Co wybiorą Grecy DOSSIER. 3 lipca 2015

Transkrypt

1 DOSSIER Co wybiorą Grecy 3 lipca 2015 AUTORZY Adam Czerniak główny ekonomista Ignacy Niemczycki starszy analityk ds. europejskich Jolanta Szymańska analityk ds. europejskich REDAKCJA Mateusz Mazzini content manager

2 Polityka Insight to wiodące centrum analiz polityczno-gospodarczych w Polsce nasz codzienny serwis czytają prezesi największych spółek, ministrowie i ambasadorowie. Teraz oferujemy także dedykowane usługi analityczne na zlecenie klientów przygotowujemy punktowe analizy, prezentacje tematyczne i pogłębione opracowania. Również po angielsku. OZE: KTO ZAROBI NA PANELACH SŁONECZNYCH ROBERT TOMASZEWSKI, analityk ds. gospodarczych Przywrócona przez Sejm poprawka Bramory stworzy w Polsce rynek mikroinstalacji OZE. Skorzystają na tym polskie montownie paneli fotowoltaicznych i ich niemieccy producenci. Analizy na zamówienie 2019 r. Możliwa data wejścia Polski do strefy euro (wg. prof. Jerzego Osiatyńskiego, członka RPP) koniec 2014 r. Polska przedstawi zaktualizowany Narodowy Plan Wdrożenia Euro 1 stycznia 2014 r. Łotwa wstąpiła do strefy euro Prezentacje tematyczne Briefujemy wiodące banki inwestycyjne i zarządy korporacji na temat perspektyw politycznych i gospodarczych dla Polski. Oferujemy prezentacje standardowe i szyte na miarę, zawsze połączone z sesją pytań do analityka. Zaproś nas Szybka odpowiedź na zadane pytanie w formie standardowej analizy Polityki Insight - zwięźle i na temat. Oferujemy m.in. analizy sylwetkowe, scenariuszowe, legislacyjne, regulacyjne, branżowe i polityczne. Pogłębione opracowania Realizujemy badania ilościowe i jakościowe, zawsze zorientowane na konkretne wnioski i użyteczność dla zamawiającego. Nasze raporty prezentujemy na zamkniętych spotkaniach lub otwartych konferencjach biznesowych. Współpracujemy przy organizacji paneli. Okrągłe stoły Wspólnie z partnerami organizujemy dyskusje w wąskim gronie na konkretny temat - w demokratycznej formule okrągłego stołu, ze starannie dobranym składem, ciekawym materiałem wprowadzającym i aktywną moderacją. Zapraszamy do kontaktu z naszym działem sprzedaży: d.bochynska

3 Grecy: Zmienne nastroje przed referendum Rząd namawia obywateli, by odrzucili pakiet reform zaproponowanych przez wierzycieli. Grecy mają dość oszczędzania, ale nie wyobrażają sobie wyjścia kraju ze strefy euro i z Unii. Poparcie dla członkowstwa w strefie euro Poparcie dla Syrizy w sondażu wyborczym Odsetek Greków zgadzających się przyjąć pakiet reform 70 proc. 48 proc. 47 proc. Syriza wciąż prowadzi w sondażach. Po pół roku rządów Koalicja Radykalnej Lewicy, Syriza wciąż cieszy się największym poparciem w kraju. W połowie czerwca popierało ją ponad 48 proc. Greków, ponad dwa razy więcej niż centroprawicową Nową Demokracją (21 proc.). Kolejne miejsca w sondażach zajmują: Komunistyczna Partia Grecji 6 proc., skrajnie prawicowy Złoty Świt 6 proc., centrowa partia Potami 5,5 proc., socjalistyczny PASOK 4 proc. Koalicyjny partner Syrizy Niezależni Grecy (ANEL) może liczyc na 3,5 proc. poparcia. Premier popularny, ale notowania rządu słabną. Aleksis Tsipras pozostaje najbardziej popularnym politykiem w kraju pod koniec kwietnia pozytywnie oceniało go 61 proc. Greków. W czerwcu 53 proc. z nich deklarowało, że jest również zadowolona z jego pracy. Dużo gorzej wypada lider opozycji Antonis Samaras tylko 27,4 proc. uznaje, że byłby lepszym premierem. Jednocześnie notowania całego rządu są gorsze niż premiera w połowie czerwca ponad 53 proc. Greków oceniała prace gabinetu negatywnie, a tylko 45 proc. pozytywnie. Grecy mają złą opinię o Unii, ale chcą w niej pozostać. Grecy należą do najmniej przychylnych Unii. 44 proc. ocenia ją negatywnie, a tylko 23 proc. pozytywnie. Jedynie 45 proc. Greków czuje się obywatelami Unii, podczas gdy 55 proc. deklaruje brak poczucia europejskiej tożsamości. Mimo negatywnego stosunku do Brukseli, Grecy nie wyobrażają sobie życia poza Wspólnotą. Prawie 80 proc. Greków chce, aby kraj pozostał członkiem Unii, tylko 17 proc. jest przeciwnego zdania. CO DALEJ Rząd namawia Greków do głosowania przeciwko kompromisowi i przekonuje, że odrzucenie pakietu reform nie będzie jednoznaczne z wyjściem ze strefy euro. Inne stanowisko prezentują przedstawiciele Unii szef KomEur Jean-Claude Juncker jednoznacznie dał do zrozumienia, że wynik referendum przesądzi o tym, czy Ateny pozostaną w strefie i w Unii. Szef ParlEur Martin Schulz chce osobiście odwiedzić Ateny i przekonywać do głosowania za przyjęciem propozycji wierzycieli. Grecka ulica jest podzielona społeczeństwo ma dosyć oszczędzania, ale obawia się rozwodu z euro i Unią. Grecy wolą euro niż drachmę. Według sondaży z połowy czerwca 70 proc. Greków opowiadało się za pozostaniem kraju w strefie euro, a niecałe 30 proc. wolało powrót do narodowej waluty. 56 proc. Greków wybierało pozostanie przy euro nawet kosztem wprowadzania w kraju kolejnych reform i cięć. Z kolei 35 proc. nie godziło się na dalsze oszczędności, wybierając w takiej sytuacji bankructwo kraju i wyjście kraju z eurostrefy. Zwolennikami pozostania przy wspólnej walucie są też wyborcy Syrizy ponad 56 proc. z nich chce, by Grecja pozostała w strefie euro bez względu na koszty; przeciwnego zdania jest 43 proc. respondentów. Trudno przewidzieć wynik referendum. W niedzielę Grecy odpowiedzą na pytanie, czy chcą przyjąć szkic porozumienia zaproponowany Atenom przez wierzycieli 25 czerwca. Sondaże przeprowadzone jeszcze przed ogłoszeniem głosowania wskazywały, że Grecy opowiedzieliby się za akceptacją programu reform. W opublikowanym w niedzielę badaniu Kapa Research, przeprowadzonym przed ogłoszeniem referendum, ponad 47 proc. ankietowanych poparło porozumienie, a 33 proc. było mu przeciwne. Sytuacja może się jednak szybko zmienić od kwietnia liczba zwolenników porozumienia spadła aż o 25 pkt. proc. Do glosowania na nie nawołuje sam premier Tsipras. Badania przeprowadzone po ogłoszeniu referendum pokazują niestabilne nastroje. Sondaż ProRata daje przewagę 10 pkt. proc. przeciwnikom porozumienia. Jednak już według badania GPO 47,1 proc. Greków zagłosuje za porozumieniem, a 43,2 proc. przeciwko. 3

4 Unia walutowa: Strefa euro gotowa na wyjście Grecji Strefa euro nie ustępuje Grecji, ponieważ jej ewentualne wyjście nie zagraża już stabilności unii walutowej. Jego koszty będą dużo niższe niż u szczytu kryzysu. Średnie rentowności 5-letnich obligacji w listopadzie 2011r.: Niemcy 1% Hiszpania 5,6% Włochy 6,9% Grecja 40% Strefa euro ma mechanizmy obronne. EBC dysponuje arsenałem instrumentów do walki z paniką na rynkach finansowych i ucieczką inwestorów z południowych państw strefy euro. Najważniejszym z nich jest skup obligacji rządowych oraz zatwierdzony wcześniej program OMT, uprawomocniony niedawno wyrokiem unijnego TrybSpra. Za pomocą obu tych mechanizmów EBC może kupować papiery krajów dotkniętych ewentualną paniką rynkową. W razie dłuższych perturbacji na rynku długu zagrożonym rządom może przyjść z pomocą ESM, czyli unijny fundusz ratunkowy. Średnie rentowności 5-letnich obligacji w czerwcu 2015 r.: Niemcy 0,1% Hiszpania 1% Włochy 1,1% Grecja 17,7% NASZYM ZDANIEM Ekonomiczne koszty Grexitu są najniższe od początku kryzysu finansowego. EBC wraz z ESM i SRM dysponują wystarczającymi narzędziami, aby zapobiec krótkookresowej panice na rynkach i uchronić pozostałe kraje Południa przed zarażeniem kryzysem. Nie ma też groźby efektu domina, czyli sytuacji, w której Hiszpania, Portugalia czy Włochy zdecydują się pójść w ślady Grecji. To wszystko sprawia, że unijni przywódcy są na znacznie silniejszej pozycji negocjacyjnej względem Aten i w ostateczności liczą się z możliwością Grexitu. Koniunktura na Południu najlepsza od początku kryzysu. Hiszpańskie firmy oceniają swoją sytuację najlepiej od ponad 100 miesięcy, a według prognoz KomEur tempo wzrostu PKB osiągnie 2,8 proc., czyli tyle, ile wynosiło średnio w latach Dobra koniunktura panuje też w Portugalii, gdzie dynamika PKB będzie w tym roku najszybsza od 2008 r., a także we Włoszech, które na dobre wyszły już z recesji. Z kolei Irlandia drugi po Grecji kraj, który potrzebował pomocy finansowej odnotuje w 2015 r. najszybszy wzrost wśród wszystkich krajów wysoko rozwiniętych. Włochy, Irlandia i Portugalia opanowały wzrost zadłużenia. Zobowiązana tych trzech państw wciąż przekraczają 100 proc. PKB, ale ich zadłużenie powinno w nadchodzących latach szybko spadać, i to bez dalszych cięć wydatków. Dla inwestorów to gwarancja, że odzyskają pieniądze ulokowane w obligacjach, i argument za tym, by nie wychodzić z tamtejszych rynków długu. Jeszcze w 2011 r. istniały obawy, że ewentualna niewypłacalność Grecji zachęci pozostałe kraje Południa do podobnego kroku (wyjścia ze strefy euro i odejścia od polityki zaciskania pasa). Dziś taki scenariusz jest mało prawdopodobny. Rynki obligacji są dużo bardziej zrównoważone. Rentowności 10-letnich obligacji państw peryferyjnych są kilkukrotnie niższe niż w szczycie paniki w latach Jednocześnie w ostatnich miesiącach wzrosła rentowność obligacji niemieckich na początku lipca wyniosła 0,8 proc., czyli dwa razy więcej niż w styczniu. To daje rządom bufor bezpieczeństwa na wypadek ewentualnej paniki rynkowej. EBC zdąży przeprowadzić interwencje, zanim rentowności obligacji osiągną poziom zagrażający stabilności finansowej ponad 5 proc. dla krajów peryferyjnych i poniżej zera dla Niemiec. Inwestorzy prywatni prawie nie mają greckiego długu. Niemieckie banki miały na koniec 2014 r. aktywa greckie o wartości 10,6 mld euro (o połowę mniej niż na koniec 2010 r.), a francuskie 1,3 mld dol. (zaledwie 3,2 proc. sumy z 2010 r.). Tylko instytucje amerykańskie miały więcej greckich aktywów niż cztery lata temu 10,2 wobec 5,4 mld euro. Ewentualne bankructwo Aten nie odbije się więc na bilansach unijnych banków i nie ograniczy podaży kredytów dla firm. Dodatkowo unijne instytucje finansowe chroni utworzony w ramach unii bankowej SRF fundusz ratunkowy na wypadek konieczności dokapitalizowania pojedynczych banków. 4

5 Grexit: Wyjście Grecji zachwiałoby całą Unią Pod względem gospodarczym, skutki wyjścia Grecji ze strefy euro byłoby do opanowania. Ale polityczne następstwa tego kroku będą poważne dla całej Unii, nie tylko tej walutowej. 3 czerwca 2015 r. szef KomEur Jean-Claude Juncker przedstawia Alexisowi Tsiprasowi propozycję porozumienia 5 czerwca 2015 r. Tsipras odrzuca propozycję KomEur 26 czerwca 2015 r. Grecja przerywa negocjacje z wierzycielami. Rząd ogłasza decyzję o referendum 30 czerwca 2015 r. upływa termin spłaty czerwcowych rat kredytu przyznanego Grecji przez MFW 5 lipca 2015 r. referendum Grecji w sprawie pakietu reform gospodarczych Niebezpieczny precedens dla strefy euro. Unijne traktaty nie przewidują możliwości wyjścia ze strefy euro. Jeśli Ateny porzucą wspólną walutę, wyznaczą potencjalną ścieżkę wyjścia dla innych krajów. W przyszłości zadłużone państwa zamiast przeprowadzać reformy, mogłyby decydować się na szybkie wyjście z unii walutowej lub szantażować pozostałe państwa taką groźbą. Grecki precedens mógłby także zachęcić silniejsze stolice do wypychania słabszych członków ze strefy w przypadku poważniejszych kłopotów gospodarczych. Wyjście Grecji ze strefy euro podważy w ten sposób podstawowe zasady, na jakich opiera się Unia Walutowa. Blokada decyzyjna w Unii Europejskiej. Wyjście Grecji ze strefy euro nie będzie oznaczać automatycznego wyjścia państwa z Unii. Bruksela, przynajmniej przez jakiś czas, będzie musiała nadal współpracować z Atenami. Po kryzysie gospodarczym spowodowanym wyjściem ze strefy Ateny byłyby najpewniej jeszcze bardziej konfrontacyjnie nastawione wobec innych unijnych stolic niż dotychczas. Grecja mogłaby blokować decyzje wymagające jednomyślności, dotyczące przykładowo unijnego budżetu, sankcji wobec Rosji czy przebudowy strefy euro. CO DALEJ Rozwiązanie kryzysu będzie wymagało ustępstw od którejś ze stron. Strefa euro stoi w trudnej sytuacji politycznie Grexit może zaważyć na przyszłości integracji, ale ugięcie się pod żądaniami Aten również niesie ryzyka dla stabilności unii walutowej. Zmianę postawy Aten mogą wymusić obywatele, którzy w większości oczekują pozostania państwa w strefie euro, nawet za cenę dalszych gospodarczych wyrzeczeń. Po rozwiązaniu kryzysu greckiego wzrośnie determinacja Berlina i Paryża do przebudowy strefy euro, by nie dopuścić do podobnych sytuacji w przyszłości. Wyjście Grecji z Unii. Możliwym następstwem wyjścia ze strefy byłoby także opuszczenie przez Grecję Unii w całości. Na taki krok musieliby się zdecydować sami Grecy w referendum. Dotychczas obywatele cały czas opowiadali się za członkostwem i pozostaniem w strefie euro, ale ich deklaracje mogą drastycznie się zmienić w reakcji na gospodarczą zapaść spowodowaną Grexitem. Opuszczenie Unii przez Grecję byłoby sygnałem, że wspólnotę europejską można, z wykorzystaniem odpowiednich środków, trwale rozbić. Kolejne państwa peryferyjne stałyby się obiektem ataków spekulacyjnych ze strony rynków i państw niechętnych Unii. Zmiana logiki integracji. Wyjście Grecji ze strefy i ewentualnie Unii wzmocniłoby te ośrodki, które dążą do repatriacji uprawnień z Brukseli. Z Grexitu cieszyliby się eurosceptycy we Francji, Niemczech i Wielkiej Brytanii. Jednocześnie w reakcji na Grexit i dezintegracyjne tendencje panującej w całej Unii państwa strefy euro mogłyby ratować się ucieczką do przodu i zacieśnić współpracę wewnątrz samej unii walutowej. Proces integracji wyhamowałby w całej Unii, ale przyspieszył w strefie euro. Unia wielu prędkości stałaby się faktem. Osłabienie geopolityczne. Dla państw trzecich Grexit i w jeszcze większym stopniu wyjście Grecji z Unii byłby potwierdzeniem słabości UE. Zainteresowanie państw bałkańskich i Turcji wejściem do Unii by osłabło. Grecja gospodarczo i politycznie stałaby się podatna na wpływy zewnętrzne. O pozycję w Atenach Bruksela i Waszyngton musiałyby konkurować z Moskwą i Pekinem. Bankructwo państwa sojuszniczego skomplikowałoby sytuację NATO podczas poważnego kryzysu geopolitycznego. 5

6 Zadłużenie: Cztery sposoby na grecki dług Jeżeli wierzyciele Grecji chcą odzyskać swoje pieniądze, muszą zgodzić się na restrukturyzację długu - wydłużenie terminu spłat pożyczek i obniżenie oprocentowania. Greckie finanse publiczne w 2014 r.: Dług 177,1 proc. PKB Deficyt 3,5 proc. PKB W 2014 r. Grecy przeznaczyli na obsługę zadłużenia 7 mld euro, czyli 3,9 proc. PKB. Niepewność na rynkach związana z długotrwałymi negocjacjami jeszcze bardziej podbiła koszty od lipca ubiegłego roku rentowność 10-letnich obligacji wzrosła z 6 do 15,5 proc. W związku z tym spłata zadłużenia będzie się przeciągała. Z wyliczeń przedstawionych Grecji przez Eurogrupę wynika, że nawet po wprowadzeniu proponowanych reform, w 2030 r. dług wyniesie 118 proc. PKB, czyli powyżej 110 proc., które MFW przyjmuje jako poziom gwarantujący samodzielną spłatę zobowiązań. Ponowny haircut. Najprostszym rozwiązaniem byłoby zawarcie drugiej ugody z wierzycielamiinwestorzy musieliby się zgodzić na to, że rząd w Atenach nie odda im wszystkich pieniędzy. Taki haircut jest możliwy poprzez renegocjację warunków spłaty wyemitowanych obligacji albo zamianę ich na obligacje o niższej wysokości. Rozwiązanie to byłoby szkodliwe dla wiarygodności rządu w Atenach, a jednocześnie przyniosłoby ograniczony skutek - w rękach inwestorów jest tylko 14 proc. greckiego zadłużenia. Z kolei na haircut wobec pozyczek z funduszu EFSF lub pożyczkach od rządów strefy euro nie zgodzą się przywódcy, ponieważ obciążyłyby one bezpośrednio podatników strefy euro. NASZYM ZDANIEM Najlepszym rozwiązaniem dla Grecji byłoby jednoczesne odroczenie spłaty długów i obniżenie oprocentowania. Ateny uniknęłyby kosztownego wizerunkowo haircutu, a pozostałe kraje strefy euro nie byłyby stratne w tę stronę idzie grecka propozycja udzielenia jej preferencyjnej pożyczki z ESM. To rozwiązanie będzie jednak trudne do przyjęcia ze względów politycznych Grecja już płaci relatywnie niskie odsetki od długu, a przejęcie części greckiego długu od MFW i EBC przez fundusz ESM zwiększa potencjalne koszty krajów strefy euro w razie niewypłacalności Aten. To zniechęca rządzących i wyborców z innych krajów do dalszej pomocy Grekom. Emisja długu indeksowanego do PKB. Jednym ze sposobów na restrukturyzację zadłużenia jest sfinansowanie pożyczek i wyemitowanych obligacji poprzez sprzedaż nowych papierów o tej samej wartości, których oprocentowanie będzie jednak powiązane ze wzrostem greckiego PKB. Jeżeli gospodarka będzie się rozwijać szybciej, a tym samym dochody będą wzrastać, to wówczas Ateny będą płacić wyższe raty. Jeżeli kraj będzie w stagnacji, koszty długu będą znikome. Dodatkowo można wprowadzić opcję wcześniejszego wykupu - jeżeli kondycja finansowa Grecji się poprawi, Ateny będą mogły spłacić zadłużenie przed terminem. Obniżenie oprocentowania pożyczek. Za pożyczki udzielone Grecji w ramach pierwszego programu pomocowego Ateny płacą oprocentowanie w wysokości EURIBOR3M plus 0,5 pkt. proc. To więcej niż oprocentowanie, które państwa strefy przeciętnie płacą za emisje własnych obligacji - oznacza to, że jest więc pole do redukcji. Ateny mogłyby też wynegocjować obniżenie oprocentowania pożyczek od EFSF, które wynosi 1 pkt. proc. powyżej rentowności obligacji emitowanych przez fundusz. Alternatywą jest zakotwiczenie oprocentowania na obecnym poziomie, by Grecja nie była narażona na skutki podwyżek EURIBOR-u. Wydłużenie terminu zapadalności długu. Dzięki temu rząd nie musiałby rolować długu, a budżet nie byłby narażony na zmienność nastrojów inwestorów, a wysokość zadłużenia do PKB spadałaby stopniowo wraz ze wzrostem gospodarczym. Według wyliczeń Instytutu Bruegela wydłużenie o 10 lat terminu spłaty pożyczek od EFSF i państw strefy euro pozwoliłoby Grekom zaoszczędzić 23,5 mld euro, czyli 12,6 proc. PKB. Sposób na wydłużenie zapadalności zaproponował premier Aleksis Tsipras, który chce długoterminowej i niskooprocentowanej pożyczki z funduszu ESM (następcy EFSF) na spłatę długu należnego w ciągu najbliższych dwóch lat, wartego 40 mld euro. 6

7 Wierzyciele: Kto zapłaci za niewypłacalność Grecji Grecja jest zadłużona na około 340 mld euro. Jeżeli wyjdzie ze strefy euro i ogłosi niewypłacalność, w pierwszej kolejności stracą MFW, greckie banki i EBC. E K S P O Z Y C J A WIERZYCIELI W RAZIE NIEWYPŁACALNOŚCI GRECJI (wmld euro): EFSF rządy strefy euro 52,9 krajowe banki 41 MFW 21,3 EBC 21 inne 72,8 131 Największym wierzycielem są państwa strefy euro. Według naszych szacunków całkowite zadłużenie Grecji sięga obecnie 340 mld euro, czyli 190 proc. PKB. Największa część to długi wynikające z pożyczek udzielonych w ramach programów ratunkowych. Funduszowi EFSF Grecja jest winna 131 mld euro, rządom krajów strefy euro 52,9 mld, a MFW 21,3 mld euro. Pozostałe długi to obligacje o łącznej wartości 80 mld euro, z czego 14,8 mld to krótkoterminowe bony skarbowe, a także inne zobowiązania wobec krajowych instytucji finansowych na kwotę ponad 41 mld euro. Pierwsi zapłacą MFW i greckie banki. Rząd grecki już zalega Funduszowi 1,6 mld euro, a 10 lipca zapada transza bonów na kwotę 2 mld euro. Jeżeli Atenom nie uda się zrolować tych papierów, Grecja wejdzie oficjlnie w stan niewypłacalności. Straciłyby na tym krajowe banki to w ich rękach są dwie trzecie wszystkich greckich bonów. 20 lipca straty musiałby zaksięgować EBC ma w portfelu greckie obligacje o wartości 27 mld euro, a tego dnia zapadną papiery na kwotę 3,5 mld euro. Straty z tego tytułu EBC rozpisałby pomiędzy banki centralne strefy euro nie wpłynie to jednak na budżety poszczególnych państw. NASZYM ZDANIEM Grexit i ogłoszenie niewypłacalności przez Ateny odczułoby wiele podmiotów od EBC, przez rządy strefy euro, aż po drobnych inwestorów. Największe straty poniosłyby państwa członkowskie unii walutowej na czele z Niemcami. Nie jest jednak powiedziane, że w razie Grexitu Grecy zaniechają spłaty wszystkich swoich zobowiązań. Wciąż mogą honorować część długów, których zwrot przypada po 2020 r. Mogą też zobowiązać się do spłaty pożyczek od MFW i krajów strefy euro, jeżeli nie wystąpią z Unii. Wówczas w zamian za spłatę pożyczek mogliby otrzymywać fundusze unijne i środki na inwestycje z instytucji takich jak EBI. Inwestorzy prywatni odczują Grexit z opóźnieniem. Spośród obligacji greckich, które są w prywatnych rękach, jako pierwsza zapadnie 17 lipca transza denominowana w jenach (87 mln euro). Większość z 34 mld euro greckich obligacji, których nie skupił EBC, zapada dopiero po 2022 r. Do tego czasu inwestorzy nie otrzymają od niewypłacalnej Grecji kuponów, czyli regularnie wypłacanych odsetek, które wynoszą nie więcej niż 200 mln euro najbliższy kupon w wysokości 70 mln euro Ateny muszą wypłacić 17 lipca. Mimo to większość banków i tak będzie musiała spisać obligacje na straty natychmiast po ewentualnym ogłoszeniu niewypłacalności. Kraje strefy euro zaczną ponosić straty od 2020 r. Wtedy przypadają pierwsze terminy spłaty pożyczek rządowych udzielonych Grecji. Grexit nie powiększy jednak długu państw strefy euro, pożyczki te musiały bowiem zostać dopisane do zadłużenia już w chwili ich udzielenia. Większym problemem dla krajów strefy byłoby niespłacenie przez Grecję pożyczek udzielonych przez fundusz EFSF w ramach drugiego programu pomocowego (pierwsza rata przypada na luty 2023 r.). Jeżeli Ateny nie oddadzą pieniędzy, to kraje członkowskie będą musiały same wykupić papiery funduszu EFSF. Ich wartość sięga 1,3 proc. PKB strefy euro, a nominalnie najwięcej będą musiały zapłacić Niemcy, Francja i Włochy. Na Grexicie stracą też inwestorzy niefinansowi. Potencjalne straty banków z tytułu niewypłacalności Grecji mogą sięgnąć nawet 54,9 mld euro poza przepadkiem pieniędzy z obligacji inwestorzy mogą też stracić na akcjach, instrumentach pochodnych i gwarancjach kredytowych, których wartość spadłaby po Grexicie. Największą ekspozycję mają banki niemieckie (10,6 mld euro), amerykańskie (10,2) i brytyjskie (9,7). Straty odczują też firmy, które zainwestowały w Grecji wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich to 17,3 mld euro, z czego większość została ulokowana w przetwórstwie przemysłowym, handlu i usługach informatycznych. 7

8 Scenariusze: Co się zdarzy po greckim referendum W niedzielę Grecy zdecydują, czy przyjąć warunki programu pomocowego. Ale nawet wygrana zwolenników porozumienia nie gwarantuje pozostania Grecji w strefie euro. 10 lipca 2015 r. termin zapadalności bonów skarbowych wartych 2 mld euro 17 lipca 2015 r. termin zapadalności obligacji skarbowych wartych 87 mln euro 20 lipca 2015 r. termin zapadalności obligacji greckich o wartości 3,5 mld euro, które są w rękach EBC Punkt wyjścia Grecja jest na progu bankructwa. Nie spłaciła raty pożyczki z Międzynarodowego Funduszu Walutowego, a system finansowy jest sztucznie utrzymywany za zgodą Europejskiego Banku Centralnego (EBC). Program pomocowy strefy euro wygasł 30 czerwca 2015 r. Jeśli Grecja chce uniknąć bankructwa, musi uzgodnić kształt kolejnego bail-outu przed terminem wykupu wartych 3,2 mld euro obligacji z portfela EBC, czyli 20 lipca. 5 lipca Grecy w referendum zdecydują, czy godzą się na warunki programu pomocowego. Wynik głosowania nie będzie wiążący dla rządu, ale przesądzi o dalszych działaniach. Co może zdarzyć się później? Możliwe scenariusze Nie wyprowadza Grecję poza strefę euro. Brak zgody ze strony Greków na program reform nie wpłynie na złagodzenie stanowiska wierzycieli, z Berlinem na czele. Stolice strefy euro odbiorą głosowanie na nie jako sygnał braku woli współpracy i zapowiedź dalszych problemów z grecką gospodarką. Jeśli nie usztywni także pozycję rządu w Atenach, do porozumienia nie dojdzie. Grecja nie spłaci zapadających 20 lipca obligacji z portfela EBC, a Frankfurt wstrzyma program wspierania płynności greckich banków. System finansowy ulegnie załamaniu, Grecja zbankrutuje i opuści strefę euro. CO DALEJ Głos na nie z bardzo dużym prawdopodobieństwem przyniesie bankructwo i wyjście Grecji ze strefy euro. Z kolei głos na tak nie gwarantuje, że strefa euro i Ateny uzgodnią kształt kolejnego programu pomocowego. Poza wynikiem referendum dla ewentualnego porozumienia ważna będzie także postawa greckiego rządu. Usztywnienie stanowiska przez Ateny, bez wiarygodnego programu reform, nie zbliży Grecji i strefy euro do porozumienia. Z kolei dymisja MinFin lub utworzenie rządu jedności narodowej ułatwi rozmowy. O dalszych wypadkach zdecydują także ewentualne podziały w strefie euro i postawa Berlina. Nie zmusza do rozmów o redukcji długu. Jeśli Grecy pójdą za sugestią rządu i odrzucą w referendum pakiet reform, wzmocnią legitymację gabinetu Aleksisa Tsiprasa. Obawy przed wyjściem Grecji z unii walutowej, przy jednoczesnej jasnej deklaracji rządu Grecji o chęci pozostania w niej, mogą przynieść większą otwartość po stronie niektórych stolic strefy euro. Mogą one np. zgodzić się na powiązanie - jak chcą Ateny - pakietu reform gospodarczych z promesą oddłużenia. Jeżeli Ateny przedstawią wiarygodny i ambitny plan reform, a zwolennicy porozumienia przełamią niechęć Berlina, głos na nie może przynieść nowe porozumienie między strefą euro i Grecją. Tak stwarza szanse na kompromis. Wygrana zwolenników porozumienia zdejmie polityczną presję z premiera Tsiprasa. Zgodę na forsowany przez wierzycieli program reform będzie mógł uzasadnić wolą narodu wyrażoną w referendum. Grecki MinFin Yanis Varoufakis ogłosił, że w przypadku wygranej zwolenników porozumienia poda się do dymisji, co otworzy drogę do rozmów ze strefą euro. Możliwa jest także dymisja gabinetu Tsiprasa i powołania rządu jedności narodowej. Ateny i Eurogrupa wynegocjują trzeci bail-out. Do tego czasu EBC będzie podtrzymywał płynność greckich banków. Tak nie przełamuje kryzysu zaufania. Wygrana zwolenników porozumienia nie oznacza, że Grecja i wierzyciele uzgodnią nowy program pomocowy. Stolice strefy euro nie ufają Tsiprasowi. Nie udzielą chętnie pomocy rządowi, który nawoływał do głosowania przeciwko porozumieniu i nie gwarantuje wprowadzenia reform gospodarczych. Negocjacje między Atenami i strefą euro znów mogą stanąć w miejscu. Jeśli do 20 lipca nie dojdzie do przełomu w negocjacjach, EBC odetnie greckie banki od finansowania. Grecja zbankrutuje i w niekontrolowany sposób opuści strefę euro. 8

9 Autorzy Adam Czerniak główny ekonomista (+48) Ignacy Niemczyki starszy analityk ds. europejskich (+48) Jolanta Szymańska analityk ds. europejskich (+48) POLITYKA INSIGHT to centrum analityczne powołane przez wydawcę tygodnika POLITYKA. Zespół 20 analityków ekonomistów, prawników i socjologów codziennie śledzi wydarzenia, wybiera istotne tematy i pisze analizy, raporty i prognozy na wyłączny użytek klientów POLITYKI INSIGHT. Polityka Insight ul. Słupecka 6, , Warszawa tel Więcej informacji o serwisie na stronie