Analiza ekonomiczna funkcjonowania ochrony przeciwpożarowej lasu z podziałem na zadania obligatoryjne i dodatkowe. (zalecenia dla praktyki leśnej)

Transkrypt

1 Analiza ekonomiczna funkcjonowania ochrony przeciwpożarowej lasu z podziałem na zadania obligatoryjne i dodatkowe (zalecenia dla praktyki leśnej) Zalecenia opracował zespół w składzie: dr inż. Józef Piwnicki dr inż. Ryszard Szczygieł dr inż. Barbara Ubysz na podstawie dokumentacji pt.: Analiza ekonomiczna funkcjonowania ochrony przeciwpożarowej lasu (z podziałem na zadania obligatoryjne i dodatkowe), opracowanej na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych (BLP-269) Warszawa, 2005 r.

2 WSTĘP Występowanie pożarów lasu odznacza się ogólną tendencją wzrostową, zarówno w Polsce, jak i na świecie, z pewnymi odstępstwami, zależnymi od anomalii pogodowych. Pożary są jednym z głównych czynników wpływających destrukcyjnie na środowisko naturalne, powodując w nim długotrwałe zmiany i zakłócenie procesów życiowych, doprowadzając do wymiernych bądź wręcz trudnych do wyliczenia strat finansowych. Bez względu na wielkość pożaru należy uznać, że każdy pożar wyrządza szkody i nie ma pożarów bez strat, jak to niestety często wynika z różnego rodzaju danych sprawozdawczych. Rzeczywista wielkość strat jest bardzo istotnym elementem w analizie kosztów ponoszonych na ochronę lasów przed pożarami, gdyż stanowi poziom odniesienia do faktycznych nakładów finansowych administracji leśnej. Wskutek pożarów leśnych ponoszone są straty bezpośrednie, związane ze zniszczonym bądź uszkodzonym surowcem drzewnym (w zasadzie tylko takie straty liczone są w Lasach Państwowych) oraz poniesionymi kosztami na hodowlę i ochronę lasu. Straty pośrednie, jakie wyrządzają pożary niszcząc środowisko, przekraczają nieraz wielokrotnie szkody bezpośrednie. Są one jednak trudne do wyliczenia i brak jest dokładnych metod ich ustalania zarówno u nas, jak i w innych państwach. Stosowane są za to metody szacunkowe, które określają, że są one około 5-6 razy większe od strat bezpośrednich. W latach w Lasach Państwowych koszty ochrony przeciwpożarowej wyniosły 293,8 mln złotych. Kluczową kwestią związaną z nakładami, które bezpośrednio nie generują zysku, jest ich wielkość odnoszona do skali zjawiska wynikającego ze skutków pożarów lasu i ryzyka strat, które mogą one powodować, co ma przecież wpływ na wynik finansowy. Przeprowadzona analiza ekonomiczna kosztów ochrony przeciwpożarowej miała dać odpowiedź czy możliwe jest obniżenie nakładów ponoszonych na ochronę lasów przed pożarami i jaki zakres przedsięwzięć ochronnych należy do zadań i obowiązków administracji Lasów Państwowych, co łączy się z koniecznością ich finansowania. CEL I ZAKRES PRACY Celem pracy było dokonanie analizy kosztów ochrony przeciwpożarowej w Lasach Państwowych, z uwzględnieniem zadań obligatoryjnych i dodatkowych oraz kategorii zagrożenia pożarowego lasu, ze wskazaniem zmian w zasadach ich finansowania. Analizowano również stan prawny i przepisy wewnętrzne Lasów Państwowych dotyczących obowiązków, do których zobligowana jest administracja leśna wraz z określeniem zadań, które są wykonywane, a nie należą do obowiązków jednostek LP. Zadania te oceniono pod kątem ich znaczenia oraz udziału w całości wydatków na funkcjonowanie systemu ochrony przeciwpożarowej. Za zadania obligatoryjne uznano te, które wynikają z ustaw i rozporządzeń, za dodatkowe zaś te, które są wykonywane przez administrację leśną bez podstaw prawnych. Analizowanymi przepisami były: Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.), Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz.1229, z późn. zm.), Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz.1230, z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2003 r. Nr 121, poz. 1138), 2

3 Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. z 1999 r. Nr 73, poz. 824), Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 5 maja 1999 r. w sprawie określenia odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew lub krzewów, elementów ochrony akustycznej, wykonywanie robót ziemnych, budynków lub budowli w sąsiedztwie linii kolejowych oraz sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych i pasów przeciwpożarowych (Dz. U. Nr 47, poz. 476), Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania planów urządzenia lasu, uproszczonego planu urządzenia lasu oraz inwentaryzacji stanu lasu (Dz. U. z 1999 r. Nr 3, poz. 16), Instrukcja ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych. Analizę przeprowadzono na podstawie raportów o stanie ochrony przeciwpożarowej w Lasach Państwowych w latach , opracowywanych przez Wydział Ochrony Lasu Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych na podstawie rocznych sprawozdań regionalnych dyrekcji LP. Okres ten wybrano ze względu na jednorodny i kompletny wykaz danych zawartych w sprawozdaniach oraz wychodząc z założenia, że opracowanie analityczne powinno odzwierciedlać aktualny stan nakładów finansowych na ochronę przeciwpożarową lasu. Jednocześnie jednak powinno umożliwiać szersze spojrzenie, odnośnie trendów ich kształtowania się, tym bardziej, że szczegółowe badania wykonywane dla nadleśnictw dotyczyły tylko 2003 i 2004 roku. Dlatego zdecydowano się na wybór okresu ostatnich pięciu lat. Analizę wykonano zarówno dla poszczególnych regionalnych dyrekcji, jak i w zależności od ich kategorii zagrożenia pożarowego, zgodnie z aktualnie obowiązującym podziałem. Analizę kosztów ochrony przeciwpożarowej dla nadleśnictw przeprowadzono na podstawie ankiet wypełnionych przez nadleśnictwa, obejmujących wszystkie pozycje kosztów bezpośrednich ochrony przeciwpożarowej lasu w latach oraz na podstawie analiz przychodów i kosztów nadleśnictw (dane z Rachunku Zysków i Strat oraz Arkusza Rozliczeniowego Kosztów). Wydatki na ochronę przeciwpożarową porównywano do kosztów dziewięciu głównych działów działalności podstawowej z lat , tj.: nasiennictwa i selekcji, hodowli lasu, ochrony lasu przed czynnikami biotycznymi, ochrony przeciwpożarowej lasu, utrzymania obiektów leśnych, pozyskania drewna, zadań budżetowych, podatku leśnego, urządzania lasu. Ponadto dla roku 2004 koszty ochrony przeciwpożarowej porównywano z kosztami sprzedanych produktów, towarów i materiałów. WYNIKI ANALIZ Zasadniczymi przepisami prawnymi, ustalającymi zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej dla właścicieli lasów bądź ich zarządców lub użytkowników, są ustawa o ochronie przeciwpożarowej i ustawa o lasach. Szczegóły dotyczące tych zadań, a przede wszystkim sposoby ich realizacji, zawarte są w rozporządzeniach: Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów oraz Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów. Wyżej 3

4 wymienione ustawy nakładają na zarządcę lasów państwowych, stanowiących własność Skarbu Państwa, obowiązek zapewnienia ochrony przeciwpożarowej, w tym między innymi przygotowania obszarów leśnych do prowadzenia akcji ratowniczych oraz ustalenia sposobów postępowania na wypadek powstania pożaru (ustawa o ochronie przeciwpożarowej art. 4, ust. 1, pkt. 4 i 5), a także do wykonywania zabiegów profilaktycznych i ochronnych zapobiegających powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów (ustawa o lasach art. 9, ust. 1, pkt 1 i art. 13, ust. 1, pkt 3). Na tej podstawie należy uznać, że zakres zadań obligatoryjnych administracji Lasów Państwowych ograniczony jest do tak zwanej ochrony pasywnej, obejmującej profilaktykę przeciwpożarową i stworzenie infrastruktury technicznoorganizacyjnej w lasach na wypadek powstania pożaru. Natomiast ochronę aktywną, czyli prowadzenie działań ratowniczo-gaśniczych, przypisano jednostkom ochrony przeciwpożarowej, zgodnie z ustawą o Państwowej Straży Pożarnej, do których nie są zaliczane leśne pogotowia przeciwpożarowe. Zatem wszystkie działania Lasów Państwowych związane z gaszeniem pożarów należy zaliczyć do zadań dodatkowych. Poniżej podano wykaz zadań obligatoryjnych i dodatkowych administracji Lasów Państwowych wraz z podaniem podstaw. Wykaz zadań obligatoryjnych jednostek administracji Lasów Państwowych z zakresu ochrony przeciwpożarowej lasu 1. Kategoryzacja zagrożenia pożarowego obszarów leśnych (Rozporządzenie Ministra OŚZNiL w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów - 1, 2.1, 2.2). 2. Prognozowanie zagrożenia pożarowego obszarów leśnych (Rozporządzenie Ministra OŚZNiL w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów ). 3. Prowadzenie szkoleń z zakresu ochrony przeciwpożarowej (Ustawa o ochronie przeciwpożarowej art. 4 ust. 1 pkt 4a). 4. Prowadzenie działalności informacyjno-ostrzegawczej dotyczącej zabezpieczenia przeciwpożarowego lasu (Rozporządzenie Ministra SWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - 35 ust. 4). 5. Obserwacja i patrolowanie terenów leśnych w celu wykrycia pożaru oraz alarmowanie o ich powstaniu (Rozporządzenie Ministra SWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - 35 ust. 2 pkt 1. Rozporządzenie Ministra OŚZNiL w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów - 4 i 5). 6. Urządzanie i utrzymywanie pasów przeciwpożarowych (Rozporządzenie Ministra SWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów Rozporządzenie Ministra OŚZNiL w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów Rozporządzenie Ministra TiGM w sprawie [...] sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych i pasów przeciwpożarowych - 12). 7. Uprzątanie gałęzi, chrustu, nieokrzesanych ściętych drzew i odpadów poeksploatacyjnych w odległości mniejszej niż 30 m od skraju toru kolejowego lub drogi publicznej (Rozporządzenie Ministra SWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - 35 ust. 1). 8. Zapewnienie i utrzymywanie punktów czerpania wody do celów przeciwpożarowych i ich oznakowanie (Rozporządzenie Ministra SWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - 35 ust. 2 pkt. 2, 4, 35 ust. 3). 4

5 9. Utrzymywanie dojazdów pożarowych (Rozporządzenie Ministra SWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - 35 ust. 2 pkt 3. Rozporządzenie Ministra OŚZNiL w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów - 8 i 9). 10. Urządzenie i utrzymywanie baz sprzętu do gaszenia pożarów lasów (Rozporządzenie Ministra SWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - 35 ust. 2 pkt 5. Rozporządzenie Ministra OŚZNiL w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów - 11). 11. Ustalenie sposobów postępowania na wypadek powstania pożaru (Ustawa o ochronie przeciwpożarowej art. 4 ust. 1 pkt 5). 12. Uzgodnienia projektów planów urządzenia lasu, projektów uproszczonego planu urządzenia lasu w części dotyczącej ochrony przeciwpożarowej dla lasów I i II kategorii zagrożenia pożarowego z komendantem wojewódzkim PSP (Rozporządzenie Ministra SWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - 35 ust. 2 pkt 6). 13. Wprowadzanie zakazu wstępu do lasu (Ustawa o lasach art. 26 ust. 3 pkt 2. Rozporządzenie Ministra OŚZNiL w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów - 12). 14. Dozorowanie pożarzysk (Rozporządzenie Ministra OŚZNiL w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów - 13). 15. Podnoszenie naturalnej odporności drzewostanów zapobiegających powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów oraz utrzymywanie lasów i zapewnienie ciągłości ich użytkowania poprzez ich ochronę przeciwpożarową (Ustawa o lasach: art. 9 ust. 1 pkt 1, art. 13 ust. 1 pkt 3). 16. Postępowanie w celu uzyskania odszkodowania (Ustawa o lasach - art. 11). Wykaz zadań dodatkowych jednostek administracji Lasów Państwowych z zakresu ochrony przeciwpożarowej lasu (Instrukcja ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych) 1. Organizowanie lotniczej ochrony przeciwpożarowej oraz utrzymywanie leśnych baz lotniczych i lądowisk operacyjnych (pkt 4.9). 2. Tworzenie i utrzymywanie leśnych pogotowi przeciwpożarowych wraz ze sprzętem (pkt 4.7). 3. Udział w gaszeniu pożarów leśnych (pkt 8.1.0, pkt 9.1). 4. Ustalenie okoliczności powstania pożaru (pkt 10.3). 5. Szacowanie strat popożarowych (pkt 10.4). 6. Sprawozdawczość i ewidencja dotycząca pożarów (pkt i 10.8). Za czynności dodatkowe należałoby uznać również te, które wykonywane są przez administrację leśną, a zaliczone są do zadań obligatoryjnych, ale nie spełniają kryteriów w nich określonych. Do takich należy zaliczyć wykonywanie i utrzymywanie pasów przeciwpożarowych w drzewostanach starszych niż 30-letnich, położonych przy drogach publicznych i parkingach oraz w lasach zaliczonych do III kategorii zagrożenia pożarowego, co wynika z uzyskanych danych źródłowych odnośnie kosztów ochrony przeciwpożarowej w nadleśnictwach. Z materiałów tych wynika również, że 15 wież obserwacyjnych zlokalizowanych jest w nadleśnictwach III kategorii. W obu przytoczonych przykładach trudno jednoznacznie ustalić, czy działania te są uzasadnione, ponieważ nie umożliwiają tego dane źródłowe. Niemniej jednak z dodatkowych informacji uzyskiwanych z niektórych nadleśnictw wynika, że część tych działań jest nieuzasadniona, a więc ponoszone są zbędne koszty. 5

6 Zadania dodatkowe wykonywane są w Lasach Państwowych na podstawie Instrukcji ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych, która jest dokumentem wewnętrznym do użytku służbowego i może być nowelizowana przez zespół powołany przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Obecnie zarządzeniem nr 47 Dyrektora z dnia 22 lipca 2004 roku powołany został zespół do nowelizacji Instrukcji. Najwięcej dyskusji i emocji wywołuje udział administracji Lasów Państwowych w gaszeniu pożarów lasu, gdyż zgodnie z prawem jest to zadanie dodatkowe, a którego wykonywanie związane jest jednocześnie ze znaczącymi kosztami. Do bezpośredniego lub pośredniego udziału w akcjach gaśniczych administrację leśną zobowiązuje Instrukcja ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych, ale również niepisany obowiązek ratowania dobra, którym leśnicy zarządzają. Niesłychanie rzadkie są bowiem wypadki, gdy pali się las, a leśnicy nie angażują się w działania ratownicze i pozostawiają to tylko jednostkom straży pożarnej. Z kolei prawo zwalnia administrację leśną z obowiązku gaszenia ognia w lesie z wyjątkiem ostatniej fazy pożaru, czyli dozoru pożarzyska. Trudno jednoznacznie rozstrzygnąć tę kwestię, zarówno z prawnego, jak i moralnego punktu widzenia. Przychylając się do argumentów prawnych można by było zredukować koszty ochrony przeciwpożarowej lasu nawet o około dziesięć milionów złotych rocznie (uwzględniając przede wszystkim koszty powietrznych i naziemnych akcji gaśniczych), ale w takim wypadku należy się liczyć ze wzrostem strat popożarowych wskutek zwiększenia się powierzchni spalonej, szczególnie w nadleśnictwach I i II kategorii zagrożenia pożarowego lasu. Jednostki ochrony przeciwpożarowej wezwane do pożaru na pewno przyjadą i podejmą działania ratownicze, ale wydłuży się czas rozpoczęcia akcji gaśniczej, który obecnie w wielu zdarzeniach jest krótszy, gdy do działania wkraczają siły i środki Lasów Państwowych. Gdyby opowiedzieć się za obowiązkiem moralnym udziału w gaszeniu pożarów lasu, to należy liczyć się z ponoszeniem kosztów tych działań, które w dłuższej perspektywie czasu trudno będzie obniżyć. Wycofanie się z gaszenia pożarów lasu jest możliwe, ale będzie to mieć charakter decyzji politycznej o konsekwencjach trudnych w pełni do przewidzenia. Należy jednak przypuszczać, że oddźwięk społeczny w razie podjęcia takiej decyzji może wpłynąć negatywnie na wizerunek Lasów Państwowych. Analiza występowania pożarów lasu Analiza obejmowała lata , a jej wyniki przedstawiono w tabeli 1. W omawianym okresie powstało ogółem pożarów lasu na powierzchni 8 810,90 ha, a średnia powierzchnia spalona podczas jednego pożaru wyniosła 0,39 ha. Do najbardziej palnych dyrekcji należały RDLP w Zielonej Górze (3 494 pożary), Katowicach (3 068 pożarów) i Szczecinie (2 213 pożarów). Najmniej pożarów wystąpiło w RDLP w Krakowie (104 pożary), Krośnie (165 pożarów) i Gdańsku (456 pożarów). Najwięcej lasów spaliło się w RDLP w Katowicach (1 635,48 ha), Wrocławiu (1 196,90 ha), Radomiu (588,89 ha) i Zielonej Górze (580,10 ha), a najmniej w Krakowie (53,77 ha), Pile (161,17 ha) i Krośnie (182,99 ha). Najskuteczniej funkcjonował system ochrony przeciwpożarowej lasu, którego wskaźnikiem jest średnia powierzchnia spalona przypadająca na jeden pożar, w dyrekcjach w Zielonej Górze (0,17 ha), Toruniu (0,22 ha) i Szczecinie (0,24 ha), a najmniej efektywnie w Krośnie (1,11 ha), Szczecinku (0,84 ha) i Lublinie (0,79 ha). Przeliczając liczbę pożarów i powierzchnię spaloną na 10 tysięcy ha powierzchni zalesionej, wskaźniki te dla Lasów Państwowych średnio w roku wyniosły odpowiednio 6,49 pożaru i 2,54 ha. Najwyższy wskaźnik, tzw. gęstości pożarów, odnotowano w RDLP w Warszawie (19,09 pożaru na 10 tys. ha rocznie), Zielonej Górze (16,94), Radomiu (10,57) i Katowicach (10,49). Minimalne wartości wystąpiły w Krośnie (0,84), Krakowie (1,25) i 6

7 Szczecinku (2,34). Średnia roczna powierzchnia spalona najwyższa była w Warszawie (5,70 ha na 10 tys. ha), Katowicach (5,59 ha) i Wrocławiu (4,69 ha), a najniższa w Krakowie (0,64 ha), Krośnie (0,93 ha) i Pile (0,97 ha). Straty w surowcu drzewnym odnotowano tylko na powierzchni 4 756,92 ha, co oznacza, że na 46% pozostałej powierzchni spalonej nie było strat. Najskrupulatniej straty liczone są na terenie RDLP w Zielonej Górze, gdyż odnoszą się one do 94% powierzchni spalonej, podczas gdy na terenie RDLP w Warszawie tylko do 15%. Takie podejście w szacowaniu szkód popożarowych budzi zastrzeżenia. Nie do zaakceptowania jest uwzględnianie wyłącznie strat w surowcu drzewnym bez brania pod uwagę chociażby szacunkowych wyliczeń strat ekologicznych. Autorzy zdają sobie sprawę, że brak jest sprawdzonych, dokładnych i wdrożonych sposobów oceny tych szkód, ale z drugiej strony niepodawanie strat ekologicznych niedostatecznie obrazuje skutki wywoływane przez pożary, a przecież lasy pełnią nie tylko funkcję produkcyjną surowca drzewnego. Wiadomo jest, że straty wynikające z innych funkcji lasu są kilkakrotnie wyższe od strat w surowcu drzewnym. Ten fakt nie pozwala również na pełną i obiektywną analizę kosztów ochrony przeciwpożarowej bez uwzględnienia strat ekologicznych. Wielkość łącznych strat powinna być podstawowym punktem odniesienia w analizie kształtowania się nakładów na ochronę lasów przed pożarami, aby móc prawidłowo ocenić, czy koszty te są racjonalne i dostosowane do poziomu ryzyka wynikającego z zagrożenia pożarowego lasu i ewentualnych strat popożarowych. Najwięcej pożarów wystąpiło i najwięcej lasów uległo spaleniu w regionalnych dyrekcjach zaliczonych do I kategorii zagrożenia pożarowego, odpowiednio: pożarów i 5 465,17 ha powierzchni spalonej. W II kategorii pożarów odnotowano pożarów oraz 3 108,97 ha spalonego lasu, w III kategorii zaś powstało tylko 269 pożarów, które objęły 236,76 ha. Odwrotną tendencję obserwuje się, gdy brana jest pod uwagę średnia powierzchnia przypadająca na jeden pożar. Jest ona najwyższa w regionalnych dyrekcjach LP III kategorii zagrożenia pożarowego i wynosi 0,88 ha, następnie w II kategorii - 0,49 ha, a najmniejsza w I kategorii 0,34 ha. Analiza infrastruktury przeciwpożarowej lasu W analizie uwzględniono dane podawane w sprawozdaniach rocznych regionalnych dyrekcji LP dotyczące: liczby punktów obserwacyjnych, punktów czerpania wody (w tym hydrantów), samochodów gaśniczych oraz wykrywalności pożarów z leśnych dostrzegalni pożarowych. Dane analityczne zawiera tabela 2. Według nich, na koniec 2004 roku, w Lasach Państwowych było: punktów czerpania wody do celów gaśniczych, 312 samochodów gaśniczych oraz 582 punkty obserwacyjne. Stan ten należy uznać za w miarę zbliżony do planowanego, chociaż występuje zróżnicowanie, w zakresie dalszych potrzeb pomiędzy niektórymi regionalnymi dyrekcjami. Za niecałkowicie zadowalający należy uznać system wykrywania pożarów lasu ze stałych punktów obserwacyjnych, ponieważ zapewnił on detekcję tylko około 35% powstałych pożarów. Najwięcej pożarów wykrywanych jest z dostrzegalni na terenie RDLP w Zielonej Górze, bo prawie 61%, a najmniej w RDLP w Krakowie 4,6%. W kraju 44,5% wszystkich pożarów wykrywanych jest przypadkowo przez osoby postronne, co w wielu wypadkach może wydłużać czas alarmowania sił ratowniczych i powodować wzrost strat. Biorąc pod uwagę liczbę punktów obserwacyjnych w przeliczeniu na 10 tysięcy ha powierzchni zalesionej dla poszczególnych regionalnych dyrekcji LP zastanawiają dysproporcje w wykrywalności pożarów przy zbliżonej gęstości ich sieci. Najbardziej jaskrawym przykładem jest RDLP w Lublinie, na której terenie wykrywalność wynosiła tylko ok. 14%, podczas gdy na terenie RDLP w Szczecinie ok. 30%, przy tej samej liczbie punktów 7

8 obserwacyjnych przypadającej na 10 tysięcy ha (0,88). Z kolei największe nasycenie dostrzegalniami jest na terenie RDLP w Warszawie (2,07), ale wykrywalność ognia nie jest adekwatna do tego nasycenia i jest zdecydowanie niższa w porównaniu z innymi regionalnymi dyrekcjami LP o niższym współczynniku pokrycia terenu wieżami, jak na przykład na terenie RDLP w Zielonej Górze, Radomiu, Toruniu i Pile. Przyczyn takiego stanu rzeczy trzeba szukać przede wszystkim w nieoptymalnym pokryciu obszarów leśnych punktami obserwacyjnymi i organizacji ich pracy. Należy potwierdzić przyjęte założenie, co do organizacji ochrony przeciwpożarowej lasu w kraju, że stałe punkty obserwacyjne są podstawowym elementem systemu wykrywania pożarów i dlatego system ten powinien być systematycznie uzupełniany i rozwijany, dążąc do pełnego pokrycia obszarów I i II kategorii zagrożenia pożarowego, jednocześnie ograniczając, a nawet eliminując inne kosztowne rodzaje obserwacji. Najwięcej samochodów gaśniczych posiada RDLP w Szczecinie (46), a najmniej w Szczecinku (2) i Krakowie (3). W latach (dane dostępne tylko za ten okres) pożarów lasu zostało ugaszonych samodzielnie przez pracowników Lasów Państwowych, co stanowiło około 9% wszystkich pożarów powstałych w tych latach. Jest to dość duży odsetek pożarów ugaszonych przy użyciu środków Lasów Państwowych. Dzięki temu znacznie ograniczono straty popożarowe, gdyż ogień był ugaszony w zarodku (dlatego nie trzeba było wzywać innych jednostek) i w ten sposób nie dopuszczono do jego rozprzestrzenienia się. Leśne pogotowia przeciwpożarowe są na ogół pierwsze na miejscu powstania pożaru, przez co skraca się czas rozpoczęcia działań gaśniczych, szacunkowo od 15 do 30 minut. Z obliczeń modelowych rozprzestrzeniania się pożaru lasu wynika, że średnia powierzchnia spalona przypadająca na jeden pożar (w latach wyniosła ona 0,39 ha) wzrosłaby o 0,06-0,11 ha. Uwzględniając taki wzrost, łączna powierzchnia spalona w tym czasie zwiększyłaby się o ha, powodując straty o około 5-9 milionów złotych wyższe. Według danych nadleśnictw koszty gaszenia pożarów i ich dogaszania sprzętem naziemnym w latach wyniosły 3,8 miliona złotych. Te fakty uzasadniają dotychczasowe utrzymywanie własnych sił w formie pogotowi przeciwpożarowych. Jeżeli założyć, że Lasy Państwowe powinny czynnie uczestniczyć w działaniach gaśniczych, to celowe jest dalsze wyposażanie nadleśnictw, I i II kategorii zagrożenia, w samochody szybkiej interwencji z agregatem gaśniczym. Analiza kosztów ochrony przeciwpożarowej lasu Wyniki analizy nakładów na ochronę lasów przed pożarami w regionalnych dyrekcjach LP w latach zaprezentowano w tabeli 3. Koszty ochrony przeciwpożarowej lasu Nakłady na ochronę lasów przed pożarami w latach wyniosły złotych, co stanowiło około 3% kosztów działalności podstawowej nadleśnictw. Zdecydowanie największe nakłady poniosła RDLP w Szczecinie ( zł), a następnie: w Katowicach ( zł), w Zielonej Górze ( zł), w Toruniu ( zł) i w Białymstoku ( zł). Najmniejsze koszty poniosły Regionalne Dyrekcje LP w Krakowie ( zł) i w Krośnie ( zł). Nakłady regionalnych dyrekcji LP zaliczonych do I kategorii zagrożenia pożarowego stanowiły 65%, do II kategorii 33%, a do III kategorii tylko 2% kosztów wydanych na ochronę przeciwpożarową lasu. Średni roczny koszt ochrony przed pożarami w przeliczeniu na 1 ha powierzchni zalesionej wyniósł w Lasach Państwowych 8,47 złotych i był zbliżony do modelowego jednostkowego kosztu wytworzenia, wynoszącego 8,24 złotych, określonego przez KOCELA 8

9 i GRABOWSKIEGO (2002). Najwyższy koszt jednostkowy był w Regionalnej Dyrekcji LP w Warszawie (21,22 zł/ha), Szczecinie (14,15 zł/ha) i Zielonej Górze (11,95 zł/ha), najniższy zaś w RDLP w Krakowie (1,53 zł/ha) oraz Krośnie (1,97 zł/ha). Rozpatrując koszty jednostkowe, w zależności od kategorii zagrożenia pożarowego lasu, najwyższe były one w I kategorii 11,15 zł/ha, następnie w II kategorii 6,58 zł/ha, a najniższe w III kategorii 1,86 zł/ha. Koszty lotniczej ochrony przeciwpożarowej lasu Zastosowanie lotnictwa zarówno do wykrywania pożarów, jak i ich gaszenia stanowi aż prawie 24% ogólnych kosztów ponoszonych w skali kraju na ochronę przeciwpożarową lasu, wyrażających się kwotą złotych. Zdecydowanie największe sumy na ten rodzaj działań przeznaczają Regionalne Dyrekcje LP w Szczecinie ( zł) i Katowicach ( zł), a najmniejsze w Krośnie ( zł), Zielonej Górze ( zł) i Lublinie ( zł). Regionalne Dyrekcje LP w Gdańsku i Krakowie w znikomym stopniu wykorzystują lotnictwo do ochrony przeciwpożarowej. Największy procentowo udział w łącznych kosztach występował w RDLP w Katowicach (35,97%) Warszawie (35,49%) i Radomiu (34,25%), a najmniejszy w Zielonej Górze (7,49%). Średni roczny koszt lotniczej ochrony przed pożarami w przeliczeniu na 1 ha powierzchni zalesionej był najwyższy w RDLP w Warszawie (7,53 zł), Szczecinie (4,03 zł) i Katowicach (3,61 zł), a najniższy w Krośnie (0,45 zł), Zielonej Górze (0,90 zł) i Olsztynie (0,92 zł). Regionalne Dyrekcje LP zakwalifikowane do: I kategorii zagrożenia pożarowego lasu poniosły koszty w wysokości zł (co stanowi 71% całej kwoty poniesionej przez Lasy Państwowe), II kategorii zł (27%), a III kategorii zł (2%). Podobnie kształtował się koszt jednostkowy ochrony lotniczej 1 ha lasu, który był najwyższy w I kategorii zagrożenia i wynosił 2,89 zł, w II 1,32 zł, a w III 0,32 zł. Koszty ochrony przeciwpożarowej lasu w porównaniu ze stratami popożarowymi Z danych ogólnych wynika, że koszty ochrony przeciwpożarowej lasu w latach w Lasach Państwowych wyniosły zł, podczas gdy straty w tym czasie (odnoszące się tylko do surowca drzewnego) obliczono na kwotę zł. Łączne straty, uwzględniające szkody ekologiczne oszacowano na blisko 200 mln zł. Do celów porównawczych zastosowano współczynnik kosztów, będący stosunkiem nakładów na ochronę przeciwpożarową do strat popożarowych. Współczynnik ten dla Lasów Państwowych wyniósł 8,3, a gdy uwzględniono również szkody ekologiczne 1,47. Oznacza to, że wydatki na ochronę lasów przed pożarami są ponad osiem razy większe od strat ponoszonych wskutek pożarów. Zdecydowanie korzystniej wypada porównanie, gdy brano pod uwagę szkody ekologiczne, bo wydatki te są wtedy tylko około półtora raza wyższe od strat. Analizując kształtowanie się współczynnika kosztów w regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych obserwujemy istotne dysproporcje. Różnice takie nie występują przy uwzględnieniu podziału na kategorie zagrożenia pożarowego regionalnych dyrekcji LP. Maksymalne wartości przyjął współczynnik kosztów w RDLP w Warszawie (36,59) i w Pile (35,45). Poniżej średniej krajowej współczynnik był w Regionalnych Dyrekcjach LP we Wrocławiu (3,84), Katowicach (4,04), Zielonej Górze (5,72) Krakowie (5,85), Poznaniu (6,48), Radomiu (6,92) i Łodzi (7,07). Wartość średnią współczynnik przekroczył na terenie RDLP w Lublinie (9,02), Krośnie (9,38), Szczecinku (10,76), Białymstoku (10,71), Olsztynie (12,23), a najwyżej (prawie dwukrotnie) w Szczecinie (14,01), Gdańsku (14,43) i Toruniu 9

10 (16,04). Taki sam trend pojawił się, gdy współczynnik obliczono biorąc pod uwagę szkody ekologiczne. Trudno jednoznacznie zinterpretować to, czy nakłady na ochronę przeciwpożarową są adekwatne do wielkości strat, ponieważ nie ma ustalonego w Lasach Państwowych akceptowanego poziomu ryzyka wynikającego z występowania pożarów lasu. Poziom ten określa potencjalne i dynamiczne zagrożenie pożarowe i dopuszczalny czas swobodnego rozprzestrzeniania się pożaru. Można jednak stwierdzić, że przynajmniej koszty ochrony przeciwpożarowej lasu w stosunku do strat na terenie RDLP w Warszawie i Pile są nieracjonalnie wysokie i trudno byłoby się zgodzić całkowicie z uzasadnieniem, że straty dlatego są niskie, ponieważ nakłady są tak wysokie. Analiza kosztów ochrony przeciwpożarowej lasu dla nadleśnictw oraz udział procentowy kosztów bezpośrednich w poszczególnych grupach czynności ochrony przeciwpożarowej lasu w latach przedstawiono w tabelach Koszt zadań dodatkowych z zakresu ochrony przeciwpożarowej Analizę kosztów zadań dodatkowych z zakresu ochrony przeciwpożarowej lasu przeprowadzono na podstawie kosztów ochrony przeciwpożarowej w nadleśnictwach w latach Uwzględniono podział zadań na obligatoryjne i dodatkowe podany wcześniej. Zgodnie z nim do zadań dodatkowych zaliczono: loty gaśnicze, utrzymanie lądowisk, gaszenie pożarów przez nadleśnictwa oraz inne koszty nie wynikające z zadań obligatoryjnych. Dokładne przeprowadzenie analizy było utrudnione ze względu na to, że część grup czynności zawiera łączne koszty patrolowania i gaszenia przy użyciu samolotów, przy czym patrolowanie stanowi zadanie obligatoryjne. Podobnie jest z kosztami gaszenia pożarów siłami własnymi nadleśnictw, w których zawarte są również koszty dozorowania pożarzysk, co jest obowiązkiem administracji LP. Z kolei w pozycji inne koszty ewidencjonowane są różne wydatki związane zarówno z zadaniami obligatoryjnymi (np. odnawianie tablic informacyjnych, uprzątanie gałęzi), jak i wydatki na zadania dodatkowe (np. zakup wody mineralnej). W celu ustalenia udziału lotniczego gaszenia pożarów w ogólnych kosztach lotniczej ochrony przeciwpożarowej wykorzystano wyniki analizy lotniczej za 2004 rok, opracowanej w DGLP. Według niej, na podstawie kosztów godzin faktycznie wylatanych przez samoloty i śmigłowce, wynika, że około 80% stanowiły akcje gaśnicze. Obliczenie zarówno kosztów gaszenia przez leśne pogotowia przeciwpożarowe, jak i udziału w kosztach zadań dodatkowych w grupie czynności P-INNE było niemożliwe. Dlatego na podstawie własnego rozeznania i konsultacji z niektórymi nadleśnictwami i regionalnymi dyrekcjami założono, że koszty gaszenia siłami własnymi stanowiły 50% kosztów łącznych w grupie czynności P-POŻAR. Natomiast zadania dodatkowe stanowiły 30% w ogólnych kosztach w grupie czynności P-INNE. Utrzymanie lądowisk zaliczono do zadań dodatkowych. Według powyższych założeń obliczono koszty bezpośrednie zadań dodatkowych dla poszczególnych regionalnych dyrekcji LP, które zawiera tabela 12. Wynika z niej, że łączny koszt zadań dodatkowych, realizowanych przez administrację Lasów Państwowych w latach , wyniósł złotych, co stanowi 26,6% ogólnych wydatków przeznaczonych na ochronę przeciwpożarową w tym czasie ( zł). Na wielkość finansowania zadań dodatkowych zdecydowany wpływ miały koszty lotniczych akcji gaśniczych, które stanowiły aż 61% łącznych nakładów na zadania dodatkowe. Łączne koszty gaszenia pożarów lasu wyniosły zł (tj. 22,2% udziału wydatków na ochronę przeciwpożarową), w tym gaszenie przy użyciu lotnictwa stanowiło aż 91,5% tych kosztów. Do regionalnych dyrekcji LP, w których koszty zadań dodatkowych były najwyższe, należały RDLP w Radomiu (38%), 10

11 Katowicach (37,4%), Wrocławiu (34,4%), Szczecinie (30,2%) i Warszawie (29,6%). Najniższy udział zadań dodatkowych w kosztach ochrony przeciwpożarowej był w RDLP w Gdańsku (7%), Krakowie (7%) i Zielonej Górze (13,5%). PODSUMOWANIE I WNIOSKI Nakłady na ochronę przeciwpożarową w Lasach Państwowych w obecnej wysokości należy uznać za uzasadnione. Zastrzeżenia budzą duże różnice (nawet kilkakrotne) pomiędzy rodzajami wydatków składających się na ogólne koszty zabezpieczenia lasów przed pożarami, zarówno w nadleśnictwach, jak i regionalnych dyrekcjach LP, pomimo przynależności ich do tej samej kategorii zagrożenia pożarowego lasu, a więc i takiego samego zakresu zadań. Zróżnicowanie to nie przekłada się w pełni na efektywność funkcjonowania regionalnych systemów ochrony przeciwpożarowej i nie daje się wytłumaczyć przyczynami nadzwyczajnych zdarzeń, takich jak pożary wielkoobszarowe lub klęska żywiołowa, np. huragan w Nadleśnictwie Pisz w 2002 r. Wątpliwości budzą też koszty ponoszone przez nadleśnictwa na realizację zadań, które są nieuzasadnione, bo nie wynikają z obowiązujących przepisów. Wstrzymanie tych czynności jest sposobem na zmniejszenie kosztów ochrony przeciwpożarowej. Niestety na podstawie danych, którymi dysponowano nie można określić skali tego zjawiska, jak i potencjalnej redukcji kosztów. Przeprowadzona analiza ekonomiczna ochrony przeciwpożarowej lasu potwierdziła, że koszty poniesione na ochronę przeciwpożarową są wyższe, gdy wzrasta kategoria zagrożenia pożarowego lasu nadleśnictwa bądź regionalnej dyrekcji LP. Punktem wyjścia do pełnej i obiektywnej analizy funkcjonowania ochrony przeciwpożarowej lasu powinna być rzeczywista wielkość strat ponoszonych przez Lasy Państwowe wskutek pożarów, nie ograniczająca się tylko do strat w surowcu drzewnym, ale uwzględniająca możliwie wszystkie straty wynikające z różnorakich funkcji lasu. Nie do zaakceptowania jest fakt, aby na blisko połowie powierzchni spalonej w Lasach Państwowych w latach nie odnotowano strat. Może to być powodem wątpliwości co do racjonalności nakładów na ochronę przeciwpożarową, bez uwzględniania wielkości łącznych strat, w tym przede wszystkim szkód ekologicznych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi do głównych zadań obligatoryjnych administracji Lasów Państwowych należy profilaktyka przeciwpożarowa oraz stworzenie i utrzymanie infrastruktury przeciwpożarowej (pasy przeciwpożarowe, dojazdy pożarowe, punkty czerpania wody, obserwacja lasu, bazy sprzętu przeciwpożarowego, sieć łączności i alarmowania) w lasach na wypadek powstania pożaru. Koszt wykonywania tych zadań w Lasach Państwowych w latach stanowił około 73% łącznych wydatków ( zł), a pozostałą część około 27% przeznaczono na realizację zadań dodatkowych, obejmujących naziemne i lotnicze gaszenie pożarów, utrzymanie lądowisk oraz inne koszty. Gaszenie pożarów lasu (z wyjątkiem dozorowania pożarzysk) jest zadaniem dodatkowym służb leśnych i to kosztownym, gdyż stanowiło ono 17,2% łącznych wydatków na ochronę przeciwpożarową wszystkich nadleśnictw w latach W świetle prawa możliwe byłoby wycofanie się z prowadzenia działań gaśniczych, co mogłoby spowodować zmniejszenie wydatków na ochronę przeciwpożarową, według szacunkowych wyliczeń rocznie o kwotę od 8 do 10 mln zł w zależności od zagrożenia pożarowego lasu w danym roku. Jednak zdaniem autorów ze względów etycznych, moralnych i polityki Lasów Państwowych jest to niewskazane. Należy rozważyć natomiast kwestię obecnego zakresu stosowania lotnictwa w ochronie przeciwpożarowej, którego udział stanowi aż 24% jej kosztów. Działaniem 11

12 kierunkowym powinna być racjonalizacja wykorzystania statków powietrznych, zarówno do obserwacji terenów leśnych, jak i gaszenia pożarów, uwzględniająca aspekt niezbędności stosowania tej technologii, w zależności od zagrożenia pożarowego i dostępności danego terenu oraz analizy ekonomicznej. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że ograniczenie stosowania lotnictwa powinno wiązać się ze zwiększeniem sił i środków naziemnych (stałych punktów obserwacji, dodatkowego wyposażenia nadleśnictw w sprzęt gaśniczy), które mogą być efektywne w ograniczaniu strat popożarowych i przynieść oszczędności w dłuższej perspektywie czasu. Przykładem dla takiej koncepcji może być RDLP w Zielonej Górze. Stopień zagrożenia pożarowego lasu wpływa na zakres przedsięwzięć ochronnych nadleśnictw i wynikające z nich koszty. Dlatego ważne jest, by metoda prognozowania odznaczała się jak najwyższą trafnością i nie powodowała zbytecznych wydatków. Z porównania obecnie obowiązującej metody z nową tzw. metodą oceny ryzyka wynika (kiedy stopnie określone tymi metodami były różne), że aż w 93% analizowanych wypadków (obejmujących sezony palności w latach na terenie RDLP w Zielonej Górze, tj. łącznie 400 dni) stopień zagrożenia pożarowego ustalony metodą IBL był wyższy. Powodowało to wyższe koszty średnio o 13% w porównaniu z metodą oceny ryzyka, w czym też można upatrywać sposobu do obniżenia nakładów na ochronę przeciwpożarową lasu. Zdecydowane i natychmiastowe ograniczenie kosztów ochrony przeciwpożarowej nie jest wskazane, gdyż mogłoby to spowodować obniżenie poziomu bezpieczeństwa pod względem pożarowym i wzrost strat. Niemniej jednak jest możliwość redukcji kosztów, której należy upatrywać przede wszystkim w: racjonalizacji stosowania lotnictwa, niewykonywaniu nieuzasadnionych czynności, opracowaniu i wdrożeniu nowej metody prognozowania zagrożenia pożarowego, pozyskiwaniu środków finansowych z unijnych funduszy pomocowych. 12

13 Tabela 1. Występowanie pożarów lasu na terenie regionalnych dyrekcji LP według kategorii zagrożenia pożarowego lasu w latach RDLP Kategoria zagrożenia pożarowego lasu Powierzchnia zalesiona wg stanu na r. Liczba pożarów lasu Powierzchnia spalona Powierzchnia spalona ze stratami Udział procentowy powierzchni spalonej ze stratami w całkowitej powierzchni spalonej Średnia pow. spalona podczas 1 pożaru Średnia roczna liczba pożarów na 10 tys. ha Średnia roczna pow. spalona na 10 tys. ha ha szt. ha ha % ha szt. ha Katowice I , , ,47 61,78 0,53 10,49 5,59 Piła I , ,17 108,17 67,12 0,32 3,07 0,97 Poznań I , ,75 331,10 64,32 0,35 7,39 2,56 Szczecin I , ,73 480,40 88,68 0,24 7,09 1,74 Toruń I , ,37 133,62 41,19 0,22 7,26 1,58 Warszawa I , ,67 75,94 14,87 0,30 19,09 5,70 Wrocław I , ,90 665,12 55,57 0,61 7,71 4,69 Zielona G. I , ,10 544,01 93,78 0,17 16,94 2,81 Razem I , , ,83 61,28 0,34 9,23 3,16 Białystok II , ,19 179,36 36,74 0,52 3,39 1,75 Gdańsk II , ,51 76,79 39,08 0,43 3,25 1,40 Lublin II , ,97 204,47 47,44 0,79 2,83 2,23 Łódź II , ,21 215,44 42,56 0,43 8,41 3,63 Olsztyn II , ,00 177,38 49,97 0,39 3,29 1,27 Radom II , ,89 197,56 33,55 0,36 10,57 3,85 Szczecinek II , ,20 265,75 48,92 0,84 2,34 1,95 Razem II , , ,75 42,35 0,49 4,32 2,13 Kraków III , ,77 23,99 44,62 0,52 1,25 0,64 Krosno III , ,99 67,35 36,81 1,11 0,84 0,93 Razem III , ,76 91,34 38,58 0,88 0,96 0,84 Ogółem I-III , , ,92 53,99 0,39 6,49 2,54 13

14 Tabela 2. Stan (na r.) infrastruktury przeciwpożarowej lasu na terenie regionalnych dyrekcji LP według kategorii zagrożenia pożarowego lasu RDLP Kategoria zagrożenia pożarowego lasu Powierzchnia zalesiona wg stanu na r. Liczba punktów obserwacyjnych Liczba punktów obserwacyjnych na 10 tys. ha Średni procent wykrycia pożarów z punktów obserwacyjnych Liczba punktów czerpania wody Liczba punktów czerpania wody na 10 tys. ha Liczba samochodów gaśniczych Liczba samochodów gaśniczych na 10 tys. ha Liczba pożarów lasu w latach ugaszonych siłami własnymi LP ha szt. szt. % szt. szt. szt. szt. szt. Katowice I , ,91 30, , , Piła I , ,79 36, , ,60 32 Poznań I , ,70 20, , ,75 31 Szczecin I , ,88 30, , , Toruń I , ,14 40, , ,58 51 Warszawa I , ,07 38, , ,89 65 Wrocław I , ,74 27, , ,37 85 Zielona G. I , ,65 60, , , Razem I , ,02 35, , , Białystok II , ,61 31, , ,57 49 Gdańsk II , ,71 22, ,38 8 0,29 6 Lublin II , ,88 14, , ,34 22 Łódź II , ,75 16, , ,47 18 Olsztyn II , ,39 11, , ,54 35 Radom II , ,21 46, , ,46 78 Szczecinek II , ,76 33, ,86 2 0,04 29 Razem II , ,72 25, , , Kraków III ,77 5 0,30 4, ,63 3 0,18 11 Krosno III , ,38 17, ,94 6 0,15 5 Razem III , ,36 10, ,74 9 0,16 16 Ogółem I-III , ,84 34, , ,

15 Tabela 3. Wyniki analizy nakładów na ochronę przeciwpożarową lasu w regionalnych dyrekcjach LP według kategorii zagrożenia pożarowego lasu w latach RDLP Kategoria zagrożenia pożarowego la su Powierzchnia zalesiona wg stanu na r. Zasobność na 1 ha Straty popożarowe Koszt wytworzenia ochrony przeciwpożarowej ogółem w tym ochrony lotniczej W a rtość 1 ha spalonego lasu Średnia roczna strata na 1 ha wg LP łącznie ze szkodami ekologicznymi Średni roczny koszt wytworzenia ochrony przeciwpożarowej na 1 ha ogółem w tym ochrony lotniczej Udział kosztów lotnictwa w o chronie przeciwpożarowej Współczynnik kosztów ochrony przeciwpożarowej do strat po pożarach wg LP łącznie ze szkodami ekologicznymi ha m 3 z ł z ł z ł z ł z ł z ł z ł z ł % bezwymiarowy Katowice I , ,49 14,08 10,05 3,61 35,97 4,04 0,71 Piła I , ,29 1,61 10,28 2,49 24,23 35,45 6,39 Poznań I , ,31 7,29 8,49 1,83 21,62 6,48 1,16 Szczecin I , ,01 5,62 14,15 4,03 28,50 14,01 2,52 Toruń I , ,67 3,73 10,75 2,44 22,65 16,04 2,88 Warszawa I , ,58 3,83 21,22 7,53 35,49 36,59 5,54 Wrocław I , ,96 10,91 7,53 2,11 27,97 3,84 0,69 Zielona G. I , ,09 11,63 11,95 0,90 7,49 5,72 1,03 Razem I , ,43 8,09 11,15 2,89 25,93 7,80 1,38 Białystok II , ,73 4,13 7,82 1,28 16,33 10,71 1,89 Gdańsk II , ,44 2,49 6,35 0,00 0,00 14,43 2,55 Lublin II , ,55 3,06 4,96 1,08 21,80 9,02 1,62 Łódź II , ,07 5,96 7,57 1,74 22,97 7,07 1,27 Olsztyn II , ,40 2,23 4,89 0,92 18,91 12,23 2,19 Radom II , ,35 7,63 9,34 3,20 34,25 6,92 1,22 Szczecinek II , ,58 3,23 6,24 1,33 21,25 10,76 1,93 Razem II , ,68 2,62 6,58 1,32 20,01 9,68 2,51 Kraków III , ,27 1,53 1,58 0,00 0,00 5,85 1,03 Krosno III , ,21 1,16 1,97 0,45 22,98 9,38 1,70 Razem III , ,22 1,24 1,86 Ogółem I-III , ,02 5,77 8,47 0,32 17,16 8,45 1,50 2,02 23,84 8,30 1,47 15

16 Tabela 4. Średnie koszty wytworzenia ochrony przeciwpożarowej lasu nadleśnictw na terenie regionalnych dyrekcji LP w 2003 r. Wszystkie kategorie zagrożenia pożarowego lasu I kategoria zagrożenia pożarowego lasu II kategoria zagrożenia pożarowego lasu III kategoria zagrożenia pożarowego lasu Lp. Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych liczba nadleśnictw koszty ochro ny przeciwpo żarowej u dz iał kos z tów ochrony przeciwpożarowej w 9 dzi ała ch d ziałalności podstawowej koszty o chrony przeci wpożarowej na 1 ha powierzc hni zalesionej liczba nadleśnictw koszty ochro ny przeciwpo żarowej udział kosztów ochrony przeciwpożarowej w 9 dzi ałach działalności podstawowej koszty ochrony przeci wpożarowej na 1 ha powierzc hni zalesionej liczba nadleśnictw koszty ochro ny przeciwpo żarowej udział kosztów ochrony przeciwpoża rowej w 9 dzi ała ch d ziałalności pods tawowej koszty ochrony przeci wpożarowej na 1 ha powierzc hni zalesionej liczba nadleśnictw koszty ochro ny przeciwpo żarowej u dz iał kos z tów ochrony przeciwpoża rowej w 9 dzi ałach działalności podstawowej koszty o chrony przeci wpożarowej na 1 ha powierzc hni zale sionej szt. tys. zł % zł/ha szt. tys. zł % zł/ha szt. tys. zł % zł/ha szt. tys. zł % zł/ha 1. Białystok ,1 3,41 8, ,3 4,77 14, ,8 3,14 6, ,2 1,74 3,50 2. Gdańsk ,9 2,61 6, ,1 2,67 6, ,8 1,75 4,14 3. Katowice ,1 3,65 8, ,5 4,79 11, ,5 3,40 8, ,5 0,41 2,16 4. Kraków 16 14,6 0,56 1, ,2 1,11 2, ,6 0,43 1,07 5. Krosno 27 22,1 0,84 1, ,9 2,27 3, ,4 0,43 1,12 6. Lublin 25 72,2 2,45 4, ,2 3,31 5, ,9 3,04 5, ,6 1,37 2,66 7. Łódź 20 88,3 3,40 6, ,3 3,74 6, ,8 3,26 6,84 8. Olsztyn 33 77,7 2,07 4, ,0 3,30 7, ,3 1,50 3, ,9 0,49 1,09 9. Piła ,5 4,72 9, ,8 5,11 10, ,3 4,33 8, Poznań ,7 4,02 8, ,1 4,88 9, ,2 2,91 7, Radom ,2 5,32 10, ,8 5,96 11, ,4 4,90 9, Szczecin ,2 5,11 12, ,7 5,64 13, ,6 3,94 11, Szczecinek ,0 2,53 6, ,7 3,51 7, ,0 2,48 6, ,0 1,98 6, Toruń ,1 5,12 9, ,1 6,18 10, ,4 4,05 8, ,2 2,15 6, Warszawa ,2 8,93 20, ,0 9,11 20, ,6 6,62 13, Wrocław ,2 2,78 7, ,0 4,09 9, ,8 2,18 6, ,7 0,97 4, Zielona Góra ,7 6,33 13, ,7 6,33 13,24 Ogółem ,8 3,62 8, ,9 5,43 11, ,6 3,01 6, ,5 0,73 2,01 16

17 Tabela 5. Średnie koszty wytworzenia ochrony przeciwpożarowej lasu nadleśnictw na terenie regionalnych dyrekcjach LP w 2004 r. Wszystkie kategorie zagrożenia pożarowego lasu I kategoria zagrożenia pożarowego lasu II kategoria zagrożenia pożarowego lasu III kategoria zagrożenia pożarowego lasu Lp. Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych liczba nadleśnictw koszty ochrony przeciwpożarowej u dz iał kos z tów ochrony przeciwpożarowej w 9 działa ch d ziałalności podstawowej koszty ochrony przeciwpożarowej na 1 ha powierzchni zalesionej liczba nadleśnictw koszty ochrony przeciwpożarowej u dz iał kos z tów ochrony przeciwpoża rowej w 9 działach działalności podstawowej koszty ochrony przeciwpożarowej na 1 ha powierzchni zalesionej liczba nadleśnictw koszty ochrony przeciwpożarowej u dz iał kos z tów ochrony przeciwpoża rowej w 9 działach działalności podstawowej koszty ochrony przeciwpożarowej na 1 ha powierzchni zalesionej liczba nadleśnictw koszty ochrony przeciwpożarowej u dz iał kos z tów ochrony przeciwpoża rowej w 9 działach działalności podstawowej koszty ochrony przeciwpożarowej na 1 ha powierzchni zalesionej szt. tys. zł % zł/ha szt. tys. zł % zł/ha szt. tys. zł % zł/ha szt. tys. zł % zł/ha 1. Białystok ,9 3,45 8, ,5 3,86 10, ,4 3,43 8, ,7 2,19 4,81 2. Gdańsk ,6 2,58 7, ,0 2,62 7, ,4 2,10 7,12 3. Katowice ,6 3,35 9, ,3 4,54 12, ,2 2,75 7, ,7 0,38 2,31 4. Kraków 16 20,4 0,67 1, ,6 1,81 4, ,9 0,40 1,29 5. Krosno 27 22,9 0,72 1, ,3 1,68 3, ,1 0,44 1,29 6. Lublin 25 76,0 2,28 4, ,5 4,13 7, ,6 2,84 5, ,4 1,13 2,47 7. Łódź ,1 4,10 9, ,1 4,41 8, ,7 3,96 9,04 8. Olsztyn 33 79,9 2,05 4, ,6 3,59 8, ,8 1,34 3,41 1 0,0 0,00 0,00 9. Piła ,1 4,86 11, ,4 5,17 11, ,9 4,56 11, Poznań ,8 3,89 9, ,0 4,56 10, ,1 2,88 7, Radom ,6 5,14 11, ,6 6,54 14, ,2 4,18 9, Szczecin ,7 5,16 15, ,8 5,65 16, ,1 4,08 13, Szczecinek ,5 1,95 5, ,8 3,23 7, ,5 1,88 5, ,2 1,12 5, Toruń ,7 5,14 10, ,0 6,32 11, ,0 3,89 8, ,6 2,28 6, Warszawa ,7 8,18 19, ,1 8,41 20, ,3 5,17 11, Wrocław ,0 2,96 8, ,9 4,25 10, ,8 2,32 6, ,5 1,33 6, Zielona Góra ,3 5,16 12, ,3 5,16 12,97 Ogółem ,7 3,50 8, ,7 5,24 12, ,3 2,90 7, ,2 0,71 2,28 17

18 Tabela 6. Średni udział procentowy kosztów w poszczególnych grupach czynności ochrony przeciwpożarowej lasu nadleśnictw w regionalnych dyrekcjach LP w I kategorii zagrożenia pożarowego lasu w 2003 r. Lp. RDLP Liczba nadleśnictw Koszty bezpośrednie ochrony ppoż. [zł/ha] P-PATRL i P-GASZL Udział procentowy grup czynności ochrony przeciwpożarowej lasu nadleśnictw P-LADOW P-PASYN P-PASYS P-PORZ P-PUNKTO P-PUNKTŁ P-PATRP P-POŻAR P-WODA P-INFO UT-POŻAR P-INNE 1. Białystok 7 13,04 20,79 0,27 9,97 4,24 14,31 18,80 2,83 9,66 2,12 0,34 0,65 9,22 6,80 2. Gdańs k 3. Katowice 22 10,65 45,24 0,19 0,10 2,26 6,23 17,25 7,60 1,92 5,25 1,55 1,65 6,10 4,66 4. Krakó w 5. Kros no 6. Lublin 1 4,79 38,86 0,00 0,01 1,45 21,95 2,20 0,00 0,00 0,03 0,70 0,10 22,67 12,03 7. Łódź 6 4,96 29,70 0,00 0,01 2,50 7,22 20,80 7,89 0,16 5,20 2,55 2,11 14,79 7,07 8. Olsztyn 11 5,56 16,55 0,59 0,41 5,16 15,07 10,29 15,78 1,95 9,10 2,15 2,32 8,70 11,93 9. Piła 10 8,96 25,41 6,60 0,01 4,00 9,75 17,79 11,02 2,71 2,16 1,05 1,76 13,15 4, Poznań 14 7,57 26,52 1,72 0,07 3,09 3,35 18,42 5,71 4,13 6,59 0,38 2,08 16,83 11, Radom 9 10,65 36,83 0,30 0,00 0,32 1,74 17,57 5,02 0,33 9,86 0,22 1,59 14,62 11, Szczecin 24 11,79 31,10 1,54 0,04 2,23 5,75 16,16 3,53 2,33 4,00 1,18 1,91 24,33 5, Szczecinek 2 5,92 29,50 0,00 0,04 2,50 16,70 17,55 13,42 1,02 2,20 0,87 4,14 6,14 5, Toruń 14 10,59 25,12 0,20 0,08 1,70 11,36 15,08 9,51 2,52 2,85 2,44 1,14 14,95 13, Warszawa 13 20,58 26,69 5,05 0,06 2,02 4,95 11,76 11,20 3,97 4,95 0,28 0,95 21,18 6, Wrocław 13 7,14 34,28 0,00 0,66 3,97 2,64 15,73 14,26 3,64 10,28 0,32 0,22 10,26 3, Zielona Góra 20 10,13 8,90 0,65 0,08 0,95 2,38 26,88 12,11 2,22 11,07 0,68 0,78 27,26 6,04 Ogółem ,35 27,86 1,35 0,55 2,52 6,66 17,31 8,80 2,75 6,17 1,08 1,45 16,05 7,45 18