetalnych. Ugory pokrywa uboga roślinność z gatunkami ruderalnymi. Zabudowie wiejskiej towarzyszą ogrody i sady, ze stosunkowo bogatymi zestawem roślinności. Są to zarówno typowe zbiorowiska ruderalne, jak też rośliny hodowane ogrodowe Fauna Wg Programu ochrony środowiska na lata z uwzględnieniem lat (2010) gmina Mikołajki Pomorskie jest bogata pod względem fauny. Wiele gatunków ptaków zakłada swoje lęgowiska na jej terenie. Na szczególną uwagę zasługują m.in.: bocian czarny, orzeł, żurawie, czapla purpurowa. Na obszarze gminy istnieje wiele zbiorników wodnych mających podstawowe znaczenie dla rozmnażania płazów. Do chronionych gatunków płazów występujących na obszarze gminy należą: kumak nizinny, ropucha zielona, rzekotka drzewna, ropucha szara, traszka grzebieniasta. Ponadto południowy kraniec gminy Mikołajki Pomorskie znajduje się w zasięgu obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty Mikołajki Pomorskie PLH Wartość przyrodniczą ma tu przede wszystkim stanowisko ryby strzebli błotnej w terenie leśnym, wskazującym na możliwość utrzymania się warunków dla dalszego bytowania tej ryby, zwłaszcza przy podjętej ochronie w postaci ostoi Natura 2000 (zob. rozdz ) Część obszaru gminy Mikołajki Pomorskie (rys. 4) objęta była monitoringiem ornitologicznym i chiropterologicznym (część roku 2011 i 2012). W niniejszej prognozie wykorzystano sprawozdania: Ocena lokalizacji zespołu elektrowni wiatrowych >Jasna 2< (gm. Stary Dzierzgoń i Mikołajki Pomorskie, pow. sztumski, woj. pomorskie) pod kątem potencjalnych zagrożeń dla ornitofauny. Raport I okres migracji wiosennej i lęgowy (Goc, Kosmalski 2011) - wschodnia część obszaru gminy; Ocena lokalizacji planowanego zespołu elektrowni wiatrowych >Mikołajki Pomorskie< (gm. Mikołajki Pomorskie, pow. sztumski, woj. pomorskie) pod kątem potencjalnych zagrożeń dla ornitofauny. Raport końcowy (Goc, Kosmalski 2012) - centralna część obszaru gminy; Raport częściowy z monitoringu nietoperzy przeprowadzonego na terenie projektowanej farmy wiatrowej Jasna 2 (Kościów, Pietrzak 2011a) - wschodnia część obszaru gminy; Raport częściowy z monitoringu nietoperzy przeprowadzonego na terenie projektowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie (Kościów, Pietrzak 2011b) - centralna część obszaru gminy.

43 Rys. 4 Położenie gminy Mikołajki Pomorskie na tle obszarów objętych monitoringiem ornitologicznym i chiropterologicznym

44 Monitoring środowiska Monitoring ornitologiczny 1. Ocena lokalizacji zespołu elektrowni wiatrowych >Jasna 2< (gm. Stary Dzierzgoń i Mikołajki Pomorskie, pow. sztumski, woj. pomorskie) pod kątem potencjalnych zagrożeń dla ornitofauny. Raport I okres migracji wiosennej i lęgowy (Goc, Kosmalski 2011a) Raport stanowi podsumowanie badań ( r.) przeprowadzonych na obszarze planowanej Farmy wiatrowej >Jasna 2< (wschodnia część gm. Mikołajki Pomorskie, południowy skraj gm. Dzierzgoń i północno-zachodnia część gm. Stary Dzierzgoń). Wg Raportu : W okresie migracji wiosennej na badanej powierzchni stwierdzono łącznie 74 gatunków ptaków. Wśród stwierdzonych gatunków, 10 wymienionych zostało w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej EWG lub Polskiej czerwonej księdze zwierząt. Były to: bocian biały Ciconia ciconia, świstun Anas penelope, bielik Haliaeetus albicilla, błotniak stawowy Circus aeruginosus, orlik krzykliwy Aquila pomarina, żuraw Grus grus, kulik wielki Numenius arquata, łęczak Tringa glareola, mewa mała Hydrocoloeus minutus oraz dzięcioł czarny Dryocopus martius. Na terenie objętym monitoringiem przedrealizacyjnym obserwowano wyraźny przelot żurawi, dzikich gęsi i mniej licznie czajek. Gęsi, zwłaszcza białoczelna i zbożowa tworzą w tym okresie często mieszane stada, stąd większość zakwalifikowano do zbiorowej kategorii: gęsi Anser sp. Przelot tych gatunków obserwowany był przez ponad miesiąc (kilka kolejnych kontroli w marcu i kwietniu, z wyraźnym szczytem 20 marca). Ptaki nie tylko przelatywały nad obszarem przyszłej inwestycji, ale także licznie zatrzymywały się i żerowały na nim, wykorzystując w tym celu pola, na których w poprzednim roku uprawiano kukurydzę. W 2011 r. rosła tam pszenica ozima, ale sporo zgubionych przy żniwach kolb kukurydzy pozostało na powierzchni. Obszar, na którym najczęściej zatrzymywały się gęsi i żurawie w trakcie wiosennej wędrówki znajduje się w północno-wschodniej części gminy Mikołajki Pomorskie (na północny-wschód od Cieszymowa Wielkiego). Podczas kontroli w okresie lęgowym stwierdzono na badanej powierzchni łącznie 97 gatunków ptaków, spośród których 79 to gatunki lęgowe lub prawdopodobnie lęgowe. Pozostałe to gatunki przelotne lub lęgowe w okolice, zalatujące na obszar badań. Wśród gatunków lęgowych są uwzględnione w Załączniku I Dyrektywy ptasiej EWG: bocian biały Ciconia ciconia błotniak stawowy Circus aeruginosus, derkacz Crex crex, żuraw Grus grus, jarzębatka Sylvia nisoria i gąsiorek Lanius collurio. Pozostałe gatunki o wyższym statusie ochronnym stwierdzone w okresie lęgowym to: bąk Botaurus stellaris, kania ruda Milvus milvus, bielik Haliaeetus albicilla, łęczak Tringa glareola, rybitwa rzeczna Sterna hirundo oraz muchołówka mała Ficedula parva. W okresie lęgowym większość ptaków dokonywała tylko lokalnych przelotów, zazwyczaj na niskim pułapie. Na wyższych wysokościach, w tym często w strefie ruchu łopat planowanych elektrowni wiatrowych, przemieszczały się często śmieszki i śpiewające

45 45 skowronki. W przypadku śmieszek większość tych przelotów odbywała się w kierunku pd.- zachód pn.-wschód. Lista ptaków lęgowych na terenie objętym monitoringiem jest dość długa, ale z otwartymi siedliskami pól uprawnych, a więc z miejscami gdzie zlokalizowane mają być elektrownie wiatrowe, związane są nieliczne: skowronek, pliszka żółta, łozówka, pokląskwa, przepiórka, i kuropatwa. Ten ostatni gatunek jest rzadki lub nie ma go tam, gdzie struktura upraw jest wielkoobszarowa, a więc mało jest miedz i regularnie stosuje się środki ochrony roślin. Dla pozostałych gatunków stwierdzonych na powierzchni Jasna 2 agrocenozy stanowią teren, w którym poszukują pokarmu, lub nad którym muszą się przemieszczać między płatami preferowanych siedlisk. Dla zachowania różnorodności awifauny decydujące znaczenie ma urozmaicenie, mozaika siedlisk, obecność wśród pól zadrzewień śródpolnych, miedz, nieużytków, rowów i zbiorników wodnych. Dla powierzchni Jasna 2 istotnym czynnikiem wzbogacającym listę gatunków ptaków jest również obecność obszarów zabudowanych i siedlisk po opuszczonych gospodarstwach. Wiele stwierdzonych podczas monitoringu gatunków, zwłaszcza ptaków wróblowych Passeriformes, związanych jest kępami krzaków i drzew, które na badanej powierzchni rosną często wzdłuż istniejących i dawnych dróg, oraz w miejscach które z różnych względów nie nadają się do uprawy (np., jary czy obszary podmokłe). Z ptaków drapieżnych (szponiastych Falconiformes) regularnie choć niezbyt licznie obserwowano tylko myszołowy i błotniaki stawowe. Drugi z tych gatunków należy do ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy ptasiej EWG. Pojedyncze obserwacje bielików (3 razy w ciągu ok. pół roku obserwacji), różnych osobników (raz dorosłego, innym razem młodego) wskazują, że monitorowany obszar nie jest stałym terenem polowania par gniazdujących w okolicy. Obserwacje kań rudych są również nieliczne (2) i zostały dokonane w sezonie lęgowym w różnych rejonach powierzchni. Mogą świadczyć o gniazdowaniu tych ptaków w okolicy, lecz także dla nich rozległe pola uprawne nie są, przynajmniej w analizowanym okresie, ważnym i regularnie odwiedzanym terenem żerowiskowym. 2. Ocena lokalizacji planowanego zespołu elektrowni wiatrowych >Mikołajki Pomorskie< (gm. Mikołajki Pomorskie, pow. sztumski, woj. pomorskie) pod kątem potencjalnych zagrożeń dla ornitofauny. Raport końcowy (Goc, Kosmalski 2012) Raport stanowi podsumowanie badań przeprowadzonych w okresie marzec 2011 r. - luty 2012 r. na obszarze planowanej Farmy wiatrowej >Mikołajki Pomorskie< (centralna część gm. Mikołajki Pomorskie). Wg Raportu : W okresie migracji wiosennej na powierzchni Mikołajki Pomorskie stwierdzono obecność 83 gatunków ptaków, z których 12 zostało wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. lub Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, należą do nich bocian czarny Ciconia nigra, bocian biały Ciconia ciconia, łabędź czarnodzioby Cygnus columbianus, łabędź krzykliwy Cygnus cygnus, błotniak stawowy Circus aeruginosus, błotniak zbożowy Circus cyaneus, żuraw Grus grus, sieweczka obrożna

46 46 Charadrius hiaticula, dzięcioł zielonosiwy Picus canus, dzięcioł czarny Dryocopus martius, dzięcioł średni Dendrocopos medius oraz lerka Lullula arborea. Obszar powierzchni Mikołajki Pomorskie stanowił miejsce odpoczynku i żerowania ptaków znajdujących się w fazie migracji. Pośród obserwowanych gatunków najliczniejsze stada tworzyły: kwiczoł Turdus pilaris, czajka Vanellus vanellus, zięba Fringilla coelebs, mewa śmieszka Larus ridibundus, grzywacz Columba palumbus, szpak Sturnus vulgaris, jer Fringilla montifringilla oraz żuraw Grus grus. W fazie aktywnego przelotu migracyjnego najliczniej obserwowano stada gęsi w tym gęś zbożowa Anser fabalis, białoczelna Anser albifrons oraz gęgawa Anser anser. Mieszane stada gęsi, oznaczone jedynie do rodzaju z uwagi znaczną odległość od miejsca obserwacji, prawdopodobnie składały się również z powyższych gatunków. Łączna liczba gęsi obserwowanych w czasie migracji wiosennej przekraczała 4100 osobników, a ich przelot odbywał się głównie na wysokim pułapie w różnych miejscach nad badaną powierzchnią, nie wykazując preferencji do tras przelotu w skali monitorowanego obszaru. Odnotowano również liczny przelot zięby Fringilla coelebs, jera Fringilla montifringilla, które przemieszczały się głównie na niskim pułapie, oraz żurawi Grus grus migrujących na różnych wysokościach. W trakcie kontroli w pierwszej dekadzie marca znaleziono wypluwkę należącą do puszczyka Strix aluto, świadczącą o wykorzystywaniu powierzchni przez ten gatunek w okresie zimowym lub wczesnowiosennym. Głównym kierunkiem wiosennego przelotu migracyjnego ptaków był północny wschód. Ponad połowa wszystkich osobników przemieszczała się na niskim pułapie, prawie jedna trzecia w strefie powyżej działania śmigła pracującej elektrowni, a 17,9% w jego zasięgu. W okresie lęgowym na powierzchni Mikołajki Pomorskie stwierdzono łącznie 94 gatunki ptaków, 15 z nich zostało wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej lub Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, należą do nich: bocian biały Ciconia ciconia, bielik Haliaeetus albicilla, błotniak stawowy Circus aeruginosus, orlik krzykliwy Aquila pomarina, derkacz Crex crex, żuraw Grus grus, sieweczka obrożna Charadrius hiaticula, kulik wielki Numenius arquata, rybitwa rzeczna Sterna hirundo, dzięcioł zielonosiwy Picus canus, dzięcioł czarny Dryocopus martius, lerka Lullula arborea, jarzębata Sylwia nisoria, muchołówka mała Ficedula parva oraz gąsiorek Lanius collurio. Na monitorowanym obszarze stwierdzono gniazdowanie dwóch gatunków przedstawicieli ptaków szponiastych: dwóch par myszołowa Buteo buteo oraz jednej pary błotniaka stawowego Circus aeruginosus oddalone od najbliższych planowanych elektrowni wiatrowych o około m. Oba gatunki wykorzystywały okoliczne pola jako tereny żerowiskowe. Dla bociana białego oceniono także sukces lęgowy wyrażony liczbą młodych ptaków w gnieździe obserwowanych podczas lipcowej kontroli. W sezonie lęgowym wykryto 4 stanowiska lęgowe żurawia Grus grus. W bliskiej okolicy planowanej farmy wiatrowej stwierdzono 2 kolonie jaskółek brzegówek Riparia riparia, jedna zlokalizowana przy północnej granicy powierzchni licząca 14 norek lęgowych, druga oddalona o ok. 1,5 km na południe składająca się z ok. 140 norek lęgowych. Ptaki z obu

47 47 kolonii pojawiały się w granicach monitorowanej powierzchni. Drugim gatunkiem stwierdzonym na powierzchni Mikołajki Pomorskie wyprowadzającym lęgi w koloniach był kwiczoł Turdus pilaris, którego kolonie zlokalizowane w okolicach miejscowości Perklice i Nowe Minięta łącznie liczyły do 40 par lęgowych. W granicach monitorowanej powierzchni znajduje się jedno gniazdo bociana białego Ciconia ciconia, a w promieniu do ok. 2 km w 2011 r., znajdowało się jeszcze 10 zajętych gniazd tego gatunku. Średni sukces lęgowy w tych 11 gniazdach wyniósł 2,36 piskląt na parę. Dane z lat dotyczące bociana białego odnoszące się dla całego obszaru kraju, pochodzące z programu o nazwie Monitoring Flagowych Gatunków Ptaków, wahały się w przedziale 2,46-2,82, a w 2011 roku wynosił 2,6 średniej liczby piskląt na parę z sukcesem lęgowym ( Z uwagi na późną migrację wiosenną tego gatunku w sezonie 2011 spora liczba gniazd bocianów w okolicy badanej powierzchni pozostawała niezajęta przez długi okres czasu, stąd za wynik poniżej średniej krajowej najprawdopodobniej odpowiadają niekorzystne warunki w sezonie lęgowym 2011 oraz błąd wynikający z dużo mniejszej próby i nie należy go wiązać z gorszymi uwarunkowaniami okolicznych terenów. Główne tereny żerowiskowe bocianów białych w obrębie monitorowanego obszaru znajdowały się na łąkach położonych na zachód od miejscowości Krasna Łąka oraz około 500 m na południowy wschód od miejscowości Nowe Minięta. Obserwacje żerujących dorosłych ptaków świadczyły, iż bociany te wyprowadzały lęgi głównie w gniazdach zlokalizowanych w okolicach wschodniej granicy powierzchni, lecz obserwowano również przyloty z kierunku południowo zachodniego przypuszczalnie z gniazda zlokalizowanego w Mikołajkach Pomorskich. Z informacji uzyskanych z Komitetu Ochrony Orłów wynika, że w granicach monitorowanej powierzchni znajduje się jedno stanowisko orlika krzykliwego Aquila pomarina, a w promieniu do 3 km od granic obszaru przyszłej inwestycji znanych jest około 7 stanowisk tego gatunku i jedno bociana czarnego Ciconia nigra. W odległości około 5 km na południowy wschód znane są 2 stanowiska lęgowe bielika Haliaeetus albicilla, a ok. 7 km na wschód jedno stanowisko kani rudej Milvus milvus (bazy danych Komitetu Ochrony Orłów oraz Stacji Ornitologicznej Muzeum i Instytutu Zoologii PAN). Wszystkie gatunki uwzględnione są w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej WE (Sidło i in. 2004), a otoczenie ich gniazd objęte jest tzw. ochroną strefową. Ustanowienie strefy ochronnej oznacza atrakcyjność terenów jako miejsc gniazdowania i stwierdzenie lęgów w poprzednich latach. Takie stanowiska gatunków objętych ochrona strefową mogą, lecz nie muszą być wykorzystywane w każdym sezonie lęgowym, a pary poszczególnych gatunków mogą wyprowadzać lęgi w różnych latach na innym stanowisku lęgowym w okolicy. W okresie lęgowym 2011 nie stwierdzono zajętych gniazd powyższych gatunków w odległości 2 km od lokalizacji elektrowni wiatrowych planowanej farmy Mikołajki Pomorskie. W okresie dyspersji polęgowej w trakcie 5 kontroli stwierdzono 57 gatunków ptaków, 4 z nich wymienione zostały w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Były to: bocian biały Ciconia ciconia, błotniak stawowy Circus aeruginosus, żuraw Grus grus oraz gąsiorek Lanius colurio. W tym okresie najliczniej obserwowano stada szpaków Sturnus vulgaris, jaskółki dymówki Hirundo rustica, czajki Vanellus vanellus, krzyżówki Anas platyrhynchos, jaskółki

48 oknówki Delichon urbica i grzywacze Columba palumbus. 48 Okres migracji jesiennej na tle pozostałych okresów fenologicznych charakteryzował się największą liczbą obserwowanych ptaków w przeliczeniu na jednostkę czasu. Łącznie stwierdzono 72 gatunki, w tym 10 wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej lub Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Były to: błotniak stawowy Circus aeruginosus, błotniak zbożowy Circus cyaneus, drzemlik Falco columbaruis, żuraw Grus grus, siewka złota Pluvialis apricaria, dzięcioły zielonosiwy Picus canus, czarny Dryocopus martius, średni Dendrocopos medius, a także lerka Lullula arborea i gąsiorek Lanius collurio. W fazie migracji jesiennej na powierzchni planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie obserwowano przelot 6 gatunków ptaków szponiastych Falconiformes. Oprócz wspomnianych dwóch gatunków błotniaków i drzemlika były to jastrząb Accipiter gentilis, krogulec Accipiter nisus i myszołów Buteo buteo. Łącznie w tym okresie zaobserwowano 83 osobniki ptaków szponiastych, wśród których największy udział (68 os.) miał myszołów, a znaczna część obserwacji tego gatunku dotyczyła krążących ptaków nad kompleksem leśnym zlokalizowanym na wschód od miejscowości Mikołajki Pomorskie. Jesienne obserwacje najliczniejszych migrujących stad dotyczyły przedstawicieli rzędu Passeriformes, były to głównie zięba Fringilla coelebs, sikory: bogatka Parus major i modraszka Cyanistes caeruleus, szpak Sturnus vulgaris, kwiczoł Turdus pilaris, dymówka Hirundo rustica, skowronek Alauda arvensis, a przeloty te odbywały się głównie na niskim pułapie. W okresie zimowym na obszarze planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie odnotowano łącznie 22 gatunki ptaków. Na monitorowanym obszarze stwierdzono w tym okresie występowanie dwóch gatunków ptaków szponiastych Falconiformes. Był to myszołów Buteo buteo w liczbie do 8 osobników oraz jednorazowa obserwacja bielika Haliaeetus albicilla w zachodniej części powierzchni. Oprócz bielika drugim gatunkiem o wyższym statusie ochronnym był dzięcioł czarny Dryocopus martius. Najliczniej reprezentowanymi gatunkami w tym okresie były: kwiczoł Turdus pilaris, bogatka Parus major, trznadel Emberiza citrinella oraz wróbel Passer domesticus. Skład awifauny wykorzystującej obszar planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie wraz z statusem ochronnym zawiera tabela 3.

49 Tabela 3 Objaśnienia: 49 Skład awifauny wykorzystującej obszar planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie wraz z statusem ochronnym. CH całkowita ochrona gatunkowa, (CH) ochrona częściowa, Ł łowny z okresem ochronnym, DP gatunek z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej (2009/147/WE), CZ gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Kolejność gatunków wg układu systematycznego za: Tomiałojć i Stawarczyk (2003). Nazwy naukowe zgodne z listą gatunków Komisji Faunistycznej ( Lp. Nazwa polska Nazwa naukowa 1 Status ochronny Frekwencja Liczba os./1h Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus CH 11,9 0, Kormoran czarny Phalacrocorax carbo (CH) 7,1 0, Czapla siwa Ardea cinerea (CH) 31,0 0, Bocian czarny Ciconia nigra CH, DP 2,4 0, Bocian biały Ciconia ciconia CH, DP 38,1 0, Łabędź niemy Cygnus olor CH 52,4 0, Łabędź czarnodzioby Cygnus columbianus CH, DP 2,4 0, Łabędź krzykliwy Cygnus cygnus CH, DP 4,8 0, Gęś zbożowa Anser fabalis Ł 16,7 12, Gęś białoczelna Anser albifrons Ł 7,1 2, Gęś gęgawa Anser anser Ł 14,3 3, Gęsi sp. Anser sp. - 4,8 1, Cyraneczka Anas crecca Ł 2,4 0, Krzyżówka Anas platyrhynchos Ł 59,5 1, Gągoł Bucephala clangula CH 2,4 0, CH, DP, 16 Bielik Haliaeetus albicilla CZ 4,8 0, Błotniak 17 stawowy Circus aeruginosus CH, DP 40,5 0, Błotniak CH, DP, 18 zbożowy Circus cyaneus CZ 9,5 0, Jastrząb Accipiter gentilis CH 9,5 0, Krogulec Accipiter nisus CH 19,0 0, Myszołów Buteo buteo CH 90,5 0, Orlik CH, DP, 22 krzykliwy Aquila pomarina CZ 2,4 0, Drzemlik Falco columbarius CH, DP 2,4 0, Kuropatwa Perdix perdix Ł 2,4 0, Przepiórka Coturnix coturnix CH 23,8 0, Bażant Phasianus colchicus Ł 35,7 0, Derkacz Crex crex CH, DP 11,9 0, Żuraw Grus grus CH, DP 76,2 3, Sieweczka 29 rzeczna Charadrius dubius CH 4,8 0, Sieweczka obrożna Charadrius hiaticula CH, CZ 9,5 0, CH, DP, 31 Siewka złota Pluvialis apricaria CZ 4,8 0, Czajka Vanellus vanellus CH 54,8 6, Bekas kszyk Gallinago gallinago CH 7,1 0,041143

50 50 34 Słonka Scolopax rusticola Ł 7,1 0, Kulik wielki Numenius arquata CH, CZ 2,4 0, Samotnik Tringa ochropus CH 2,4 0, Brodziec 37 piskliwy Actitis hypoleucos CH 2,4 0, Mewa Chroicocephalus 38 śmieszka ridibundus CH 35,7 4, Mewa 39 srebrzysta Larus argentatus (CH) 4,8 0, Rybitwa 40 rzeczna Sterna hirundo CH, DP 2,4 0, Gołąb miejski Columba livia CH 11,9 0, Siniak Columba oenas CH 26,2 0, Grzywacz Columba palumbus Ł 73,8 5, Gołąb Columbidae - 2,4 0, Streptopelia 45 Sierpówka decaocto CH 33,3 0, Turkawka Streptopelia turtur CH 7,1 0, Kukułka Cuculus canorus CH 21,4 0, Jerzyk Apus apus CH 11,9 0, Krętogłów Jynx torquilla CH 2,4 0, Dzięcioł zielonosiwy Picus canus CH, DP 11,9 0, Dzięcioł zielony Picus viridis CH 7,1 0, Dzięcioł czarny Dryocopus martius CH, DP 14,3 0, Dzięcioł duży Dendrocopos major CH 50,0 0, Dzięcioł średni Dendrocopos medius CH, DP 4,8 0, Lerka Lullula arborea CH, DP 33,3 0, Skowronek Alauda arvensis CH 66,7 6, Jaskółka brzegówka Riparia riparia CH 4,8 0, Jaskółka dymówka Hirundo rustica CH 45,2 5, Jaskółka oknówka Delichon urbica CH 33,3 0, Świergotek łąkowy Anthus pratensis CH 11,9 0, Pliszka żółta Motacilla flava CH 38,1 0, Pliszka siwa Motacilla alba CH 47,6 0, Strzyżyk Troglodytes troglodytes CH 11,9 0, Rudzik Erithacus rubecula CH 38,1 0, Słowik szary Luscinia luscinia CH 23,8 0, Kopciuszek Phoenicurus ochruros CH 16,7 0, Phoenicurus phoenicurus CH 4,8 0, Pleszka 68 Pokląskwa Saxicola rubetra CH 21,4 0, Białorzytka Oenanthe oenanthe CH 2,4 0, Kos Turdus merula CH 69,0 0, Kwiczoł Turdus pilaris CH 73,8 22, Drozd śpiewak Turdus philomelos CH 40,5 0, Droździk Turdus iliacus CH 7,1 0,068571

51 51 74 Paszkot Turdus viscivorus CH 7,1 0, Drozd Turdus sp. CH 2,4 0, Świerszczak Locustella naevia CH 4,8 0, Strumieniówka Locustella fluviatilis CH 9,5 0, Locustella 78 Brzęczka luscinioides CH 2,4 0, Acrocephalus 79 Rokitniczka schoenobaenus CH 16,7 0, Acrocephalus 80 Łozówka palustris CH 21,4 0, Acrocephalus 81 Trzcinniczek scirpaceus CH 7,1 0, Acrocephalus 82 Trzciniak arundinaceus CH 14,3 0, Zaganiacz Hippolais icterina CH 19,0 0, Jarzębatka Sylvia nisoria CH, DP 7,1 0, Piegża Sylvia curruca CH 21,4 0, Cierniówka Sylvia communis CH 28,6 0, Gajówka Sylvia borin CH 9,5 0, Kapturka Sylvia atricapilla CH 33,3 0, Świstunka Phylloscopus 89 leśna sibilatrix CH 14,3 0, Phylloscopus sp. CH 7,1 0, Phylloscopus 91 Pierwiosnek collybita CH 35,7 0, Phylloscopus 92 Piecuszek trochilus CH 33,3 0, Mysikrólik Regulus regulus CH 7,1 0, Zniczek Regulus ignicapillus CH 4,8 0, Muchołówka 95 szara Muscicapa striata CH 9,5 0, Muchołówka 96 mała Ficedula parva CH, DP 4,8 0, Muchołówka 97 żałobna Ficedula hypoleuca CH 11,9 0, Sikora uboga Poecile palustris CH 21,4 0, Czarnogłówka Poecile montanus CH 4,8 0, Sosnówka Periparus ater CH 14,3 0, Modraszka Cyanistes caeruleus CH 52,4 0, Bogatka Parus major CH 88,1 4, Kowalik Sitta europaea CH 40,5 0, Pełzacz leśny Certhia familiaris CH 2,4 0, Pełzacz Certhia sp. CH 2,4 0, Wilga Oriolus oriolus CH 21,4 0, Gąsiorek Lanius collurio CH, DP 28,6 0, Srokosz Lanius excubitor CH 16,7 0, Sójka Garrulus glandarius CH 54,8 0, Sroka Pica pica (CH) 85,7 0, Kawka Corvus monedula CH 2,4 0, Gawron Corvus frugilegus (CH) 2,4 0, Wrona Corvus cornix (CH) 50,0 0, Kruk Corvus corax (CH) 90,5 1, Szpak Sturnus vulgaris CH 69,0 25, Wróbel Passer domesticus CH 26,2 1, Mazurek Passer montanus CH 16,7 0,260571

52 Zięba Fringilla coelebs CH 69,0 37, Fringilla 119 Jer montifringilla CH 11,9 2, Kulczyk Serinus serinus CH 7,1 0, Dzwoniec Carduelis chloris CH 57,1 0, Szczygieł Carduelis carduelis CH 57,1 2, Czyż Carduelis spinus CH 9,5 0, Makolągwa Carduelis cannabina CH 23,8 0, Gil Pyrrhula pyrrhula CH 35,7 0, Grubodziób Coccothraustes coccothraustes CH 7,1 0, Trznadel Emberiza citrinella CH 95,2 3, Emberiza schoeniclus CH 47,6 0, Potrzos 129 Potrzeszcz Emberiza calandra CH 23,8 0, Wróblowe Passeriformes - 2,4 0, Źródło: (Goc, Kosmalski 2012) Monitoring chiropterologiczny 1. Raport częściowy z monitoringu nietoperzy przeprowadzonego na terenie projektowanej farmy wiatrowej Jasna 2 (Kościów, Pietrzak 2011a) Raport stanowi podsumowanie badań ( r.) przeprowadzonych na obszarze planowanej Farmy wiatrowej >Jasna 2< (wschodnia część gm. Mikołajki Pomirskie, południowy skraj gm. Dzierzgoń i północno-zachodnia część gm. Stary Dzierzgoń). Wg Raportu : Na terenie projektowanej lokalizacji farmy wiatrowej >Jasna 2< stwierdzono występowanie 4-5 gatunków nietoperzy: mroczka późnego Eptesicus serotinus, karlika malutkiego P. pipistrellus, karlika większego Pipistrellus nathusii, borowca wielkiego Nyctalus noctula i prawdopodobnie nocka dużego M. Myotis., który jest najcenniejszym spośród wymienionych gatunków. Największą kolizyjnością z elektrowniami wiatrowym odznaczają się natomiast karlik większy i borowiec wielki. 2. Raport częściowy z monitoringu nietoperzy przeprowadzonego na terenie projektowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie (Kościów, Pietrzak 2011b) Raport stanowi podsumowanie badań ( r.) przeprowadzonych na obszarze planowanej Farmy wiatrowej >Mikołajki Pomorskie< (centralna część gm. Mikołajki Pomorskie). Wg Raportu : Na terenie projektowanej lokalizacji farmy wiatrowej >Mikołajki Pomorskie< stwierdzono występowanie 3-5 gatunków nietoperzy: nocka rudego Myotis daubentonii, mroczka późnego Eptesicus serotinus, karlika malutkiego P. pipistrellus, karlika większego Pipistrellus nathusii i borowca wielkiego Nyctalus noctula. Spośród nich do najczęściej stwierdzanych gatunków i jednocześnie najbardziej rozpowszechnionych należą karlik malutki i mroczek późny.

53 53 Spośród stwierdzonych gatunków nietoperzy najwyższą kolizyjnością z elektrowniami wiatrowymi charakteryzują się karlik większy i borowiec wielki oba gatunki rzadkie na badanym obszarze. Borowca wielkiego stwierdzano głównie w rejonie wsi Dąbrówka Pruska, Cierpięta i Mikołajki Pomorskie Procesy przyrodnicze i powiązania z otoczeniem Spośród procesów przyrodniczych najistotniejsze znaczenie w aspekcie zagospodarowania przestrzennego terenu na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie mają procesy geodynamiczne 8, hydrologiczne i ekologiczne. Z procesów geodynamicznych w obrębie zboczy wysoczyzny o spadkach powyżej 10, zwłaszcza nieleśnych, możliwe jest występowanie erozji wodnej. Okresowo, przy braku pokrywy roślinnej i braku opadów atmosferycznych, na gruntach ornych może występować erozja wietrzna. Zagadnienie zagrożenia ruchami masowymi omówione jest w rozdziale 3.4. Pod względem procesów hydrologicznych, w dolinach i zagłębieniach terenu, mogą występować okresowe wylewy wód i podtapianie terenu w efekcie wahań pierwszego poziomu wody podziemnej. Ponadto na wystromionych stokach może wystąpić erozja wodna. Dotyczy to zwłaszcza zboczy rynny Jeziora Balewskiego i zboczy pagórków moren czołowych. Występowanie lasów w dolinach cieków wpływa stabilizująco na dynamikę środowiska przyrodniczego, zwłaszcza w zakresie morfodynamiki (stabilizacja zboczy i koryt) oraz stosunków wodnych (zmniejszony odpływ powierzchniowy dzięki retencyjnym właściwościom lasów). Spośród pozostałych procesów przyrodniczych, lokalnie na obszarze gminy występuje sukcesja roślinności. Na terenach wieloletnich ugorów, zwłaszcza na skraju kompleksów leśnych, obserwowana jest sukcesja wtórna roślinności leśnej. Wkraczanie lasu rozpoczęło się spontanicznie, gdy przestały działać czynniki, które ograniczały możliwość "powrotu" zbiorowisk leśnych. Na pozostałych obszarach sukcesji roślinności przeciwdziałają głównie zabiegi agrotechniczne. Powiązania przyrodnicze realizowane są przez: obieg wody - ukształtowanie powierzchni gminy (przebieg działu wodnego I rzędu) powoduje, że występuje tu spływ powierzchniowy wód generalnie w kierunkach północno-zachodnim i północnym w zlewni Nogatu oraz wschodnim w zlewni rzeki Elbląg. cyrkulację atmosferyczną - powiązania przyrodnicze realizowane przez cyrkulację atmosferyczną polegają na transformacji właściwości powietrza pod względem fizycznym (temperatura, wilgotność) i chemicznym (skład powietrza, wiatr jako nośnik pierwiastków chemicznych) w zależności od przepływu nad określonymi obszarami. Wobec przewagi wiatrów z sektora zachodniego (zachodnie i północno-zachodnie) są to głównie powiązania 8 Zjawiska zachodzące w podłożu gruntowym i przekształcające jego pierwotną powierzchnię oraz właściwości, wywołane czynnikami naturalnymi i sztucznymi (Racinowski 1987).

54 54 zachód - wschód oraz północny-zachód południowy -wschód; rolno - leśne otoczenie gminy, dobre przewietrzanie i brak istotnych obiektowych źródeł zanieczyszczeń powietrza sprzyja czystości napływających mas powietrza; migracje roślin i zwierząt (powiązania ekologiczne) stymulowane przede wszystkim przez osnowę ekologiczną obszaru 9. Korytarze ekologiczne Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz ze zm. - art.5. p.2) korytarz ekologiczny to obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt lub grzybów. Ponadto w art ww. ustawy stwierdzono, że obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Poziom krajowy Obszar gminy Mikołajki Pomorskie objęty jest następującymi opracowaniami planistycznymi i studialnymi rangi krajowej, w których wyznaczono korytarze ekologiczne (w kolejności chronologicznej) (rys. 5): 1) Strategia wdrażania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska (Liro red. 1998) Strategia wdrażania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska (Liro red. 1998) zawiera koncepcję wyznaczenia sieci ekologicznej na obszarze Polski. Jest to koncepcja autorska, która nie została sformalizowana w postaci dokumentu prawnego. Według tej koncepcji gmina Mikołajki Pomorskie położona jest poza wyznaczonymi w nim tzw. obszarami węzłowymi i korytarzami ekologicznymi (rys. 5a) 10. 2) Zwierzęta a drogi. Metody ograniczenia negatywnego wpływu dróg na populacje dzikich zwierząt (Jędrzejewski i in. 2004) Poszczególne gatunki zwierząt przemieszczają się najczęściej wielokrotnie wzdłuż tych samych obszarów, które dobrze znają i które zapewniają im bezpieczeństwo. Badania związane z rozmieszczeniem korytarzy migracji wilka i rysia w XX w. oraz zmiany rozmieszczenia tych gatunków, pozwoliły na odtworzenie sieci korytarzy migracji zwierząt lądowych dla całej Polski. Wg tego dokumentu gmina Mikołajki Pomorskie położona jest poza zasięgiem korytarzy migracji zwierząt lądowych (rys. 5b). 3) Sieć korytarzy ekologicznych łączących obszary chronione w Polsce (2009) W 2005 r. opracowany został na zlecenie Ministerstwa Środowiska projekt korytarzy 9 Osnowa ekologiczna - system terenów przyrodniczo aktywnych, płatów i korytarzy ekologicznych przenikających dany obszar, umożliwiających przyrodnicze powiązania funkcjonalne w płaszczyźnie horyzontalnej. Istnienie osnowy ekologicznej warunkuje utrzymanie względnej równowagi ekologicznej środowiska przyrodniczego, wzbogaca jego strukturę materialno-funkcjonalną i urozmaica krajobraz w sensie fizjonomicznym. 10 Mapy Polski wykonane są w przeglądowych skalach, co uniemożliwia precyzyjne naniesienie korytarzy na mapy topograficzne.

55 55 ekologicznych łączących Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000 w Polsce (Jędrzejewski i in. 2005). Podstawą ich wyznaczania była analiza środowiskowa oraz rozmieszczenia aktualnego i historycznego, a także migracji wybranych gatunków wskaźnikowych: żubra, łosia, jelenia, niedźwiedzia, wilka i rysia. W sieci wyróżniono siedem korytarzy głównych, których rolą jest zapewnienie łączności w skali całego kraju i w skali międzynarodowej. Każdy z korytarzy głównych posiada szereg odnóg (korytarzy uzupełniających), dzięki którym łączy on wszystkie leżące w danym regionie kraju cenne obszary siedliskowe. Koncepcja ta opublikowana jest w pracy Jędrzejewskiego (2009) pt. Sieć korytarzy ekologicznych łączących obszary chronione w Polsce, zawartej w pracy zbiorowej pt. Ochrona łączności ekologicznej w Polsce (Jędrzejewski, Ławreszuk red. 2009). Według tej koncepcji południowo zachodni i południowo wschodni skraj gminy Mikołajki Pomorskie położony jest na styku z korytarzem północnym łączącym cenne obszary siedliskowe (rys. 5c). 4) Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 (2012). Ww. dokument zawiera mapę (Rysunek 28) pt. Kierunki polityki przestrzennej wobec obszarów funkcjonalnych cennych przyrodniczo, według której południowo zachodni i południowo wschodni skraj gminy Mikołajki Pomorskie położony jest na styku z terenami zaliczanymi do systemu ponadlokalnych korytarzy ekologicznych (rys. 5d). Poziom regionalny W regionalnym otoczeniu gminy Mikołajki Pomorskie, w odległości kilku - kilkunastu km, przebiegają ponadregionalne korytarze ekologiczne (wg Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, 2009) (rys. 6): ponadregionalny korytarz ekologiczny doliny Wisły stanowiący główną oś ekologiczną kraju. Korytarz obejmuje całą dolinę Wisły, która szczególnie w swym środkowym i dolnym biegu zachowała naturalny i półnaturalny charakter wielkiej rzeki nizinnej z licznymi mieliznami, wędrującymi piaszczystymi łachami, terasami zalewowymi, stanowiącymi siedliska ptactwa wodnego; na obszarze województwa pomorskiego cała dolina wraz z jej zboczami, stanowi ważny korytarz ekologiczny, typu lądowo-rzecznego (w minimalnej odległości ok. 8,5 km na zachód od granic gminy); ponadregionalny korytarz ekologiczny Pojezierny Północny, w otoczeniu gminy Mikołajki Pomorskie obejmuje środkowo-zachodnią część lasów Pojezierza Iławskiego i dolinę rzeki Liwy, przez którą łączy się z korytarzem doliny Wisły (w minimalnej odległości ok. 2,5 km na południe od granic gminy); regionalny korytarz ekologiczny doliny rzeki Dzierzgoń (w odległości ok. 2 km na północny wschód od granic gminy); regionalny korytarz ekologiczny Morawski (w odległości ok. 8 km na południe od granic gminy).

56 Rys. 5 Położenie gminy Mikołajki Pomorskie na tle koncepcji korytarzy ekologicznych wg opracowań krajowych

57 Rys. 6 Położenie gminy Mikołajki Pomorskie na tle mapy Koncepcji systemu powiązań ekologicznych - Plan zagospodarowania przestrzennego województwa Pomorskiego (2009)

58 58 Korytarz ekologiczny doliny rzeki Dzierzgoń łączy korytarz rzeki Liwy (przepływającej na południe od obszaru gminy) z ekosystemem otoczenia Jeziora Drużno (znajdującym się na północny wschód od obszaru gminy) oraz lasami Pojezierza Iławskiego w sąsiedztwie Jez. Jeziorak (na południowy wschód od obszaru gminy). Korytarz ten stanowi ciąg dolinny obejmujący otoczenie rzeki Dzierzgoń wraz z przyległymi, śródpolnymi kompleksami leśnymi oraz odgałęzieniem do Kanału Juranda (Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, 2009). Morawski korytarz ekologiczny, o randze regionalnej, obejmuje swym zasięgiem Morawski Obszar Chronionego Krajobrazu z zespołem jezior i doliną rzeki Gardeja. Stanowi boczny łącznik od korytarza rzeki Liwy do korytarza rzeki Wisły. Obejmuje ciąg leśnobagienno-jeziorny ( Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, 2009). Podstawowymi elementami osnowy ekologicznej na terenie gminy Mikołajki Pomorskie i w jej bezpośrednim sąsiedztwie są (zał. kartogr.): subregionalny korytarz ekologiczny rynny Jeziora Balewskiego, wraz z Jeziorem Dzierzgoń, Kanałem Juranda i przyległymi kompleksami leśnymi, pełniący rolę łącznika pomiędzy regionalnymi korytarzami ekologicznymi Morawskim i rzeki Dzierzgoń; subregionalny korytarz ekologiczny doliny Postolińskiej Strugi; płaty zbiorowisk leśnych i semileśnych, w tym porastające tereny hydrogeniczne, nadwodne oraz w lokalnych zagłębieniach terenu; śródpolne zadrzewienia i zakrzewienia; szpalery i aleje drzew występujące wzdłuż dróg oraz cieków i rowów melioracyjnych; korytarze ekologiczne drobnych cieków wodnych i rowów melioracyjnych: z nasadzeniami drzew i krzewów oraz rozwijającą się roślinnością szuwarową, stymulujące powiązania ekologiczne, wzmacniające ciągłość przestrzenną osnowy; zbiorniki wodne. Powiązaniom ekologicznym między lokalnymi płatami ekologicznymi sprzyja rolnicze użytkowanie ziemi Walory zasobowo-użytkowe środowiska Potencjał transurbacyjny Potencjał transurbacyjny środowiska przyrodniczego uwarunkowany jest przede wszystkim charakterem podłoża geologicznego, głębokością zalegania pierwszego poziomu wody gruntowej, ukształtowaniem terenu i stosunkami biotopoklimatycznymi - są to uwarunkowania fizjograficzne. Drugą podstawową grupę uwarunkowań tworzą właściwości ekologiczne terenu - rola poszczególnych ekosystemów w funkcjonowaniu środowiska na poziomie lokalnym lub regionalnym. W Opracowaniu ekofizjograficznym (2011) wykonano ocenę potencjału transurbacyjnego gminy Mikołajki Pomorskie dla otoczenia większych wsi, szczególnie o

59 59 zwartej zabudowie. Graficznym wyrazem oceny są progi ekofizjograficzne uwzględnione w większości w projekcie Studium (poza małymi fragmentami terenu dopuszczonymi pod zabudowę produkcyjno-usługową w południowej części wsi Mikołajki Pomorskie, w zachodniej części wsi Balewo oraz zachodnimi zboczami rynny Jez. Balewskiego (na południe od Balewa) dopuszczonymi pod funkcje ogólnodostępnej zabudowy rekreacyjnej i obsługi turystyki. Progi te ograniczają tereny, na których nie występują istotne ograniczenia fizjograficzne lub ekologiczne, mogące utrudnić procesy inwestycyjne lub skomplikować funkcjonowanie przyszłych struktur osadniczych. Za progami znajdują się tereny, których zajmowanie na cele inwestycyjne, ze względu na uwarunkowania fizjograficzne (przede wszystkim spadki terenu, grunty nienośne, płytki 1. poziom wody gruntowej) i uwarunkowania ekologiczne (przede wszystkim występowanie ekosystemów leśnych i hydrogenicznych oraz torfów w podłożu) jest utrudnione. Analiza potencjału transurbacyjnego została przeprowadzona dla następujących wsi: Balewo, Cierpięta, Cieszymowo, Dąbrówka Pruska, Kołoząb, Krasna Łąka, Linki, Mikołajki Pomorskie, Mirowice, Pierzchowice, Stążki i Wilczewo. Prawne ograniczenia w zagospodarowaniu terenu wynikają z: jakości pokrywy glebowej (duży udział gleb chronionych, należących do III klasy bonitacyjnej); występowania kompleksów leśnych; występowania form ochrony przyrody Potencjał biotyczny Potencjał agroekologiczny Najlepszym wyznacznikiem potencjału agroekologicznego środowiska przyrodniczego są kompleksy rolniczej przydatności gleb, stanowiące "zbiorcze typy siedliskowe rolniczej przestrzeni produkcyjnej". Obejmują one tereny o podobnych właściwościach rolniczych, najbardziej odpowiednie dla rozwoju i plonowania poszczególnych roślin uprawnych. Kompleksy wyznacza się z uwzględnieniem charakteru i właściwości gleb (typ, rodzaj, gatunek, właściwości fizyczne i chemiczne, stopień kultury) oraz lokalnych warunków klimatycznych, geomorfologicznych i wilgotnościowych. Na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie reprezentowane są wszystkie kompleksy przydatności rolniczej gleb od gruntów ornych i 1z. - 3z. użytków zielonych. Wśród gruntów ornych, powierzchniowo na obszarze gminy przeważa kompleks 2. pszenno dobry, natomiast w użytkach zielonych dominuje kompleks 2z. Pod względem bonitacyjnym na gruntach ornych przeważają gleby klasy IIIb i IVa, stosunkowo duży jest również udział gleb IIIa oraz IV b. Natomiast gleby łąk i pastwisk najliczniej reprezentowane są przez gleby IV i III klasy bonitacyjnej. Generalnie potencjał agroekologiczny gminy Mikołajki Pomorskie jest duży. Tereny o największym potencjale agroekologicznym, obejmujące kompleksy 1., 2., 3. i 4., stanowią

60 łącznie ponad 1/3 powierzchni gminy. 60 Zasoby leśne W gminie Mikołajki Pomorskie lasy zajmują łącznie powierzchnię ok ha, co stanowi ok. 15 % powierzchni gminy. Jest to wskaźnik zdecydowanie niższy od średniej lesistości w kraju, która wynosi ok. 29%. Lasy występują tu nierównomiernie, w postaci płatów leśnych, głównie na wschód od wsi gminnej Mikołajki Pomorskie, na północny-wschód od Jeziora Balewskiego oraz na północnych, południowo-zachodnich i południowo-wschodnich krańcach gminy. Lasy na terenie gminy Mikołajki Pomorskie, w większości należące do Skarbu Państwa (ponad 80% wszystkich lasów w gminie), administrowane są przez Nadleśnictwo Kwidzyn, należące do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Gdańsku. Aktualnie obowiązuje plan urządzenia lasu dla nadleśnictwa Kwidzyn na lata , zatwierdzony decyzją Ministra Środowiska z dnia 18 maja 2006 r. (znak: DLOPiK L lp /06). Część lasów na terenie gminy Mikołajki Pomorskie uznana została za ochronne. Wg informacji Nadleśnictwa Kwidzyn, są to lasy ochronne w następujących kategoriach (zał. kartogr.): wodochronne; stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej; stanowiące drzewostany nasienne; mające szczególne znaczenie przyrodnicze (lasy cenne przyrodniczo). W ogólnej ocenie potencjał leśny gminy Mikołajki Pomorskie jest umiarkowany Atrakcyjność i przydatność rekreacyjna Przyrodnicze walory rekreacyjne środowiska gminy Mikołajki Pomorskie związane są przede wszystkim z rejonem Jeziora Balewskiego i północnego fragmentu Jeziora Dzierzgoń oraz przyległych kompleksów leśnych. Na pozostałym obszarze gminy atrakcyjność rekreacyjna wynika głównie z lokalnie urozmaiconego ukształtowania terenu i związanych z tym walorów krajobrazowych Zasoby wodne Zasoby wód powierzchniowych w gminie Mikołajki Pomorskie stanowią głównie duże jeziora Balewskie i Dzierzgoń (częściowo w granicach gminy) (zob. rozdz ), mniejsze znaczenie mają cieki Kanał Juranda (Malborska Młynówka) i Postolińska Struga oraz pozostałe cieki, rowy melioracyjne, oczka wodne i podmokłości. Południowo-wschodnia części gminy znajduje się w zasięgu głównego zbiornika wód podziemnych nr 210 Zbiornik Iławski. Jest to czwartorzędowy zbiornik międzymorenowy, o średniej głębokości ujęć ok m p.p.t. i szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 180 tys. m 3 /dobę. Na obszarze zbiornika dominują wody klasy Ic, o zmiennej zawartości żelaza,

61 miejscami nawet do 5 mg/dm Dla GZWP nr 210 wykonano dokumentację hydrogeologiczną, zatwierdzoną decyzją Ministra OŚZNiL nr GK-kdh/BJ/ /98 z dnia r. W dokumentacji tej wydzielono m.in. obszar ochronny zbiornika oraz obszar o zaostrzonych rygorach, dla których zaproponowano następujące zasady gospodarowania. proponowane zakazy na obszarze ochronnym: - zakaz lokalizowania wysypisk komunalnych i wylewisk nie zabezpieczonych przed przenikaniem do podłoża substancji szkodliwych dla środowiska; - zakaz lokalizowania wysypisk i składowisk odpadów niebezpiecznych dla środowiska; - zakaz lokalizowania baz i składów prowadzących przeładunek i dystrybucję produktów ropopochodnych i innych substancji niebezpiecznych; - zakaz prowadzenia rurociągów transportujących substancje niebezpieczne dla środowiska; - zakaz zrzutu ścieków sanitarnych, technologicznych, przemysłowych do gruntu lub wód powierzchniowych bez oczyszczenia; - zakaz lokalizowania wielkich ferm hodowlanych prowadzących bezściółkowy chów zwierząt oraz innych obiektów szczególnie niebezpiecznych dla środowiska (np. rafinerie, zakłady chemiczne). proponowane zakazy na obszarze o zaostrzonych rygorach: - zakaz lokalizowania wysypisk i wylewisk odpadów komunalnych, przemysłowych i innych, - zakaz zrzutu ścieków sanitarnych, przemysłowych, technologicznych i innych do gruntu lub wód powierzchniowych, - zakaz magazynowania i składowania odpadów oraz substancji niebezpiecznych bez utwardzonego podłoża i izolacji wykluczającej możliwość przenikania zanieczyszczeń do gruntu, - zakaz eksploatacji surowców mineralnych powodujących powstanie lejów depresyjnych. Strefy ochronne i przedstawione zasady gospodarowania w jego granicach nie zostały dotychczas zatwierdzone przez Dyrektora RZGW w Gdańsku Zasoby surowców W gminie Mikołajki Pomorskie nie występują udokumentowane złoża surowców mineralnych ( Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce stan na r., 1 grudnia 2011 r. przez Starostę Sztumskiego została wydana koncesja na poszukiwanie i rozpoznanie złoża kruszywa naturalnego o znaczeniu lokalnym w miejscowości Krastudy. Celem prac jest udokumentowanie w kategorii C1 złoża kruszywa naturalnego. Koncesja obejmuje teren o powierzchni 2,0 ha w miejscowości Krastudy (część działki geodezyjnej 57/1). Cały obszar gminy Mikołajki Pomorskie objęty jest koncesją na poszukiwanie gazu

62 62 łupkowego (nr 111 Maraton Oil Poland) - koncesja nr 68/2009/p wydana przez Ministerstwo Środowiska w 2009 r.). W rejonie miejscowości Mikołajki Pomorskie (przy drodze powiatowej nr 3142G w kierunku miejscowości Pierzchowice) planowana jest lokalizacja wiertni Zagrożenia przyrodnicze W warunkach przyrodniczych Polski, naturalne zagrożenia przyrodnicze (zjawiska katastroficzne), mogące mieć wpływ na bezpieczeństwo i działalność ludzi oraz na ich mienie, to głównie powodzie, ruchy masowe i ekstremalne stany pogodowe. Dwóm pierwszym zagrożeniom można przeciwdziałać przez świadome kształtowanie środowiska w postaci zabezpieczeń przeciwpowodziowych (regulacja odpływu ze zlewni przez działania hydrotechniczne i z zakresu struktury użytkowania terenu, wały przeciwpowodziowe, poldery itp.) oraz stabilizacji stoków (działania biologiczne, techniczne i biotechniczne). Ekstremalne stany pogodowe powodują okresową destabilizację funkcjonowania społeczno-gospodarcze, a przeciwdziałanie im polega na sprawnej organizacji społeczności zamieszkującej dany teren. Zagrożenie powodzią Dla rzek występujących w granicach gminy Mikołajki Pomorskie nie zostały wyznaczone obszary o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi 1% (woda stuletnia) i 10% (woda dziesięcioletnia) w związku z tym w ujęciu formalno-prawnym obszar opracowania nie jest zagrożony powodzią. Okresowo natomiast mogą pojawiać się podtopienia w obrębie dolin cieków, zwłaszcza Kanału Juranda i Postolińskiej Strugi oraz w podmokłych zagłębieniach terenu. Powodować je mogą intensywne opady atmosferyczne i roztopy śniegu. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w dniu 21 grudnia 2011 r. zatwierdził wstępną ocenę ryzyka powodziowego pierwszy z czterech dokumentów wymaganych przez Dyrektywę Powodziową i art. 88b i 88c ustawy Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 9 lutego 2012 r., poz. 145 ze zm.). W ramach wstępnej oceny ryzyka powodziowego opracowano m. in. Mapę obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi i Mapę obszarów, na których wystąpienie powodzi jest prawdopodobne. Obszar gminy Mikołajki pomorskie położony jest poza ich zasięgiem. Zagrożenie ruchami masowymi W gminie Mikołajki Pomorskie nie występują zarejestrowane tereny zagrożone ruchami masowymi ziemi (wg "Rejestracji i inwentaryzacji naturalnych zagrożeń geologicznych na terenie całego kraju (ze szczególnym uwzględnieniem osuwisk oraz innych zjawisk geodynamicznych"). Lokalnie na terenach o spadkach powyżej 10 o występuje potencjalne zagrożenie morfodynamiczne, które może być nasilane poprzez niewłaściwą lokalizację obiektów, brak roślinności na stokach oraz występowanie sztucznych podcięć zboczy. Powszechnym zagrożeniem w warunkach środowiska przyrodniczego Polski są ekstremalne stany pogodowe, jak bardzo silne wiatry, długotrwałe, intensywne opady deszczu lub śniegu. Zapobieganie ekstremalnym stanom pogodowym jest niemożliwe, a

63 likwidacja skutków jest kwestią organizacyjną Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu Studium Gmina Mikołajki Pomorskie posiada charakter rolniczo-leśny, z przewagą gruntów użytkowanych rolniczo. Gmina podlega procesom inwestycyjnym, czego wyrazem są wnioski do zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie (rozdz ). W związku z zamierzeniami inwestycyjnymi konieczna jest dbałość o zachowanie i miejscami wprowadzenie ładu przestrzennego. W projekcie Studium zawarto liczne kierunki i zasady dotyczące zagospodarowania i użytkowania terenów (rozdz ), które w znacznej mierze przeciwdziałać będą negatywnym zjawiskom przestrzennym na terenie gminy. Projekt Studium (2013) wyznacza kierunki przyszłego rozwoju gminy. Docelowo służy on wyznaczeniu nowych terenów rozwojowych gminy przy spełnieniu określonych warunków ale również wskazuje tereny i obiekty do zachowania i ochrony, w tym tereny wskazane do wzmocnienia osnowy ekologicznej gminy oraz proponowane formy ochrony przyrody. Generalnie, w wyniku funkcjonowania ustaleń projektu Studium wystąpi ingerencja w środowisko, związana z przystosowaniem nowych terenów pod zabudowę. Potencjalne oddziaływania na środowisko opisano w rozdziale 7. prognozy. W przypadku braku realizacji projektu Studium... (w tym ustaleń dotyczących rozwoju przestrzennego wsi) przekształcenia te wystąpiłyby w mniejszym zakresie przestrzennym i jakościowym. Brak realizacji projektu Studium... wyeliminowałby również potencjalne zmiany środowiska związane z lokalizacją odnawialnych źródeł energii (elektrowni wiatrowych, fotowoltaicznych i biogazowni) (zob. rozdz. 7. Należy jednakże podkreślić, że brak lokalizacji odnawialnych źródeł energii w gminie Mikołajki Pomorskie stanowiłby przyczynek do nieuzyskania wzrostu udziału źródeł energii odnawialnej w bilansach energetycznych Polski i województwa pomorskiego, ze wszystkimi tego konsekwencjami środowiskowymi i formalnymi, wynikającymi ze zobowiązań międzynarodowych Polski, w tym z członkostwa w UE.

64 4. WALORY KULTUROWE Zabytki wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego. Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie znajduje się 12 obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa pomorskiego (tab. 4). Tabela 4 Wykaz obiektów i zespołów wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego. Lp. nr rej. zab. woj. pom. nr dawnego rej. zab. data wpisu uwagi obiekt adres dawny rejestr zabytków woj. gdańskiego - nr 243 budynek gospodarczy tj. spichlerz ośmioboczny wpisany też dec. nr 210/ / dawny rejestr zabytków woj. elbląskiego - nr 37/78- park / dawny rejestr zabytków woj. elbląskiego -nr 210/91-spichlerz ośmioboczny wpisany też dec. nr / dawny rejestr zabytków woj. elbląskiego - nr 391/94-dwór / dawny rejestr zabytków woj. elbląskiego - nr 28/ / dawny rejestr zabytków woj. elbląskiego - nr 29/ / dawny rejestr zabytków woj. elbląskiego - nr 36/ / dawny rejestr zabytków woj. elbląskiego - nr 39/78 park / dawny rejestr zabytków woj. elbląskiego -nr 511/96-dwór zespół dworskoparkowy (dwór, park, spichlerz ob. kaplica p.w. Matki Boskiej Gromnicznej) park park park zespół dworskoparkowy ( dwór, park Cieszymowo Wielkie Cieszymowo Wielkie Cieszymowo Wielkie Cieszymowo Wielkie 1 Balewo Cieszymowo II Dworek Stążki Stążki 11 na podstawie projektu Studium (2013).

65 / dawny rejestr zabytków woj. 65 elbląskiego - nr 182/ / dawny rejestr zabytków woj. elbląskiego - nr 189/ / dawny rejestr zabytków woj. elbląskiego - nr 310/93 Źródło: projekt zmiany Studium (2013). dwór kościół parafialny p.w. Św. Anny kościół parafialny p.w. Św. Antoniego Padewskiego wraz z układem zieleni cmentarnej i kapliczką Cierpięta Krasna Łąka Mikołajki Pomorskie, ul. Kościuszki /Kościelna Gminna ewidencja zabytków. Gmina Mikołajki Pomorskie posiada Gminną ewidencję zabytków. W dokumencie tym wpisane są 164 obiekty lub zespoły o wartościach kulturowych i zabytkowych, z czego w poszczególnych miejscowościach: Balewo 5 obiektów/zespołów; Cierpięta 6 obiektów/zespołów; Cieszymowo Wielkie 9 obiektów/zespołów; Dąbrówka Pruska 10 obiektów/zespołów; Dworek 3 obiekty/zespoły; Kołoząb 5 obiektów/zespołów; Krasna Łąka 9 obiektów/zespołów; Krastudy 7 obiektów/zespołów; Linki 4 obiekty/zespoły; Mikołajki Pomorskie 55 obiektów/zespołów; Mirowice 6 obiektów/zespołów; Nowe Minięta 6 obiektów/zespołów; Perklice 1 zespół; Pierzchowice 12 obiektów/zespołów; Sadłuki 8 obiektów/zespołów; Stążki 16 obiektów/zespołów; Wilczewo 11 obiektów/zespołów. Większość obiektów w gminnej ewidencji zabytków to budynki i zespoły z przełomu XIX i XX w. oraz z początku XX wieku. Są to głównie ceglane obiekty mieszkalne i gospodarcze, w dobrym stanie technicznym. Stanowiska archeologiczne Wykaz stanowisk archeologicznych w gminie Mikołajki Pomorskie (25 obiektów) zawiera tabela 5. Jedno z nich tj. grodzisko w Stążkach zostało wpisane do rejestru zabytków archeologicznych województwa pomorskiego.

66 Tabela 5 Wykaz stanowisk archeologicznych w gminie Mikołajki Pomorskie 66 Lp. nr rejestru data wpisu miejscowość typ stanowiska okres 1 Pierzchowice ślady osadnicze średniowiecze, nowożytna 2 Pierzchowice ślady osadnicze okres wpływów rzymskich, XVIII-XIX w. 3 Pierzchowice ślady osadnicze okres wpływów rzymskich, XVII-XVIII w. 4 Krastudy ślady osadnicze XIV-XV w. 5 Mikołajki Pomorskie ślady osadnicze XIV-XV w. 6 Mikołajki Pomorskie osada XIV-XV w. 7 Mikołajki Pomorskie źreb XIV-XV w. 8 Mikołajki Pomorskie osada XIV-XV w. 9 Mikołajki Pomorskie ślady osadnicze okres lateński 10 Nowe Minięta ślady osadnicze XIV-XV w. 11 Dworek źreb XIV-XV w. 12 Dworek ślady osadnicze XIV-XV w. 13 Perklice ślady osadnicze okres lateński, XIV-XV w. 14 Stążki osada, ślady XII-XII w., osadnicze XIV-XV w. 15 Stążki źreb XIV-XV w. 16 Stążki osada XIV-XV w /Archeologi 2 połowa XIII- 5 XII 1970 Stążki grodzisko a XV w. 18 Stążki ślad osadnictwa neolit 19 Balewo osada, ślad okres lateński, osadnictwa XIV-XV w. 20 Balewo osada okres lateński 21 Linki ślad osadnictwa neolit (?), XIV-XV w. 22 Linki ślad osadnictwa, neolit (?), osada XIV-XV w. 23 Linki osada XI-XIII w. 24 Linki ślad osadnictwa neolit, wczesne średniowiecze 25 Linki ślad osadnictwa, neolit, XIVosada XV w. Źródło: projekt zmiany Studium (2013). Zabytki techniki na obszarze gminy stanowią: Kanał Juranda (zwany też Malborską Młynówką) - największa budowla hydrotechniczna Zakonu Krzyżackiego, na trasie kanału znajdowało się kiedyś 10 młynów i jedna śluza służąca zabezpieczeniu przeciwpowodziowemu Malborka, na terenie gminy Mikołajki Pomorskie biegnie w okolicach miejscowości: Stążki, Balewo i Krasna Łąka; nasyp dawnej linii kolejowej Prabuty Myślice, biegnącej na terenie gminy Mikołajki

67 67 Pomorskie przez miejscowość Cieszymowo. Projekt Studium uwzględnia ww. uwarunkowania i poza zapisami dotyczącymi ochrony zabytkowej substancji materialnej, zawiera również, szereg ustaleń dotyczących ochrony krajobrazu kulturowego (zob. rozdz ).

68 68 5. ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH FORM OCHRONY PRZYRODY 5.1. Stan antropizacji środowiska i główne problemy jego ochrony Gmina Mikołajki Pomorskie ma charakter typowo rolniczy, a przemysł jest stosunkowo słabo rozwinięty. Potencjał gospodarczy stanowią tu gospodarstwa rolne i podmioty gospodarcze działające w sektorze rolnym. Ponadto znaczny jest udział zakładów usługowych, rzemieślniczych i handlowych. W gminie Mikołajki Pomorskie i w jej bliskim otoczeniu nie ma podmiotów gospodarczych szczególnie uciążliwych dla środowiska, zakładów posiadających instalacje mogące powodować znaczne zanieczyszczenie środowiska oraz zaliczonych do zakładów o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnych awarii. Główne przejawy antropizacji środowiska przyrodniczego gminy Mikołajki Pomorskie i jej bezpośredniego otoczenia to: dominacja rolniczego użytkowania ziemi, czego efektem są m.in. synantropizacja roślinności, degradacja struktury ekologicznej terenu oraz specyfika krajobrazu o cechach kulturowego krajobrazu rolniczego; droga wojewódzka nr 522 relacji Górki Mikołajki Pomorskie Prabuty, sieć dróg powiatowych oraz dróg lokalnych utwardzonych i gruntowych komunikacja samochodowa jako źródło emisji zanieczyszczeń atmosfery i hałasu; magistralna linia kolejowa nr 9 (E65) relacji Warszawa Gdańsk - źródło emisji zanieczyszczeń atmosfery i hałasu; osadnictwo wiejskie, w tym wieś gminna Mikołajki Pomorskie oraz wsie: Cieszymowo, Dworek, Dąbrówka Pruska, Kołoząb, Krasna Łąka, Krastudy, Mikołajki Pomorskie, Mirowice, Nowe Minięta, Perklice, Pierzchowice, Sadłuki, Stążki, Wilczewo źródła zanieczyszczeń do atmosfery ścieków komunalnych i gospodarczych oraz odpadów komunalnych i gospodarczych; sieci linii elektroenergetycznych wysokiego i średniego napięcia. Warunki aerosanitarne i akustyczne Do głównych źródeł zanieczyszczeń atmosfery w rejonie gminy Mikołajki Pomorskie należą: lokalne kotłownie opalane węglem i olejem opałowym zasilające obiekty użyteczności publicznej źródła emisji niskiej; indywidualne źródła ciepła na terenach zwartej zabudowy mieszkaniowej usługowej (emisja niska); emisja technologiczna z obiektów gospodarczych i produkcyjnych; zanieczyszczenia komunikacyjne (emisja liniowa, wzdłuż ciągów komunikacji samochodowej przebiegających przez teren gminy); emisja niezorganizowana pyłu z terenów pozbawionych roślinności i z terenów o utwardzonej nawierzchni, głównie komunikacyjnych i innych;

69 69 w niewielkim stopniu napływ zanieczyszczeń z sąsiednich gmin: Sztum, Dzierzgoń, Stary Dzierzgoń, Stary Targ, Prabuty, Ryjewo. Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie nie ma zorganizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło. Zaspokajanie potrzeb cieplnych odbywa się w oparciu o lokalne kotłownie opalane olejem opałowym, węglem i odpadami drewna, zasilające obiekty użyteczności publicznej i usługowe oraz indywidualne źródła w domach mieszkalnych oraz obiektach usługowych, przede wszystkim na paliwa stałe głównie węgiel i drewno oraz sporadycznie na olej opałowy i gaz LPG. Większe kotłownie lokalne obsługują (projekt Studium 2013): Urząd Gminy moc ok. 0,062 MW - olej opałowy; Gimnazjum w Mikołajkach Pomorskich moc ok. 0,08 MW - węgiel; Szkołę Podstawową w Mikołajkach Pomorskich moc ok. 0,15 MW - węgiel; Szkołę Podstawową w Cieszymowie moc ok. 0,12 MW - węgiel; Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy w Kołozębie (gimnazjum, szkoła zawodowa i internat) moc ok. 0,22 MW - węgiel; firmę Motogum (wyroby z gumy i tartak) - moc ok. 1,0 MW (w tym ok. 0,9 MW na potrzeby technologiczne) odpady drewna. Stan techniczny kotłowni jest zróżnicowany, w części są to urządzenia stosunkowo nowe. Pozostałe obiekty użyteczności publicznej ogrzewane są za pomocą małych kotłowni opalanych węglem o mocach 0,02 0,035 MW. Łączna moc tych kotłowni wynosi ok. 0,38 MW. Ciepło na potrzeby technologiczne zużywane jest głównie w usługach związanych z przetwórstwem drewna. Ze względu na przeważający rodzaj funkcji gminy (rolniczy, małe uprzemysłowienie, brak dużych emitorów zanieczyszczeń produkcyjnych, których działalność mogłaby wpływać na emisję gazów i pyłów o charakterze chemicznym), emisja pochodząca z podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na jej terenie ma znikomy udział w zanieczyszczeniu powietrza. Istotnym źródłem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w gminie Mikołajki Pomorskie jest komunikacja samochodowa. Rozkład i natężenie zanieczyszczeń związany są przede wszystkim z przebiegiem tras komunikacyjnych. Wielkość wpływu na środowisko komunikacji samochodowej w zakresie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego uwarunkowana jest natężeniem ruchu pojazdów. Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie największym natężeniem ruchu charakteryzuje się droga wojewódzka nr 522. W 2010 roku przeprowadzono pomiar średniego dobowego ruchu pojazdów na sieci dróg krajowych i wojewódzkich w Polsce. W tabeli 6 przytoczono wyniki wielkości ruchu pojazdów ogółem oraz strukturę rodzajową pojazdów samochodowych na wybranych odcinkach drogi wojewódzkiej nr 522.

70 Nr drogi Tabela 6 Średni dobowy ruch pojazdów w punktach pomiarowych w 2010 r. Długość 522 9, ,3 Nazwa Górki Mikołajki Pom. Mikołajki Pom. Prabuty /Skrzyż z DW521/ Pojazdy ogółem Źródło: Generalny pomiar ruchu w 2010 r. Motocykle 70 Struktura rodzajowa ruchu pojazdów samochodowych Sam. Sam. osob., Sam. Sam. Autocięż. z mikrobusy dost. cięż. busy przycz. Ciągniki Stan czystości powietrza atmosferycznego w gminach województwa pomorskiego jest badany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku. Wg Rocznej oceny jakości powietrza w województwie pomorskim. Raport za 2009 rok (2010) strefa malborskosztumska, do której należy gmina Mikołajki Pomorskie, zakwalifikowana została pod kątem ochrony zdrowia i ochrony roślin do klasy A, tj. poziomy stężeń zanieczyszczeń nie przekraczają poziomu dopuszczalnego i docelowego, W strefie zagrożone jest natomiast osiągnięcie docelowego poziomu dla benzo(a)pirenu w 2013 r. (jego głównym źródłem są niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi) i tak jak dla całego województwa pomorskiego zagrożone są poziomy celów długoterminowych dla ozonu ustalonych na rok Strefa pomorska za 2011 r. oceniona została następująco ( klasyfikacja z uwzględnieniem parametrów kryterialnych pod kątem ochrony zdrowia klasy A dla poszczególnych zanieczyszczeń na obszarze strefy, z wyjątkiem niedotrzymanych poziomów dla pyłu PM10 (na stacjach w miastach Kościerzyna, Wejherowo, Starogard Gdańsk, Słupsk i Kwidzyn), niedotrzymanych poziomów docelowych (2013 r.) benzo(a)pirenu (przekroczenia w 8 z 9 stanowisk mierzących to zanieczyszczenie), niedotrzymanych poziomów dla ozonu w przypadku celów długoterminowych (2020 r.); klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych pod kątem ochrony roślin klasa A i zagrożone poziomy celów długoterminowych dla ozonu ustalonych na rok Hałas i wibracje Hałas i wibracje stanowią specyficzne formy uciążliwości antropogenicznych dla środowiska, wpływając przede wszystkim na warunki życia ludności i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych. Źródła hałasu związane są przede wszystkim ze skupiskami ludności i formami jej działalności gospodarczej. Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie wyróżnić można następujące, główne typy uciążliwości akustycznej: hałas komunikacyjny drogowy i kolejowy; hałas pochodzący z zakładów rzemieślniczych, usługowych i produkcyjnych, przede wszystkim związanych z gospodarką rolną;

71 hałas na terenach zainwestowania osadniczego wsi; hałas rekreacyjny. 71 Komunikacja samochodowa stanowi źródło uciążliwości akustycznej zwłaszcza na drodze wojewódzkiej nr 522, drogach powiatowych i parkingach oraz w mniejszym stopniu na drogach lokalnych. Istotnym źródłem hałasu jest także przebiegająca przez obszar gminy magistralna linia kolejowa nr 9 relacji Gdańsk Warszawa, stanowiąca fragment ciągu transportowego E65 (określonego jako korytarz VI). Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie brak jest kompleksowych pomiarów dokumentujących poziom natężenia hałasu, zarówno ze źródeł punktowych, jak i z tras komunikacyjnych. Promieniowanie elektromagnetyczne Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie głównymi źródłami promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego jest linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110 kv i stacja elektroenergetyczna GPZ 110/15 kv w Mikołajkach Pomorskich. Linie elektroenergetyczne stwarzają uwarunkowania sozologiczne w zakresie promieniowania elektromagnetycznego dla kształtowania środowiska, polegające na ograniczeniu terenu dla zabudowy zasięg stref o ograniczeniach inwestycyjnych, zgodnie z obowiązującymi przepisami, wymaga rozpoznania pomiarowego, a zasady ich wykonywania określają odpowiednie przepisy szczegółowe. (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów, Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Sieci elektroenergetyczne średniego napięcia generują pole elektromagnetyczne, którego poziom jest na tyle niski, iż nie zagraża środowisku, a w przypadku stacji telefonii komórkowej, pola elektroenergetyczne są wypromieniowane na dużych wysokościach, w miejscach niedostępnych dla ludzi. Stan zanieczyszczenia wody i przekształcenia jej obiegu Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) w Gdańsku bada okresowo jakość wód Kanału Juranda (Malborskiej Młynówki) i Postolińskiej Strugi. Wyniki badań są publikowane w raportach o stanie środowiska w województwie pomorskim, ostatnie w Raporcie o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2009 roku (2010). Wody ww. cieków badane były poza obszarem gminy: Kanał Juranda (Malborskiej Młynówki) - wody badane były na stanowisku Grobelno, na ujściowym odcinku kanału do rzeki Nogat, w odległości ok. 18,5 km od granic gminy; czystość wód badana była jedynie w zakresie stanu fizyko-chemicznego, który oceniono na poniżej dobrego ; Postolińska Struga - wody badane były na stanowisku Barcice, ok. 1,9 km od ujścia rzeki do Nogatu i jednocześnie w odległości ok. 10 km na zachód od granic gminy; stan czystości wód określono jako słaby pod względem stanu biologicznego i

72 72 stanu/potencjału ekologicznego, jako poniżej dobrego pod względem stanu fizykochemicznego oraz jako zły pod względem stanu jednolitych części wód. Wyniki badań jakości wód Kanału Juranda (Malborskiej Młynówki) i Postolińskiej Strugi zestawiono w tabeli 7. Tabela 7 Stan wód Kanału Juranda (Malborskiej Młynówki) i Postolińskiej Strugi w 2009 r. Nazwa rzeki Kanał Juranda Postolińska Struga Nazwa stanowiska Grobelno Barcice Odległość od ujścia [km] 0,0 1,9 Rodzaj JCW naturalna naturalna Stan biologiczny - słaby wskaźniki decydujące - fb, mf Stan fizyko-chemiczny poniżej dobrego poniżej dobrego wskaźniki decydujące O 2, BZT 5, OWO, NNH 4, NK, P NNO 3, P Stan/ potencjał ekologiczny - słaby Stan chemiczny - - wskaźniki decydujące - - Stan JCW - zły Objaśnienia: mf makrofity, fb fitobentos,,nnh 4 azot amonowy, NK azot Kjeldaha, P fosfor ogólny, NNO 3 azot azotanowy, O 2 tlen rozpuszczony, OWO ogólny węgiel organiczny, BZT 5 pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowania tlenowe. Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2009 roku (2010). W 2004 r. WIOŚ w Gdańsku przeprowadził monitoring powierzchniowy 11 jezior, o łącznej powierzchni ponad 2,4 tys. ha, położonych w zlewniach: Nogatu, Osy, Brdy i Wieprzy. Badania te obejmowały m.in. Jezioro Balewskie i Jezioro Dzierzgoń. Wyniki monitoringu opublikowano w Raporcie o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2004 roku (2005): Jezioro Balewskie - jezioro umiarkowanie podatne na degradację (kategoria II); pod względem czystości wody jeziora oceniono jako pozaklasowe, natomiast stan sanitarny oceniono jako bardzo dobry, odpowiadający I klasie czystości; Jezioro Dzierzgoń - jezioro umiarkowanie podatne na degradację (kategoria II); pod względem czystości wody jeziora zakwalifikowano do klasy III, natomiast stan sanitarny oceniono jako bardzo dobry, odpowiadający I klasie czystości. Jezioro Dzierzgoń ponownie było badane w 2011 r. Stan biologiczny oceniony został w klasie III, stan fizykochemiczny poniżej dobrego, stan ekologiczny jako umiarkowany, stan chemiczny jako dobry - ogólna ocena stanu jako stan zły. W przypadku wód podziemnych, ostatnie badania na terenie gminy wykonano w 2002 r., w punkcie monitoringowym jakości wód podziemnych zlokalizowanym we wsi gminnej Mikołajki Pomorskie. Wody podziemne zaliczono wówczas do klasy I b dobrej jakości. Jednak jakość tych wód nie jest trwała i może ulegać pogorszeniu w trakcie eksploatacji. Do III klasy jakości tj. wód o złej jakości, wymagających skomplikowanego uzdatniania, zaliczono wody występujące na północny-zachód od wsi Cieszymowo, ze względu na wysoką zawartość amoniaku. Zasadniczo, występujące w graniach gminy, wody piętra czwartorzędowego charakteryzują się wysoką barwą (10 35 mgpt/dm 3 ), odczynem słabo

73 73 zasadowym, mineralizacja ogólną od 268 do 397 mg/dm 3. Twardość ogólna zamyka się w granicach 4,5 7,5 mval/dm 3 (woda średnio twarda i twarda), a zawartość siarczanów i chlorków jest nieznaczna. Ujmowane wody podziemne charakteryzują się zróżnicowanymi zawartościami żelaza ( Program ochrony środowiska na lata z uwzględnieniem lat , 2010). Gospodarka wodno-ściekowa Zaopatrzenie w wodę Aktualnie w gminie Mikołajki Pomorskie funkcjonuje 7 gminnych ujęć wody, które zaopatrują w wodę ponad 83% mieszkańców gminy. Są to ujęcia w miejscowościach: Mikołajki Pomorskie, Wilczewo, Dworek, Balewo, Krasna Łąka, Stążki i Cieszymowo: ujęcie wody w Mikołajkach Pomorskich składa się z 2 studni głębinowych; sieć wodociągowa obejmuje swym zasięgiem całą zwartą zabudowę wsi Mikołajki Pomorskie oraz Cierpięta; ujęcie wody w Wilczewie zaopatruje w wodę m. Wilczewo i Pierzchowice; ujęcie wody składa się z 1 studni głębinowej i stacji uzdatniania wody; sieć wodociągowa obejmuje swym zasięgiem zwartą zabudowę wsi Wilczewo i Pierzchowice oraz sieć dosyłową; ujęcie wody w Dworku składa się z 2 studni głębinowych i stacji wodociągowej z uzdatnianiem; sieć wodociągowa obejmuje swym zasięgiem zwartą zabudowę wsi; ujęcie wody w Krasnej Łące składa się z 2 studni głębinowych i stacji uzdatniania wody; sieć wodociągowa jest rozprowadzona wzdłuż podstawowych dróg, przy których jest zlokalizowana zabudowa wsi Krasna Łąka; ujęcie wody w Balewie obejmuje 2 studnie głębinowe i stację uzdatniania wody; sieć wodociągowa rozprowadzona w obrębie istniejącej zabudowy (po dawnym PGR); ujęcie wody w Cieszymowie zaopatruje w wodę miejscowości Cieszymowo, Stążki i Linki, składa się z 2 studni głębinowych oraz stacji uzdatniania wody; Ponadto, w miejscowości Cierpięta istnieje ujęcie wody obecnie wyłączone z eksploatacji (m. Cierpięta zaopatrywana jest z ujęcia wody w miejscowości Mikołajki Pomorskie), które planuje się utrzymywać jako ujęcie awaryjne. Wieś Pierzchowice zaopatrywana jest w wodę z ujęcia w Wilczewie. Pozostałe miejscowości: Dąbrówka Pruska, Mirowice, Sadłuki, Kołoząb, Krastudy i Perklice korzystają ze studni indywidualnych. W 2013 r. planowane jest włączenie części z nich, tj. miejscowości: Dąbrówka Pruska, Mirowice i Sadłuki do systemu wodociągowego obsługiwanego z ujęcia w Mikołajkach Pomorskich. Indywidualne ujęcia wody znajdują się również w miejscowości Nowe Minięta (wodociąg wraz z ujęciem wody, będący własnością Wspólnoty Mieszkaniowej Minięta) i Namirowo (gospodarstwo rolne). Ogólna produkcja wody z wszystkich ujęć komunalnych wg informacji zawartych w projekcie Studium (2013) w I półroczu 2011 r. wyniosła 230,3 m 3 w średniej dobie co w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosło 74,3 l/m/d. Ilość mieszkańców zaopatrywanych w wodę z wodociągów gminnych wynosi obecnie 83,3 %. Po włączeniu Dąbrówki, Mirowic i

74 Sadłuk będzie wynosiła 90%. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków 74 W gminie Mikołajki Pomorskie funkcjonują 3 oczyszczalnie ścieków w Mikołajkach Pomorskich, Balewie oraz Cieszymowie (projekt Studium 2013): oczyszczalna ścieków w Balewie przyjmuje ścieki z układu kanalizacji sanitarnej w Balewie oraz Dworku; jest to oczyszczalnia mechaniczno biologiczna z chemicznym wspomaganiem usuwania związków fosforu; odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Kanał Juranda; mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Cieszymowie przyjmuje ścieki komunalno bytowe z Cieszymowa oraz miejscowości Linki; po oczyszczeniu ścieki odprowadzane są do Kanału Balewskiego i dalej do Jez. Balewskiego; w m. Stążki trwa budowa kanalizacji sanitarnej, skąd ścieki zostaną przepompowane do oczyszczalni w Cieszymowie; mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Mikołajkach Pomorskich przyjmuje ścieki z terenu wsi oraz dowożone ścieki z terenu gminy; odprowadzenie oczyszczonych ścieków z oczyszczalni następuje do Rowu Wilczewskiego. Wg informacji zawartych w projekcie Studium (2013) ogólna ilość ścieków oczyszczonych w istniejących oczyszczalniach w gminie Mikołajki Pomorskie w I półroczu 2011 r. wyniosła m 3, czyli ok. 184,0 m3/d śr, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca (odprowadzone ścieki do kanalizacji sanitarnej) wyniosło 77,8 l/m/d. Obecnie z kanalizacji sanitarnej korzysta 62,5% mieszkańców, a po włączeniu Stążek będzie korzystało ok. 66%. Potencjalne zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych na terenach nieskanalizowanych stanowią ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych, tzw. szambach, w przypadku ich nieszczelności, co jak wykazuje praktyka jest częstym zjawiskiem i/lub wylewania ścieków w przypadkowe miejsca. Odprowadzanie wód opadowych i systemy melioracji Wg informacji zawartych w projekcie Studium (2013) w gminie Mikołajki Pomorskie znajdują się jedynie krótkie odcinki kanalizacji deszczowej. Są to m. in. kanał Ø , którym odprowadzane są wody deszczowe z centrum wsi Mikołajki Pomorskie do Rowu Wilczewskiego (wylot w pobliżu oczyszczalni ścieków) oraz niewielkie, niezinwentaryzowane układy kanałów deszczowych w kilku innych miejscowościach (głównie w obrębie byłych PGR ów). Według informacji zamieszczonych w Programie ochrony środowiska na lata (z perspektywą na lata ) (2010) długość kanałów melioracyjnych w gminie Mikołajki Pomorskie wynosi ok. 20 km a powierzchnia drenowanych użytków rolnych 3646,9 ha. Źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych mogą być nawozy, zarówno sztuczne jak i organiczne oraz chemiczne środki ochrony roślin stosowane w rolnictwie. Przy nieprawidłowym składowaniu następuje zanieczyszczenie wód gruntowych znacznie stężonymi składnikami nawozu, oddziałującymi na środowisko przez dłuższy czas.

75 75 Poza tym stanowią potencjalne źródło zanieczyszczenia sanitarnego organizmami chorobotwórczymi. Ramowa Dyrektywa Wodna Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r. ze zmianą wniesioną Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/32/WE z dnia 11 marca 2008 r. ustanawiają ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej w celu lepszej ochrony wód. Celem RDW jest osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód do 2015 roku, a uzasadnionych przypadkach w terminie późniejszym. Zapisy RDW wprowadzają system planowania gospodarowania wodami w podziale na obszary dorzeczy. Podstawowymi dokumentami planistycznymi według RDW są plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy i programy działań. W ww. planach przy ustalaniu celów środowiskowych dla jednolitych części wód powierzchniowych brano pod uwagę aktualny stan JCWP w związku z wymaganym zgodnie z Ramową Dyrektywę Wodną (RDW) warunkiem niepogarszania ich stanu z uwzględnieniem różnicy pomiędzy naturalnymi, a silnie zmienionymi oraz sztucznymi częściami wód. Zgodnie z tymi założeniami dla naturalnych części wód celem będzie osiągnięcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego, dla silnie zmienionych i sztucznych części wód - co najmniej dobrego potencjału ekologicznego. Ponadto, w obydwu przypadkach, w celu osiągnięcia dobrego stanu/potencjału konieczne będzie dodatkowo utrzymanie co najmniej dobrego stanu chemicznego. Cele środowiskowe dla wód podziemnych określone w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy obejmują: zapobieganie dopływowi lub ograniczanie dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych; zapobieganie pogarszania się stanu wszystkich części wód podziemnych; zapewnianie równowagi między poborem a zasilaniem wód podziemnych; wdrożenie działań niezbędnych do odwrócenia znaczącego i utrzymującego się rosnącego trendu stężenia każdego zanieczyszczenia podstałego wskutek działalności człowieka. Gmina Mikołajki Pomorskie położona jest w zlewniach Młynówki Malborskiej, Postolińskiej Strugi i dopływu rzeki Elbląg ujętych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (2011). Zgodnie z ww. Planem (2011): Młynówka Malborska do jez. Dąbrówka PLRW (silnie zmieniona część wód) - stan wód oceniono jako zły i osiągnięcie założonych celów środowiskowych uznano za zagrożone; przyjęto odstępstwa od założonych celów (zgodnie z art RDW - ustalenie celów mniej rygorystycznych) wynikające z braku możliwości technicznych; Postolińska Struga PLRW (silnie zmieniona część wód) - stan wód oceniono jako zły i osiągnięcie założonych celów środowiskowych uznano za zagrożone; przyjęto odstępstwa czasowe wynikające z konieczności dodatkowych analiz oraz długości procesu inwestycyjnego (zgodnie z art RDW przesunięto termin realizacji celów środowiskowych do 2021 r. lub najpóźniej do 2027 r.); Elbląg do Młynówki PLRW (silnie zmieniona część wód) - stan wód

76 76 oceniono jako zły i osiągnięcie założonych celów środowiskowych uznano za zagrożone - brak derogacji; Jezioro Dzierzgoń PLLW20764 (silnie zmieniona część wód) - stan wód oceniono jako zły i osiągnięcie założonych celów środowiskowych uznano za zagrożone; przyjęto odstępstwa od założonych celów (zgodnie z art RDW przesunięto termin realizacji celów środowiskowych do 2021 r. lub najpóźniej do 2027 r.); Jezioro Balewskie PLLW20769 naturalna część wód - stan wód oceniono jako zły i osiągnięcie założonych celów środowiskowych uznano za zagrożone; przyjęto odstępstwa od założonych celów (zgodnie z art RDW przesunięto termin realizacji celów środowiskowych do 2021 r. lub najpóźniej do 2027 r.); wg Planu (2011) 6 lat jest okresem zbyt krótkim, aby mogła nastąpić poprawa stanu wód, nawet przy założonej całkowitej eliminacji presji antropogenicznej; jednolita część wód podziemnych JCWPd nr 32 - kod PLGW stan ilościowy oceniono jako dobry, stan chemiczny jako dobry a osiągnięcie celów środowiskowych uznano jako niezagrożone. Przekształcenia litosfery i gospodarka odpadami Do podstawowych przejawów przekształceń litosfery na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie należą: zniszczenia geomechaniczne spowodowane realizacją liniowych elementów infrastruktury technicznej (tereny komunikacyjne); geomechaniczne zniszczenia powierzchni terenu typowe dla terenów zabudowy wiejskiej, przejawiające się przede wszystkim w przekształceniach przypowierzchniowej warstwy litosfery, a w szczególności deniwelacje, wykopy i nasypy, związane z posadowieniem budynków, lokalizacją infrastruktury technicznej obsługującej zabudowę itp. przekształcenia i zniszczenia powierzchni ziemi w obrębie terenów gospodarczych (utwardzenia, niwelacje zanieczyszczenia); przekształcenia terenu związane z Kanałem Juranda (kanał ok. 600 letni) oraz rowami melioracyjnymi; przekształcenia powierzchni ziemi związane z rekreacją - w wyniku rozwoju rekreacji przekształceniu ulegają w różnym stopniu wszystkie komponenty środowiska przyrodniczego, najbardziej zagrożone są wystromione zbocza rynien i dolin rzecznych (głównie zbocza rynny Jez. Balewskiego); silnie degradowanymi elementami środowiska są szata roślinna i gleba, które narażone są przez wydeptywanie na niszczenie (rośliny) i zmianę właściwości fizycznych (gleby); skutki rolniczego użytkowania ziemi wyniku rolniczego użytkowania terenów, szczególnie w obrębie zboczy dolinnych, możliwe jest nasilenie procesów erozyjnych prowadzących do degradacji gleb; z gospodarką rolną związana jest również degradacja gleb w wyniku nadmiernego osuszania terenów rolniczych oraz przekształceń fizykochemicznych gleb (m.in. związanych ze stosowaniem nawozów sztucznych i środków ochrony roślin).

77 77 Gospodarka odpadami Odpady komunalne z gminy Mikołajki Pomorskie kierowane są do Zakładu Utylizacji Odpadami (ZUO) Sp. z. o.o. we wsi Gliwa Mała, w gminie Kwidzyn. W gminie Mikołajki Pomorskie, na terenie byłego zakładu rolnego we wsi Kołoząb Mały odbywa się wstępna segregacja odpadów. Dawne składowisko odpadów w Wilczewie, zlokalizowane w niewielkim wyrobisku po eksploatacji żwiru zostało zamknięte i zrekultywowane. Potencjalne źródła poważnych awarii Na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie nie znajdują się: zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej; zakłady o dużym ryzyku; w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej z późniejszymi zmianami. (Dz. U. z 2002 r. Nr 58, poz. 535 i Dz. U. z 2006 r. Nr 30, poz. 208). Istotnym źródłem potencjalnego zagrożenia są wypadki i awarie w transporcie kolejowym i drogowym materiałów niebezpiecznych. Gmina Mikołajki Pomorskie nie jest zasilana gazem ziemnym z krajowego systemu gazowniczego. Gazociąg wysokiego ciśnienia przebiega przez obszar powiatu sztumskiego poza obszarem gminy Mikołajki Pomorskie, najbliższe stacje redukcyjno pomiarowe I stopnia zlokalizowane są w Sztumie i Dzierzgoniu. Podsumowując, podstawowe problemy ochrony środowiska na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie stwarzają: 1. Źródła zanieczyszczeń atmosfery o znaczeniu lokalnym, w tym kotłownie zbiorcze na terenach osadniczych, indywidualne źródła ciepła zabudowy mieszkaniowej i rekreacyjnej oraz komunikacja samochodowa. Na obszarze gminy nie występują obiekty charakteryzujące się znaczną emisją zanieczyszczeń do atmosfery. 2. Intensywny rozwój jednostek osadniczych na bazie funkcji turystycznej (dotyczy przede wszystkim wsi Balewo i Stążki) prowadzący do urbanizacji terenów wiejskich, z niekorzystnymi skutkami funkcjonalno-przestrzennymi, sozologicznymi i krajobrazowymi. 3. Intensyfikacja gospodarki oraz rozwój turystyki bez odpowiedniej infrastruktury, prowadzące do negatywnych dla środowiska przyrodniczego zjawisk (dotyczy to szczególnie brzegów jezior Balewskiego i Dzierzgoń, terenów ośrodków wypoczynkowych i osiedli indywidualnej zabudowy rekreacyjnej oraz terenów leśnych). 4. Wzrost skażenia chemicznego terenu, związany z intensyfikacją rolnictwa, wyrażający się zwłaszcza przez kumulowanie się pestycydów w glebie, ich spływ do wód powierzchniowych i przenikanie do wód podziemnych oraz skażenia związanego z napływem zanieczyszczonych mas powietrza (w tym m.in. kwaśne deszcze, związki metali ciężkich).

78 5. Z problemów typowo sozologicznych podstawowe zagrożenia związane są i będą z: niedostatecznym rozwojem sieci kanalizacji sanitarnej; 78 intensyfikacją komunikacji samochodowej; zwiększeniem zanieczyszczenia terenu odpadami, zwłaszcza trudnymi do rozłożenia w przyrodzie (np. plastykowe opakowania), występowaniem procederu nielegalnego porzucania i składowania odpadów Formy ochrony przyrody i problemy ochrony ich środowiska Formy ochrony przyrody na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie i w jej bezpośrednim sąsiedztwie W granicach gminy Mikołajki Pomorskie oraz w jej bezpośrednim sąsiedztwie, spośród form ochrony przyrody w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (tekst jednolity Dz. U. z r., poz. 627), występują (rys. 7 i zał. kartogr.): Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgoń - wschodnia część gminy; Morawski Obszar Chronionego Krajobrazu sąsiedztwo gminy od południowegozachodu; obszar Natura 2000 mający znaczenie dla Wspólnoty Mikołajki Pomorskie PLH w południowej części gminy znajduje się północny skraj obszaru; 2 pomniki przyrody. Ponadto, zgodnie z ww. ustawą o ochronie przyrody na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie, tak jak w całej Polsce, obowiązuje ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgoń, o powierzchni 5630 ha, położony jest w gminach Mikołajki Pomorskie, Prabuty i Stary Targ. W gminie Mikołajki Pomorskie OChK obejmuje powierzchnię ok. 1,8 tys. ha w jej wschodniej części. W użytkowaniu terenu przeważają użytki rolne 51,3%, lasy i zakrzewienia zajmują 23,5%, a wody powierzchniowe 18,4%. Elementami krajobrazotwórczymi tego obszaru są: niecki jezior rynnowych Dzierzgoń i Balewskie wraz z ich okolicą, dwa kompleksy leśne w części północnej obszaru między wsiami Krasna Łąka w gminie Mikołajki Pomirskie i Waplewo Wielkie w gminie Stary Targ oraz tereny upraw rolniczych i użytków rolnych. Jeziora położone są w dnie rynny polodowcowej o wysokich, stromych brzegach. Obszar wyróżnia się walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi, kulturowymi i historycznymi. Morawski Obszar Chronionego Krajobrazu, o powierzchni ok. 10,7 tys. ha. sąsiaduje z gminą Mikołajki Pomorskie, od południowego-zachodu. Obszar obejmuje fragmenty Pojezierza Iławskiego z zespołem jezior: Morawy, Kucki, Różany, Klasztorne, Rybie i Klecewskie. Z uwagi na atrakcyjną kompozycję krajobrazu leśno-jeziornego obszar ma duże wartości turystyczno-wypoczynkowe i rekreacyjne. Ww. OChK utworzono w dawnym województwie elbląskim w 1985 r. Uchwałą Nr VI/51/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu z dnia r. w sprawie utworzenia parków krajobrazowych oraz obszarów krajobrazu chronionego na terenie

79 79 województwa elbląskiego (Dz. Urz. Woj. Elbl. Nr 10, poz. 60), zmienioną Rozporządzeniem Woj. Elbl. nr 4/97 z 28 kwietnia 1997 r. (dz. Urz. Woj. Elbląskiego Nr 7 poz. 43). Aktualnie na terenie obszarów chronionego krajobrazu w województwie pomorskim, w tym na terenie OChK Jeziora Dzierzgoń i Morawskiego OChK obowiązują przepisy Uchwały Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28 kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. woj. pom. Nr 80, poz. 1455) zob. rozdz Obszar Natura 2000 mający znaczenie dla Wspólnoty Mikołajki Pomorskie PLH , o powierzchni 132,4 ha, stanowi fragment falistego terenu z szeregiem zagłębień i oczek wodnych, pokrytego w większości lasem, z obecnością torfowisk przejściowych lub dawnych wyrobisk potorfowych. Wartość przyrodniczą ma tu stanowisko strzebli błotnej, gatunku ryby wymienionego w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Strzebla błotna (inaczej przekopowa) jest małą rybą (długości 5-10 cm, czasem osiąga długość 13,5 cm) z rodziny karpiowatych. Jest to jeden z rzadszych i bardziej zagrożonych gatunków ryb w naszym kraju. Ponad dwadzieścia lat temu objęta została całkowitą ochroną gatunkową, a nieco później wpisana do Czerwonej Księgi Zwierząt jako gatunek wysokiego ryzyka, silnie zagrożony. Miejscem bytowania tej ryby są małe i bardzo płytkie, zanikające zbiorniki wodne (najczęściej są to zagłębienia potorfowe i glinianki), często zarośnięte roślinnością wodną. W zasięgu obszaru występują następujące typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion; 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio- Caricetea); 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion); 9160 Grąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum); 9190 Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum); 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi- Pinetum, Pino). Zagrożeniem dla obszaru jest ewentualne zanikanie zbiorników ze strzeblą, ich zasypywanie, zanieczyszczenie lub zarybianie gatunkami drapieżnymi. Na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie znajduje się jedynie niewielki, północny skrawek obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty Mikołajki Pomorskie PLH (zob. zał. kartogr.). 12 Charakterystyka wg informacji zawartych na - SDF obszaru Mikołajki Pomorskie PLH aktualność (lipiec 2013).

80 80 Pomniki przyrody Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie znajdują się dwa ustanowione pomniki przyrody. Są nimi następujące drzewa: topola o obwodzie ok. 5,1 m pomnik przyrody znajdujący się w zachodniej części gminy, na gruntach prywatnych, przy drodze polnej do Pierzchowic; ustanowiony Orzeczeniem Nr 48 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu z dnia r. (nr rejestru 48/54); dąb szypułkowy o obwodzie ok. 4,7 m pomnik przyrody znajdujący się w północnej części gminy, na skraju łąki, w Leśnictwie Waplewo Wielkie (wchodzącego w skład do Nadleśnictwa w Kwidzyń), w oddziale 50 c; pomnik ustanowiony Rozporządzeniem Nr 6/96 Wojewody Elbląskiego z dnia r. (nr rejestru 131/96). Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów Brakuje wiarygodnych informacji nt. występowania na terenie gminy chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów (brak inwentaryzacji przyrodniczej gminy). Wyjątek stanowią rozpoznania awifauny i nietoperzy, realizowane w rejonach planowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych, dla których wykonano monitoringi ornitologiczne i chiropterologiczne (zob. rozdz ). W ich wyniku stwierdzono dotychczas występowanie ok. 120 chronionych gatunków ptaków i 6-7 chronionych gatunków nietoperzy Planowane formy ochrony przyrody W dotychczas obowiązującym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy Mikołajki Pomorskie (2002) zaproponowano utworzenie nowych form ochrony przyrody w postaci pomników przyrody i użytków ekologicznych (zał. kartogr.): proponowane użytki ekologiczne obejmują fragmentów ekosystemów cennych pod względem ekologicznym i krajobrazowym; są to głównie tereny podmokłe, częściowo zatorfione, zakrzaczone i zadrzewione, o znacznej różnorodności siedliskowej i gatunkowej - wskazane jest szczegółowe rozpoznanie cennych pod względem ekologicznych ekosystemów oraz ich ewentualne objęcie ochroną prawną w postaci użytków ekologicznych; proponowane pomniki przyrody - w obowiązującym Studium (2002) wyznaczono w przybliżeniu miejsca występowania cennych okazów drzew i wskazano na potrzebę ich inwentaryzacji w celu wytypowania okazów do objęcia ochroną pomnikową - z uwagi na brak informacji na temat lokalizacji poszczególnych, wartościowych okazów drzew, postuluje się wykonanie szczegółowej inwentaryzacji dendrologicznej gminy Mikołajki Pomorskie, a następnie ustanowienie jako pomniki przyrody obiektów kwalifikujących się do ochrony prawnej. W Opracowaniu ekofizjograficznym (2011) wskazano dodatkowe tereny proponowane do objęcia ochroną w postaci użytków ekologicznych (zał. kartogr.). Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009) zawiera

81 81 postulat poszerzenia obszarów chronionego krajobrazu: OChK Jeziora Dzierzgoń i Morawskiego, jednak bez wskazania ich proponowanych granic Otoczenie gminy Mikołajki Pomorskie W regionalnym otoczeniu gminy Mikołajki Pomorskie, w odległości do ok. 15 km, występują następujące, ustanowione obszarowe formy ochrony przyrody (rys. 7): rezerwaty przyrody: "Jezioro Liwieniec", w minimalnej odległości ok. 6,2 km w kierunku południowym; "Jezioro Gaudy", w minimalnej odległości ok. 7,3 km w kierunku południowowschodnim; "Kwidzyńskie Ostnice", w minimalnej odległości ok. 13,6 km w kierunku południowo-zachodnim; "Czerwica", w minimalnej odległości ok. 16,5 km w kierunku południowowschodnim; "Jasne", w minimalnej odległości ok. 16,7 km w kierunku południowo-wschodnim; "Biała Góra", w minimalnej odległości ok. 13,8 km w kierunku północno-zachodnim; "Las Mątawski", w minimalnej odległości ok. 16,0 km w kierunku północnozachodnim; "Parów Węgry", w minimalnej odległości ok. 13,7 km w kierunku północnozachodnim; Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego, znajdujący się w minimalnej odległości ok. 4 km na wschód (otulina Parku znajduje się w minimalnej odległości ok. 2,4 km na wschód); obszary chronionego krajobrazu: Ryjewski OChK, w minimalnej odległości ok. 4,1 km w kierunku zachodnim; OChK Białej Góry, w minimalnej odległości ok. 6 km w kierunku zachodnim; OChK Doliny Kwidzyńskiej, w minimalnej odległości ok. 13 km w kierunku zachodnim; OChK Rzeki Nogat, w minimalnej odległości ok. 11 km w kierunku północnozachodnim; OChK Środkowożuławski, w minimalnej odległości ok. 15,8 km w kierunku północno-zachodnim; OChK Rzeki Dzierzgoń, w minimalnej odległości ok. 3,2 km w kierunku północnowschodnim; OChK Jeziora Drużno, w minimalnej odległości ok. 14,5 km w kierunku północnowschodnim; OChK Pojezierza Iławskiego (Część A), w minimalnej odległości ok. 2,3 km w kierunku południowo-wschodnim;

82 82 OChK Pojezierza Iławskiego (Część B), w minimalnej odległości ok. 11,7 km w kierunku wschodnim; OChK Rzeki Liwy, w minimalnej odległości ok. 7 km w kierunku południowym; Sadliński OChK, w minimalnej odległości ok. 11,9 km w kierunku południowozachodnim; Nadwiślański OChK, w minimalnej odległości ok. 16,8 km w kierunku południowozachodnim; obszary Natura 2000, w tym: ustanowione obszary specjalnej ochrony ptaków 13 : o Lasy Iławskie" PLB280005, w minimalnej odległości ok. 4 km w kierunku wschodnim; o Dolina Dolnej Wisły" PLB040003, w minimalnej odległości ok. 13 km w kierunku zachodnim; obszary mające znaczenie dla Wspólnoty 14 : o Aleje Pojezierza Iławskiego" PLH280051, w minimalnej odległości ok. 4,1 km w kierunku południowo-wschodnim; o Ostoja Iławska" PLH280053, w minimalnej odległości ok. 6,8 km w kierunku wschodnim; o Sztumskie Pole" PLH220087, w minimalnej odległości ok. 9,7 km w kierunku północno-zachodnim; o Dolna Wisła" PLH220033, w minimalnej odległości ok. 13 km w kierunku zachodnim. 13 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 24, poz. 133), zmienionym rozporządzeniem z dnia 29 marca 2012 r. (Dz. U. z dnia r., poz. 358). 14 Obszary zatwierdzone przez Komisję Europejską w latach

83 Rys. 7 Położenie gminy Mikołajki Pomorskie na tle form ochrony przyrody w regionalnym otoczeniu

84 84 6. ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I REGIONALNYM ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM 6.1. Poziom międzynarodowy i krajowy Instrumentem polityczno-strategicznym Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska jest strategia Europa 2020, a polityka w dziedzinie środowiska ma być koordynowana w ramach inicjatywy przewodniej tej strategii Europa efektywnie korzystająca z zasobów. Strategia ta tworzy długookresowe ramy działania w wielu obszarach polityki, takich jak walka ze zmianami klimatu, energia, transport, przemysł, surowce, rolnictwo, rybołówstwo, ochrona różnorodności biologicznej oraz rozwój regionalny. Wdrożenie strategii ma zwiększyć pewność prowadzenia inwestycji i działalności innowacyjnej oraz zapewnić uwzględnienie kwestii efektywnego korzystania z zasobów w sposób zrównoważony we wszystkich dziedzinach polityki. Szczegółowe rozwiązania formalno-prawne Unii Europejskiej zapisane są w dyrektywach UE, które z zasady muszą być wdrożone do porządku prawnego państw członkowskich oraz w rozporządzeniach i decyzjach wydawanych przez instytucje Unii, które wiążą w całości i są bezpośrednio stosowane, przy czym rozporządzenia mają zasięg ogólny, a decyzje wskazują i wiążą jedynie adresatów. W aspekcie ochrony środowiska w odniesieniu do projektu Studium istotne znaczenie mają dyrektywy: Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (ze zmianami, w tym wniesionymi Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r.); Dyrektywa Rady 92/43/EEC z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, zmieniona Dyrektywą 97/62/EEC; Dyrektywa Rady z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne, 85/337/EWG (Dz. U. UE L z dnia 5 lipca 1985 ze zm.) oraz Dyrektywa Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 r. zmieniająca dyrektywę 85/337/EWG w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre publiczne i prywatne przedsięwzięcia na środowisko; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady 90/313/EWG; Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE;

85 85 Dyrektywy 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej i Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/32/WE z dnia 11 marca 2008 r. zmieniająca dyrektywę 2000/60/WE ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, w odniesieniu do uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji). Ww. dyrektywy zostały transponowane do polskiego prawa poprzez ustawy i rozporządzenia wykonawcze do nich: Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z r., poz. 627 ze. zm.). Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz ze zm.); Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 9 lutego 2012 r., poz. 145 ze zm.). Zobowiązania międzynarodowe Polski w zakresie środowiska wynikają również z ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów i konwencji międzynarodowych. Są to m.in.: Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, Berno (1979); Konwencja Ramsarska o obszarach wodno-błotnych, mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego (1975), ze zmianami wprowadzonymi w Paryżu (1982) i Reginie (1987); Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Rio de Janeiro (1992); Konwencja o różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro (1992); Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Kioto, wraz z Protokołem (1997); Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Konwencja z Aarhus); Europejska Konwencja Krajobrazowa (2000). Przyjęta w 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia ochronę środowiska człowieka, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zasadę tę uwzględnia II Polityka ekologiczna państwa oraz dostosowane do niej strategie i programy środowiskowe, w tym przede wszystkim: Polityka ekologiczna państwa w latach z perspektywą do roku 2016 ; Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej (2003); Strategia gospodarki wodnej (2005);

86 Program wodno-środowiskowy kraju (2010). 86 Wymienione dokumenty strategiczne uwzględniają zobowiązania i cele ochrony środowiska przyjęte w ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską konwencjach międzynarodowych. W zakresie rozwoju energetyki istotne są następujące strategiczne dokumenty Unii Europejskiej i krajowe: 1) W marcu 2007 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła założenia związane z przeciwdziałaniem zmianom klimatu: redukcja do 2020 r. emisji gazów cieplarnianych o 20% poniżej poziomu z 1990 r., zwiększenie do 20% udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu w 2020 r., zmniejszenie wykorzystania energii o 20% w odniesieniu do prognoz na rok 2020 poprzez zwiększenie efektywności, zwiększenie do 10% udziału biopaliw w paliwach drogowych. W celu wypełnienia ww. założeń w dniu 5 czerwca 2009 r. opublikowane zostały cztery akty prawne wchodzące w skład pakietu energetyczno-klimatycznego. Jednym z nich jest decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (zwana decyzją non-ets). 2) Dyrektywa 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych,. Dyrektywa ta wskazuje, że z uwagi na korzyści płynące z szybkiego zastosowania energii ze źródeł odnawialnych oraz z uwagi na jej zrównoważony charakter i korzystny wpływ na środowisko państwa członkowskie, stosując przepisy administracyjne, powinny uwzględnić wkład odnawialnych źródeł energii w realizację celów związanych z ochroną środowiska i zmianami klimatycznymi, zwłaszcza w porównaniu z instalacjami wytwarzającymi energię ze źródeł nieodnawialnych. Na mocy Dyrektywy o promocji wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, każde państwo członkowskie zobowiązane jest do stworzenia systemów wsparcia, zapewniających maksymalne wykorzystanie potencjałów krajowych OZE. Polska musi osiągnąć udział 15% energii z OZE w bilansie energii zużytej w roku ) Polityka energetyczna Polski do 2030 (2009), której jednym z celów strategicznych jest (...) rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii OZE, w tym m.in.: Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 r. oraz dalszy wzrost w latach następnych; Bezpośrednie wsparcie budowy nowych jednostek OZE i sieci elektroenergetycznych umożliwiających ich przyłączenie z wykorzystaniem funduszy europejskich oraz środków funduszy ochrony środowiska ; 4) Polityka klimatyczna Polski. Strategia redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020 (2003) sporządzona w związku z obowiązkiem podjęcia działań zabezpieczających przed trwałymi zmianami klimatu globalnego, wynikającym z

87 87 Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu, a przede wszystkim z Protokołu z Kioto. Projekt Studium... opracowany jest w duchu tych dokumentów a ich wytyczne uwzględnia poprzez opracowania regionalne. W zakresie zagospodarowania i ładu przestrzennego najważniejszym dokumentem strategicznym Polski jest aktualnie Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2030 (przyjęta przez Radę Ministrów uchwalą z dnia r.). KPZK 2030 określa zasady prowadzenia polityki przestrzennej przede wszystkim w oparciu o ustrojową zasadę zrównoważonego rozwoju i wynikające z niej zasady planowania publicznego: zasadę racjonalności ekonomicznej, zasadę preferencji regeneracji (odnowy) nad zajmowaniem nowych obszarów pod zabudowę, zasadę przezorności ekologicznej, zasadę kompensacji ekologicznej, zasadę hierarchiczności celów zapewniająca koordynację działalności wszystkich podmiotów podejmujących decyzję z poszanowaniem subsydiarności organizacji władz samorządowych, zasada dynamicznego strefowania i wyznaczania obszarów planistycznych, zasada partycypacji społecznej (szerokiej i aktywnej). W KPZK 2030 wskazano sześć ściśle powiązanych i dopełniających się wzajemnie celów. Spośród nich do obszaru powiatu sztumskiego i gminy Mikołajki Pomorskie można odnieść następujące działania szczegółowe służące realizacji celów rozwoju określonych w KPZK 2030: Wspomaganie restrukturyzacji obszarów wiejskich poprzez wzmacnianie potencjału rozwojowego w wymiarze lokalnym np. w zakresie produkcji energii w oparciu o lokalne źródła surowców, inwestycji w infrastrukturę techniczną (energetyka niskich napięć) zwiększenie produktywności działalności rolniczej. Budowanie potencjału dla specjalizacji terytorialnej poprzez wsparcie rozwoju wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych. Rozwój zintegrowanego transportu publicznego miasto wieś i poprawa dostępności do dóbr i usług publicznych. Optymalne wykorzystanie obszarów wiejskich o funkcjach rolniczych dla zapewnienia strategicznych interesów państwa poprzez ochronę najlepszych dla rolniczych i leśnych przed ich przeznaczeniem na cele nierolnicze i nieleśne. Przeciwdziałanie fragmentacji systemów przyrodniczych i dostosowanie struktur krajobrazu tworzących obszar korytarza ekologicznego do wymagań bytowych i migracyjnych grup gatunków chronionych o określonych potrzebach terytorialnych i powiększenie systemu o trasy przelotów ptaków, nietoperzy i migracji organizmów wodnych.

88 88 Wprowadzenie gospodarowania krajobrazem zgodnie z zapisami Europejskiej Konwencji Krajobrazowej (EKK) w tym objęcie ochroną prawną najcenniejszych pod względem przyrodniczym i kulturowym krajobrazów naturalnych i historycznych, w tym układów ruralistycznych oraz stanowisk archeologicznych. Racjonalizacja gospodarowania ograniczonymi zasobami wód powierzchniowych i podziemnych kraju, w tym zapobieganie występowaniu deficytu wody na potrzeby ludności i rozwoju gospodarczego - wprowadzony zostanie wymóg lokalizowania przemysłów wodochłonnych wyłącznie na obszarach wyznaczonych w planach wojewódzkich. Zabezpieczenie cennych gospodarczo złóż kopalin i zwiększenie wykorzystania surowców wtórnych. Przeciwdziałanie zagrożeniu utraty bezpieczeństwa energetycznego i odpowiednie reagowanie na to zagrożenie, m.in. zwiększenie możliwości wydobycia gazu ziemnego na terytorium Polski, w tym ze złóż niekonwencjonalnych (np. gaz łupkowy) oraz zwiększenie produkcji energii ze źródeł odnawialnych, w tym energię wiatru, słońca, biogazu i biomasy. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego poprzez prowadzenie planowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych a także wzmocnienie instytucjonalne i jakościowe planowania przestrzennego. Przedmiotem polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest całe jego terytorium, a jej cele i instrumenty są różnicowane w zależności od specyfiki poszczególnych obszarów funkcjonalnych i ukierunkowane są na wykorzystanie ich specyficznego potencjału geograficznego dla osiągania celów rozwojowych kraju. Dla realizacji celów KPZK 2030 wyznaczono obszary funkcjonalne, które będą delimitowane na różnych poziomach zarządzania (krajowym, regionalnym, lokalnym). Do obszaru powiatu sztumskiego i gminy Mikołajki Pomorskie można odnieść następujące typy obszarów funkcjonalnych: Wiejskie obszary funkcjonalne wymagające działań z zakresu efektywnego planowania inwestycji publicznych w warunkach zmniejszającego się zaludnienia i zagrożenia utratą funkcji, koordynacji działań prowadzonych na tych obszarach w ramach różnych polityk sektorowych, oraz działaniom restrukturyzacyjnym podejmowanym w ramach polityki rozwoju regionalnego, w tym polityki rozwoju obszarów wiejskich. Obszary te zostaną obowiązkowo ujęte w ramach wojewódzkich strategii rozwoju jako ustalenie wiążące. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa zostaną uwzględnione dla rozwiązania wskazanych problemów. Obszary ochrony gleb dla celów produkcji rolnej wymagające ochrony przed zmianą użytkowania w dokumentach planistycznych (studium i plany zagospodarowania województw). Obszary kształtowania potencjału rozwojowego wymagające programowania działań ochronnych ze względu na ich wartość przyrodniczą, kulturową lub szczególne znaczenie dla ochrony zasobów naturalnych wymagające podjęcia niezbędnych działań zgodnych z przeznaczeniem każdego z tych obszarów.

89 89 Obszary cenne przyrodniczo (Natura 2000, korytarze ekologiczne, obszary chronionego krajobrazu) powinny zachować funkcję przyrodniczą i ochronną. Na obszarach wyznaczanych dla ochrony krajobrazu ograniczeniu podlega przede wszystkim lokalizacja turbin wiatrowych, plantacji, jednolitych upraw wielkopowierzchniowych i obiektów kubaturowych niedostosowanych do otoczenia. Obszary ochrony krajobrazów kulturowych wymagają wprowadzenia do dokumentów planistycznych zintegrowanej ochrony środowiska kulturowego, umożliwiającej gospodarowanie krajobrazem w celu podniesienia konkurencyjności regionów. Obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych wymagają zapewnienia równowagi poboru i odtwarzania zasobów, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiednio wysokiego poziomu oczyszczania wód zużytych. Obszary ochrony strategicznych złóż kopalin wymagają określenia przestrzennego występowania złóż (delimitacji) należy także zdefiniować rodzaje działań możliwych do prowadzenia na tych terenach do czasu rozpoczęcia eksploatacji tych złóż. Obszary funkcjonalne wymagające restrukturyzacji i rozwoju nowych funkcji przy wsparciu instrumentów właściwych polityce regionalnej - obszary o najniższym poziomie dostępu do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe. Sformułowane wyżej cele i kierunki działań polityki przestrzennej wraz z typologią obszarów funkcjonalnych KPZK 2030 stanowiące ustalenia i zalecenia wymagane do wprowadzenia do planów zagospodarowania przestrzennego województw i uwzględnienia w planowaniu na szczeblu gminnym zostały uwzględnione w projekcie Studium gminy Mikołajki Pomorskie Poziom regionalny Dla opracowania projektu Studium... szczególnie istotne są cele ochrony środowiska zapisane w dokumentach regionalnych (spójne z celami ochrony środowiska dokumentów wyższego rzędu). Są to przede wszystkim: Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata z perspektywą do roku 2020 (2007) - Uchwała nr 528/XXV/12 Sejmiku Województwa Pomorskiego w Gdańsku z dnia 21 grudnia 2012 r.; Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego Uchwała Nr 415/XX/12 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 25 czerwca 2012 r. Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata z perspektywą do roku 2020 W Programie wyznaczono cztery cele perspektywiczne (I-IV), nawiązujące do priorytetów VI Wspólnotowego Programu Działań w zakresie środowiska naturalnego oraz Polityki Ekologicznej Państwa na lata z perspektywą : I. Środowisko dla zdrowia dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, II. Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz aktywacja rynku na rzecz środowiska, III. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody,

90 IV. Zrównoważone wykorzystanie energii, wody i surowców naturalnych. 90 Kolejny poziom stanowi 12 celów średniookresowych, których realizacyjne, osiągnięcie w większości przypadków założono w rozszerzonym okresie programowania tj. do roku 2020). Należą do nich m. in.: 1) Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych, w tym wód przybrzeżnych ( ); w tym cel priorytetowy: - Wyposażenie w zbiorcze systemy kanalizacji sanitarnej i oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów wszystkich aglomeracji powyżej RLM (2015). 2) Osiągnięcie i utrzymywanie standardów jakości środowiska, wpływających na warunki zdrowotne ( ). 3) Zapewnienie wysokiego stopnia odzysku odpadów w sposób bezpieczny dla środowiska poprzez budowę nowoczesnego i skutecznego systemu gospodarki odpadami ( ). 4) Ochrona mieszkańców województwa i ich mienia przed zagrożeniami naturalnymi i skutkami katastrof naturalnych ( ). 5) Kształtowanie u mieszkańców województwa pomorskiego postaw i nawyków logicznych oraz poczucia odpowiedzialności za stan środowiska ( ). 6) Aktywizacja rynku do działań na rzecz środowiska, zwiększenie roli ekoinnowacyjności w procesie rozwoju regionu ( ). 7) Ochrona krajobrazu i różnorodności biologicznej, powstrzymanie procesów degradacji oraz poprawa spójności systemu obszarów chronionych ( ). 8) Dostosowanie ekosystemów leśnych do zmian klimatycznych i warunków siedliskowych; przywracanie i zachowanie walorów ekologicznych obszarom rolniczym ( ). 9) Racjonalizacja wykorzystania zasobów wód podziemnych, ochrona głównych zbiorników wód podziemnych stanowiących ważne źródło zaopatrzenia ludności w wodę ( ). 10) Zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin, eliminacja nielegalnego wydobycia oraz minimalizowanie niekorzystnych skutków ich eksploatacji ( ). 11) Wspieranie wytwarzania i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych ( ); 12) Rozbudowa efektywnych systemów produkcji i dystrybucji energii, optymalizacja jej zużycia oraz ograniczenie niekorzystnych oddziaływań energetyki na środowisko ( ). ( ) Cele określone w projekcie Studium... są zgodne z ww. zapisami Programu, w szczególności w zakresie celów określonych w punktach 1, 3, 7, 9, 10 i 11. W projekcie Studium zawarto liczne zapisy propagujące energię ze źródeł odnawialnych oraz wyznaczono rejony dopuszczonej lokalizacji elektrowni wiatrowych i fotowoltaicznych. Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2018 (2012) W Krajowym programie gospodarki odpadami 2014 (2010) określone zostały następujące cele główne: utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB;

91 91 zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska; zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów; wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów; utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami (BDO). W Planie gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2018 (2012) w gospodarce odpadami komunalnymi poza ww. celami głównymi przyjęto następujące cele: objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich właścicieli nieruchomości w województwie najpóźniej do 1 lipca 2013 r.; objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości w województwie systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 1 lipca 2013 r.; zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska tak, aby nie było składowanych: - w 2013 r. więcej niż 50%, - w 2020 r. więcej niż 35%, wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych na terenie województwa pomorskiego w 1995 r.; zmniejszenie do końca 2014 r. masy składowanych odpadów komunalnych do nie więcej niż 60 % masy wytworzonych odpadów komunalnych; osiągnięcie w terminie do 31 grudnia 2020 r. poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego wykorzystania następujących frakcji odpadów komunalnych: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło w wysokości minimum 50 % wagowo; tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych; rozwój selektywnego zbierania odpadów: niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów wielkogabarytowych oraz z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych; wyeliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów; zrekultywowanie zamykanych lokalnych składowisk; prowadzenie stałego nadzoru, monitoringu zrekultywowanych składowisk oraz bieżących remontów wierzchowiny, skarp, urządzeń odgazowujących i odwadniających; opracowanie i realizacja planu działań naprawiających stan środowiska gruntowo-wodnego w przypadkach, gdy wyniki monitoringu wskazują na istotne zanieczyszczenie wód podziemnych wokół obiektów gospodarki odpadami; zwiększenie udziału przetwarzania odpadów komunalnych metodami termicznymi lub innymi nowoczesnymi metodami spełniającymi kryterium najlepszej dostępnej technologii. Główne cele w gospodarce odpadami niebezpiecznymi: minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych oraz ograniczenie ilości odpadów poddawanych procesowi unieszkodliwiania poprzez składowanie; sukcesywne zwiększanie ilości odpadów poddawanych procesom odzysku; organizacja i rozwój nowych systemów zbierania odpadów niebezpiecznych. Ogólne cele dla wszystkich odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne:

92 zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku, zmniejszenie udziału ilości odpadów unieszkodliwianych poprzez składowanie. 92 Podstawowym założeniem funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce jest system rozwiązań regionalnych. Wg Planu gospodarki odpadami (2012) gmina Mikołajki Pomorskie położona jest we wschodnim regionie gospodarki odpadami. Region Wschodni jest powierzchniowo największym regionem, liczy ponad 365 tys. mieszkańców z terenu 32 gmin województwa pomorskiego. Na terenie regionu wschodniego istnieje instalacja regionalna do przetwarzania odpadów komunalnych - RIPOK Gilwa Mała. Docelowo w regionie tym funkcjonowały będą 2 instalacje regionalne, RIPOK Gilwa Mała oraz RIPOK Tczew, którego budowa w chwili obecnej jest realizowana, uruchomienie zakładu planowane jest na początku 2014 r. Z uwagi na fakt, że RIPOK Gilwa Mała nie jest w stanie przetworzyć wszystkich odpadów z regionu Wschodniego wyznaczono, do czasu uruchomienia RIPOK Tczew, 7 składowisk odpadów komunalnych pełniących rolę instalacji zastępczych, składowiska te zlokalizowane są w miejscowościach: Tczew, Gołębiewo Wielkie, Minięta, Nowa Wieś Sztumska, Nicponia, Ropuchy, Szaleniec (wszystkie poza granicami gminy Mikołajki Pomorskie). Po uruchomieniu RIPOK Tczew składowiska w Tczewie, Gołębiewie Wielkim, Miniętach, Ropuchach i Szaleńcu stracą status instalacji zastępczych- planowane jest ich zamknięcie i rekultywacja, do końca 2015 r. Składowiska w Nowej Wsi Sztumskiej i Nicponi po uruchomieniu RIPOK w Tczewie również nie będą pełniły już roli instalacji zastępczych. Planowane jest przekształcenie składowiska w Nicponi w obiekt unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest. W ramach zagospodarowania selektywnie zebranych odpadów zielonych jako instalację regionalną wyznaczono, należącą do firmy Kommunalservice Vornkahl Polska, kompostownię pryzmową o mocy przerobowej Mg/rok (RIPOK Tczew). W projekcie Studium dopuszczono lokalizację instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów w miejscowości Kołoząb Mały na obszarze byłego PGR Mały Kołoząb. Jest to teren aktualnie wykorzystywany do wstępnej segregacji odpadów i okresowego magazynowania do czasu ich przekazania do Zakładu Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. we wsi Gliwa Mała, w gminie Kwidzyn. Wg Planu gospodarki odpadami dla gminy Mikołajki Pomorskie na lata z uwzględnieniem lat (2010) w 2009 r. na terenie gminy wytworzono 939 Mg odpadów komunalnych, w tym 313 Mg odpadów ulegających biodegradacji, co stanowi około 33% wszystkich wytwarzanych w gminie odpadów komunalnych. Ilości odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych na terenie gminy Mikołajki Pomorskie oszacowano na podstawie wskaźników na 3 Mg/rok. Według informacji Urzędu Gminy Mikołajki Pomorskie zorganizowaną zbiórką odpadów objęto 99,9% mieszkańców gminy (stan na dzień r.). Studium możliwości rozwoju energetyki wiatrowej w województwie pomorskim W Studium możliwości rozwoju energetyki wiatrowej w województwie pomorskim (2003) jako tereny wyłączone z lokalizacji elektrowni wiatrowych uznano:

93 wszystkie tereny objęte formami ochrony przyrody; 93 projektowane obszary ochronne, w tym zwłaszcza obszary planowane do włączenia do Słowińskiego Parku Narodowego oraz wytypowane w ramach tworzenia Europejskiej Sieci Obszarów Chronionych NATURA 2000, projektowane i postulowane zespoły przyrodniczo- krajobrazowe; tereny tworzące osnowę ekologiczną województwa, której zasięg określony został w planie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego; tereny położone w strefach ekspozycji obiektów dziedzictwa kulturowego: pomników historii, cennych założeń urbanistycznych i ruralistycznych oraz założeń zamkowych, parkowo-pałacowych i parkowo-dworskich; tereny zabudowy mieszkaniowej oraz intensywnego wypoczynku ze strefą 500 m; tereny w otoczeniu lotnisk wraz z polami wznoszenia i podejścia do lądowania. Ponadto dla lokalizowanych siłowni proponuje się zachowanie następujących minimalnych odległości od: dróg o nawierzchni utwardzonej i linii kolejowych 200 m, linii elektroenergetycznych niskiego i średniego napięcia 1 długość ramienia wirnika, wysokich i najwyższych napięć - 3 długości ramienia wirnika, ściany lasu 200 m, brzegów rzek i jezior o powierzchni 1-10 ha 200 m, akwenów wodnych powyżej 10 ha 500 m, brzegu morza m, odległość pomiędzy farmami o liczbie siłowni od 6 15 sztuk minimum 5 km, i od 10 do 30 sztuk minimum 10 km. Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych W opracowaniu Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych (2006), wykonanym dla woj. pomorskiego, zawarto zapis o planowanym zwiększeniu do 2010 r. mocy zainstalowanych elektrowni wiatrowych do MW. Wśród celów strategicznych zawarty jest zapis o redukcji uzależnienia od tradycyjnych źródeł energii, poprzez zwiększenie udziału produkcji energii ze źródeł odnawialnych do poziomu co najmniej 19 % w 2025 r., m. in. poprzez promocję i rozwój elektrowni wiatrowych realizowanych w ramach tzw. parków (farm) wiatrowych, lokalizowanych zgodnie z warunkami określonymi w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (2009) i przy spełnieniu wymagań ochrony środowiska i prawa budowlanego. Zgodnie z zapisami Regionalnej strategii energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych (2006), szacuje się, że z istniejących i potencjalnych zasobów biomasy można pokryć ok. 19% zapotrzebowania województwa na ciepło. Aktualizację ww. Regionalnej strategii (2006) stanowi Program rozwoju

94 94 elektroenergetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych w Województwie Pomorskim do roku 2025 (przyjęty przez Zarząd Województwa Pomorskiego uchwałą nr 1155/350/10 z dnia 31 sierpnia 2010 r.). Wg ww. Programu (2010), za najlepszy dla rozwoju energetyki w województwie pomorskim, przyjęto scenariusz nr IV scenariusz zrównoważonego rozwoju sektora elektroenergetycznego. Zakłada on rozbudowę zarówno konwencjonalnych, jak i odnawialnych źródeł energii elektrycznej. Wg tego scenariusza wykonane zostaną liczne inwestycje, a między innymi farmy wiatrowe na lądzie, farmy wiatrowe na morzu oraz inne obiekty (np. biogazownie). W załączniku 2 do ww. Programu (2010) wymieniono ograniczenia dotyczące lokalizacji elektrowni wiatrowych: 1) ograniczenia przyrodnicze: Według Ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92, poz. 880 Art z dnia 16 kwietnia 2004 r.): Obowiązuje zakaz realizacji inwestycji z zakresu energetyki wiatrowej na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody; Istotne ograniczenia w lokalizacji elektrowni wiatrowych mogą występować na terenach parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu; Obszary Natura 2000 elektrownie wiatrowe mogą być realizowane tylko wyjątkowo w przypadku, gdy w wyniku przeprowadzonej oceny oddziaływania na środowisko stwierdzony zostanie brak negatywnego wpływu na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt, dla których został wyznaczony obszar Natura 2000; Określone ograniczenia w lokalizacji elektrowni wiatrowych mogą występować na terenach, na których ustanowiono formy ochrony przyrody w postaci pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych lub zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Ograniczenia związane z lokalizacją farm wiatrowych występują również na terenach charakteryzujących się niekorzystnymi warunkami geotechnicznymi, takimi jak: torfowiska pojezierne, doliny rzeczne, tereny podmokłe ze zbiorowiskami roślinności torfowiskowej i łąkowej, na glebach torfowych i mułowo-torfowych oraz kompleksy leśne, akweny wodne, miejsca ważne dla ptaków tj. atrakcyjne żerowiska, trasy regularnych przelotów wędrówkowych, trasy regularnych dolotów na żerowiska. 2) Ograniczenia krajobrazowe: Ze względu na wysokość konstrukcji elektrowni wiatrowych obszarem istotnego konfliktu funkcjonalnego są: panoramy oraz ciągi widokowe na obiekty przyrodnicze, zabytki i wartościowe zespołu zabudowy, tereny rozwojowe przewidziane do zabudowy, tereny zagospodarowane na cele uzdrowiskowe i rekreacyjne. 3) Ograniczenia wynikające z poziomu hałasu w pobliżu obiektów energetyki wiatrowej: Obliczeniowy poziom hałasu wytworzony przez farmę wiatrową może osiągnąć w zależności od mocy i ilości turbin ponad 100dB w miejscu jego wytwarzania. Polskie prawo określa dopuszczalny poziom hałasu na terenach zabudowy mieszkaniowej oraz na terenach wypoczynkowo-rekreacyjnych poza miastem na 40 db w porze nocnej. W związku z tym tereny mieszkaniowe i rekreacyjne za strefą 500 m należy uznać za wykluczone z lokalizacji elektrowni wiatrowych. 4) Ograniczenia związane z występowaniem efektu stroboskopowego Praca obiektów energetyki wiatrowej związana jest również z występowaniem uciążliwego dla

95 człowieka efektu odbijania promieni słonecznych od obracającego się wirnika. 5) Ograniczenia związane z bliskością lokalizacji lotnisk: 95 Ze względu na znaczne wysokości obiektów energetyki wiatrowej w celu uniknięcia zagrożenia dla startujących i lądujących samolotów spod ich lokalizacji wyłączyć należy otoczenie lotnisk cywilnych, wojskowych oraz drogowych odcinków lotniskowych wraz z polami wznoszenia i podejścia do lądowania 6) Ograniczenia związane z bliską lokalizacją dróg i linii kolejowych: Ze względu na niebezpieczeństwo, jakie powoduje upadek wiatraka, przyjmuje się, ze nie powinny być one lokalizowane bliżej niż 200 m od dróg i kolei. Tereny dopuszczonej lokalizacji elektrowni wiatrowych w gminie Mikołajki Pomorskie spełniają przytoczone wyżej zapisy studialnych opracowań regionalnych województwa pomorskiego. Szczegółowa lokalizacja elektrowni wiatrowych, wraz z ich obszarami oddziaływania zostanie ustalona na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

96 96 7. ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO 7.1. Wprowadzenie Jak wykazano w rozdz , (tab. 1), w projekcie Studium określono kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy Mikołajki Pomorskie, w tym w szczególności wyznaczono obszary rozwoju zabudowy oraz kierunki rozwoju infrastruktury komunikacyjnej i technicznej. Poza rozwojem osadnictwa w projekcie Studium dopuszczono: lokalizację biogazowni; lokalizację zespołów elektrowni wiatrowych; lokalizację elektrowni fotowoltaicznych; poszukiwania gazu łupkowego. Ocenę skutków środowiskowych przeprowadzono dla zagregowanych grup zadań (kierunków rozwoju przestrzennego) ustalonych w projekcie Studium.... Przeanalizowano oddziaływania na: przypowierzchniową warstwę litosfery; wody powierzchniowe i podziemne; powietrze atmosferyczne i klimat; warunki akustyczne (hałas); roślinność; zwierzęta; różnorodność biologiczna; formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000; zasoby naturalne; zabytki; dobra materialne; krajobraz; ludzi. Oceniano oddziaływania bezpośrednie, pośrednie i wtórne, krótko-, średnio- i długoterminowe, chwilowe, okresowe i stałe. W podsumowaniu (tab w rozdz ) przedstawiono klasyfikację oddziaływań, zgodną art. 51 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz ze zm.) Przypowierzchniowa warstwa litosfery W zakresie oddziaływania na przypowierzchniową warstwę litosfery w gminie Mikołajki Pomorskie istotne są zagadnienia dotyczące rozwoju osadnictwa, usług, rekreacji, lokalizacji

97 97 elektrowni wiatrowych i fotowoltaicznych, budowy biogazowni oraz rozwoju infrastruktury technicznej, a także poszukiwania gazu łupkowego. Wg zawartego w projekcie Studium... bilansu terenów przeznaczonych pod nową zabudowę prognozowane przekształcenia powierzchni ziemi związane z rozwojem osadnictwa będą miały umiarkowany zasięg przestrzenny. Nowe tereny rozwojowe, w tym: M/U zabudowa mieszkaniowo-usługowa; U- zabudowa usługowa; P/U zabudowa produkcyjno-usługowa; UT/ML zabudowa rekreacyjna i obsługi turystyki; PE zabudowa urządzeń produkujących energię ze źródeł odnawialnych biogazowni; łącznie zajmują ok. 46,82 ha co stanowi ok. 0,6% powierzchni gminy. Pozostałe przekształcenia powierzchni ziemi związane będą z realizacją kierunków zagospodarowania dotyczących inwestycji o charakterze punktowym lub liniowym. W projekcie Studium dopuszczono: lokalizacje elektrowni wiatrowych; lokalizację elektrowni fotowoltaicznych; poszukiwania gazu łukowego - gmina Mikołajki Pomorskie objęta jest koncesją na poszukiwanie gazu łupkowego (nr 111 Maraton Oil Poland); w rejonie miejscowości Mikołajki Pomorskie (przy drodze powiatowej w kierunku miejscowości Pierzchowice) planowana jest lokalizacja wiertni; rozwój infrastruktury komunikacyjnej i technicznej (wodociągów, kanalizacji sanitarnej, elektroenergetycznej i telekomunikacyjnej). Na etapie inwestycyjnym związanym z realizacją nowego zainwestowania osadniczego, elektrowni wiatrowych, biogazowni, elementów infrastruktury technicznej i układu drogowego zmiany będą typowe i reprezentowane przede wszystkim przez: przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych, związane z pracami ziemnymi wykopy w celu posadowienia fundamentów obiektów budowlanych, poprowadzenia ciągów komunikacyjnych oraz uzbrojenia terenu; zmiany aktualnego użytkowania gruntów (użytki rolne); likwidację pokrywy glebowej; powstanie odpadu w postaci gleby i ziemi wydobytej z wykopów pod fundamenty; przekształcenia fizyczne pokrywy glebowej w sąsiedztwie terenów planowanych inwestycji, przekształcenia fizyko-chemicznych właściwości gleb wystąpią również na terenach składowania materiałów budowlanych i w wyniku pracy sprzętu budowlanego. Przekształcenia litosfery na etapie inwestycyjnym mogą być istotne na terenach o znacznym nachyleniu. Generalnie w projekcie Studium z lokalizacji nowych terenów inwestycyjnych wyłączono tereny o niekorzystnym ukształtowaniu terenu poza terenami wskazanymi pod funkcje ogólnodostępnej zabudowy rekreacyjnej i obsługi turystyki na zachodnich zboczach

98 rynny Jez. Balewskiego (nachylenia terenu lokalnie przekraczają tu 10 o ). 98 W większości, w projekcie Studium z lokalizacji nowych terenów inwestycyjnych wyłączono tereny niekorzystne dla zabudowy ze względu na złe warunki gruntowo-wodne (doliny lub gleby organogeniczne). Wyjątek stanowią małe fragmenty terenu P/U w południowej części wsi Mikołajki Pomorskie i zachodniej części wsi Balewo. Zainwestowanie w tych rejonach jest możliwe do realizacji, ale może wymagać zastosowania odpowiednich technik budowlanych i może spowodować większe przekształcenia litosfery (np. wymianę gruntów na bardziej nośne, niwelacji itp.). Rozmiar i charakter przekształceń związanych z budową nowej liniowej infrastruktury technicznej (np. nowych odcinków wodociągów, kanalizacji sanitarnej oraz linii elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych, w tym związanych z lokalizacją zespołów elektrowni wiatrowych i fotowoltaicznych) będzie zależny od przebiegu, parametrów realizowanych obiektów (średnicy i długości) oraz przyjętych technologii ich budowy. W przypadku linii elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych mniejsze oddziaływanie na litosferę (przy jednoczesnym znacznym wpływie na pozostałe komponenty środowiska, krajobraz i zdrowie ludzi) wywiera realizacja linii napowietrznych (z wykorzystaniem słupów linii elektroenergetycznych). Przy zastosowaniu linii kablowych mogą być wykorzystane metody tradycyjne (układanie linii w wykopach) i bezwykopowe (np. metoda przecisku i przewiertu sterowanego/mikrotunelingu), w których w znacznym stopniu ograniczony jest wpływ prac budowlanych, przede wszystkim na przypowierzchniowe warstwy litosfery oraz na roślinność. W zakresie poszukiwania gazu łupkowego przewidywane jest wystąpienie przekształceń w zakresie: oddziaływania na powierzchnię terenu (likwidacja pokrywy glebowej i przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych), związane z lokalizacją wierni i funkcjonowaniem placu, na którym wykonywane będą czynności związane z wierceniem i szczelinowaniem (przeciętnie o powierzchni od poniżej 1 ha do kilku ha), po zakończeniu wiercenia większa cześć użytkowanego placu będzie zrekultywowana i przywrócona do poprzedniego użytkowania, na powierzchni pozostanie głowica otworu (końcówka otworu wraz z odpowiednimi zaworami); oddziaływanie na głębokie struktury geologiczne (przewiercenie utworów geologicznych i poziomów wodonośnych na dużą głębokość - w polskich warunkach głębokość ewentualnego złoża to około m). Lokalizacja farm fotowoltaicznych nie spowoduje istotnych przekształceń litosfery. Są to urządzenia montowane na lekkich konstrukcjach stalowych, nie wymagających fundamentowania. Składają się one na ogół z pionowych słupów stalowych, wbijanych bezpośrednio w ziemię na głębokość około 1,5 do 2 m każdy. Do słupów podłączone zostaną poprzeczne szyny, na których zamontowane zostaną panele fotowoltaiczne. Instalacje fotowoltaiczne wymagają zajęcia znacznej powierzchni terenu i związanego z tym wyłączenia z dotychczasowego użytkowania (głównie rolniczego). W projekcie Studium wskazano tereny przewidywanej lokalizacji elektrowni fotowoltaicznych o łącznej powierzchni ok. 24 ha w obrębach Krasna Łąka i Wilczewo, ponadto dopuszczono

99 99 lokalizację ogniw fotowoltaicznych w zasięgu istniejącego i planowanego zainwestowania. Na etapie funkcjonowania ustaleń projektu Studium nie będą powstawać znaczące przekształcenia wierzchniej warstwy litosfery. Głównie będą to wydeptywanie i rozjeżdżanie terenu w wyniku obsługi komunikacyjnej (zwłaszcza na terenach dróg nieutwardzonych). Kontynuacja rolniczego użytkowania powodować będzie przede wszystkim: przekształcenia właściwości fizykochemicznych gleb; potencjalnie na terenach o większym nachyleniu możliwe jest uruchomienie procesów erozyjnych erozja wietrzna i erozja wodna. W zasięgu istniejących i planowanych terenów o funkcji zabudowy rekreacyjnej i obsługi turystyki na zboczach Jez. Balewskiego, tym lokalnie na terenach o spadkach przekraczających 10 o mogą wystąpić zniszczenia roślinności, powierzchniowych warstw litosfery i w efekcie uruchomienie procesów erozyjnych. Przekształcenia powierzchni ziemi (wydepczyska) mogą być również związane z penetracją pieszą brzegów jezior i brzeżnych partii lasów w sąsiedztwie terenów użytkowanych rekreacyjnie, głównie może to dotyczyć terenów nowych plaż nad Jez. Balewskim (zachodni brzeg na południe od Balewa i rejon wsi Stążki). W projekcie Studium zawarto koncepcję układu tras rowerowych, których realizacja ukierunkuje ruch rowerowy i ograniczy niekontrolowane rozjeżdżanie terenu. Odpowiednie zagospodarowanie terenów narażonych na wzmożoną penetrację turystyczną, oraz dyscyplina rekreantów zminimalizują przekształcenia przypowierzchniowych warstw litosfery. W projekcie Studium nie wskazano szczegółowych obszarów wymagających rekultywacji środowiska, w tym litosfery (dawne składowisko odpadów w Wilczewie zostało już zrekultywowane). Na etapie likwidacji części dopuszczonych w projekcie Studium przedsięwzięć np. elektrowni wiatrowych i elektrowni fotowoltaicznych (zakładany okres eksploatacji nowoczesnych elektrowni wiatrowych wynosi lat, a elektrowni fotowoltaicznych ok. 25 lat) powierzchnia ziemi zostanie uwolniona od obiektów i instalacji elektrowni. W wyniku likwidacji elektrowni wiatrowych powstaną duże ilości odpadów materiałów budowanych i odpady pochodzące z demontowanych konstrukcji. Wykopy po fundamentach elektrowni wiatrowych wymagać będą rekultywacji (wypełnienie materiałem mineralnym, nawiezienie substratu glebowego). W przypadku likwidacji elektrowni fotowoltaicznych odpady stanowić będą głównie demontowana konstrukcje stalowe i panele fotowoltaiczne. Po przeprowadzeniu rekultywacji tereny mogą być przywrócone do produkcji roślinnej - obowiązek rekultywacji terenu spoczywać będzie na właścicielu likwidowanych obiektów Wody powierzchniowe i podziemne Zaopatrzenie w wodę W projekcie Studium docelowo, począwszy od 2014 r., zaproponowano realizację następujących działań zmierzających do zaopatrzenia w wodę wszystkich wsi ze zbiorowych

100 100 systemów wodociągowych oraz do poprawy stanu technicznego urządzeń wodociągowych, a co za tym idzie do poprawy jakości ujmowanej wody. W projekcie Studium przewidywane są następujące działania: modernizacja stacji wodociągowej w Krasnej Łące, budowa wodociągu Krasna Łąka Dworek, a następnie Dworek Perklice; ujęcie wody w miejscowości Dworek, będące w bardzo złym stanie technicznym będzie wyłączone z eksploatacji; rozbudowa wodociągu zaopatrywanego z ujęcia w Mikołajkach Pomorskich, w tym: - budowa wodociągu Mikołajki Pomorskie Krastudy; - budowa wodociągu Krastudy Kołoząb lub Sadłuki - Kołoząb; - budowa wodociągu Krastudy Nowe Minięta; likwidacja ujęcia wody w Wilczewie i włączenie wodociągu Wilczewo Pierzchowice do Mikołajek Pomorskich; remont i modernizacja stacji uzdatniania w Cieszymowie; remont i modernizacja stacji uzdatniania w Balewie lub likwidacja ujęcia i włączenie do wodociągu w Krasnej Łące. Przewiduje się realizację ww. inwestycji wodociągowych sukcesywnie w miarę posiadanych środków finansowych. Wszystkie tereny inwestycyjne planowane w projekcie Studium zlokalizowane są w zasięgu obsługi przez istniejące układy wodociągowe i będą wymagały jedynie uzbrojenia w sieci wodociągowe rozdzielcze. Realizacja ww. zadań przyczyni się do racjonalizacji zużycia wody i do poprawy ekologicznych warunków życia ludzi. Gospodarka ściekowa W gminie Mikołajki Pomorskie istnieją duże dysproporcje przestrzenne w zakresie rozwoju infrastruktury kanalizacji sanitarnej. Wschodnia część gminy jest skanalizowana w stopniu zadowalającym, natomiast część zachodnia oprócz wsi gminnej Mikołajki Pomorskie jest całkowicie nieskanalizowana. Istniejąca oczyszczalnia ścieków w Mikołajkach Pomorskich posiada rezerwy przepustowości i mogłaby przyjąć ścieki z całej zachodniej części gminy. Kierunki rozbudowy kanalizacji sanitarnej w gminie Mikołajki Pomorskie proponowane w projekcie Studium obejmują: w części wschodniej: - budowę kanalizacji sanitarnej w miejscowości Krasna Łąka i przepompowanie ścieków do kolektora tłocznego Dworek Balewo; - wykorzystanie indywidualnych urządzeń kanalizacyjnych w miejscowościach Nowe Minięta. Linki i Perklice, z uwagi na małe ilości ścieków, chociaż docelowo należałoby rozważyć skanalizowanie miejscowości Nowe Minięta i Linki. w części zachodniej: - budowę kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Pierzchowice, Wilczewo, Mirowice, Dąbrówka Pruska, Sadłuki, Kołoząb, Krastudy i Cierpięta z odprowadzeniem do

101 101 oczyszczalni ścieków w Mikołajkach Pomorskich (sukcesywnie w miarę posiadanych środków finansowych). Celowe jest jak najszybsze skanalizowanie planowanych obiektów kubaturowych, co jest rozwiązaniem, optymalnym pod względem unieszkodliwiania ścieków. Obszar gminy jest wrażliwy na zanieczyszczenia (strefy wododziałowe, obszary źródliskowe, zbocza dolin rzecznych i częściowe położenie w zasięgu GZWP Zbiornik Iławski ). W obrębie miejscowości nieskanalizowanych, w których nie przewiduje się w najbliższym czasie podłączenia do wiejskiej sieci kanalizacji sanitarnej (głównie zachodnia część gminy) należy wspierać realizacje przydomowych oczyszczalni ścieków. Rozwój infrastruktury odprowadzenia wód opadowych i przekształcenia stosunków wodnych. Budowa nowych układów kanalizacji deszczowej w gminie Mikołajki Pomorskie przewidywana jest w projekcie Studium na terenach rozwojowych objętych istniejącymi i przyszłymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, na podstawie koncepcji uzbrojenia, a w przypadku przebudowy ulic lub odwodnienia obiektów, na podstawie projektów wykonawczych. Na każde odprowadzenie wód opadowych do wód otwartych lub ziemi konieczne będzie uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego. W projekcie Studium wzdłuż Postolińskiej Strugi oraz urządzeń wodnych melioracji podstawowej: Kanału Nowego, Kanału Juranda i Kanału Balewskiego zalecono zachowanie minimum 10 m odległości nowej zabudowy od ich brzegów. Ma to na celu zapewnienie swobodnego dostępu do rzeki i kanałów, ze względu na konieczność przeprowadzenia niezbędnych prac konserwacyjnych, regulacyjnych, awaryjnych i innych mających na celu utrzymanie cieków w dobrym stanie technicznym oraz ograniczenie ewentualnych zagrożeń powodziowych. Wg projektu Studium urządzenia melioracji szczegółowej wymagają stałej konserwacji w zakresie utrzymania urządzeń. W projekcie Studium dopuszczono możliwość przebudowy urządzeń melioracyjnych. Na etapie realizacji ustaleń projektu Studium w zakresie infrastruktury technicznej (np. sieci kablowe elektroenergetyczne i telekomunikacyjne) i komunikacyjnej mogą wystąpić oddziaływania na wody powierzchniowe dotyczące przejść przez elementy sieci melioracyjnej. Realizacja nowych inwestycji dopuszczonych w projekcie Studium będzie wymagała wcześniejszych uzgodnień we Zarządzie Melioracji i Gospodarki Wodnej w Kwidzynie odnośnie utrzymania i adaptacji istniejących urządzeń melioracyjnych na tych terenach. Lokalizacja nowego zainwestowania infrastrukturowego i przemysłowego, takiego jak np. elektrownie wiatrowe lub biogazownie, zawsze wymaga uprzedniego przeprowadzenia badań geotechnicznych podłoża, dla rozpoznania warstw i nośności gruntu oraz warunków gruntowo-wodnych, w tym występowania pierwszego poziomu wód podziemnych (gruntowych). Bez dokumentacji geotechnicznej inwestycja taka nie może uzyskać pozwolenia na budowę.

102 102 Oddziaływanie zespołów elektrowni wiatrowych W trakcie wykonywania wykopów pod fundamenty elektrowni (fundamentowanie na głębokości ok. 3 m p.p.t.) nie wystąpi okresowe obniżenie pierwszego poziomu wód podziemnych (gruntowych), gdyż prace te będą wykonane bez odwadniania wykopów (np. metodą na mokro, zastosowanie ścianek Larsena lub innej metody prac budowlanych). Na etapie eksploatacji, oddziaływanie elektrowni wiatrowych na hydrosferę, polegać będzie tylko na lokalnym ograniczeniu infiltracji wody opadowej do gruntu - woda ta spłynie po powierzchni fundamentów i wsiąknie do gruntu w bezpośrednim sąsiedztwie elektrowni. Potencjalnie, w sytuacjach awaryjnych, na etapie budowy, może wystąpić zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych rozlewami substancji ropopochodnych i innych substancji chemicznych, w wyniku awarii sprzętu budowlanego lub środków transportu. Elektrownie wiatrowe będą obiektami bezobsługowymi i nie będą źródłem ścieków sanitarnych na etapie eksploatacji. Oddziaływanie elektrowni fotowoltaicznych Farmy fotowoltaiczne nie spowodują oddziaływania na warunki wodne, z wyjątkiem niewielkiego wzrostu parowania. Wody opadowe w zdecydowanej większości spłyną po nachylonych powierzchniach paneli i będą (jak dotychczas) infiltrować w podłoże. Oddziaływanie biogazowni Realizacja dopuszczonych w projekcie Studium biogazowni może ograniczyć potencjalne oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne zakładów hodowlanych z terenu gminy Mikołajki Pomorskie poprzez neutralizację powstających odpadów (zarówno stałych jak i płynnych). Do korzyści środowiskowych w zakresie oddziaływania na wody powierzchniowe i podziemne należeć będą: ograniczenie zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem gleby i wody odpadami z hodowli zwierząt; zmniejszenie ryzyka eutrofizacji wód powierzchniowych. Zagrożenie dla środowiska gruntowo-wodnego na etapie eksploatacji biogazowni dotyczy głównie sytuacji awaryjnych (np. w sytuacji pęknięcia ścian zbiorników komór fermentacyjnych lub zbiorników magazynowych, podczas przeładunku odpadów, substratów lub pozostałości pofermentacyjnych, wycieki z wozów asenizacyjnych i inne). Poszukiwania gazu łupkowego Oddziaływania na wody podziemne na etapie prac poszukiwawczych gazu łupkowego dotyczą przede wszystkim 15 : przewiercania poziomów wodonośnych i potencjalnych zagrożeń dla jakości wód pitnych - w Polsce dotychczas wykonano ponad 7000 głębokich (głębszych niż 1000 m) otworów 15 Opracowano na podstawie opracowania pt. Środowiskowe aspekty poszukiwań i produkcji gazu ziemnego łupkowego i ropy naftowej łupkowej, Ministerstwo Środowiska, Państwowy Instytut Geologiczny, 2011.

103 103 wiertniczych, pomimo to nie istnieją dotychczas żadne przypadki, w których podejrzewano by możliwość wpływu wiercenia na jakość wód pitnych; dużego zapotrzebowania na wodę (płyn) do szczelinowania i konieczności ujmowania wód do tego celu; w procesie szczelinowania poprzez otwór wiertniczy zatłacza się do formacji gazonośnych łupków dla jednego odcinka około m 3 wody z piaskiem i dodatkami chemicznymi; w pojedynczym otworze można wykonywać do kilkunastu indywidualnych szczelinowań, przy czym część płynu wracającego na powierzchnię po szczelinowaniu używana jest w następnym zabiegu - wstępne analizy przeprowadzone przez Państwową Służbę Geologiczną (Państwowy Instytut Geologiczny) dla obszaru potencjalnej produkcji gazu łupkowego wykazują, że pobór wody do tych celów, w przypadku korzystania z wód pitnych, nie wpłynie znacząco na bilans zapotrzebowania na wodę; alternatywnie możliwe jest także wykorzystanie do szczelinowania naturalnych solanek o niskim stopniu zasolenia z głębokości większych niż wody pitne (w polskich warunkach mogą to być np. solanki z poziomów kredowych i jurajskich); ponadto trwają prace badawcze nad opracowaniem metody wykorzystania płynów na bazie skroplonych gazów (np. propan, azot, dwutlenek węgla); utylizacji wód powracających na powierzchnię po szczelinowaniu - siły sprężyste górotworu powodują wyparcie poprzez otwór wiertniczy na powierzchnię części zatłoczonych płynów; ilość płynów wracających na powierzchnie zależy od lokalnych warunków geologicznych i średnio wynosi ona około 20 % zatłoczonego płynu; skład płynu zmienia się zależnie od lokalnych warunków geologicznych; zazwyczaj jest to około 99 % wody wraz z naturalnym piaskiem kwarcowym, bądź też piaskiem syntetycznym (propantem), pozostała część płynu to dodatki chemiczne, modyfikujące własności płynu; płyn wracający na powierzchnię zwykle jest używany w kolejnym szczelinowaniu, z uwagi jednak na wrastające zasolenie stopniowo traci swe własności i musi być utylizowany. Pozostałe zagrożenia dla wód podziemnych tj. możliwość zanieczyszczenia wód pitnych metanem czy płynem szczelinującym oraz możliwość wydostania się gazu ziemnego ze złoża do płytkich stref górotworu w przypadku awarii są mało prawdopodobne z uwagi na uwarunkowania budowy geologicznej Polski 16 w pierwszym przypadku i stosowane współcześnie technologie wiertnicze w drugim. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły Jak już podano w rozdz gmina Mikołajki Pomorskie położona jest w zlewniach Młynówki Malborskiej, Postolińskiej Strugi i dopływu rzeki Elbląg ujętych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (2011). Zgodnie z ww. Planem (2011): Młynówka Malborska do jez. Dąbrówka PLRW (silnie zmieniona część wód) - stan wód oceniono jako zły i osiągnięcie założonych celów środowiskowych uznano za 16 Zasięg szczelinowania (aureola spękań wokół interwału w otworze, gdzie przeprowadza się zatłaczanie) wynosi w pionie około 100 m, w poziomie około 200 m. W polskich warunkach głębokość ewentualnego złoża to około m. Nad złożem występuje około 3000 m skalnego nadkładu, w większości o charakterze izolacji. Dopiero na najpłytszych metrach znajdują się poziomy wód pitnych.

104 104 zagrożone; przyjęto odstępstwa od założonych celów (zgodnie z art RDW - ustalenie celów mniej rygorystycznych) wynikające z braku możliwości technicznych; Postolińska Struga PLRW (silnie zmieniona część wód) - stan wód oceniono jako zły i osiągnięcie założonych celów środowiskowych uznano za zagrożone; przyjęto odstępstwa czasowe wynikające z konieczności dodatkowych analiz oraz długości procesu inwestycyjnego (zgodnie z art RDW przesunięto termin realizacji celów środowiskowych do 2021 r. lub najpóźniej do 2027 r.); Elbląg do Młynówki PLRW (silnie zmieniona część wód) - stan wód oceniono jako zły i osiągnięcie założonych celów środowiskowych uznano za zagrożone - brak derogacji; Jezioro Dzierzgoń PLLW20764 (silnie zmieniona część wód) - stan wód oceniono jako zły i osiągnięcie założonych celów środowiskowych uznano za zagrożone; przyjęto odstępstwa od założonych celów (zgodnie z art RDW przesunięto termin realizacji celów środowiskowych do 2021 r. lub najpóźniej do 2027 r.); Jezioro Balewskie PLLW20769 naturalna część wód - stan wód oceniono jako zły i osiągnięcie założonych celów środowiskowych uznano za zagrożone; przyjęto odstępstwa od założonych celów (zgodnie z art RDW przesunięto termin realizacji celów środowiskowych do 2021 r. lub najpóźniej do 2027 r.); wg Planu (2011) 6 lat jest okresem zbyt krótkim, aby mogła nastąpić poprawa stanu wód, nawet przy założonej całkowitej eliminacji presji antropogenicznej; jednolita część wód podziemnych JCWPd nr 32 - kod PLGW stan ilościowy oceniono jako dobry, stan chemiczny jako dobry a osiągnięcie celów środowiskowych uznano jako niezagrożone. Docelowo realizacja ustaleń projektu Studium w zakresie gospodarki ściekowej, w szczególności odnośnie rozwoju kanalizacji sanitarnej w gminie Mikołajki Pomorskie przyczyni się do poprawy czystości wód powierzchniowych i podziemnych w zlewniach i realizacji celów środowiskowych określonych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (2011). Pozostałe kierunki zagospodarowania przestrzennego, zapisane w projekcie Studium..., lub inwestycje wymienione w projekcie Studium, których realizacja będzie konieczna jako obiektów towarzyszących planowanym funkcjom nie stwarzają istotnego zagrożenia dla jakości wód powierzchniowych i podziemnych Powietrze atmosferyczne i klimat Źródła zanieczyszczeń atmosfery Źródła ciepła, w tym planowane biogazownie W Aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Mikołajki Pomorskie (2012) przewiduje się dwa warianty lokalnych scentralizowanych systemów zaopatrzenia w ciepło, w których główną przesłanką jest wykorzystywanie bardzo dużych zasobów biomasy: wariant I - wykorzystanie nadwyżek słomy i siana w postaci brykietów oraz drewna odpadowego z lasów w procesie spalania i zgazowania, w grzewczych kotłowniach

105 105 lokalnych zlokalizowanych w miejscowościach Mikołajki Pomorskie i Cieszymowo ciepło wytwarzane w lokalnych biogazowniach rolniczych lub instalacjach do zgazowywania biomasy może zaopatrywać obszary zwartej zabudowy tych wsi; wariant II - budowa gminnej elektrociepłowni biogazowej wytwarzającej biogaz i energię elektryczną, budowa gminnej sieci biogazu w obszarach zwartej zabudowy wiejskiej i zaopatrzenie w ciepło miejscowości Mikołajki Pomorskie, Dworek, Balewo, Linki i Cieszymowo. Odpady z obiektów hodowlanych (gnojówka, gnojowica, obornik i inne odpady roślinne), byłyby wykorzystywane w biogazowni. Biogaz to źródło paliwa dla agregatu kogeneracyjnego, wytwarzającego energię elektryczną i ciepło jednocześnie. Zyskiem może być nie tylko wykorzystanie energii na własne potrzeby, ale również jej sprzedaż do sieci energetycznej i ciepłowniczej. Do korzyści środowiskowych płynących z zastosowania biogazowni w zakresie oddziaływania na stan aerosanitarny należą: zmniejszenie emisji do atmosfery gazów i pyłów powstających podczas spalania paliw kopalnych zastosowanie jako paliwa biogazu o niskiej emisji zanieczyszczeń, wpływa na ograniczenie zanieczyszczenia powietrza gazami i pyłami, co pośrednio wpływa na poprawę stanu gleb i wód, a także na jakość produkcji rolnej; produkcja energii z biogazu, będącego odnawialnym źródłem (główne źródła biomasy stosowane do fermentacji metanowej to mniej wydajne odpady pochodzenia zwierzęcego, roślinnego i przemysłowego lub celowe uprawy roślin charakteryzujących się dużą wydajnością wytwarzania biometanu z jednej tony suchej masy; do takich roślin należą np. buraki pastewne czy trawy); stosowanie zdecentralizowanych, wysokoefektywnych (ok. 90%) systemów CHP, które ogranicza straty w przesyle i wytwarzaniu energii, a co za tym idzie powoduje oszczędność energii pierwotnej; ograniczenie emisji odorów oraz związków azotu do atmosfery w wyniku zastosowania procesu fermentacji prowadzonego w zamkniętych komorach biogazowni. Zagrożenie dla jakości powietrza atmosferycznego na etapie eksploatacji biogazowni dotyczyć może sytuacji awaryjnych (tj. uszkodzenie, rozszczelnienie dachów komór fermentacyjnych i wydostanie się biogazu bezpośrednio do atmosfery, niesprawność instalacji do awaryjnego spalania biogazu, awaria instalacji do odsiarczania biogazu itp.). Poza powyższymi wariantami w projekcie Studium przyjęto następujące zasady dotyczące zaopatrzenia gminy w ciepło: w pozostałych miejscowościach (nieobjętych ww. wariantami zaopatrzenia w ciepło) nie przewiduje się zcentralizowanych systemów grzewczych; przewiduje się całkowitą eliminację węgla i przystosowanie indywidualnych źródeł ciepła w obiektach mieszkaniowych i usługowych do ogrzewania za pomocą biomasy; możliwe jest wykorzystanie niskotemperaturowej energii geotermalnej w pompach cieplnych współpracujących z kolektorami słonecznymi lub na obszarach zabudowy rozproszonej z przydomowymi elektrowniami wiatrowymi;

106 106 przygotowanie ciepłej wody użytkowej za pomocą lokalnych źródeł: przez wykorzystanie energii elektrycznej, która powinna być sukcesywnie uzupełniana wykorzystywaniem energii słonecznej; przygotowanie i wdrożenie programu termomodernizacji obiektów użyteczności publicznej oraz wspieranie prac termomodernizacyjnych w budynkach mieszkalnych. Realizacja ww. kierunków zagospodarowania w zakresie zaopatrzenia w ciepło przyczyni się do ograniczenia emisji ze źródeł ciepła i wpłynie korzystnie na stan aerosanitany w gminie Mikołajki Pomorskie. Według Aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Mikołajki Pomorskie (2012) gazyfikacja gminy jest możliwa, ale powinna być prowadzona tylko tam, gdzie analizy techniczno-ekonomiczne wykażą opłacalność Potencjalne źródła gazu to istniejący gazociąg przesyłowy wysokiego ciśnienia Ø 200 relacji Malbork Sztum Kwidzyn (przebiegający na północ od granic Mikołajki Pomorskie). Wykorzystanie tego gazociągu jako źródła gazu wymagałoby wybudowania odcinka gazociągu wysokiego ciśnienia o długości ok. 15 km i stacji redukcyjno - pomiarowej 1 0 na terenie gminy. W związku z brakiem planów dotyczących gazyfikacji gminy ze strony obecnego zarządcy sieci, w projekcie Studium nie wskazano lokalizacji stacji redukcyjno - pomiarowej 1 0, ani przebiegów sieci gazowej. Sytuacja związana z gazyfikacją gminy może ulec zmianie, gdyby zostały udokumentowane spodziewane zasoby gazu łupkowego oraz gdyby cena gazu łupkowego była niższa (lub, co najmniej porównywalna) od ceny gazu ziemnego konwencjonalnego. Zanieczyszczenia komunikacyjne Wg projektu Studium obsługę ruchu zewnętrznego, tranzytowego nadal będzie zapewniała droga wojewódzka nr 522, która wraz z drogami powiatowymi będzie stanowiła podstawę układu drogowego gminy. Główne kierunki docelowego układu dróg wskazane w projekcie Studium w gminie Mikołajki Pomorskie są następujące: w zakresie dotyczącym drogi wojewódzkiej nr 522: - zmiana przebiegu drogi w obrębie miejscowości Kołoząb - przejście drogi wiaduktem nad linią kolejową E65 17 ; - przebudowa skrzyżowania drogi wojewódzkiej nr 522 z drogami powiatowymi w miejscowości Mikołajki Pomorskie; - zmiana przebiegu drogi wojewódzkiej nr 522 w miejscowości Cierpięta (obwodnica); poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz parametrów technicznych na drogach powiatowych poprzez opracowanie projektów przebudowy odcinków dróg, ostrych łuków, zabezpieczenie wysokich skarp, zastosowanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu, oznakowania, oświetlenia; kompleksowy program przebudowy bądź poprawy parametrów technicznych dla dróg 17 "Modernizacja linii kolejowej E65 odcinek Warszawa Gdynia, Etap I w Polsce. LCS Malbork" 2010

107 gminnych. 107 Wg projektu Studium remonty cząstkowe nawierzchni bitumicznych mających na celu likwidację ubytków i wymianę zdegradowanych odcinków nawierzchni powinny objąć następujące drogi: DW 522 w rejonie przejazdu kolejowego w pobliżu miejscowości Kołoząb, oraz od miejscowości Mikołajki Pomorskie do granicy gminy, DP 3142G Pierzchowice - skrzyżowanie na Wilczewo, DP 3137G w miejscowości Nowe Minięta, DP 3146G Perklice - Stążki, DP 3116G od miejscowości Cieszymowo w kierunku miejscowości Matule. Priorytetem wg projektu Studium powinny być działania mające na celu stworzenie sieci dróg powiatowych o nawierzchni utwardzonej oraz sieci dróg gminnych o nawierzchni ulepszonej a docelowo utwardzonej, co zwiększy komfort i bezpieczeństwo dojazdu do miejscowości nimi połączonych. Reasumując, realizacja zaproponowanego w projekcie Studium programu modernizacji dróg w gminie Mikołajki Pomorskie, mimo jednoczesnego wzrostu liczby pojazdów, może spowodować poprawę warunków aerosanitarnych. Szanse na ograniczenie emisji zanieczyszczeń motoryzacyjnych do atmosfery dają odpowiednie kształtowanie parametrów technicznych modernizowanych dróg (odpowiednia geometria, typ nawierzchni, wzrost płynności ruchu pojazdów) i postęp technologiczny w produkcji samochodów, skutkujący spadkiem emisji jednostkowej. Nowym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych, mogą być drogi wewnętrzne w zasięgu terenów rozwojowych wsi oraz drogi dojazdowe do elektrowni wiatrowych (wykorzystywane również do dojazdów na pola). Wobec przewidywanego małego natężenia ruchu na tych drogach nie przewiduje się ich istotnej uciążliwości w zakresie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych do atmosfery. Infrastruktura kolejowa Linia kolejowa nr 09 stanowiąca element międzynarodowego korytarza transportowego jest istotnym elementem rozwoju sieci transportowej kraju. W celu dostosowania parametrów technicznych do szybkich prędkości zgodnie z umowami międzynarodowymi o głównych międzynarodowych liniach kolejowych ruchu pasażerskiego i towarowego linia ta wraz z infrastrukturą towarzyszącą - drogi, przejazdy, stacje kolejowe, itp., jest przebudowywana. W granicach gminy Mikołajki Pomorskie zgodnie projektem modernizacji linii 18 przewidywana jest likwidacja przejazdów w poziomie szyn i zastosowanie innych rozwiązań szczegółowych: likwidacja przejazdu kategorii C w ciągu drogi wojewódzkiej 522 i zamiana na wiadukt drogowy; projektowany jest nowy odcinek drogi wojewódzkiej nr 522 wraz z wiaduktem drogowym nad linią kolejową; do nowego przebiegu drogi wojewódzkiej nr 522 proponowane jest podłączenie istniejącego układu dróg gminnych i rolniczych; 18 "Modernizacja linii kolejowej E65 odcinek Warszawa Gdynia, Etap I w Polsce. LCS Malbork" 2010.

108 108 likwidacja przejazdu kategorii A w ciągu drogi powiatowej nr 3142G i zamiana na wiadukt kolejowy; likwidacja przejazdu kategorii A w ciągu drogi powiatowej nr 3113G i ustawienie barier uniemożliwiających wjazd na tory; celu bezkolizyjnego przejazdu przez linię kolejową projektowany jest nowy przebieg drogi powiatowej; likwidacja przejazd kategorii A w ciągu drogi gminnej nr G i zamiana na układ dróg równoległych; likwidacja przejazdu kategorii C w ciągu drogi gminnej G, w miejscu rogatek ustawienie barierek uniemożliwiających wjazd na tory. zmiana rangi stacji kolejowej Mikołajki Pomorskie - zamiana na przystanek kolejowy i przeniesienie w obszar wiaduktu kolejowego w ciągu drogi DP3142G. Elektrownie wiatrowe i fotowoltaiczne, dopuszczone w projekcie Studium, stanowią źródło tzw. czystej energii. Ich wykorzystanie, dzięki zastępowaniu konwencjonalnych źródeł energii, przyczynia się do spadku emisji do atmosfery CO 2, SO 2, NO x i pyłów, co powoduje korzystne skutki środowiskowe w skalach od lokalnej (spadek zanieczyszczenia powietrza, lepsze warunki aerosanitarne życia ludzi) po globalną (ograniczenie klimatycznych i pochodnych skutków efektu cieplarnianego). Na etapie budowy emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego nie będzie znacząca. Bezpośrednie oddziaływania będą miały zasięg lokalny i ograniczą się do terenu, na którym prowadzone będą prace budowlane. Emisja zanieczyszczeń w trakcie wierceń poszukiwawczych gazu łupkowego Oddziaływanie na stan aerosanitarny prac w otoczeniu wiertni w zakresie emisji spalin z generatorów zasilających urządzenie wiertnicze oraz pomp do szczelinowania jest znikome. Odczuwalny może być przede wszystkim wzmożony ruch pojazdów i związana z nim emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych, głównie na etapie zaopatrywania procesu szczelinowania (przewóz pomp, ewentualnie także wody, piasku i innych komponentów płynu do szczelinowania). Klimat Modyfikacje topoklimatu wystąpią głównie na terenach planowanego zainwestowania, w wyniku oddziaływania nowo wprowadzonej zabudowy. Polegać one będą przede wszystkim na zmianach: termicznych (większa pojemność cieplna w stosunku do powierzchni pokrytej roślinnością, sztuczne źródła ciepła); anemometrycznych (powstanie lokalnej cyrkulacji jako efekt oddziaływania zabudowy i podwyższenia temperatury), wilgotnościowych (zmniejszenie retencji przypowierzchniowej i przenikania wody do przypowierzchniowych warstw gruntu). Pozytywne, pośrednie skutki klimatyczne w skali globalnej będą efektem zastosowania przewidzianych w projekcie Studium elektrowni wiatrowych i fotowoltaicznych oraz biogazowni, czyli tzw. odnawialnych źródeł energii, przyczyniających się do ograniczenia

109 109 emisji zanieczyszczeń energetycznych do atmosfery i w konsekwencji ograniczających efekt cieplarniany Hałas W związku z realizacją ustaleń projektu Studium przewidywany jest: hałas komunikacyjny związany z obsługą nowych obiektów mieszkaniowych, usługowych, produkcyjnych, rekreacyjnych i obiektów infrastruktury technicznej oraz elektrowni wiatrowych i instalacji związanych z poszukiwaniem kopalin (obsługa planowanej wiertni gazu łupkowego); hałas ewentualnych urządzeń technologicznych obiektów usługowych i produkcyjnych; hałas rekreacyjny; hałas związany pracą planowanych biogazowni; hałas związany pracą elektrowni wiatrowych; hałas na etapie prac poszukiwawczych gazu łupkowego (wiercenia i szczelinowanie). Dopuszczone w projekcie Studium elektrownie fotowoltaiczne nie są źródłami hałasu. Ze względu na małą intensywność planowanej zabudowy nie przewiduje się wystąpienia znacznej uciążliwości komunikacyjnej na terenach osadniczych. Obiekty rekreacyjne mogą okresowo powodować nasilenie połączeń komunikacyjnych, ale będą to uciążliwości sezonowe i prawdopodobnie krótkotrwałe. W przypadku hałasu komunikacyjnego, rekreacyjnego i ewentualnego technologicznego trudno jest określić jego natężenie, ze względu na brak informacji specyfikacji dotyczących technologii i przewidywanej wielkości planowanych obiektów. Nie przewiduje się jednak ich znacznego oddziaływania akustycznego. Źródłem hałasu emitowanego z elektrowni wiatrowych do środowiska będzie praca rotorów i śmigieł turbin, powodująca emisję energii akustycznej do otoczenia. Turbiny elektrowni wiatrowych są źródłami o dużej mocy akustycznej, powodującymi okresowe (ok lat) zmiany klimatu akustycznego na terenach położonych w otoczeniu elektrowni wiatrowych. Czynnikiem zwiększającym ich zasięg oddziaływania jest usytuowanie ruchomych części turbiny na dużej, sięgającej od kilkudziesięciu do ponad stu metrów wysokości. Uruchomienie zespołów elektrowni wiatrowych w gminie Mikołajki Pomorskie zmieni (w okresie eksploatacji) stan klimatu akustycznego w środowisku w rejonie ich lokalizacji. Fakt ten znacząco wpływa na możliwość zmiany funkcji urbanistycznych i wprowadza ograniczenia związane z użytkowaniem terenów sąsiadujących z dopuszczonymi w projekcie Studium zespołami elektrowni. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że jako bezpieczną odległość zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy związanej za stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, zabudowy wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, zabudowy zagrodowej oraz terenów mieszkaniowo-usługowych od zespołu elektrowni wiatrowych (nie od pojedynczej

110 110 elektrowni) należy przyjąć m w zależności od typu elektrowni i ich koncentracji. Jednocześnie wymagają one weryfikacji poprzez obliczeniowe analizy akustycznej, dla konkretnych lokalizacji elektrowni na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W graficznej części projektu Studium... oznaczono tereny dopuszczalnej lokalizacji elektrowni wiatrowych uwzględniając odległości 400 m od istniejących budynków przeznaczonych na stały pobyt ludzi (zał. kartogr.), w dalszej procedurze lokalizacyjnej elektrowni odległości te powinny być zweryfikowane tak, aby nie wystąpiły ewentualne przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu na terenach osadniczych. W projekcie Studium wyznaczono strefy ochronne farm wiatrowych stanowiące obszary rolnicze i leśne gminy oraz tereny zabudowane i przeznaczone pod zabudowę o funkcji niemieszkalnej. Na tych terenach możliwe będzie ustanowienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ograniczeń w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, w tym np. zakazu lokalizacji nowej zabudowy o funkcji mieszkaniowej. Źródłem hałasu będą również planowane wiercenia otworu poszukiwawczego gazu łupkowego (południowa część gminy na zachód od wsi Mikołajki Pomorskie przy drodze powiatowej 3142G). Wg opracowania pt. Środowiskowe aspekty poszukiwań i produkcji gazu ziemnego łupkowego i ropy naftowej łupkowej (2011) proces wiercenia generuje hałas w okresie 2-4 tygodni. Wzmożony hałas występuje również w czasie szczelinowania (praca pomp), trwającego zwykle kilka do kilkudziesięciu godzin. Natężenie hałasu podczas tego procesu nie przekracza poziomu 86 db w odległości 200 m od inwestycji. Dla porównania hałas generowany przez ruch uliczny w mieście to ok. 80 db. W uzasadnionych przypadkach możliwe jest stosowanie ekranów akustycznych. Planowana lokalizacja wiertni w gminie Mikołajki Pomorskie znajduje się w odległości ok. 200 m od najbliższych terenów istniejącej zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej. Prognozowane poziomy hałasu, jakie mogą wytwarzać dopuszczone w projekcie Studium drogi oraz obiekty i instalacje winny spełniać wymogi określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826 z późn. zm., Dz. U. z dnia , poz. 1109). Rozporządzenie określa zróżnicowane dopuszczalne poziomy hałasu, w zależności od przeznaczenia terenu, wyrażone wskaźnikami hałasu L DWN, L N (mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem) oraz L Aeq D i L Aeq N (mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby). W zależności od rodzaju zagospodarowania terenu obowiązują następujące dopuszczalne poziomy hałasu powodowanego przez drogi lub linie kolejowe: dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży 19, terenów domów opieki społecznej i szpitali w 19 Zgodnie z rozporządzeniem w przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy.

111 111 miastach - w porze dziennej 61 db (L Aeq D ) i 64 db (L DWN ) oraz w porze nocnej 56 db (L Aeq N ) i 59 db (L N ); dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, terenów zabudowy zagrodowej, terenów rekreacyjno-wypoczynkowych, terenów mieszkaniowo-usługowych - w porze dziennej 65 db (L Aeq D ) i 68 db (L DWN ) oraz w porze nocnej 56 db (L Aeq N ) i 59 db (L N ). Dla pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu (z wyjątkiem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie energetyczne) dopuszczalny poziom hałasu wynosi odpowiednio 20 : dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów domów opieki społecznej i szpitali w miastach - w porze dziennej 50 db i w porze nocnej 40 db; dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, terenów zabudowy zagrodowej, terenów rekreacyjno-wypoczynkowych, terenów mieszkaniowo-usługowych - w porze dziennej 55 db i w porze nocnej 45 db. Prognozowanie poziomu emisji hałasu z przyszłych obiektów przemysłowych, produkcyjnousługowych i usługowych jest na etapie ustaleń projektu Studium.. niemożliwe, ze względu na brak informacji nt. ich charakteru, a zwłaszcza technologii i przewidywanej wielkości. 7.6 Promieniowanie elektromagnetyczne Na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie nie przewiduje się lokalizacji ponadlokalnych źródeł energii elektrycznej dla zaopatrzenia ludności w energię elektryczną. Zaopatrzenie istniejących i projektowanych terenów inwestycyjnych będzie odbywać się poprzez rozbudowę istniejącej sieci średniego napięcia i budowę, w miarę potrzeb stacji transformatorowych. Zgodnie z ustaleniami projektu Studium : istniejące linie napowietrzne należy sukcesywnie wymieniać na kablowe; nowe stacje elektroenergetyczne 15/0.4 kv powinny być stacjami wnętrzowymi wolnostojącymi; przewiduje się sukcesywną modernizację stacji transformatorowych poprzez wymianę rozdzielnic średniego napięcia, wyposażenie ich w pełny monitoring oraz sterowanie radiowe lub za pomocą łączy telemetrycznych; sieć 15 kv powinna pracować w oparciu o istniejące stacje 110/15 kv, w układzie pierścieniowym, umożliwiającym wielostronne zasilanie; sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia 0.4 kv powinny być rozbudowywane głównie jako kablowe, a ewentualne odcinki linii napowietrznych powinny posiadać przewody izolowane; 20 Wartości wskaźników długookresowych L DWN, L N oraz wskaźników L Aeq D i L Aeq N (równoważny poziom dźwięku w porze dnia i porze nocy) są w tym przypadku takie same w poszczególnych kategoriach zagospodarowania

112 112 sieć oświetleniowa powinna być budowana i rozbudowywana jako sieć kablowa; dopuszczono lokalizację farm wiatrowych oraz związanej z ich funkcjonowaniem infrastruktury elektroenergetycznej, w szczególności sieci i urządzeń elektroenergetycznych wraz z siecią telekomunikacyjną i stacjami transformatorowymi tzw. abonenckich punktów zasilania/odbioru energii - bez wskazania ich szczegółowej lokalizacji; dopuszczono lokalizacje sieci elektroenergetycznej przebiegającej tranzytem, służącej do przesyłu energii elektrycznej z różnych źródeł wytwórczych istniejących i planowanych na obszarze gminy i w jej otoczeniu, w szczególności farm wiatrowych; istniejąca na obszarze gminy linia elektroenergetyczna WN 110kV planowana jest do modernizacji (dopuszczono odbudowę, rozbudowę, przebudowę i nadbudowę linii). Dla istniejącej linii wymagany jest pas technologiczny o szerokości 40m (po 20 m od osi linii w obu kierunkach). W pasie technologicznym istniejącej linii elektroenergetycznej należy: warunki lokalizacji wszelkich obiektów oraz zasady zagospodarowania uzgadniać z zarządcą sieci, zapewnić dostęp w celu wykonania prac eksploatacyjnych. W projekcie Studium dopuszczono lokalizację sieci telekomunikacyjnych (lokalnych i ponadlokalnych) zarówno w tradycyjnych jak i w nowych technologiach, w tym budowę rozbudowę i modernizację istniejącej infrastruktury światłowodowej. Zalecono objęcie terenu gminy Mikołajki Pomorskie zintegrowanym systemem telekomunikacyjnym, połączonym z systemami sieci internetowych: wojewódzkiej i krajowej. Na terenie gminy dopuszczono rozwój systemów telekomunikacyjnych i teleinformatycznych (przewodowych i bezprzewodowych) stosownie do wzrostu zapotrzebowania na usługi telekomunikacyjne i teleinformatyczne w gminie i w regionie. Zgodnie z ustaleniami projektu Studium lokalizacja nowych urządzeń i modernizacja istniejących będzie się odbywać na podstawie przepisów odrębnych w zakresie telekomunikacji. Na obecnym etapie oceny ze względu na ogólne zapisy w tym zakresie brak możliwości oceny potencjalnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego infrastruktury telekomunikacyjnej. Podsumowując, do nowych, istotnych źródeł promieniowania elektromagnetycznego w gminie Mikołajki Pomorskie dopuszczonych w projekcie Studium należeć będą napowietrzne linie elektroenergetyczne i stacje elektroenergetyczne. Wymagają one jako przedsięwzięcia mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (zob. rozdz. 7.17). Ze względu na ogólne zapisy projektu Studium nie ma możliwości oceny potencjalnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego nowej dopuszczonej infrastruktury elektroenergetycznej.

113 Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna Wprowadzenie Podstawowe elementy osnowy ekologicznej na terenie gminy Mikołajki Pomorskie i w jej bezpośrednim sąsiedztwie scharakteryzowano w rozdz i przedstawiono na zał. kartogr. Wg projektu Studium.. w celu wzmocnienia ciągłości przestrzennej i wzbogacenia różnorodności osnowy ekologicznej obszaru gminy Mikołajki Pomorskie wskazane są: wzmocnienie struktury płatów i korytarzy ekologicznych przez dolesienia, zadrzewienia i zakrzaczenia itp., głównie zboczy form dolinnych i najsłabszych gruntów rolnych; wzmocnienie i wprowadzenie obudowy biologicznej cieków przez zadrzewienia i zakrzaczenia, co ma na celu kształtowanie korzystnych warunków do wypełniania funkcji hydrosanitarnej, ekologicznej i krajobrazowej; ograniczenie barier antropogenicznych w systemie osnowy ekologicznej stanowią je przede wszystkim obiekty osadnicze i infrastrukturowe, w szczególności naziemne i napowietrzne przegradzające" korytarze ekologiczne i zaburzające przez to ciągłość przestrzenną systemu (możliwe jest np. skonstruowanie przepustów pod ciągami komunikacyjnymi i być może likwidacja niektórych obiektów kubaturowych); jako podstawową zasadę należy przyjąć ograniczanie tworzenia nowych barier i w miarę możliwości lokalizowanie nowych obiektów o takim charakterze wzdłuż już istniejących barier; rekultywacja w kierunku leśnym lub fitomelioracyjnym terenów zdewastowanych (wyrobiska i dawne wysypisko odpadów). Ochrona ww. struktur przyrodniczych przed zainwestowaniem sprzyjać będzie funkcjonowaniu przyrody ożywionej, w tym ochronie roślinności i zwierząt i może spowodować wzrost bioróżnorodności. Generalnie, nowe tereny inwestycyjne wskazane w projekcie Studium... położone są poza terenami najcenniejszymi przyrodniczo (doliny rzek i cieków, lasy, osnowa ekologiczna, obszary chronione). Wyjątki stanowią: 1) fragmenty zboczy rynny Jez. Balewskiego przeznaczone pod funkcję UT/ML (zabudowa rekreacyjna i obsługi turystyki) - w przewadze grunty użytkowane rolniczo na zapleczu pasa zadrzewień nadbrzeżnych; 2) fragment doliny Postolińskiej Strugi na południe od wsi Mikołajki Pomorskie przeznaczony pod funkcję P/U (zabudowa produkcyjno-usługowa) - grunty użytkowane rolniczo, w tym łąki w sąsiedztwie istniejących terenów przemysłowych wsi; 3) dno rynny Jez. Balewskiego - orientacyjna lokalizacja kąpieliska i plaży na południowym brzegu Jez. Balewskiego w rejonie wsi Stążki. Ww. obiekty prawdopodobnie nie spowodują istotnego, szkodliwego oddziaływania, ani przerwania połączeń ekologicznych, choć ogólny opis planowanych funkcji nie pozwala na bardziej szczegółową analizę zagrożeń.

114 114 Tereny lokalizacji elektrowni wiatrowych w projekcie Studium dopuszczone zostały odległości ponad 250 m od podstawowych elementów osnowy ekologicznej gminy. Ich zasięgi zostaną zweryfikowane na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem wartości przyrodnich terenów i ich powiązań ekologicznych, w tym korytarzy migracyjnych fauny na podstawie wyników monitoringów ornitologicznych i chiropterologicznych. Lokalizacje elektrowni fotowoltaicznych w projekcie Studium dopuszczone zostały w obrębie gruntów rolnych na działkach geod. Nr 125/1 obr. Wilczewo oraz nr 85 i nr 158 obr. Krasna Łąka poza zasięgiem podstawowych elementów osnowy ekologicznej gminy, z wyjątkiem fragmentu doliny Postolińskiej Strugi w rejonie Wilczewa (cześć działki geod. nr 125/1 obr. Wilczewo), która znajduje się w zasięgu korytarza ekologicznego rangi subregionalnej Roślinność Oddziaływanie na roślinność związane może być z realizacją dopuszczonych w projekcie Studium nowych terenów osadniczych, przedsięwzięć inwestycyjnych (liniowych), w tym komunikacyjnych i infrastrukturowych np. dróg, linii elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych, a także elektrowni wiatrowych, farm fotowoltaicznych i innych obiektów przemysłowych. W większości likwidacja roślinności dotyczyć będzie roślinności agrocenoz i ruderalnej. Miejscami może wystąpić konieczność ewentualnej wycinki pojedynczych drzew i krzewów w miejscach kolizji z nową zabudową, układem komunikacyjnym i siecią infrastruktury technicznej. Uwarunkowania ochrony drzew i krzewów na obszarze projektu Studium... zawiera Ustawa o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz ze zm.): Art Usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a, po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta na wniosek posiadacza nieruchomości. Jeżeli posiadacz nieruchomości nie jest właścicielem - do wniosku dołącza się zgodę jej właściciela. 2. Zezwolenie na usuniecie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków wydaje wojewódzki konserwator zabytków. 2a. Zezwolenie na usunięcie drzew w obrębie pasa drogowego drogi publicznej, z wyłączeniem obcych gatunków topoli, wydaje się po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. 2b. Niewyrażenie stanowiska w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu zezwolenia, o którym mowa w ust. 2a, przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska uznaje się za uzgodnienie zezwolenia. 2c. Organ właściwy do wydania zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, przed jego wydaniem dokonuje oględzin w zakresie występowania w obrębie zadrzewień gatunków chronionych. (...) 5. Wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów na obszarach objętych ochroną krajobrazową

115 115 w granicach (...) rezerwatu przyrody wymaga uzyskania zgody (...) regionalnego dyrektora ochrony przyrody. 6. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do drzew lub krzewów: 1) w lasach; 2) owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków oraz w granicach parku narodowego lub rezerwatu przyrody - na obszarach nieobjętych ochroną krajobrazową; 3) na plantacjach drzew i krzewów; 4) których wiek nie przekracza 10 lat; 5) usuwanych w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub zoologicznych; 6) (uchylony); 7) usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu z obszarów położonych między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, z wałów przeciwpowodziowych i terenów w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału; 8) które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniają eksploatację urządzeń kolejowych albo powodują tworzenie na torowiskach zasp śnieżnych, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu; 9) stanowiących przeszkody lotnicze, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu; 10) usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu ze względu na potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych szczegółowych. Ewentualne usunięcie drzew lub krzewów wymagać będzie uzyskania zgody Wójta Gminy Mikołajki Pomorskie, a w odniesieniu do gruntów gminnych Starosty Sztumskiego. Nie przewiduje się istotnego zwiększenia oddziaływania zanieczyszczeń komunikacyjnych na roślinność w wyniku funkcjonowania ustaleń projektu Studium. Większe przekształcenia może wywołać funkcjonowanie nowych terenów zabudowy rekreacyjnej i obsługi turystyki w rejonie Balewa oraz plaży (i dojazdu do plaży) w rejonie wsi Stążki. Użytkowanie tego typu terenów wiąże się na ogół ze wzmożonym obciążeniem otoczenia poprzez znaczną ilość zaparkowanych samochodów oraz intensywne rozjeżdżanie brzegów jezior i brzeżnych partii lasów. Intensywna penetracja rekreacyjna terenu może spowodować zniszczenia przejawiające się likwidacją roślinności runa i podszytu w pasie lasu i zmianami struktury gatunkowej szaty roślinnej na pozostałych terenach. Stan przekształcenia (zniszczenia) środowiska przyrodniczego w wyniku użytkowania rekreacyjnego warunkują: 1) stan infrastruktury rekreacyjnej i sposób zagospodarowania terenu; 2) sposób spędzania czasu przez ludzi (formy rekreacji), w tym ich mobilność przestrzenna, 3) poziom kultury logicznej ludzi, 4) lokalne warunki przyrodnicze. W celu ograniczenia niekorzystnych przekształceń szaty roślinnej i siedlisk realizacja tych inwestycji powinna być uwarunkowana: zorganizowaniem dojazdu i urządzeniem miejsc parkingowych; ogrodzeniem terenów sąsiednich w celu uniemożliwienia rozjeżdżania innych terenów,

116 116 nie przeznaczonych na funkcje komunikacyjne. Podsumowując, użytkowanie rekreacyjne będzie się koncentrować w sąsiedztwie obiektów rekreacyjnych i w strefach dojść do brzegów Jez. Balewskiego oraz w strefie przybrzeżnej jeziora. Przy odpowiednim zagospodarowaniu terenu nowego zainwestowania rekreacyjnego i stosowaniu ogólnie obowiązujących przepisów możliwa jest znaczna minimalizacja przekształceń biosfery w wyniku oddziaływania planowanych obiektów rekreacyjnych Fauna W rejonach wprowadzenia nowego zainwestowania osadniczego, przemysłowego, infrastrukturowego w gminie Mikołajki Pomorskie na etapie budowy fauna wyemigruje prawdopodobnie okresowo na sąsiednie tereny, z wyjątkiem gatunków łatwo podlegających synantropizacji, o dużych zdolnościach adaptacyjnych do zmiennych warunków środowiskowych. Obserwacje terenowe wykazują, że płoszenie fauny w trakcie prac budowlanych sięga kilkuset metrów od placów budowy. Jest to typowe oddziaływanie okresowe. Na terenach bezpośredniej lokalizacji nowego zainwestowania, w związku z likwidacją pokrywy glebowej, wystąpi także likwidacja fauny glebowej (edafon). Nowe zainwestowanie nie będzie stanowić bariery dla zwierząt poruszających się po lądzie - w rejonie gminy Mikołajki (poza jej południowo zachodnim i południowo wschodnim skrajem nie występują korytarze migracji zwierząt lądowych (zob. rozdz. 3.3.), co eliminuje takie zagrożenie. Na etapie funkcjonowania ustaleń projektu Studium spodziewana jest dalsza synantropizacja fauny, zwłaszcza pospolitych gatunków ptaków, typowych dla terenów zabudowanych i drobnych gryzoni. Odrębne zagadnienie to oddziaływanie elektrowni wiatrowych na faunę na etapie eksploatacji, zwłaszcza na zwierzęta fruwające (głównie ptaki i nietoperze). Może ono przejawiać się przez: śmiertelność w wyniku kolizji z konstrukcjami elektrowni; zmiany rozmieszczenia zwierząt w wyniku utraty siedlisk i żerowisk na terenie lokalizacji elektrowni i w jego otoczeniu, w tym w wyniku akustycznego oddziaływania elektrowni wiatrowych; zmiany tras przelotów. Ptaki. Generalnie, liczba kolizji ptaków z turbinami jest funkcją liczebności ptaków użytkujących dany teren. Największą śmiertelność ptaków notowano w przypadku elektrowni wiatrowych zlokalizowanych na terenach (Gromadzki 2002): atrakcyjnych dla ptaków jako żerowiska; stanowiących trasy regularnych przelotów wędrówkowych;

117 stanowiących trasy regularnych dolotów na żerowisko lub noclegowisko. 117 Udokumentowano także wpływy składu gatunkowego ptaków na ich śmiertelność, co wynika z międzygatunkowych różnic wysokości przelotów i dobowego rozkładu aktywności wędrówkowej. Istotny wpływ na śmiertelność ptaków mają ponadto: parametry konstrukcji elektrowni: wysokość, średnica rotorów, prędkość obrotów rotorów, oświetlenie nocne; wielkość zespołu elektrowni i ich wzajemne rozmieszczenie; warunki meteorologiczne (przede wszystkim widoczność); pora doby: świt, dzień, zmierzch i noc (różna aktywność ptaków i widoczność); pora roku: wiosenne przeloty, lęgi, jesienne przeloty, zimowanie. Najbliższy obszar Natura 2000 położony jest w odległości min. 5 km od obszarów dopuszczonych pod lokalizacje elektrowni wiatrowych w projekcie Studium jest to obszar specjalnej ochrony ptaków Lasy Iławskie" PLB W odległości ponad 15 km znajduje się obszar Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły" PLB Elektrownie wiatrowe zlokalizowane w odległości min. 5 km od obszarów Natura 2000 nie będą mały wpływu na ptaki, w tym gatunki spełniające kryteria dla wyznaczenia obszarów Natura 2000 (rozdz. 7.8.) Nietoperze Wg danych literaturowych najważniejszymi miejscami żerowania nietoperzy w krajobrazie rolniczym są zwykle zbiorniki wodne, zaś podstawowymi trasami przelotów między kryjówkami a żerowiskami liniowe elementy krajobrazu, zwłaszcza szpalery drzew. Istotnymi miejscami żerowania dla nietoperzy mogą być również płaty liściastych starodrzewi i ich skraje. Natomiast na terenach otwartych aktywność nietoperzy znacznie spada. Większość nietoperzy unika pozbawionych drzew, rozległych pól uprawnych (Lesiński i in. 2000). Inne zwierzęta Gatunki dużych ssaków związane są przede wszystkim ze środowiskiem leśnym i okrajkowym. Ich pojawianie się na terenach rolnych jest krótkotrwałe. Z doświadczeń farm wiatrowych funkcjonujących w Europie Zachodniej oraz według członków kół łowieckich w Polsce wynika, że elektrownie wiatrowe nie powodują znaczących zmian w faunie naziemnej danego terenu. Elektrownie wiatrowe nie stanowią barier dla przemieszczających się po lądzie zwierząt. Gmina Mikołajki Pomorskie położona jest poza zasięgiem korytarzy migracji zwierząt lądowych (zob. rozdz. 3.2.). Oddziaływanie realizacji elektrowni wiatrowych na terenach użytkowanych rolniczo będzie zbliżone do oddziaływania innych obiektów infrastrukturowych i gospodarczych. W literaturze dotyczącej wpływu elektrowni wiatrowych na zwierzęta brak informacji nt. ich oddziaływania na zwierzęta poruszające się po ziemi oddziaływanie takie stwierdzono tylko w odniesieniu do zwierząt fruwających, przede wszystkim ptaków, i w mniejszym stopniu nietoperzy, które mogą

118 ulegać kolizjom z konstrukcjami elektrowni 118 Podsumowując, zgodnie z projektem Studium szczegółowy zasięg terenów lokalizacji elektrowni wiatrowych wyznaczony zostanie na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Na obszarach planowanych farm wiatrowych należy wykonać przedrealizacyjne monitoringi ptaków i nietoperzy z uwzględnieniem możliwość skumulowanego oddziaływania z sąsiednimi obszarami farm wiatrowych. Poniżej w rozdz i przytoczono wnioski dostępnych z częściowych raportów z monitoringów ornitologicznych i chiropterologicznych przeprowadzonych w rejonie gminy Mikołajki Pomorskie Monitoring ornitologiczny 1. Ocena lokalizacji zespołu elektrowni wiatrowych >Jasna 2< (gm. Stary Dzierzgoń i Mikołajki Pomorskie, pow. sztumski, woj. pomorskie) pod kątem potencjalnych zagrożeń dla ornitofauny. Raport I okres migracji wiosennej i lęgowy (Goc, Kosmalski 2011) Wykonane w okresie wiosennym i lęgowym badania ornitofauny wykazały, że teren planowanego zespołu elektrowni wiatrowych Jasna 2 jest atrakcyjny dla wielu gatunków ptaków. Wynika to z położenia geograficznego (na trasie przelotu niektórych gatunków oraz w sąsiedztwie 19 atrakcyjnych przyrodniczo i chronionych obszarów) i dość znacznego urozmaicenia siedlisk. Liczne i dość długotrwałe występowanie wędrownych stad gęsi i żurawi, które nie tylko przelatują nad analizowanym terenem, ale także wykorzystuję go jako żerowisko i miejsce odpoczynku, może wskazywać na możliwość kolizji tych dużych ptaków z elektrowniami wiatrowymi. Nie wydaje się jednak uzasadnione ani celowe na tym etapie wskazywanie kolizyjnych siłowni, bo rozmieszczenie obserwowanych stad wynikało prawdopodobnie z położenia pól, na których w poprzednim roku uprawiano kukurydzę. W 2011 roku rozmieszczenie upraw jest inne, ale kukurydza nadal zajmuje sporą ich część. Dotychczasowe wyniki nie dają podstaw do formułowania kategorycznych i ostatecznych opinii dotyczących zagrożeń dla ptaków jakie może wywołać cała inwestycja, lub jej poszczególne jej elementy. 2. Ocena lokalizacji zespołu elektrowni wiatrowych >Mikołajki Pomorskie< (gm. Mikołajki Pomorskie, pow. sztumski, woj. pomorskie) pod kątem potencjalnych zagrożeń dla ornitofauny. Raport końcowy (Goc, Kosmalski 2012) Łącznie na monitorowanym obszarze stwierdzono 125 gatunków ptaków, a spośród nich 94 uznano za lęgowe. Część z nich, zwłaszcza silnie związana ze środowiskiem leśnym (np. dzięciołowe Piciformes) pojawiała się na terenach otwartych sporadycznie, a odnotowane stwierdzenia w zdecydowanej większości dotyczą skraju lasu. Różnorodność typów siedlisk sprawia, że badany obszar nabiera znaczenia również dla większej liczby gatunków awifauny migrującej, jako miejsce odpoczynku i żerowania. Zdecydowana większość koczujących stad w okresie wędrówki wiosennej składała się z gatunków pospolitych, takich jak: zięba, śmieszka, kwiczoł, grzywacz, czajka czy szpak. Nie

119 119 stwierdzono na monitorowanej powierzchni odpoczywających lub żerujących dużych stad blaszkodziobych Anseriformes (np. gęsi, łabędzie), mimo obserwowanej intensywnej migracji wiosennej tej grupy ptaków, przelot jesienny był słabo zauważalny. Liczebności ptaków siewkowych Charadriiformes nie przekraczały przeciętnych wartości w skali kraju, a dominującym gatunkiem w tej grupie była czajka która stanowiła 57%, w następnej kolejności znajdowała się mewa śmieszka stanowiąc 38%. Koncentracje stad czajki oraz mewy śmieszki w okresie migracji wiosennej w rejonie wsi Nowe Minięta nie potwierdziły się w okresie jesiennym i najprawdopodobniej związane były ze strukturą zasiewów na polach. Miejsca koncentracji mogą być wykorzystywane losowo, mając związek z aktualną w danym czasie strukturą roślinności lub stanowić regularne miejsca żerowania i odpoczynku na trasie migracji. Wyniki monitoringu sugerują obszar zlokalizowany na południe i południowy wschód od miejscowości Nowe Minięta (wspólny obszar koncentracji grzywacza, śmieszki i kwiczoła, oraz ptaków wróblowych, głównie przedstawicieli rodzin Fringillidae i Paridae) jako tereny atrakcyjne wykorzystywane przez stada różnych gatunków. Są to pola i treny podmokłe w mniejszym stopniu przekształcone przez działalność ludzką, a z uwagi na obecność drobnych ptaków obszar ten stawał się też terenem żerowania dla ptaków drapieżnych, takich jak krogulec czy jastrząb. Na tych terenach nie planuje się posadowienie elektrowni wiatrowych i dla zachowania obecnego stanu tych obszarów należy dołożyć starań, by prace związane z przedmiotową inwestycją nie zaburzyły charakteru występujących tam siedlisk. W trakcie rocznego monitoringu odnotowano 188 obserwacji przelatujących ptaków szponiastych Falconiformes, a intensywność wykorzystania przestrzeni powietrznej przez tą grupę wynosiła prawie 0,86 os./1h. Największy udział przypadł występującemu powszechnie na terenie całego kraju myszołowowi, którego stwierdzano 137 razy, co stanowi 73%. Na drugim miejscu znajdował się błotniak stawowy, którego udział przekraczał 15%, a spora część stwierdzeń dotyczyła lęgowej pary w granicach monitorowanego obszaru. Oba gatunki wykorzystywały teren planowanej inwestycji jako miejsce żerowania, a większość przelotów odbywała się na niskim pułapie. Zagęszczenia lęgowych populacji myszołowa w Polsce kształtują się miedzy 2,5-186,2 par/100km 2 (Tomiałojć i Stawarczyk 2003), a zagęszczenie lęgowych par stwierdzonych w odległości do 2 km od planowanych lokalizacji elektrowni planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie znajduje się w dolnych granicach tego przedziału i jest typowe dla krajobrazu rolniczego. W okresie lęgowym odnotowano pojedyncze obserwacje bielika, jastrzębia, krogulca i orlika krzykliwego, lecz nie stwierdzono lęgów tych gatunków na obszarze objętym cenzusem. Rewiry żerowiskowe tych ptaków drapieżnych mogą znacznie wykraczać poza przyjętą strefę buforową (2 km), a obserwacje nisko polujących ptaków sugerują, że ich gniazdowanie w sąsiedztwie powierzchni planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie wydaje się możliwe. Biorąc pod uwagę, że obserwacje wspomnianych gatunków nie powtarzały się wielokrotnie w okresie lęgowym, a w okresie dyspersji stwierdzono jedynie krogulca, należy sądzić, że rozległe pola uprawne w tym rejonie nie stanowią stałego terenu polowań par lęgowych z dalszej okolicy. Na terenie planowanej inwestycji i w buforze 2 km stwierdzono kolonie dwóch gatunków: kwiczoła oraz brzegówki. Osobniki obu gatunków pojawiały się na terenach otwartych niemal

120 120 wyłącznie na niskim pułapie, a same kolonie znajdują się co najmniej 500 m od planowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych. Charakter użytkowania powierzchni przez gatunki gniazdujące kolonijnie sprawia, że przedmiotowa inwestycja prawdopodobnie nie będzie miała istotnego wpływy na populacje lęgowe tych ptaków. Gatunkiem lęgowym w okolicy i wartym podkreślenia jest bocian biały, którego sukces lęgowy w okolicznych gniazdach mieścił się w zakresie od 1 do 5 młodych. Łąki i pastwiska w okolicy Krasnej Łąki stanowiły żerowisko dla okolicznych par lęgowych, ale nie stwierdzono, by obszar ten stanowił miejsce zgrupowań (sejmików) ptaków przygotowujących się do migracji. Nie stwierdzono też żerowania bociana czarnego na obszarze monitoringu, a jednorazowa obserwacja przelatującego osobnika tego gatunku miała miejsce w okresie migracje wiosennej, w południowej części powierzchni. Intensywność wykorzystania przestrzeni powietrznej była zmienna w ciągu roku i wahała się od 26 os./1h w grudniu do 1194 os./1h na początku października i osiągała istotnie wyższe wartości w okresach migracji, która odbywała się głównie na pułapie poniżej pracy śmigieł elektrowni wiatrowej. Dane z 12 miesięcy obserwacji wskazują, że prawie 69% wszystkich przelotów miało miejsce na niskim pułapie, a w strefie pracy rotora nieco ponad 18%. Udział gatunków ptaków o niewielkich rozmiarach ciała na średnim pułapie wynosił około 10-11%, a ponad 85% przelotów odbywało się na niskim pułapie. W przypadku ptaków o większych rozmiarach ciała, udział przelotów w strefie pracy śmigła wahał się od 25% dla ptaków szponiastych do 43% u siewkowych. Na tą ostatnią wartość wpływają głównie obserwacje krążących stad czajek. Jedynie wśród gatunków o dużych rozmiarach ciała dominowały przeloty na wysokim pułapie i stanowiły prawie 59% obserwacji w tej grupie. Na ten wynik główny pływ miały zaobserwowane liczne stada przelatujących gęsi i łabędzi podczas migracji wiosennej. Wyniki uzyskane dla powierzchni planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie odzwierciedlają ogólne trendy wzrostu wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki w okresach wędrówkowych i wydają się być typowe dla lokalizacji w krajobrazie rolniczym i mozaiki polno-leśnej. Dla wędrówki jesiennej pokazują dobrze zaznaczony przelot gatunków wróblowych, zwłaszcza łuszczaków, w tym zięby, której szczyt bardzo intensywnego, a jednocześnie krótkotrwałego przelotu, przypadł na przełom września i października. Podobnie jak wiosną, gatunki wróblowe wykorzystują powierzchnię jako miejsce odpoczynku i żerowania. Na uwagę zasługują stada kwiczołów obserwowanych we wszystkich okresach fenologicznych roku, co sugeruje, że na obszarze planowanej inwestycji znajdują się atrakcyjne dla tego gatunku miejsca odpoczynku, żerowania oraz dogodne miejsca lęgowe. Tereny objęte monitoringiem położone na południowy-zachód od linii kolejowej stanowią głównie łąki i pastwiska, a ornitofauna lęgowa na tym obszarze była uboga. Tereny te, a także okolice wsi Cierpięta, wykorzystywane były jako miejsce żerowania przez błotniaka stawowego oraz myszołowa, a w okresie zimowym odnotowano jednorazową obserwację bielika. W przypadku myszołowa wykazano, że postawienie elektrowni wiatrowych w części przypadków spowodowało rezygnację z wykorzystania terenów żerowania, w innych natomiast nie stwierdzono takiej zależności i ptaki te nadal wykorzystywały tereny jako miejsca żerowania, (Hötker 2006, Zieliński i in. 2007, 2008). Niewiele wiadomo na temat zmian w wykorzystaniu terenu przez błotniaka stawowego i żurawia, jednak odległości

121 121 planowanych lokalizacji elektrowni od stanowisk lęgowych tych gatunków przy obecnym stanie wiedzy nie budzą większych kontrowersji. Przeprowadzone analizy szacunkowej śmiertelności ptaków w wyniku zderzenia z elementami elektrowni wiatrowych wskazują, że potencjalne kolizje z infrastrukturą planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie wydają się możliwe. Dyskusyjna pozostaje ocena skali tego zjawiska z uwagi na brak precyzyjnych narzędzi pozwalających uzyskać trafne prognozy. Dostępna metodyka przy zastosowaniu optymistycznego i pesymistycznego wariantu pozwana otrzymać szacunki ryzyka od mniej niż 1 ptaka na rok do kilkuset ptaków ginących rocznie, co daje jedynie zakres możliwej skali zagrożenia i trudno na jego podstawie wyciągać wiążące wnioski. Zastosowanie oszacowania całkowitej liczby ptaków przelatujących w ciągu całego roku przez obszar planowanego przedsięwzięcia i mnożąc otrzymaną wartość przez frakcję ptaków kolidujących w trakcie przelotu na określonym pułapie pozwala na oszacowanie liczby ofiar w roku z uwzględnieniem intensywności przelotu. Jednak spory rozrzut współczynników mierzących frakcję ptaków kolidujących z elektrowniami wiatrowymi sprawia, że uzyskane w ten sposób wyniki obarczone są dużym błędem oszacowania. Dodatkowo przyjęta metodyka (PSEW 2008) zakładająca przeciętnie 40 kontroli w roku i przy uwzględnieniu częstszych kontroli w okresach większej aktywności ptaków dostarcza rzetelnych, lecz wciąż mało precyzyjnych danych wejściowych do szacunków śmiertelności. Dane z okresów migracji, zwłaszcza jesiennej, kiedy oprócz ptaków dorosłych lecą także młode ptaki w pierwszym roku życia, są w dużej mierze losowym zbiorem informacji o natężeniu przelotu w trakcie wędrówek. Nierzadko zdarza się, że szczyt przelotu jakiegoś gatunku trwa od jednego do kilku dni, co przy kontrolach raz w tygodniu może oznaczać trafienie na szczyt migracji lub całkowitym jego pominięciem, a w efekcie mocno zaniżyć lub zawyżyć uzyskane szacunki śmiertelności. Dotyczy to zwłaszcza gatunków występujących pospolicie i przelotnych w dużej ilości (np. zięba). Uzyskany na podstawie mediany z danych dotyczących śmiertelności na farmach w Europie i Ameryce Północnej wynik 39,27 kolizji/rok, wydaje się wartością prawdopodobną w kontekście przedstawionych wyników monitoringu, jednak wysoce wskazana byłaby jego weryfikacja w trakcie monitoringu porealizacyjnego. Najbliższe lokalizacje elektrowni na planowanej farmie Mikołajki Pomorskie miejscu oddalone są od obszarów Natura 2000 o około 10,5 km od OSO Lasy Iławskie i około 15,5 km od OSO Dolina Dolnej Wisły. Odległość ostoi Aleje Pojezierza Iławskiego, a w szczególności główny przedmiot ochrony (pachnica Osmoterma eremita) powodują, że nie należy spodziewać się negatywnego oddziaływania zespołu elektrowni na jej przyrodę. Zarówno odległości od Obszarów Specjalnej Ochrony jak i charakter użytkowania przez awifaunę terenów planowanej inwestycji, przy obecnym stanie wiedzy pozwalają przypuszczać, iż planowany projekt nie wpłynie na spójność sieci Natura Podsumowując, wg wyników rocznego monitoringu ornitologicznego (Goc, Kosmalski 2012) większość planowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych nie budzi kontrowersji, a wątpliwości lokalizacyjne dotyczą pojedynczych elektrowni wiatrowych. Raport końcowy (Goc, Kosmalski 2012) zawiera wnioski i zalecenia dotyczące rezygnacji z lokalizacji pojedynczych elektrowni lub ich przesunięcia.

122 122 Wnioski z monitoringów ornitologicznych dotyczące szczegółowych lokalizacji elektrowni wiatrowych wymagają uwzględnienia w pracach projektowych, na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Monitoring chiropterologiczny 1. Raport częściowy z monitoringu nietoperzy przeprowadzonego na terenie projektowanej farmy wiatrowej Jasna 2 (Kościów, Pietrzak 2011a) Na obszarze badań wyznaczono 8 obszarów występowania nietoperzy, gdzie zanotowano wyższą aktywność nietoperzy i wskazano miejsca potencjalnych konfliktów między planowanymi lokalizacjami turbin a potrzebami ochrony środowiska. Jako najbardziej konfliktową (w granicach gminy Mikołajki Pomorskie) wskazano lokalizację elektrowni wiatrowych na wschód od Cieszymowa Wielkiego. W pozostałych rejonach nie stwierdzono zagrożeń. 2. Raport częściowy z monitoringu nietoperzy przeprowadzonego na terenie projektowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie (Kościów, Pietrzak 2011b) Na obszarze badań wyznaczono 10 obszarów względnie stałego występowania nietoperzy, gdzie zanotowano wyższą aktywność nietoperzy i wskazano miejsca potencjalnych konfliktów między planowanymi lokalizacjami turbin a potrzebami ochrony środowiska. Jako najbardziej konfliktową wskazano lokalizację elektrowni wiatrowych w rejonie wsi Dworek. W pozostałych rejonach nie stwierdzono zagrożeń lub określono je jako średnie. Podsumowując, w raportach częściowych podkreślono fakt opracowywania ich na podstawie częściowych danych, w zawiązku z czym ocena składu gatunkowego, liczebności i aktywności nietoperzy może ulec istotnej zmianie po uzyskaniu pełnych danych z rocznego monitoringu. Wobec powyższego wskazane w raportach (Kościów, Pietrzak 2011a i b) lokalizacje miejsc konfliktowych należy traktować jedynie jako potencjalne. W trakcie dalszych prac projektowych, na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, należy liczyć się z koniecznością zminimalizowania oddziaływania elektrowni wiatrowych na obszary wyższej aktywności nietoperzy przez ich przesunięcie na zalecaną wg wytycznych odległość 200 m (od łopaty śmigła) od siedlisk ważnych dla nietoperzy (Kościów, Pietrzak 2011a i b) Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura Ustanowione formy ochrony przyrody na obszarze gminy W granicach gminy Mikołajki Pomorskie oraz w jej bezpośrednim sąsiedztwie, spośród form ochrony przyrody w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (tekst jednolity Dz. U. z r., poz. 627), występują (rys. 7 i zał. kartogr.): Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgoń - wschodnia część gminy; Morawski Obszar Chronionego Krajobrazu sąsiedztwo od południowego-zachodu;

123 123 obszar Natura 2000 mający znaczenie dla Wspólnoty Mikołajki Pomorskie PLH w południowej części gminy znajduje się północny skraj obszaru; 2 pomniki przyrody ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Charakterystykę form ochrony przyrody na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie zawiera rozdz Poniżej przedstawiono prawne uwarunkowania ochrony i problemy jej wdrażania w świetle zapisów projektu Studium. Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgoń Zgodnie z uchwałą Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28 kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. woj. pom. Nr 80, poz. 1455) w obrębie obszarów chronionego krajobrazu woj. pomorskiego, obowiązują m. in. następujące przepisy: (z wyłączeniami): 5 1. Na obszarach chronionego krajobrazu, wymienionych w 1 ust. 1, rozporządzenia wprowadza się następujące zakazy: 1) zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, łożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 2) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz 1227 ze zm.); 3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; 4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych; 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. ( ) 7 1. Zakazy, o których mowa w 5, nie dotyczą: 1) wykonywania zadań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa państwa; 2) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym; 3) realizacji inwestycji celu publicznego

124 Zakaz, o którym mowa 5 pkt 2, nie dotyczy: 1) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko wykazała brak znacząco negatywnego wpływu na ochronę przyrody obszaru chronionego krajobrazu, 2) realizacji przedsięwzięć potencjalnie mogących znacząco oddziaływać na środowisko dla których organ ochrony środowiska stwierdził brak konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. ( ) 3. Zakazy, o których mowa 5 ust. 8 oraz 6, nie dotyczą: 1) obszarów zwartej zabudowy miast i wsi, w granicach określonych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin (lub w równorzędnych dokumentach planistycznych), gdzie dopuszcza się uzupełnianie zabudowy mieszkaniowej i usługowej pod warunkiem wyznaczenia nieprzekraczalnej linii zabudowy od brzegu wód, określonej poprzez połączenie istniejących budynków na przylegających działkach, 2) siedlisk rolniczych - w zakresie uzupełniania istniejącej zabudowy o obiekty niezbędne do prowadzenia gospodarstwa rolnego, pod warunkiem nie przekraczania dotychczasowej linii zabudowy od brzegów wód, 3) wyznaczanych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów dostępu do wód publicznych oraz w zakresie niezbędnym do pełnienia funkcji plaż, kąpielisk i przystani, 4) odcinków plaż nadmorskich, na których właściwy Dyrektor Urzędu Morskiego dopuszcza sytuowanie sezonowych obiektów budowlanych, 5) istniejących, obiektów letniskowych, mieszkalnych i usługowych, zrealizowanych na podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które utraciły moc przed dniem 1 stycznia 2004 r. - gdzie dopuszcza się przebudowę i modernizację istniejącego zainwestowania w celu poprawy standardów ochrony środowiska oraz walorów estetyczno-krajobrazowych, pod warunkiem nie zwiększania powierzchni zabudowy, a także nie przybliżania zabudowy do brzegów wód, jeżeli w trakcie postępowania strona wykaże brak niekorzystnego wpływu planowanej inwestycji na chronione w danym obszarze ekosystemy i krajobraz. Uchwała Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28 kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. woj. pom. Nr 80, poz. 1455) zawiera również ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów leśnych, nieleśnych ekosystemów lądowych i ekosystemów wodnych w odniesieniu do obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa pomorskiego. W świetle powyższych zapisów oceniono, że ustalenia projektu Studium nie naruszają przepisów obowiązujących w zasięgu Obszaru Chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgoń: na nowych terenach inwestycyjnych (UT/ML) uwzględniono zakaz lokalizowania obiektów budowlanych w pasie 100 od linii brzegowej Jez. Balewskiego (zgodnie z 5 pkt rozporządzenia); przeznaczenie terenów we wsi Balewo pod funkcje produkcyjno-usługowe oraz dopuszczenie lokalizacji elektrowni fotowoltaicznych na gruntach użytkowanych rolniczo nie jest sprzeczne z ww. uchwałą o ile spełnione zostaną zapisy 5 pkt 2 i 7 pkt 2 uchwały dotyczące zakazu realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko i możliwych odstępstw od tego zakazu - szczegółowa ocena będzie możliwa

125 125 na etapie sporządzania prognoz do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i/lub postępowań w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium... na walory krajobrazowe obszarów chronionego będzie ograniczony. Dopuszczone zespoły elektrowni wiatrowych (poza zasięgiem OChK) widoczne będą z Obszaru Chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgoń i Morawskiego Obszar Chronionego Krajobrazu z odległości od kilkuset metrów do kilku kilometrów. Oddziaływanie elektrowni fotowoltaicznych na krajobraz Obszaru Chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgoń ze względu na małą wysokości konstrukcji (do kilku m) będzie małe. Obszar Natura 2000 Mikołajki Pomorskie PLH Zgodnie z Art Ustawy o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz ze zm.) w stosunku do obszarów Natura 2000 Zabrania się, z zastrzeżeniem art. 34, podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: 1) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub 2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub 3) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty, znajdujących się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, do czasu zatwierdzenia przez Komisję Europejską jako obszary mające znaczenie dla Wspólnoty i wyznaczenia ich jako specjalne obszary ochrony siedlisk. W ustawie o ochronie przyrody zapisano także: Art Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich - dyrektor właściwego urzędu morskiego, może zezwolić na realizację planu lub działań, mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 lub obszary znajdujące się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków priorytetowych, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie w celu: 1) ochrony zdrowia i życia ludzi; 2) zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego; 3) uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego;

126 (...) 126 4) wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej."; Art Na obszarach Natura 2000, z zastrzeżeniem ust. 2, nie podlega ograniczeniu działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu oraz działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb, jeżeli nie oddziałuje znacząco negatywnie na cele ochrony obszaru Natura 2000."; 2. Prowadzenie działalności, o której mowa w ust. 1, na obszarach Natura 2000 wchodzących w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolone wyłącznie w zakresie, w jakim nie narusza to zakazów obowiązujących na tych obszarach. Uzupełniające przepisy prawa powszechnego w odniesieniu do obszarów Natura 2000 wprowadza Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510 ze zm. ). Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z r., poz. 627) dla obszaru Natura 2000 sprawujący nadzór nad obszarem sporządza projekt planu zadań ochronnych na okres 10 lat (projekt podlega ustanowieniu przez Regionalnego dyrektora ochrony środowiska w drodze zarządzenia) i projekt planu ochrony na okres 20 lat (projekt podlega ustanowieniu przez ministra właściwego do spraw środowiska w drodze rozporządzenia). Projekty takie nie zostały dotychczas opracowane dla obszaru Natura 2000 Mikołajki Pomorskie PLH Obszar Natura 2000 mający znaczenie dla Wspólnoty Mikołajki Pomorskie PLH obejmuje południowy skraj gminy. W zasięgu obszaru występują następujące typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 3150 starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion; 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio- Caricetea); 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion); 9160 Grąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum); 9190 Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum); 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino). Ponadto, w obrębie obszaru występuje jeden gatunek ryby - strzebla błotna Phoxinus percnurus wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: Najbliżej w stosunku do obszaru Mikołajki Pomorskie PLH znajdują się: a) tereny rolne z rozproszoną zabudową zagrodową, w minimalnej odległości 130 m; b) nowe tereny produkcyjno-usługowe dopuszczone w projekcie Studium w

127 południowej części wsi Mikołajki Pomorskie, w minimalnej odległości 1,2 km; 127 c) tereny prac poszukiwawczych gazu łupkowego, w tym lokalizacja planowanej wiertni na południowy-wschód od wsi Mikołajki Pomorskie przy drodze powiatowej 3142G w minimalnej odległości ok. 2,1 km; d) tereny dopuszczone w projekcie Studium pod lokalizacje elektrowni wiatrowych, w minimalnej odległości 1,5 km. Biorąc pod uwagę rolnicze użytkowanie terenu w otoczeniu, charakter planowanych nowych inwestycji oraz ich odległości od obszaru Natura 2000 Mikołajki Pomorskie PLH nie przewiduje się istotnego oddziaływania ustaleń projektu Studium na siedliska i gatunek ryby - strzeblę błotną Phoxinus percnurus stanowiące przedmiot ochrony obszaru. Pomniki przyrody W gminie Mikołajki Pomorskie znajdują się 2 pomniki przyrody (zob. rozdz ). W stosunku do pomników przyrody obowiązują zakazy określone w aktach ustanawiających (Orzeczenie Nr 48 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu z dnia r. i Rozporządzenie Nr 6/96 Wojewody Elbląskiego z dnia r.), zgodne z ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz ze zm.). Są to następujące zakazy: 1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru; 2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; 3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby; 4) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; 5) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; 6) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia użytkowanych gruntów rolnych; 7) zmiany sposobu użytkowania ziemi; 8) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 9) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia nor, legowisk zwierzęcych oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 10) zbioru, niszczenia, uszkadzania roślin i grzybów na obszarach użytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi roślin i grzybów chronionych; 11) umieszczania tablic reklamowych. Zakazy, o których mowa powyżej nie dotyczą: 1) prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody;

128 128 2) realizacji inwestycji celu publicznego po uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody; 3) zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa; 4) likwidowania nagłych zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego i prowadzenia akcji ratowniczych. Realizacja ustaleń projektu Studium... nie spowoduje negatywnego oddziaływania na pomniki przyrody i nie naruszy przepisów obowiązujących w stosunku do nich. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody na obszarze opracowania, tak jak w całej Polsce, obowiązuje ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Stan prawny w tym zakresie regulują: 1) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z r., poz. 627), 2) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z dnia 20 stycznia 2012 r., poz. 81), 3) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1764), 4) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt - Dz. U. 2011, Nr 237, poz Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie występowanie gatunków roślin, grzybów i zwierząt chronionych jest najbardziej prawdopodobne na terenach objętych terytorialnymi formami ochrony przyrody i na pozostałych terenach o charakterze seminaturalnym (np. tereny leśne, zadrzewienia i zarośla, tereny hydrogeniczne, wilgotne łąki, zbiorniki wodne). Ze względu na rolniczy charakter terenów, które zostały przewidziane w projekcie Studium pod nowe zainwestowanie i sąsiedztwo terenów osadniczych, można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że lista potencjalnych gatunków chronionych roślin i grzybów, a także zwierząt (poza ptakami), jest tu skromna i realizacja ustaleń projektu Studium... nie spowoduje negatywnego oddziaływania na nie. Ewentualna likwidacja stanowisk, siedlisk i ostoi gatunków chronionych będzie wymagała zastosowania procedur przewidzianych ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z r., poz. 627) - ustawa ta zawiera m.in. zasady ochrony gatunkowej i procedur wydawania decyzji dotyczących odstępstw od zakazów w stosunku do gatunków chronionych. Na etapie funkcjonowania ustaleń projektu Studium potencjalnie możliwe jest oddziaływanie elektrowni wiatrowych na chronione gatunki ptaków i nietoperzy. Ewentualne działania minimalizujące w tym zakresie zawiera rozdz. 9. Szczegółowe zalecenia zostaną określone w raportach końcowych z przeprowadzonych monitoringów ornitologicznych i chiropterologicznych. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z r., poz. 627) projekt studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, w

129 129 części dotyczącej form ochrony przyrody wymaga uzgodnienia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska w zakresie ustaleń mogących mieć negatywny wpływ na ochronę przyrody Formy ochrony w otoczeniu gminy Mikołajki Pomorskie Rezerwaty przyrody Nie przewiduje się wystąpienia negatywnego oddziaływania kierunków zagospodarowania przewidzianych w projekcie Studium na rezerwaty przyrody w otoczeniu gminy Mikołajki Pomorskie - najbliższe z nich znajdują się w odległości ponad 6 km od jej granic. Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego i obszary chronionego krajobrazu Realizacja ustaleń projektu Studium... nie będzie stanowić zagrożenia dla przyrody Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego, znajdującego się w odległości ok. 4 km na wschód od granicy gminy Mikołajki Pomorskie (granica otuliny Parku przebiega w odległości ok. 2,4 km na wschód od granicy gminy) i obszarów chronionego krajobrazu w otoczeniu. W zakresie oddziaływania dopuszczonych w projekcie Studium elektrowni wiatrowych na krajobraz, z uwagi na odległość oraz przesłonięcia przez kompleksy leśne, zadrzewienia, zabudowę i wyniesienia terenu, będą one w małym stopniu widoczne z północno-zachodnich obrzeży Parku i nie będą widoczne na jego tle. Z podobnych względów elektrownie wiatrowe będą w ograniczonym zakresie widoczne z najbliższych OCHK tj. Morawskiego i Ryjewskiego z odległości odpowiednio: od 1,6 km i ponad 6 km. Nie wystąpi również negatywne oddziaływanie na ich funkcje jako korytarzy ekologicznych. Obszary Natura 2000 Najbliższy obszar Natura 2000 obszary specjalnej ochrony ptaków w otoczeniu gminy Mikołajki Pomorskie to Lasy Iławskie" PLB280005, w minimalnej odległości ok. 4 km w kierunku wschodnim, w projekcie Studium dopuszczono lokalizacje elektrowni wiatrowych w minimalnej odległości ok. 5 km od obszaru. 1) Obszar Natura 2000 Lasy Iławskie" PLB utworzony został dla ochrony następujących gatunków ptaków (ptaki z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG wymienione w standardowym formularzu danych dla obszaru Natura ocenione w kategoriach B i C - aktualność ): 1) Botaurus stellaris bąk; 2) Aythya nyroca Podgorzałka; 3) Milvus migrans Kania czarna; 4) Milvus milvus Kania ruda; 5) Haliaeetus albicilla Bielik; 6) Pandion haliaetus Rybołów; 7) Grus grus Żuraw;

130 8) Picus canus Dzięcioł zielonosiwy; 9) Dendrocopos medius Dzięcioł średni; 10) Luscinia svecica Podróżniczek; 11) Ficedula parva Muchołówka mała. 130 Zagrożenia dla obszaru stanowią: wycinka starodrzewi, melioracje terenów podmokłych i bagiennych, niekontrolowana presja turystyczno-rekreacyjna, w tym presja osadnicza. Określenie wpływu na gatunki ptaków i ich siedliska stanowiące przedmiot ochrony obszarów Natura 2000, tym najbliższego z nich tj. Lasy Iławskie" PLB będzie możliwe po opracowaniu wyników monitoringu ornitologicznego na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i w trakcie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. Na podstawie dotychczasowych wyników monitoringów ornitologicznych (zob. rozdz i ) nie przewiduje się pogorszenia integralności obszarów Natura 2000 w otoczeniu i osłabienia powiązań przyrodniczych obszarów Natura 2000 z innymi obszarami cennymi przyrodniczo Planowane formy ochrony przyrody Projekt Studium uwzględnia propozycje obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy Mikołajki Pomorskie (2002) i Opracowania ekofizjograficznego (2011) dotyczące utworzenia pomników przyrody i użytków ekologicznych (zał. kartogr.). Tereny te są wyłączone z nowego zainwestowania. Na obszarach planowanych form ochrony przyrody, które mogą być ustanowione uchwałami Rady Gminy Mikołajki Pomorskie mogą być wprowadzone zakazy i nakazy wynikające z ustawy o ochronie przyrody oraz właściwych uchwał Zasoby naturalne Zasoby agroekologiczne (glebowe) Gmina Mikołajki Pomorskie charakteryzuje się dużym potencjałem agroekologicznym (zob. rozdz ). W projekcie Studium postuluje się na terenach rolniczych, przy utrzymaniu wysokiej intensywności i produktywności, wprowadzanie i popularyzowanie zasad gospodarki rolnej, protegujących formy tzw. rolnictwa ekologicznego (zrównoważonego), zgodnie z poniższymi zasadami: 1. Kształtowanie struktury krajobrazu rolniczego w sposób stymulujący utrzymanie lub wzrost różnorodności biologicznej, przez różnicowanie warunków siedliskowych roślin i przez stwarzanie warunków ostojowych dla możliwie jak największej liczby gatunków zwierząt. W tym celu należy wykorzystywać nie zagospodarowane obszary rolnicze oraz popierać i propagować przekształcanie pól o niskich klasach bonitacyjnych gleb na zadrzewienia śródpolne, zalesienia, drobne zbiorniki wodne itp., jednakże po uwzględnieniu wyznaczonych na obszarze gminy stref ochronnych planowanych farm wiatrowych.

131 Na obszarach użytkowanych rolniczo pozostawianie nie przeorywanych pasów gruntu wokół oczek wodnych i wszelkiego typu mokradeł, w celu umożliwienia rozwoju półnaturalnych zbiorowisk roślinnych, które spontanicznie tworzą się w wyniku braku bezpośredniego użytkowania (zarośla, szuwary, ugrupowania roślinności bagiennej) lub pod wpływem koszenia i wypasu. 3. W dolinach rzek zachowanie tradycyjnej gospodarki łąkowej, a zwłaszcza nie zastępowanie półnaturalnych łąk przez pola i intensywne użytki zielone, które ze względu na sposób uprawy przyczyniają się m.in. do eutrofizacji i innych zanieczyszczeń wód powierzchniowych. 4. Ochrona ekosystemów półnaturalnych (np. łąk) w warunkach normalnego użytkowania gospodarczego dużych obszarów. Ponieważ ekosystemy te powstały i utrzymują się w wyniku różnych form działalności ludzkiej, należy pielęgnować tradycyjne sposoby gospodarowania, przynajmniej w takim zakresie, aby ww. typy ekosystemów utrzymywały się. 5. Ochrona zadrzewień i zakrzewień śródpolnych oraz dążenie do ich większego udziału powierzchniowego, przez popieranie spontanicznego rozwoju drzew i krzewów na miedzach, wokół oczek wodnych i innych miejsc nie nadających się do rolniczego wykorzystania, jednakże po uwzględnieniu wyznaczonych w obszarze gminy stref ochronnych planowanych farm wiatrowych.. 6. Ochrona wszystkich torfowisk w kompleksach pól uprawnych przez zaniechanie odwodnień i zapobieganie eutrofizacji. 7. Tworzenie barier biologicznych, przeciwdziałających rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń przez migrację wodną oraz powstawaniu erozji wietrznej i wodnej. 8. Zaniechanie osuszania łąk, torfowisk i mokradeł (unikanie nadmiernych melioracji). 9. Rekultywacja drobnych terenów zdewastowanych zgodnie z zasadą kształtowania zróżnicowanych warunków środowiskowych, stosując głównie kierunek rekultywacji fitomelioracyjny i krajobrazowy. 10. Dopuszcza się zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze w obszarach dotychczas rolnych planowanych w polityce przestrzennej gminy pod zabudowę, w tym w szczególności wyznaczonych w studium dla lokalizacji nowych terenów inwestycyjnych, terenów planowanych do przekształceń o funkcji niezwiązanej z rolnictwem, a także w obszarach rozmieszczenia obiektów produkujących energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100kW oraz infrastruktury komunikacyjnej i technicznej towarzyszącej tym obiektom. Lokalizacja nowego zainwestowania osadniczego, infrastruktury komunikacyjnej i technicznej oraz elektrowni wiatrowych na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie spowoduje wyłączenia terenów z produkcji rolnej. Ze względu na stosunkowo mały zasięg przestrzenny rozwoju osadnictwa (tereny przeznaczone pod nowa zabudowę stanowią zaledwie 0,6 % powierzchni gminy - zob. rozdz. 7.2.) nie będzie to oddziaływanie znaczące. Zgodnie z Ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tj. Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz ze zm., w tym Ustawą z dnia 8 marca 2013 r. o zmianie ustawy o

132 132 ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dz. U. z dnia 25 kwietnia 2013 r., poz ) grunty rolne wyższych klas bonitacyjnych podlegają ochronie prawnej. Art Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne wymagające zgody, o której mowa w ust. 2, dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporządzanym w trybie określonym w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 2. Przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne: 1) gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III - wymaga uzyskania zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi; 2) gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa wymaga uzyskania zgody Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa [obecnie ministra właściwego do spraw środowiska] lub upoważnionej przez niego osoby; 3) (skreślony) 4) (skreślony) 5) pozostałych gruntów leśnych wymaga uzyskania zgody marszałka województwa wyrażonej po uzyskaniu opinii izby rolniczej. Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze dotyczyć będzie obszarów wyznaczonych w projekcie Studium dla lokalizacji nowych terenów inwestycyjnych i terenów planowanych do przekształceń o funkcji niezwiązanej z rolnictwem, w tym na terenach lokalizacji urządzeń farm wiatrowych, a w szczególności fundamentów elektrowni wiatrowych oraz niezbędnych placów montażowych i dróg wewnętrznych farm wiatrowych oraz na terenach lokalizacji elektrowni fotowoltaicznych. Ze względu na występowanie miejscami na terenie gminy Mikołajki Pomorskie gleb o wysokich klasach bonitacyjnych (na gruntach ornych przeważają gleby klasy IIIb i IVa, stosunkowo duży jest udział gleb IIIa oraz IV b), przeznaczenie gruntów na cele nierolnicze może wymagać zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zasoby leśne Lasy na terenie gminy Mikołajki Pomorskie, w większości należące do Skarbu Państwa (ponad 80% wszystkich lasów w gminie), administrowane są przez Nadleśnictwa Kwidzyn. Część lasów uznana została za ochronne, w kategoriach: wodochronne; stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej; stanowiące drzewostany nasienne; mające szczególne znaczenie przyrodnicze (lasy cenne przyrodniczo). Gospodarka leśna jest prowadzona według obowiązującego Planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa Kwidzyn na lata , zatwierdzonego decyzją Ministra Środowiska z dnia 18 maja 2006 r. (znak: DLOPiK L lp /06). Zgodnie z ustaleniami projektu Studium lasy na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie podlegają ochronie w sensie terytorialnym i nie przewiduje się nowych funkcji na 21 Zmiana ustawy weszła w życie z dniem 26 maja 2013 r.

133 ich terenie. 133 Strefy ochronne ujęć wód podziemnych i obszary ochronne GZWP. Dla ujęć wody podziemnej, dla których ustanowiono tereny ochrony bezpośredniej obowiązują zasady gospodarowania określone w decyzjach o ich ustanowieniu lub w pozwoleniach wodno-prawnych. W związku z wygrodzeniem terenów stref ochrony bezpośredniej, zostały one jednocześnie wyłączone z bezpośredniego oddziaływania nie związanego z ( ) ujmowaniem wody pracą urządzeń ściśle z tym związanych zgodnie z Ustawą Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (tekst jednolity Dz. U. z 9 lutego 2012 r., poz. 145 ze zm.). W gminie nie występują pośrednie strefy ochronne ujęć wodnych. W południowo-wschodniej części gminy ma swój zasięg Główny zbiornik wód podziemnych (GZWP) nr 210 Zbiornik Iławski. Dokumentacja hydrogeologiczna dla GZWP 210 Zbiornik Iławski zawiera projekt stref ochronnych (obszaru o zaostrzonych rygorach i obszaru ochronnego) oraz projekt zakazów odnośnie zasad gospodarowania w jego obrębie (zob. rozdz ). Strefy ochronne i przedstawione zasady gospodarowania w jego granicach nie zostały dotychczas zatwierdzone przez Dyrektora RZGW w Gdańsku. Nie przewiduje się wystąpienia zagrożeń dla wód podziemnych, w tym GZWP w związku z realizacją ustaleń projektu Studium... - zabudowa wsi Cieszymowo położona w zasięgu planowanego obszaru ochronnego zbiornika jest obsługiwana przez kanalizację sanitarną, zagrożenia nie stanowią również zespoły elektrowni wiatrowych oraz planowana biogazownia w Cieszymowie (zob. rozdz. 7.3). Zasoby surowców Na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie nie występują udokumentowane złoża surowców mineralnych (zob. rozdz ). Prowadzone prace poszukiwawcze nowych złóż na obszarze gminy dotyczą: złoża kruszywa naturalnego - wydana koncesja na poszukiwanie i rozpoznanie złoża kruszywa naturalnego o znaczeniu lokalnym w miejscowości Krastudy, koncesja obejmuje teren o powierzchni 2,0 ha w miejscowości Krastudy (część działki geodezyjnej 57/1); złoża gazu łupkowego - wydana koncesja na poszukiwanie gazu łupkowego (nr 111 Maraton Oil Poland) - koncesja nr 68/2009/p obejmuje cały obszar gminy Mikołajki Pomorskie, w rejonie miejscowości Mikołajki Pomorskie (przy drodze powiatowej w kierunku miejscowości Pierzchowice) planowana jest lokalizacja wiertni (zał. kartogr). Projekt Studium nie zawiera ustaleń dotyczących eksploatacji złóż. Ochrona i kształtowanie zasobów rekreacyjnych Wyznaczona w projekcie Studium strefa rozwoju funkcji rekreacyjnej i obsługi turystyki obejmuje Jez. Balewskie i Kanał Juranda oraz tereny rolne i leśne w ich otoczeniu. Strefa ta w dużej części pokrywa się z zasięgiem OCHK Jeziora Dzierzgoń. Dopuszczone w projekcie Studium nowe zagospodarowanie usług turystyki i rekreacji charakteryzujące się małym zasięgiem przestrzennym i intensywnością, obejmuje:

134 134 rozwój zabudowy usług turystyki, i letniskowej, rekreacyjnej nad Jez. Balewskim (otoczenie wsi Balewo) tereny częściowo objęte obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego i przewidywane do opracowania planu miejscowego (zob. rozdz i ); urządzenie ogólnodostępnego kąpieliska i plaży w miejscowości Stążki; budowę tras rowerowych. W projekcie Studium dopuszczono rozwój zainwestowania rekreacyjnego (postulowane wzbogacenie oferty turystycznej o obiekty o charakterze ogólnodostępnym - pensjonaty, pola namiotowe, kwatery agroturystyczne) na gruntach rolnych, przy zachowaniu zasad: lokalizowania zabudowy na terenach o umiarkowanych spadkach terenu i w oddaleniu od brzegów jezior. W gminie Mikołajki Pomorskie realizowany jest projekt pt. Podniesienie atrakcyjności turystycznej Szlaku Zamków Gotyckich na Powiślu budowa trasy rowerowej łączącej zamek w Malborku z atrakcjami turystycznymi powiatów malborskiego, sztumskiego, kwidzyńskiego 22 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata Projekt realizowany jest w partnerstwie gmin: Malbork, Sztum, Stary Targ, Dzierzgoń, Stary Dzierzgoń, Mikołajki Pomorskie, Prabuty. Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie trasa ma obejmować docelowo następujące odcinki: Balewo Cieszymowo długość 4,5 km; Cieszymowo Stążki długość 3,5 km; Dworek Perklice Stążki Rodowo Prabuty długość 13,5 km; Obrzynowo Cieszymowo długość 2 km; Cieszymowo Matule długość 2 km; Mikołajki Pomorskie Dworek Balewo Krasna Łąka długość 8,5 km. Odcinki Balewo-Cieszymowo, Cieszymowo-Stążki, Dworek Perklice Stążki Rodowo Prabuty stanowią jednocześnie Szlak Jeziora Balewskiego, natomiast Mikołajki Pomorskie Dworek Balewo Krasna Łąka - Szlak Kościołów Powiśla 23. Trasy i ścieżki rowerowe będą elementami sieci drogowo - ulicznej. Ich realizacja związana będzie z modernizacją istniejących dróg w gminie. Dodatkowym działaniem, przy realizacji układu ścieżek rowerowych, jest budowa bezpiecznych parkingów dla rowerów. Elementem, który pośrednio może wpłynąć na atrakcyjność turystyczną terenu jest realizacja elektrowni wiatrowych - wpływ na krajobraz (rozdz ) oraz potencjalne oddziaływania na ludzi (rozdz ). Postrzeganie elektrowni wiatrowych oraz ocena ich wpływu na krajobraz są subiektywne, zależne od upodobań obserwatora. 22 Informacja: oraz Urząd gminy Mikołajki Pomorskie 23

135 7.10. Krajobraz 135 Nie przewiduje się wystąpienia negatywnego wpływu na krajobraz gminy Mikołajki Pomorskie w wyniku realizacji projektu Studium, za wyjątkiem oddziaływania zespołu elektrowni wiatrowych (zob. poniżej) oraz terenów i obiektów związanych z poszukiwaniem i eksploatacją kopalin (okresowe oddziaływania wiertni i obiektów towarzyszących na krajobraz na etapie prac poszukiwawczych gazu łupkowego - ograniczona widoczność z drogi gminnej i najbliższej rozproszonej zabudowy siedliskowej). Oddziaływanie zainwestowania osadniczego, w tym przedsięwzięć produkcyjnousługowych na krajobraz zależne będzie głównie od jego formy architektonicznej a ocena estetyczna byłaby możliwa na etapie sporządzenia projektów budowlanych. Ze względu na ochronę krajobrazu korzystne są ustalenia projektu Studium dotyczące przeprowadzenia wyprzedzających studiów krajobrazowych i historycznokulturowych dla miejscowości wskazywanych jako historyczne układy ruralistyczne (zob. rozdz ). Zespoły elektrowni wiatrowych w gminie Mikołajki Pomorskie Podstawowe, obiektywne uwarunkowania oceny wpływu na krajobraz lokalizacji elektrowni wiatrowych na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie to: duża wysokość wież poszczególnych siłowni wiatrowych wynosząca około m + do 70 m długości śmigła; w zależności od typu turbiny i producenta oraz w związku z następującymi zmianami technologicznymi w produkcji elektrowni wiatrowych wartości te mogą być różne (w projekcie Studium nie określono progowych wymiarów elektrowni wiatrowych); konstrukcja obiektów w postaci pełnościennych słupów nośnych (stosowane są też kratownicowe); biała lub szara kolorystyka konstrukcji elektrowni wiatrowej oraz oznakowanie przeszkodowe; faliste ukształtowanie powierzchni obszaru gminy i zróżnicowanie morfologiczne terenu; występowanie kompleksów leśnych ograniczających widoki; występowanie wykorzystywanych rekreacyjnie zbiorników wodnych Jeziora Balewskiego i Jeziora Dzierzgoń, zainwestowanie osadnicze wsi na terenie gminy, w tym znaczny udział zabudowy rozproszonej oraz występowanie zainwestowania osadniczego w otoczeniu obszaru gminy (m.in. miasta: Prabuty, Dzierzgoń, Sztum); przebieg drogi wojewódzkiej nr 522 przez centralną część gminy oraz dróg powiatowych lokalnych, a także dróg wojewódzkich, powiatowych i lokalnych w otoczeniu obszaru; przebieg magistralnej linii kolejowej nr 9 relacji Gdańsk-Warszawa; występowanie na obszarze gminy form ochrony przyrody, których przedmiotem ochrony jest też krajobraz (OChK Jeziora Dzierzgoń). Z wstępnej oceny krajobrazowej wynika, że postrzeganie w krajobrazie zespołu elektrowni wiatrowych zlokalizowanych w gminie Mikołajki Pomorskie miałoby miejsce

136 przede wszystkim: 136 1) z terenów upraw rolnych ze wszystkich stron świata, z terenów lokalizacji oraz z ich rozległego otoczenia; 2) z wiejskich jednostek osadniczych położonych w sąsiedztwie i otoczeniu terenów lokalizacji (Mikołajki Pomorskie oraz wsie: Cieszymowo, Dworek, Dąbrówka Pruska, Kołoząb, Krasna Łąka, Krastudy, Mikołajki Pomorskie, Mirowice, Nowe Minięta, Perklice, Pierzchowice, Sadłuki, Stążki, Wilczewo); 3) z dróg, w tym z drogi wojewódzkiej nr 522 (z odległości od kilkuset m); 4) z magistrali kolejowej nr 9 relacji Gdańsk-Warszawa (z odległości od kilkuset m); 5) z obrzeży OChK Jeziora Dzierzgoń (z odległości od kilkuset m). Szczegółowa analiza krajobrazowa zespołów elektrowni wiatrowych w gminie Mikołajki Pomorskie będzie możliwa na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, po ustaleniu planowanych lokalizacji i parametrów elektrowni wiatrowych. Fot. 1 Przykład zespołu elektrowni wiatrowych - elektrownie wiatrowe zespołu Koniecwałd w gminie Sztum w odległości ponad 7 km od granic gminy Mikołajki Pomorskie Źródło: Elektrownie fotowoltaiczne mogą powodować oddziaływanie na krajobraz w przypadku zajmowania dużych powierzchni. W gminie Mikołajki Pomorskie zgodnie z projektem Studium lokalizacja elektrowni fotowoltaicznych została dopuszczona w obrębie trzech terenów: cz. dz. geod. nr 85 obręb Krasna Łąka - o powierzchni ok. 7,3 ha; dz. geod. nr 158 obręb Krasna Łąka - o powierzchni ok. 8,7 ha;

137 137 cz. dz. geod. nr 125/1 obrąb Wilczewo - o powierzchni ok. 7,9 ha; ponadto możliwa jest lokalizacja ogniw fotowoltaicznych w ramach terenów istniejącego i planowanego zainwestowania wsi w gminie Mikołajki Pomorskie. Ponieważ konstrukcje na których montowane są panele fotowoltaiczne są stosunkowo niskie (do kilku m wysokości) oddziaływania na krajobraz będą miały charakter lokalny - przy dużych powierzchniach i stosunkowo gęstym ustawieniu przysłaniać będą widoki obserwatorom znajdującym w bliskim otoczeniu na tej samej wysokości n.p.m. Na ogół z większych odległości będą niewidoczne poza lokalizacjami np. w obrębie doliny Postolińskiej Strugi (fragment działki geod. nr 125/1, obręb Wilczewo ) lub na zboczach wysoczyzny w zależności od ich ekspozycji (działka geod. nr 85, obręb Krasna Łąka - widoczność od strony terenów zabudowanych wsi Krasna Łąka). Fot. 2 Przykład dużego zespołu paneli fotowoltaicznych źródło: Zabytki i dobra kultury Projekt Studium zawiera ogólne zasady ochrony zasobów środowiska kulturowego dotyczące: obszarów i obiektów ujętych w gminnej ewidencji zabytków; historycznych układów ruralistycznych; historycznych zespołów dworsko-parkowych; historycznych cmentarzy; obiektów archeologicznych zabytków techniki.

138 138 Obszary i obiekty figurujące w gminnej ewidencji zabytków Zgodnie z projektem Studium w stosunku do obiektów zabytkowych ujętych w gminnej ewidencji zabytków mają obowiązywać następujące wymogi: przedmiotem ochrony są historyczne: bryła i kształt dachu, dyspozycja ścian zewnętrznych, kształt i podziały stolarki okiennej i drzwiowej, detal architektoniczny, układ budynków i sposób zagospodarowania terenu; dopuszczono lokalizację nowej zabudowy w historycznych zespołach pod warunkiem zharmonizowania z istniejącą zabudową o wartościach historycznych; dopuszczono rozbudowę budynków na zasadzie kontynuacji pierwotnych proporcji gabarytów obiektów; postuluje się promocję obszarów i obiektów w celu zagospodarowania i utrzymania zgodnego z ich wartością oraz wykorzystania ich w promocji gminy. Czytelne, zachowane historyczne układy ruralistyczne Zgodnie z projektem Studium we wszystkich miejscowościach w gminie z wyjątkiem wsi Balewo należy wyznaczyć w planach miejscowych strefy ochrony konserwatorskiej. W ich zasięgu zgodnie z projektem Studium mają obowiązywać następujące wymogi: przedmiotem ochrony są: historyczne podziały własnościowe, historyczny układ komunikacyjny, układ zabudowy w zagrodach, obiekty małej architektury oraz historyczna zieleń związana z zabudową i układem komunikacyjnym; zachowanie historycznych zasad zagospodarowania w obrębie zabudowy zagrodowej, w szczególności w zakresie rozmieszczenia budynków i zieleni kształtowanej w obrębie obszaru zabudowanego; ochrona historycznych rozgraniczeń nieruchomości, np. ich uczytelnienie poprzez lokalizację zabudowy lub zieleni na granicy nieruchomości; ochrona zabytkowej zieleni wysokiej, zakaz wprowadzania zabudowy przeskalowanej w stosunku do historycznej zabudowy i obniżającej estetykę otoczenia. W obrębie historycznych miejscowości postulowane jest opracowanie studiów ruralistyczno-krajobrazowych. Zakres opracowań studialnych obejmujących cenne układy ruralistyczne zgodnie z projektem Studium powinien obejmować przede wszystkim: przedmiot ochrony wraz ze wskazaniem wszystkich jego elementów; ograniczenia, nakazy i zakazy w użytkowaniu i zagospodarowaniu terenów; działania niezbędne dla zapobiegania zagrożeniom dla zabytków; możliwości wykorzystania obiektów i zespołów zabytkowych zgodnie z ich rangą. Szczegółowe studia środowiska kulturowego powinny być sporządzane w fazie przedprojektowej do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a ich wyniki wykorzystane w ustaleniach tych planów. Dopiero plan miejscowy, stanowiący przepis lokalnego prawa miejscowego stanowić może skuteczne narzędzie ochrony cennych walorów środowiska kulturowego.

139 139 Zachowane historyczne zespoły dworsko-parkowe Dla zespołów dworsko parkowych: Krastudy, Cierpięta, Wilczewo, Nowe Minięta, Balewo, Cieszymowo (dwa zespoły), Stążki zgodnie z projektem Studium mają obowiązywać następujące wymogi: przedmiotem ochrony jest historyczny układ przestrzenny, z elementami struktury: historyczną zabudową i historyczną zielenią starodrzew i elementy zieleni komponowanej; należy zapewnić jedność kompozycyjną i funkcjonalną zespołu dworsko-parkowego; obowiązuje nakaz kontynuowania tradycji miejsca poprzez zachowanie tradycyjnych zasad kształtowania przestrzeni, architektury i jej otoczenia przyrodniczego; kontynuowania tradycji budowlanej poprzez utrzymanie (w przypadku modernizacji) i stosowanie (w przypadku przebudowy i rozbudowy) zasad kształtowania tradycyjnej bryły i form nawiązujących do form tradycyjnych w regionie; przedmiotem ochrony obiektów architektonicznych są: historyczna bryła i kształt dachu, dyspozycja ścian zewnętrznych, kształt i podziały stolarki okiennej, detal architektoniczny oraz układ budynków i sposób zagospodarowania terenu; zmiany sposobu zagospodarowania obszaru zespołu: budowa, rozbudowa, odbudowa budynków, przekształcenia formy i kolorystyki obiektów oraz rewaloryzacja parku, a także ich bezpośredniego sąsiedztwa, wymagają uzgodnienia z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków; postuluje się promocję obszarów i obiektów w celu zagospodarowania i utrzymania zgodnego z ich wartością oraz wykorzystania ich w promocji gminy. postuluje się rewaloryzacje parków w ich historycznych granicach z zachowaniem wartościowego starodrzewu zieleni wyznaczającej układ kompozycyjny. Obszary historycznych cmentarzy W zasięgu historycznych cmentarzy w miejscowościach: Nowe Minięta, Krastudy, Kołoząb, Mikołajki Pomorskie, Cieszymowo zgodnie z projektem Studium mają obowiązywać następujące zasady: przedmiotem ochrony jest historyczna lokalizacja oraz zieleń, postuluje się rehabilitację cmentarzy w ich historycznych granicach z zachowaniem wartościowego starodrzewu zieleni wyznaczającej układ kompozycyjny, Ochrona obiektów archeologicznych Ogólne zasady ochrony dla obiektów archeologicznych zinwentaryzowanych zgodnie z projektem Studium są następujące: dla zinwentaryzowanych stref ochrony archeologicznej (poza wpisanymi do rejestru zabytków archeologicznych) ustalono wymóg uzgodnienia wszystkich planów i projektów dotyczących terenu stref ochrony z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gdańsku;

140 140 tereny płaskich stanowisk archeologicznych mogą być przeznaczone pod zagospodarowanie po przeprowadzeniu archeologicznych badań ratowniczych i sporządzeniu dokumentacji archeologiczno-konserwatorskiej; dla stanowisk o własnej formie krajobrazowej grodzisk i cmentarzysk przewidzianych do trwałej ochrony o znacznych ograniczeniach inwestowania na ich terenie i na obszarze przylegającym bezpośrednio do nich zasady zagospodarowania określi Wojewódzki Konserwator Zabytków po przeprowadzeniu stosownych badań terenowych; w folderach i przewodnikach turystycznych należy umieścić informacje o zabytkach archeologicznych, uzyskanych w trakcie prac wykopaliskowych. Zabytki techniki W projekcie Studium postulowana jest promocja zabytków techniki w celu zagospodarowania i utrzymania zgodnego z ich wartością oraz wykorzystania ich w rozwoju turystyki i promocji gminy poprzez: Kanał Juranda (zwany też Malborską Młynówką) wijący się przez malownicze, pagórkowate rolnicze tereny Powiśla: - urządzenie szlaku pieszego i ścieżki rowerowej od istniejących i planowanych szlaków wraz z oznakowaniem obiektu techniki (w dużej części przebiegu kanał jest zbyt wąski dla kajaków); - urządzenie punktów postojowo widokowych w dogodnych miejscach w pobliżu kanału. nasyp dawnej linii kolejowej Prabuty Myślice: - urządzenie ścieżki rowerowej, - oznakowaniem obiektu techniki, - urządzenie punktów postojowo widokowych w dogodnych miejscach na trasie ścieżki rowerowej. Wdrożenie ww. zapisów projektu Studium dotyczących rygorów ochronnych spowoduje poprawę stanu materialnego dziedzictwa kulturowego na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie. Na etapie budowy i eksploatacji dopuszczonych zespołów elektrowni wiatrowych w gminie Mikołajki Pomorskie wraz z infrastrukturą towarzyszącą nie przewiduje się istotnego oddziaływania na dobra kultury, poza ewentualnym przebiegiem towarzyszącej infrastruktury technicznej i komunikacyjnej przez strefy ochrony archeologicznej, czy ww. zabytki techniki. Na terenie stref ochrony archeologicznej obowiązuje uzgadnianie i opiniowanie wszelkich zamierzeń inwestycyjnych i innych związanych z pracami ziemnymi przez Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku, w zakresie archeologii w porozumieniu z Muzeum Archeologicznym w Gdańsku. Nowym elementem w krajobrazie kulturowym gminy i jej otoczenia będą elektrownie wiatrowe. Ich wpływ na krajobraz kulturowy (krajobraz rolniczo-osadniczy) będzie znaczny, w wyniku zaistnienia dużych, specyficznych obiektów technicznych (zob. rozdz ).

141 7.12. Dobra materialne 141 Na dobra materialne występujące na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie składa się przede wszystkim zainwestowanie osadnicze, gospodarcze, rekreacyjne, sieć infrastruktury drogowej i technicznej oraz tereny przestrzeni publicznej i zieleni urządzonej. Ustalenia projektu Studium... zawierają postulaty służące do utrzymania, modernizacji i wzbogacenia dóbr materialnych w zakresach: rozwoju zainwestowania osadniczego wsi; nowych terenów lokalizacji obiektów produkcyjno-usługowych i usługowych (w tym zabudowa rekreacyjna i obsługi turystyki); modernizacji oraz rozwoju infrastruktury transportowej; planowanej infrastruktury technicznej (przede wszystkim rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej, modernizacja sieci wodociągowej, elektroenergetycznej), budowa biogazowni; terenów lokalizacji przemysłu, w tym zespołów elektrowni wiatrowych. Oddziaływanie na dobra materialne będzie dotyczyć zakresu dysponowania gruntami w zasięgu oddziaływania elektrowni wiatrowych na klimat akustyczny. Tereny lokalizacji elektrowni i ich oddziaływania w zakresie emisji hałasu na poziomie 45 db w porze nocy / 55 db w porze dnia (zob. rozdz. 7.5.) są i pozostaną w użytkowaniu rolniczym. Właściciele terenów nie będą mogli starać się o przeznaczenie gruntów rolnych na cele budowlane, związane ze stałym pobytem ludzi. Funkcjonowanie elektrowni nie spowoduje skutków dla działalności rolniczej, w związku z czym grunty jako użytki rolne nie stracą na wartości Gospodarka odpadami Odpady z obszaru gminy wywożone są do Zakładu Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. we wsi Gliwa Mała, w gminie Kwidzyn (zob. rozdz ustalenia Planu gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego ). W projekcie Studium dopuszczono lokalizację instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów w miejscowości Kołoząb Mały na obszarze byłego PGR Mały Kołoząb. Jest to teren aktualnie wykorzystywany do wstępnej segregacji odpadów i okresowego magazynowania do czasu przekazania do Zakładu Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. we wsi Gliwa Mała, w gminie Kwidzyn. Projekt Studium nie zawiera informacji dotyczących zakresu działania instalacji. Obiekty służące unieszkodliwianiu odpadów powodują liczne przekształcenia środowiska i uciążliwości, jednakże w ostatecznym bilansie ich funkcjonowanie jest korzystne środowiskowo i konieczne w obliczu produkcji odpadów, co jest nieodłącznym procesem funkcjonowania obecnej cywilizacji. W obrębie litosfery wystąpią analogiczne przekształcenia jak na terenach produkcyjno usługowych (omówione w rozdz. 7.2.), związane z przystosowaniem terenu pod nowe obiekty i instalacje oraz drogi dojazdowe i place manewrowe. Zasięg i stopień nasilenia oddziaływań na pozostałe komponenty środowiska zależny będzie od wielkości i charakteru planowanych obiektów i instalacji, co nie zostało scharakteryzowane na etapie projektu Studium....

142 7.14. Ludzie 142 Jednym z celów kształtowania i ochrony środowiska przyrodniczego w ramach planowania przestrzennego jest poprawa ekologicznych warunków życia ludzi. Warunki te określone są każdorazowo przez (Przewoźniak 2002): stan czystości środowiska (warunki aerosanitarne i akustyczne, wody, powierzchnia ziemi); jakość wody pitnej i produktów spożywczych; warunki bioklimatyczne; przyrodnicze zjawiska katastroficzne; powierzchnię i jakość przyrodniczych terenów rekreacyjnych; walory krajobrazowe środowiska przyrodniczego. Projekt Studium... zawiera szereg ustaleń (ogólnych i szczegółowych), których realizacja w sposób bezpośredni lub pośredni i w różnym czasie przyczyni się do poprawy ekologicznych warunków życia mieszkańców gminy Mikołajki Pomorskie. Dotyczy to w szczególności wyposażenia w infrastrukturę techniczną, w tym ochrony środowiska (np. budowa kanalizacji sanitarnej) oraz zagospodarowania rekreacyjno-turystycznego ogólnodostępnego. Istotnym problemem w gminie Mikołajki Pomorskie jest poziom hałasu komunikacyjnego na terenach zabudowanych. Wg projektu Studium w obrębie zwartej zabudowy wsi: Mikołajki Pomorskie, Cierpięta, Kołoząb na trasach drogi wojewódzkiej nr 522 i magistralnej linii kolejowej nr 9, wskazane jest: ograniczenie uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej komunikacji samochodowej i kolejowej; zwiększenie płynności pojazdów samochodowych i modernizacja nawierzchni dróg; uzupełnienie i wprowadzanie nasadzeń drzew odpornych na komunikacyjne zanieczyszczenia gazowe i pyłowe; zagospodarowanie wielowarstwową zielenią terenów wolnych (nieużytków); podczyszczanie wód opadowych przez ich skierowanie do odbiorników. Wg projektu Studium w miejscowościach gminy wymagane są działania w celu odpowiedniej organizacji i uporządkowania parkowania przede wszystkim w pobliżu miejsc użyteczności publicznej, jak np. szkół, urzędów, kościołów, stacji kolejowej, obiektów handlowo-usługowych. Parkingi wraz z infrastrukturą obsługującą przyległy teren przewidzieć należy również we wskazanych strefach rozwoju funkcji turystycznych i rekreacyjnych lub w ich pobliżu. Odrębne zagadnienia w zakresie potencjalnego oddziaływania na warunki życia ludzi stanową: eksploatacja zespołów elektrowni wiatrowych; eksploatacja obiektów produkcyjno-usługowych i biogazowni

143 prace poszukiwawcze gazu łupkowego. 143 Elektrownie fotowoltaiczne nie będą źródłem hałasu i zanieczyszczeń emitowanych do środowiska - poza lokalnym oddziaływaniem krajobrazowym (zob. rozdz ) nie będą miały wpływu na warunki życia ludzi. Wpływ zespołów elektrowni wiatrowych Dopuszczone w projekcie Studium elektrownie wiatrowe na etapie ich eksploatacji mogą wywierać wpływ na zdrowie ludzi przez: emisję hałasu przez elektrownie omówiono w rozdz. 7.5.; oddziaływanie w zakresie emisji infradźwięków elektrownie wiatrowe emitują infradźwięki na bardzo niskim poziomie, zdecydowanie poniżej wartości mogących wpływać na zdrowie ludzi; w sytuacji nadzwyczajnej (katastrofa budowlana) przez przewrócenie się konstrukcji elektrowni sytuacja nadzwyczajnego zagrożenia jest teoretycznie wykluczona, gdyż konstrukcja elektrowni spełnia wszelkie normy w zakresie wytrzymałości i obciążeń; efekt stroboskopowy efekt optyczny wywoływanych okresowo refleksów świetlnych, związanych z odbijaniem promieni słonecznych od obracających się śmigieł nie wystąpi ze względu na zastosowanie matowych powłok i farb zapobiegających odbiciom światła; efekt migotania cieni efekt optyczny związany z rzucaniem cienia na otaczające tereny przez obracające się łopaty wirnika turbiny wiatrowej, może to dotyczyć obiektów zabudowy mieszkalnej w otoczeniu, przez krótki okres czasu rzędu od kilkunastu sekund do kilku minut średnio w ciągu dnia, co zdarza się jedynie w konkretnych porach roku (największe zasięgi występują w okresie zimowym ) i dnia (w godzinach porannych i popołudniowych); efekt zacienienia (cienia rzucanego przez konstrukcję elektrowni) efekt ten dotyczy przeważnie odległości rzędu 2-3 krotnej wysokości elektrowni, w zależności od pory roku i dnia, zacienienie może krótkotrwale oddziaływać na większe odległości (do ok. 1 km) jedynie w okresie zimowym, a w pozostałych porach roku przy niskich położeniach Słońca; dodatkowym czynnikiem obniżającym częstotliwość tego efektu są warunki atmosferyczne występujące na tym obszarze (duża liczba dni z pogodą pochmurną, podczas której efekt zacienienia nie występuje - z powyższych względów oddziaływanie efektu zacienienia na zdrowie ludzi nie ma istotnego znaczenia; efekt percepcji zmienionego krajobrazu oddziaływanie bardzo zróżnicowane ze względu na indywidualne, subiektywne odczucia ludzi. Różne aspekty oddziaływania elektrowni wiatrowych na zdrowie ludzi omówione są w pracy Człowiek i środowisko. Świadomość i akceptacja społeczna (Mroczek red. 2011), a zwłaszcza w następujących zawartych w niej artykułach: Fakty wspierające projekt instalowania elektrowni wiatrowych (Augustyn 2011) artykuł zawiera analizę badań naukowych nt. oddziaływania turbin wiatrowych na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem aspektu wpływu poziomu hałasu, w tym infradźwięków, na zdrowie ludzi. Zgodnie z wnioskami do artykułu (Augustyn 2011):

144 144 Badania naukowe potwierdziły, iż poziom hałasu z uwzględnieniem infradźwięków, wartości natężenia pola elektromagnetycznego czy powstającego efektu stroboskopowego podczas pracy elektrowni wiatrowych nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi. Praca elektrowni wiatrowych posadowionych w odległości kilkuset metrów od domostw i zabudowań gospodarskich nie jest w ogóle słyszalna, z uwagi na to, że dźwięk emitowany przez obracające się śmigła wirnika jest pochłaniany przez otoczenie (szum wiatru w drzewach i roślinach, tzw. hałas otoczenia ). Mity, przekonania stereotypy na temat farm wiatrowych w opinii dorosłych mieszkańców miejscowości położonych w pobliżu farm wiatrowych w Polsce (Mroczek 2011) artykuł podejmuje analizę głównych przekonań mieszkańców miejscowości, w otoczeniu których planowana jest lokalizacja farm wiatrowych. Zgodnie z wnioskami do artykułu, przekonanie o niekorzystnym wpływie turbin wiatrowych wynika m.in. z braku dostępu do informacji ze strony profesjonalistów (opartej na opiniach naukowych w odniesieniu do najnowszych osiągnięć technicznych). Ocena wpływu farm wiatrowych na zdrowie człowieka w opinii mieszkańców Wolina oraz okolicznych miejscowości (Tarasiuk, Mroczek 2011a) artykuł przedstawia ocenę stanu zdrowia oraz zmian w stanie zdrowia mieszkańców Wolina i okolic, których gospodarstwa domowe znajdują się w bliskim sąsiedztwie farm wiatrowych. Zgodnie z wnioskami do artykułu (Tarasiuk, Mroczek 2011a): Mieszkańcy poddani badaniu za pomocą skali SF-36 [pozwalającej na ocenę 8 wskaźników jakości życia] oceniają swoje zdrowie pozytywnie zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej. Obecność turbin wiatrowych nie wpływa na ocenę codziennego funkcjonowania. ( ) Opinie mieszkańców na temat inwestycji były pozytywne, twierdzili, że turbiny nie wpływają negatywnie na zdrowie ludzi. Krytyczna analiza wyników badań przedstawionych przez Ninę Pierpont w książce zatytułowanej Wind Turbine Syndrome A Report on a Natural Experiment (Tarasiuk, Mroczek 2011b) w artykule zawarto porównanie wyników badań zawartych w książce Niny Pierpont (książka stanowi jeden z głównych argumentów przeciwników lokalizacji turbin wiatrowych), z innymi badaniami ekspertów w poszczególnych zagadnieniach oddziaływania turbin wiatrowych. Zgodnie z wnioskami do artykułu (Tarasiuk, Mroczek 2011b): Wyniki badań pochodzące z metodologicznie prawidłowo prowadzonych badań w wymiarze wieloaspektowym, przez specjalistów z różnych dziedzin, nie tylko medycznych, ale także technicznych, pozwalają na odrzucenie wątpliwych metodologicznie wyników badań Niny Pierpont, jednocześnie mogą posłużyć jako dowody, naukowo udokumentowane do prowadzenia konsultacji społecznych. Realizacja zespołów elektrowni wiatrowych spowoduje ograniczenia w lokalizacji przyszłej zabudowy (w tym zagrodowej) - w zasięgu emitowanego hałasu od planowanych elektrowni wiatrowych na poziomach wskazanych w przepisach szczególnych.

145 145 Jak już wspomniano w projekcie Studium wyznaczono strefy ochronne farm wiatrowych stanowiące obszary rolnicze i leśne gminy oraz tereny zabudowane i przeznaczone pod zabudowę o funkcji niemieszkalnej. Na tych terenach możliwe będzie ustanowienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ograniczeń w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, w tym np. zakazu lokalizacji nowej zabudowy o funkcji mieszkaniowej. Obiekty produkcyjno-usługowe i biogazownie Wpływ na warunki życia ludzi mogą potencjalnie wywierać obiekty produkcyjnousługowe i biogazownie, przede wszystkim przez oddziaływanie na warunki aerosanitarne, akustyczne i przez zmiany krajobrazowe. Zagadnienia te omówiono odpowiednio w rozdz. 7.4., 7.5. i Prace poszukiwawcze gazu łupkowego Najbardziej odczuwalne oddziaływania prac poszukiwawczych gazu łupkowego na warunki życia ludzi związane będą przede wszystkim z emisją hałasu i zanieczyszczeń komunikacyjnych w czasie prowadzenie wierceń i szczelinowania (zob. rozdz i 7.5.). Oddziaływania te są jednak ograniczone do krótkiego okresu czasu. Proces wiercenia generuje hałas w okresie 2-4 tygodni. Wzmożony hałas ma miejsce w czasie szczelinowania (praca pomp), trwającego zwykle kilka do kilkudziesięciu godzin. Jak wskazano w rozdz prawdopodobieństwo wystąpienia oddziaływania na zasoby wód pitnych jest małe Klasyfikacja oddziaływań projektu Studium... na środowisko Klasyfikację oddziaływań ustaleń projektu Studium... na poszczególne elementy środowiska w ich wzajemnym powiązaniu, w tym oddziaływania skumulowanego na zdrowie ludzi i na biosferę, zgodną z art. 51 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz ze zm.) przedstawiono w tabelach 8-10.

146 Tabela Klasyfikacja oddziaływań na środowisko ustaleń projektu Studium... w zakresie zainwestowania osadniczego, przedsięwzięć produkcyjnousługowych, układu drogowego i infrastruktury technicznej Oddziaływania na środowisko Rodzaje oddziaływania Czas oddziaływania Mechanizm oddziaływania Ocena oddziaływania Przekształcenia wierzchniej warstwy litosfery (prace ziemne) bezpośred-nie pośrednie wtórne A. ETAP BUDOWY chwilowe okresowe stałe pozytywne negatywne neutralne X X X X Likwidacja pokrywy glebowej X X X X Likwidacja roślinności głównie agrocenoz i ruderalnej X X X X X Synantropizacja fauny X X X X X Przekształcenie obiegu wody X X X X Emisja zanieczyszczeń do atmosfery (samochody i sprzęt budowlany) Emisja hałasu (samochody i sprzęt budowlany) Powstanie odpadów (głównie ziemia z wykopów) Skumulowane oddziaływanie na zdrowie ludzi Emisja zanieczyszczeń do atmosfery (głównie źródła ciepła, emisja technologiczna i zanieczyszczenia komunikacyjne) Emisja hałasu, głównie, technologicznego i komunikacyjnego Zagrożenia dla wód powierzchniowych, podziemnych i gruntowych (gospodarka ściekowa i odprowadzanie wód opadowych) X X X X X X X X X X X X X X X X X B. ETAP EKSPLOATACJI X X X X X X X X X X X X X X X X X Antropizacja krajobrazu X X X X X Powstawanie odpadów (komunalnych i technologicznych) Skumulowane oddziaływanie na biosferę (roślinność, fauna, bioróżnorodność) Zagrożenia dla form ochrony przyrody, w tym obszarów Natura 2000 Oddziaływanie na dziedzictwo kulturowe, zwłaszcza na zabytki Skumulowane oddziaływanie na zdrowie ludzi Źródło: opracowanie własne. X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Tabela 9 Klasyfikacja oddziaływań na środowisko ustaleń projektu Studium... w zakresie realizacji zespołu elektrowni wiatrowych, w tym oddziaływania potencjalnie znaczące Oddziaływania na środowisko Przekształcenia wierzchniej warstwy litosfery (wykopy) Rodzaje oddziaływania Czas oddziaływania Mechanizm oddziaływania Ocena oddziaływania bezpośred-nie pośrednie wtórne A. ETAP BUDOWY krótkoterminowe średnioterminowe długoterminowe krótkoterminowe średnioterminowe długoterminowe (ok. 25 lat) chwilowe okresowe stałe pozytywne negatywne neutralne X X X X Likwidacja pokrywy glebowej X X X X Likwidacja roślinności X X X X Wpływ na faunę X X X X X Emisja zanieczyszczeń do atmosfery (samochody i sprzęt budowlany) X X X X

147 Emisja hałasu (samochody i sprzęt budowlany) Powstanie odpadów (głównie ziemia z wykopów) Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery z konwencjonalnych źródeł energii 147 X X X X X X X X B. ETAP EKSPLOATACJI X X X X Emisja hałasu przez elektrownie 24 X X X X X Emisja infradźwięków przez elektrownie X X X X Emisja promieniowania elektromagnetycznego przez infrastrukturę towarzyszącą X X X X Wpływ na awifaunę X X X X X Wpływ na chiropterofaunę X X X X X Antropizacja krajobrazu X X X X X Wpływ na zdrowie ludzi oddziaływanie skumulowane Wpływ na formy ochrony przyrody (poza oddziaływaniem na krajobraz) Emisja zanieczyszczeń do atmosfery (samochody i sprzęt rozbiórkowy) Emisja hałasu (samochody i sprzęt rozbiórkowy) Powstanie odpadów materiałów budowlanych X X X X X X X X X C. ETAP LIKWIDACJI X X X X X X X X X X X X Źródło: opracowanie własne. Tabela 10 Klasyfikacja oddziaływań na środowisko ustaleń projektu Studium... w zakresie poszukiwania złóż kopalin (gaz łupkowy) Oddziaływania na środowisko Rodzaje oddziaływania Czas oddziaływania Mechanizm oddziaływania Ocena oddziaływania Przekształcenia wierzchniej warstwy litosfery w rejonie placu związanego z obsługą wiertni bezpośred-nie pośrednie wtórne krótkoterminowe średnioterminowe długoterminowe chwilowe okresowe stałe pozytywne negatywne neutralne X X X X Likwidacja pokrywy glebowej X X X X Likwidacja roślinności głównie agrocenoz i ruderalnej X X X X Synantropizacja fauny X X X X X Pobór wód używanych w procesie szczelinowania hydraulicznego Powstawanie ścieków w procesie szczelinowania i ich utylizacja Emisja zanieczyszczeń do atmosfery (transport, urządzenia wiertnicze i inne wykorzystywane przy szczelinowaniu) Emisja hałasu (transport, urządzenia wiertnicze i inne wykorzystywane przy szczelinowaniu) Powstanie odpadów wydobywczych Skumulowane oddziaływanie na zdrowie ludzi Źródło: opracowanie własne. X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 24 w zakresie dopuszczalnych norm (Rozp. Min. Środowiska z dn. 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826 ze zm.)

148 Oddziaływanie skumulowane Efekt kumulowania się oddziaływań środowiskowych Oddziaływania skumulowane wdrożonych kierunków rozwoju gminy Mikołajki Pomorskie obejmować będą przede wszystkim: zmiany w użytkowaniu gruntów (zmniejszenie udziału gruntów użytkowanych rolniczo) spowodowane rozwojem osadnictwa wiejskiego i zainwestowania rekreacyjnego - ww. oddziaływania będą mało intensywne ze względu na małą powierzchnię terenu planowaną pod nowe zainwestowanie, nowe tereny inwestycyjne stanowią kontynuację istniejących układów przestrzennych, co jest korzystne z uwagi na zachowanie ładu przestrzennego i ochronę krajobrazu oraz łatwiejsze uzbrojenia terenu, co również ograniczy przekształcenia środowiska na etapie inwestycyjnym; wzrost obciążenia rekreacyjnego głównie w otoczeniu Jez. Balewskiego - możliwe przekształcenia siedlisk, niekorzystne oddziaływania na biosferę - objęcie tego terenu planem miejscowym umożliwi wprowadzenie regulacji i odpowiedniego zagospodarowania, co w efekcie może przeciwdziałać potencjalnym niekorzystnym przekształceniom środowiska; poprawę czystości wód powierzchniowych i podziemnych w wyniku rozwoju kanalizacji sanitarnej w gminie Mikołajki; poprawę stanu aerosanitarnego powietrza atmosferycznego w wyniku zwiększenia udziału odnawialnych źródeł w produkcji energii do celów grzewczych i ograniczenia emisji do atmosfery ze źródeł ciepła - budowa biogazowni; oddziaływania na krajobraz, w tym: przekształcenia krajobrazu z rolnego w osiedlowy i lokalnie przemysłowy; wdrożenie zasad: ochrony krajobrazu przyrodniczego (formy ochrony przyrody ustanowione i planowane (zob. rozdz. 7.8.), kształtowania systemu osnowy ekologicznej (zob. rozdz. 7.7.), kształtowania środowiska terenów rolnych i ochrony krajobrazu kulturowego (zob. rozdz i 7.11.) spowoduje skumulowane, pozytywne oddziaływanie na krajobraz gminy Mikołajki Pomorskie. Ponadto, skumulowane oddziaływanie na środowisko może spowodować realizacja zapisów projektu Studium..., dotyczących przedsięwzięć o charakterze przemysłowym i infrastrukturowym oraz o znaczeniu ponadlokalnym, które należą lub mogą należeć (w zależności od ich zakresu i parametrów) do kategorii mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko i mogą wymagać przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (zob. rozdz ). Ocena efektu skumulowanego oddziaływania na środowisko planowanych zgodnie z projektem Studium zespołów elektrowni wiatrowych w gminie Mikołajki Pomorskie Dopuszczone, zgodnie z projektem Studium, lokalizacje elektrowni wiatrowych w gminie Mikołajki Pomorskie przyczynią się do wzrostu udziału logicznych źródeł energii w bilansie produkcji energii elektrycznej. Proekologiczność elektrowni wiatrowych

149 149 polega na wykorzystaniu przez nie odnawialnego źródła energii oraz na braku emisji energetycznych pyłów i gazów do środowiska. Zespół elektrowni powoduje jednak oddziaływanie na środowisko, zwłaszcza w zakresie jego stanu fizycznego (zagadnienia sozologiczne), funkcjonowania przyrody (zagadnienia ekologiczne) i fizjonomii krajobrazu (zagadnienia estetyczne). Zagadnienia sozologiczne w przypadku elektrowni wiatrowych dotyczą przede wszystkim emisji hałasu (oddziaływanie energetyczne). Ocena oddziaływania dopuszczonych w projekcie Studium zespołów elektrowni wiatrowych w tym zakresie możliwa będzie po wykonaniu studiów akustycznych na etapie oceny oddziaływania na środowisko miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (prognozy) lub oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć (raporty). Elektrownie nie spowodują na etapie eksploatacji oddziaływania materialnego na środowisko (emisja odpadów stałych, ciekłych i gazowych) i pozwolą na uniknięcie dodatkowej emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery z energetyki konwencjonalnej. Tym samym wpływają doraźnie lub docelowo na ograniczenie emisji do atmosfery produktów spalania, czyli przede wszystkim CO 2, SO 2, NO x i pyłów, a zatem korzystnie oddziaływać będą na stan zanieczyszczenia atmosfery i ograniczenie skutków efektu cieplarnianego. Przyczynek do tego stanowić mogą dopuszczone w projekcie Studium zespoły elektrowni wiatrowych. Skumulowany efekt oddziaływania farmy elektrowni wiatrowych na środowisko w zakresie sozologicznym można uznać za pozytywny. Budowa i eksploatacja elektrowni wiatrowych spowoduje skumulowane oddziaływanie na ekosystemy, w tym: 1) likwidację siedlisk przyrodniczych na etapie budowy (place montażowe, fundament elektrowni, drogi dojazdowe i montażowe, stacje GPZ/GPO) dotyczyć to będzie głównie agroekosystemów o małej wartości ekologicznej; 2) likwidację roślinności na etapie budowy dotyczyć to będzie głównie agrocenoz i roślinności ruderalnej o małej wartości ekologicznej; 3) przekształcenia siedlisk na etapie eksploatacji (oddziaływanie hałasu) małe znaczenie ze względu na ograniczony zakres przestrzenny oddziaływania, charakter siedlisk (przeważnie użytki rolne) i zdolności adaptacyjne przyrody ożywionej; 4) potencjalne oddziaływanie na zwierzęta fruwające, przede wszystkim na ptaki i nietoperze zakres oddziaływania planowanych elektrowni wiatrowych na zwierzęta fruwające i ewentualne działania minimalizujące zostaną określone w raportach z przeprowadzonych monitoringów ornitologicznych i chiropterologicznych (dostępne wyniki sprawozdań z monitoringów przytoczono w Prognozie w rozdz i ). Skumulowane oddziaływanie dopuszczonych elektrowni wiatrowych na ekosystemy na obecnym etapie rozpoznania oceniono jako potencjalnie małe. Eksploatacja elektrowni wiatrowych spowoduje skumulowane oddziaływanie na zdrowie ludzi (rozdz ). Będzie to oddziaływanie o charakterze długoterminowym i stałym, odczuwalne przede wszystkim w zakresie emisji hałasu (przy zachowaniu norm dla terenów chronionych) i percepcji zmienionego krajobrazu.

150 150 W generalnej ocenie skumulowane oddziaływanie dopuszczonych elektrowni wiatrowych po stronie oddziaływań pozytywnych spowoduje ograniczanie emisji zanieczyszczeń do atmosfery, a po stronie oddziaływań negatywnych wpłynie przede wszystkim na zmiany krajobrazu i na warunki życia ludzi. Należy podkreślić, że oddziaływanie na krajobraz będzie okresowe (ok lat) po likwidacji elektrowni nastąpi powrót krajobrazu do stanu zbliżonego do obecnego i ustanie emisja hałasu. Ocena efektu skumulowanego oddziaływania na środowisko elektrowni wiatrowych w otoczeniu Znaczące, negatywne oddziaływania elektrowni wiatrowych na środowisko na poziomach subregionalnym i regionalnym mogą wystąpić tylko na etapie eksploatacji. Są to (Przewoźniak 2012): 1) potencjalne oddziaływanie na ptaki, 2) potencjalne oddziaływanie na nietoperze, 3) zmiany fizjonomii krajobrazu, 4) zmiany walorów rekreacyjno-turystycznych otoczenia terenu lokalizacji (o ile występują), 5) oddziaływanie na warunki życia ludzi przez zmiany fizjonomii krajobrazu; 6) ograniczenie terytorialnych możliwości rozwoju innych funkcji społecznogospodarczych, w tym zainwestowania osadniczego. Największe znaczenie mają zmiany fizjonomii krajobrazu. Ww. oddziaływania należą do w największym stopniu ulegających kumulacji. W przypadku ptaków i nietoperzy jest to kumulacja pełna, czyli powstająca w wyniku oddziaływania kilku czynników (śmiertelność, przeloty, żerowiska) i oddziaływania rożnych zespołów elektrowni wiatrowych oraz w wyniku kumulacji skutków oddziaływań w czasie. Kumulacja zmian fizjonomii krajobrazu i w efekcie zmian warunków życia ludzi, powstaje tylko w wyniku oddziaływania rożnych zespołów elektrowni wiatrowych i ma głównie wymiar terytorialny. Znaczące, negatywne oddziaływania elektrowni wiatrowych na środowisko na poziomie lokalnym mogą wystąpić również tylko na etapie eksploatacji Są to te same oddziaływania, co na poziomie regionalnym oraz: 1) emisja hałasu, 2) oddziaływanie na warunki życia ludzi. Kumulacja hałasu emitowanego z rożnych zespołów elektrowni wiatrowych może wystąpić przy odległości zespołów mniejszej niż ok. 1-2 km, co zdarza się rzadko, w jednostkowych przypadkach i ma lokalny zasięg. Istniejące elektrownie wiatrowe i ich zespoły W gminie Mikołajki Pomorskie w sąsiedztwie istniejącego GPZ we wsi Mikołajki Pomorskie (dz. geod. 467/1) znajduje się 1 elektrownia wiatrowa typu NTK 300 (moc maksymalna 300 kw). Planowane jest podwyższenie wieży elektrowni wiatrowej do 100 m.

151 151 W gminie Sztum, w odległości ponad 7 km od granic gminy Mikołajki Pomorskie funkcjonuje farma wiatrowa >Koniecwałd< - 12 elektrowni wiatrowych 1.5 MW, łącznie 18 MW (rys. 8 i fot. 1). Planowane elektrownie wiatrowe i ich zespoły w otoczeniu gminy Mikołajki Pomorskie W sąsiednich gminach trwają procesy inwestycyjne i procedury planistyczne (na różnych etapach zaawansowania), zmierzające do umożliwienia lokalizacji innych zespołów elektrowni wiatrowych (rys. 8): w gminie Dzierzgoń, zgodnie z uchwalonym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Dzierzgoń (Uchwała Nr XXXVII/368/10 Rady Miejskiej w Dzierzgoniu z dnia 29 kwietnia 2010 r.), zostały wyznaczone tereny dopuszczalnej lokalizacji elektrowni wiatrowych, opracowano miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego m. in. w rejonie Jasna-Bągart-Bruk, Jasna-Żuławka Sztumska, Nowiec i Poliksy, obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przyjęty Uchwałą Nr XII/123/2012 Rady Miejskiej W Dzierzgoniu z dnia 23 lutego 2012 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla wskazanych obszarów, położonych w obrębach geodezyjnych Chojty, Budzisz i Bruk, gmina Dzierzgoń; w gminie Stary Targ - w uchwalonym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy Stary Targ (Uchwała Rady Gminy Stary Targ Nr XXIII/197/2012 z dnia 28 grudnia 2012 r. dopuszczono lokalizacje elektrowni wiatrowych w centralnej części gminy w rejonie Waplewo Wielkie, Dziewięć Włók, Trankwice, Rozalia, w odległości ok. 4 km od granic gminy Mikołajki Pomorskie - opracowany projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; w gminie Sztum - uchwałą Rady Miejskiej w Sztumie z dnia r. Nr III/14/10 przystąpiono do sporządzenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Sztum (trakcie opracowania), dnia r. Rada Miejska w Sztumie podjęła uchwałę Nr XLIX/389/10 w sprawie przystąpienia do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenu działki nr 178/15 z obszarem terenów przyległych dla lokalizacji Farmy Wiatrowej w Szpitalne Wsi, obręb Barlewice w odległości ok. 1,2 km od granicy gm. Mikołajki Pomorskie, poza ww. terenem nie przewiduje się w gminie nowych lokalizacji elektrowni wiatrowych; w gminie Ryjewo - w uchwalonym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ryjewo (Nr XLII/295/10 Rady Gminy Ryjewo z dnia 27 Kwietnia 2010 r.), zostały wyznaczone tereny dopuszczonej lokalizacji elektrowni wiatrowych w okolicach wsi Pułkowice, Klecewko, Watkowice i Watkowice Małe, w tym w sąsiedztwie granicy gminy Mikołajki Pomorskie; w gminie Prabuty w uchwalonej zmianie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Prabuty (Uchwała Nr VI/28/2011 Rady Miejskiej w Prabutach z dnia 28 kwietnia 2011 r. dopuszczona została lokalizacja zespołu elektrowni wiatrowych Grodziec w południowej części gminy w odległości

152 152 ponad 16 km, obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przyjęty Uchwałą Nr XIII/75/2011 Rady Miejskiej w Prabutach z dnia 28 grudnia 2011r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Grodziec Park Elektrowni Wiatrowych w gm. Prabuty obręb Grodziec (do 17 elektrowni wiatrowych); w gminie Stary Dzierzgoń - 27 listopada 2009 r. Rady Gminy Stary Dzierzgoń podjęła Uchwałę Nr VIII/42/09 w sprawie przystąpienia do sporządzenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Stary Dzierzgoń (w trakcie opracowania), wszczęto procedurę opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie miejscowości Monasterzysko Wielkie i Wartule dla potrzeb lokalizacji farmy wiatrowej w gminie Stary Dzierzgoń (Uchwała Nr II/22/12 Rady Gminy Stary Dzierzgoń z dnia 28 czerwca 2012 r.). Skumulowane oddziaływanie na środowisko elektrowni wiatrowych na ww. terenach, w przypadku ich realizacji, przedstawiać się będzie następująco: 1. Skumulowane oddziaływanie na krajobraz może dotyczyć elektrowni wchodzących w skład najbliższych zespołów w szczególności w na styku gmin Mikołajki Pomorskie i Stary Dzierzgoń wystąpi widoczność z jednostek osadniczych położonych w ich otoczeniu; z ciągów komunikacyjnych, w tym z drogi powiatowej Nowy Targ - Krasna Łąka - Cieszymowo Wielkie oraz z dróg lokalnych. 2. Zespoły elektrowni w małym stopniu będą postrzegane jednocześnie, przede wszystkim ze względu na odległości między nimi i przesłaniające widoki wzniesienia terenu oraz lasy. 3. Oddziaływanie na faunę, zwłaszcza awifaunę dotyczyć może zmniejszenia atrakcyjności terenów lokalizacji zespołów elektrownia wiatrowych, jako żerowisk, miejsc odpoczynku oraz ewentualnego oddziaływania, jako przeszkód (efekt bariery). Wg wyników rocznego monitoringu ornitologicznego (Goc, Kosmalski 2012) ( )Charakterystyka i lokalizacja parków wiatrowych w regionie pozwala przypuszczać, że efekt bariery będzie pomijalny i wzrost nakładów energetycznych powstały na skutek omijania planowanych inwestycji w okolicy nie wpłynie znacząco na populacje zinwentaryzowanych gatunków na powierzchni planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie. 4. Ze względu na położenie terenu lokalizacji przedsięwzięcia poza szlakami wędrówkowymi ptaków oraz występowanie alternatywnych żerowisk w otoczeniu (rozległe obszary pól uprawnych), zagrożenie to jest niewielkie; nie wystąpi również zwielokrotnienie efektu bariery (zob. rozdz i 7.7.). 5. Realizacja planowanego zespołu elektrowni wiatrowych, w skumulowanym oddziaływaniu z innymi planowanymi zespołami elektrowni wiatrowych, nie spowoduje oddziaływania na formy ochrony przyrody, w tym na obszary Natura W szczególności nie spowoduje ich dezintegracji (wszystkie planowane zespoły elektrowni mają być zlokalizowane poza granicami obszarów Natura 2000) oraz pogorszenia powiązań przyrodniczych.

153 Rys. 8 Położenie zespołu elektrowni wiatrowych dopuszczonych w projekcie Studium na tle innych planowanych lokalizacji elektrowni w otoczeniu