Departament ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej

Transkrypt

1 Departament ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej

2 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji Publikacja wspófinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach działania Integracja i reintegracja zawodowa kobiet 01

3 Spis treści Wstęp Historie kobiet Małgosia Basia Magda Katarzyna Bożena Joanna Ela Ania Gdzie szukać pomocy Informacje, strony internetowe Słowniczek

4 Kobieta pracująca - równouprawnienie czy dyskryminacja Co sądzą Polacy Polacy chętnie deklarują poparcie idei równouprawnienia kobiet i mężczyzn. W większości podzielają opinię, że prawo obowiązujące w Polsce wystarczająco zapewnia kobietom i mężczyznom równe traktowanie w życiu rodzinnym 63 %, publicznym 54% i zawodowym 54%. Jednak Polki nie są zadowolone ze swej sytuacji życiowej. Blisko połowa z nich uważa, że lepiej żyje się mężczyznom. Aż 48%. pytanych pań jest przekonana o istnieniu dyskryminacji wobec kobiet. Wiele doświadcza tego typu traktowania w sferze zatrudniania i wykonywania zawodu. Uważają, że główną tego przyczyną jest płeć, wiek oraz niepełnosprawność. Jak wynika z badań CBOS, co piąta pytana osoba, która spotkała się z dyskryminacją, wskazuje, że kobiety otrzymują niższe wynagrodzenie za tę samą pracę, nie są traktowane na równi z mężczyznami, stosuje się wobec nich mobbing lub ze względu na płeć mają trudności w znalezieniu pracy. Panie też rzadziej awansują. Co siódmy badany twierdzi, że kobiety dyskryminuje się nie ze względu na płeć, ale dlatego, że mają dzieci bądź są w ciąży. Kobiety częściej niż mężczyźni przyznają, że zetknęły się z przypadkami dyskryminacji wobec nich. Z kolei ponad 80% mężczyzn twierdzi, że nigdy nie spotkali się z dyskryminacją wobec kobiet. CBOS, grudzień 2006 r. 03

5 Co mówi Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej Konstytucja gwarantuje każdemu Polakowi równość wobec prawa (art. 32) oraz prawo identycznego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany z jakiejkolwiek przyczyny. To właśnie ten akt prawny wprowadza zasadę równych praw dla kobiet i mężczyzn. Oznacza to, że kobieta i mężczyzna w Polsce mają te same prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Zasada ta dotyczy także, co zostało nawet szczególnie podkreślone, równego prawa do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę tej samej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń. Ponadto Konstytucja zapewnia wszystkim obywatelom prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach (art. 60). Warto pamiętać, że każdemu gwarantuje wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wybrania miejsca pracy. Wszyscy mają prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 32). Pracownikom przysługują dni wolne od pracy i coroczne płatne urlopy (art. 66). Niedopuszczalna jest jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, a więc nieusprawiedliwione, negatywne lub krzywdzące działanie. 04

6 Istnieje kilka typowych sytuacji, w których możesz mieć do czynienia z dyskryminacją. Dyskryminowanym można być nie tylko w pracy, ale już na etapie jej poszukiwania. Także utrata pracy może być następstwem dyskryminującego zachowania. Zjawisko to może przybierać postać dyskryminacji pośredniej - istnieje wtedy, gdy na skutek pozornie neutralnego postanowienia występują dysproporcje związane np. z warunkami zatrudnienia i dotyczą znacznej liczby pracowników. Z kolei dyskryminacja bezpośrednia występuje w odniesieniu do konkretnego pracownika, który ze względu na płeć, niepełnosprawność itp., bezprawnie zostaje pozbawiony lub ograniczony w prawach. 05

7 Historie kobiet Oto nasze bohaterki - kobiety w różnym wieku. Mieszkające na jednej z ulic w mieście o średniej wielkości. Każda z pań znajduje się w innej sytuacji życiowej i zawodowej i każda spotyka się z dyskryminacją Małgosia ma 29 lat, jest dobrze wykształconą urzędniczką bankową, niedawno wyszła za mąż Basia ma 19 lat, absolwentka szkoły średniej, szuka pracy w zakładzie produkcyjnym w dziale logistyki, mieszka z rodzicami Magda ma 37 lat, po raz drugi została mamą, przebywa na urlopie macierzyńskim Katarzyna ma 32 lata, telemarketerka Bożena ma 53 lata, pracuje zawodowo, ma ustabilizowaną sytuację rodzinną, ale w zakładzie pracy zapowiedziano zwolnienia Joanna ma 42 lata, jest niepełnosprawna fizycznie, pracuje zawodowo, ale wielu jej znajomych ma trudności ze znalezieniem pracy ze względu na swoją niepełnosprawność Ela ma 56 lat, jest rencistką, dorywczo pracuje w supermarkecie Anna ma 49 lat, brygadzistka w niewielkim zakładzie odzieżowym 06 Bohaterki o swoich problemach opowiadają na przystanku w drodze do pracy, na placu zabaw, w osiedlowym sklepiku, podczas spaceru z psami.

8 Mam prawo BYĆ KOBIETĄ W PRACY Beata: Małgosiu, kupujesz słodycze?! Przecież Ty od lat ich nie jadasz. Małgosia: Ach, witaj Beatko. Nakryłaś mnie. Bardzo jestem dziś zdenerwowana. Te słodycze to odrobina przyjemności dla mnie. B: Co się stało? Masz problem? M: Nie Chociaż właściwie tak. Wiesz, dziś w pracy bardzo się zezłościłam. Chyba zacznę szukać innej roboty. B: No co Ty. Przecież niedawno mówiłaś, że to cudowna praca. M: Tak, to prawda, bo zgodna z moim wykształceniem i zainteresowaniami. To co robię, bardzo lubię. Jednak nie układają mi się relacje z szefem. Dziś zorganizował zebranie. Chodziło o podsumowanie minionego kwartału. Liczba udzielonych kredytów przerosła trzykrotnie nasze plany. Bardzo się przy tym napracowałam. Wiesz, rozmowy z ludźmi, negocjacje warunków, analizowanie kilkuset obszernych wniosków. Wiele musiałam zrobić samodzielnie, bo, jak to zwykle bywa, moi współpracownicy w tym czasie mieli dodatkową robotę przy przygotowaniu nowej oferty. No i co miałam zrobić? Właściwie nie miałam wyjścia. Wracałam do domu codziennie ok. godz Mąż robił mi awantury. Kilka razy proponował wyjście do kina. Nigdy nie mogłam zdążyć. Łagodziłam sytuację podaniem kolacji, a potem znowu wracałam do kwitów. Nie wiem, jak minęły trzy miesiące. B: Dlaczego się nie postawiłaś? M: Wiesz, jak to jest. Prosiłam o wsparcie, ale za każdym razem słyszałam, że muszę dać radę, bo wszyscy są obciążeni robotą. A ja mam już doświadczenie, wiele mogę zrobić samodzielnie i jeszcze zostać po godzinach, bo nie mam dzieci. B: No, ale pewnie dostałaś dobrą premię. M: Właśnie nie. I to jest najbardziej przygnębiające. Pochwały i premie dostali koledzy, oczywiście faceci. Byli nawet zdziwieni, że szef mnie pominął. B: Może zapomniał albo przy innej okazji to nadrobi. M: Obawiam się, że nie. Pół roku temu obiecał mi awans, ale też nic z tego nie wyszyło. Spełniłam wszystkie wymagania. Kiedy zapytałam, dlaczego zostałam pominięta, odpowiadał, że muszę się jeszcze wiele nauczyć. Tymczasem tę nową posadę objął chłopak z innego działu. Ten to się dopiero musi dokształcić. 07

9 Jeśli: nie możesz znaleźć pracy, mimo że jesteś lepiej wykształcona, oferują Ci stanowiska, na których mężczyźni nie chcą pracować, otrzymujesz niższe od mężczyzn wynagrodzenie za pracę o jednakowej wartości, w Twoim przedsiębiorstwie najwyższe stanowiska kierownicze piastują mężczyźni, Twój i Twoich koleżanek awans i sukces należą do rzadkości, musisz zostawać w pracy dłużej niż koledzy, OZNACZA TO, ŻE JESTEŚ DYSKRYMINOWANA! Ten rodzaj dyskryminacji wynika z istniejących w naszym życiu społecznym ograniczeń spowodowanych m.in. tradycyjnym podziałem prac na typowo kobiece i męskie. Często jest też rezultatem braku inicjatywy samych kobiet, które boją się przeciwstawić istniejącemu stereotypowi kobiety wykonującej zawód o niższym statusie społecznym i gorzej opłacany. Zdarza się, że ograniczenia dostępu do zawodu lub zadań w pracy wynikają z przekonania, że kobiety nie nadają się do wykonywania niektórych prac. Tymczasem predyspozycje do danego zawodu są cechą indywidualną człowieka, która nie zależy wyłącznie od płci. Kobiety z reguły są również gorzej opłacane i częściej z tego powodu stają się ofiarami dyskryminacji. Wiele kobiet nie upomina się u pracodawców o lepsze zarobki, obawiają się bowiem, że zostanie to źle odebrane. Niektóre nie chcą ryzykować, gdyż zależy im na utrzymaniu posady. Dotyczy to zwłaszcza kobiet słabiej wykształconych oraz znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, np. matek samotnie wychowujących dzieci, czy kobiet, które samodzielnie muszą utrzymać rodzinę. 08

10 Prawo chroni Cię, dlatego że równe prawa mają zarówno mężczyźni, jak i kobiety wykonujący w pracy zadania tego samego typu. Mowa jest o tym zarówno w prawie krajowym - Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Kodeksie pracy a także w zapisach prawa międzynarodowego i Unii Europejskiej. Przepisy te, nazywane antydyskryminacyjnymi, dotyczą: równych szans w zatrudnieniu, zakazu dyskryminacji w pracy, np. ze względu na płeć, identycznych możliwości kobiet i mężczyzn w zakresie wynagrodzeń. Dyskryminacją w rozumieniu Kodeksu pracy (art. 11ł) jest bezprawne pozbawienie lub ograniczenie praw wynikających ze stosunku pracy lub nierównomierne traktowanie pracowników ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, narodowość, rasę, przekonania, zwłaszcza polityczne lub religijne, oraz przynależność związkową, a także przyznanie z tych względów niektórym pracownikom mniejszych praw niż te, z których korzystają inni pracownicy znajdujący się w tej samej sytuacji. Kodeks pracy daje więc zatrudnionym równe prawa, gdy wykonują takie same zadania, a dotyczy to zwłaszcza równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu. Praca o jednakowej wartości to taka, której wykonanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku. 09

11 Równe traktowanie w zatrudnieniu obejmuje (art. 18 ą): nawiązanie i rozwiązanie umowy o pracę, określenie warunków zatrudnienia, awanse, dostęp do szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe. Za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu uważa się: odmowę nawiązania lub rozwiązania umowy o pracę, niekorzystnie określone wynagrodzenie za pracę, pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu nagród, pominięcie w kierowaniu na szkolenia podnoszące kwalifikacje zawodowe. 10

12 Mam prawo planować swoje życie Teresa: Cześć Basiu. Jak wypadłaś na rozmowie kwalifikacyjnej? Twoja mama mówiła, że masz dziś takie spotkanie. Basia: Tak, ale chyba nic z tego nie wyjdzie. Podczas rozmowy kwalifikacyjnej, kadrowych bardziej interesował mój stan cywilny niż kwalifikacje. T: Jak to? B: Wspomniałam, że chcę zacząć pracę od początku września. Będę już wtedy po ślubie, dlatego mogę wyłącznie skupić się na pracy. Wiesz, jak to jest na początku. Trzeba nauczyć się wielu rzeczy, poznać zakład od strony organizacyjnej, zasady pracy i całą ekipę. Tymczasem pytali mnie, czy planuję dzieci. T: Czy ta praca wyklucza posiadanie dzieci? B: Nie, przecież to posada asystentki działu logistyki. T: Może pytali z ciekawości? B: Nie, nie wydaje mi się. Zaskoczyli mnie pytaniem, czy podpisałabym oświadczenie, że przez jakiś czas nie urodzę dziecka. T: To oburzające. Lepiej zrezygnuj z tej posady. B: Ale to pierwszy pracodawca, który zaproponował mi stałą pracę. A poza tym i tak nie możemy zdecydować się na razie na dziecko. Nie mamy mieszkania. Myślimy, żeby w przyszłym roku kupić je na kredyt. Potrzebuję tej pracy. 11

13 Jeśli: jesteś młodą mężatką i odmawiają Ci zatrudnienia, podczas rozmowy kwalifikacyjnej pytają Cię o plany rodzinne, pracodawca daje do zrozumienia, że Twoje plany osobiste są sprzeczne z oczekiwaniami firmy, przyszły szef uzależnia Twój angaż od spełnienia warunków sprzecznych z Twoimi osobistymi poglądami, pracodawca odmawia zatrudnienia, mimo że spełniasz wymagania, tłumaczy, że mężczyźni na tym stanowisku są skuteczniejsi, OZNACZA TO, ŻE JESTEŚ DYSKRYMINOWANA! Podczas postępowania kwalifikacyjnego kandydatki są często pytane o wiek, stan cywilny i plany na przyszłość. Rażącym przejawem dyskryminacji jest uzależnianie zatrudnienia od tych kwestii. Skutkiem może być na przykład odmowa zatrudnienia młodej mężatki, z powodu potencjalnej ciąży lub uniemożliwienie wypełniania zadań macierzyńskich. Często spotykanym przykładem dyskryminacji jest opracowywanie ofert pracy w oparciu o kryterium płci. Kobietom proponuje się stanowiska asystenckie. W ogłoszeniach wskazuje się na zainteresowanie młodymi i atrakcyjnymi paniami. Mężczyźni z kolei są mile widziani na stanowiskach kierowniczych. Oczekuje się od nich solidnego wykształcenia popartego doświadczeniem w zamian za dobre wynagrodzenie. Za dyskryminujące można uznać także zachowanie, gdy w ogłoszeniu o pracę opis został skierowany do mężczyzn, podczas gdy dotyczy stanowiska, które może objąć także kobieta. 12

14 Prawo chroni Cię, dlatego że jeśli odmawia się kobiecie zatrudnienia to musi być to uzasadnione, że nie ma związku z przesłankami wskazującymi na dyskryminację. Zasada ta wynika z Kodeksu pracy (art. 18 3b 1 pkt 1, art. 11, art. 11ł).) Oznacza to, że pracodawca musi udowodnić, że nie dyskryminował. W innym przypadku osoba taka ma prawo do odszkodowania (art. 18 3d ). 13

15 Mam prawo być mamą w pracy Basia: Magdo, jak chowa się mały Krzyś? Magda: Dziękuję, dobrze. Na Marysię też nie narzekam, już nie jest o niego zazdrosna. Teraz nie odstępuje go na krok. Mówi, że to najukochańszy braciszek. B: To wspaniale. A co z Twoim powrotem do pracy, jak Twoje poszukiwania? M: Na razie bez efektu. Mam kilka ofert na oku, ale generalnie jestem zniechęcona. B: Nie poddawaj się. Za długie czekanie, dobre śniadanie. M: Ha, ha Obyś miała rację. B: A dlaczego się zniechęciłaś? M: Wyobraź sobie, znalazłam z ogłoszenia firmę, która potrzebowała recepcjonistki na pół etatu, z dobrą znajomością języków obcych. Myślę sobie, świetnie! Znam angielski i niemiecki. Pół etatu to jak dla mnie. Problem jednak w tym, że w ogłoszeniu wyraźnie zaznaczono, że poszukiwane są tylko młode kobiety przed 30-ką, a ja mam 37 lat i na dodatek dwoje małych dzieci. Więcej domowych obowiązków, a poza tym po drugim dziecku nie mam już reprezentacyjnej figury. Jestem bardzo zrezygnowana. Po prostu do niczego się już nie nadaję. B: A w dotychczasowej pracy nie chcesz zostać? M: Nie dam rady. Krzyś ma dopiero 5 miesięcy, a nie stać nas na opiekunkę. Mąż zdecydował, że pojedzie do pracy za granicę. Rozmawiałam z szefami. Zaproponowałam, żeby zmniejszyli mi 14 etat o połowę. Zdecydowanie odmówili. Chcą osób dyspozycyjnych, a nie takich, które biegają z pieluchami.

16 Jeśli: jesteś na urlopie macierzyńskim, a pracodawca wypowiada Ci warunki pracy i płacy lub rozwiązuje umowę o pracę, po urlopie wychowawczym nie możesz wrócić do pracy, wypowiadają ci umowę o pracę, bo masz częste zwolnienia lekarskie z powodu opieki nad chorym dzieckiem, jesteś w ciąży, a wypowiadają Ci warunki pracy, nie możesz wykorzystać przerwy na karmienie dziecka, odmawiają Ci udzielenia urlopu wychowawczego, podczas rozmowy kwalifikacyjnej pytają Cię o plany rodzinne, a pracodawca daje do zrozumienia, że Twoje plany są sprzeczne z oczekiwaniami firmy, OZNACZA TO, ŻE JESTEŚ DYSKRYMINOWANA! Dyskryminacja z powodów macierzyństwa jest bardzo powszechna. Matki pracujące rzadko jednak bronią się przed nią. Obawiają się utraty pracy. Pracodawcy niechętnie zatrudniają kobiety matki. Głównie dlatego, że prawo chroni je przed utratą pracy lub zmianami warunków zatrudnienia na gorsze. Dodatkowo, co nie jest mile widziane, panie wracające do pracy po urlopach macierzyńskich lub wychowawczych często biorą zwolnienia lekarskie z powodu choroby dziecka. Nie wolno ich też zatrudniać, bez ich zgody, w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej. Kobiety doświadczają dyskryminacji już na etapie rekrutacji do pracy. Pytane o dyspozycyjność nie są w stanie jej zagwarantować. Nie mają bliskich, którzy zaopiekują się dzieckiem. Brakuje też żłobków i przedszkoli. 15

17 Prawo chroni Cię, dlatego że rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy, a reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. Jeśli kobieta ma umowę na czas określony lub na okres próbny przekraczający jeden miesiąc i w tym momencie jest w ciąży, wówczas umowa zostaje jej przedłużona do dnia porodu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w sytuacji ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Urlop macierzyński trwa: 18 tygodni przy pierwszym porodzie, 20 tygodni przy każdym następnym porodzie, 28 tygodni w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie. W tym czasie mamy otrzymują zasiłek macierzyński (art. 184). Po urlopie macierzyńskim kobieta ma prawo wybrać różne opcje powrotu do pracy. Jeżeli matka lub ojciec pracowali przynajmniej sześć miesięcy na umowę o pracę, i to nawet u różnych pracodawców, to do czwartego roku życia dziecka mogą skorzystać z urlopu wychowawczego. W tym czasie kobieta może pracować np. na część etatu, pod warunkiem, że zajęcie to nie koliduje z opieką nad dzieckiem. Można też wrócić do pracy na trzy czwarte lub pół etatu. 16

18 Ponadto matka karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy (art ), a gdy karmi więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw po 45 minut. Przerwy na karmienie mogą być, na wniosek pracownicy, udzielane łącznie. Mamy mogą skumulować pracę do czterech dni w tygodniu, np. pracować od poniedziałku do czwartku. Trzeba wówczas rozłożyć 40 godzin na cztery dni, a więc pracować dłużej. Można też za zgodą pracodawcy przesunąć godziny pracy. Nie rozpoczynać jak wszyscy np. o godz. 8.00, a przychodzić na późniejszą godzinę i wychodzić odpowiednio później. W Kodeksie pracy na pracodawcę nałożono obowiązek przeniesienia pracownicy w ciąży do innej pracy (art. 179), jeśli zagraża ona zdrowiu lub bezpieczeństwu przyszłej mamy i dziecka. Jeżeli jest to niemożliwe kobieta, zwolniona jest z obowiązku świadczenia pracy i zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia. Jeśli przyszła mama pracuje w nocy, to pracodawca jest zobowiązany na okres ciąży zmienić jej rozkład pracy tak, by umożliwić jej wykonanie zadań poza porą nocną (art. 178ą). Jeśli jest to niemożliwe, pracodawca musi zwolnić kobietę na czas ciąży z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem pełni praw. Ponadto pracownicy w ciąży nie można zatrudnić w godzinach nadliczbowych. Mamy mającej dziecko, które nie ukończyło 4 lat, nie wolno bez jej zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy ani delegować poza stałe miejsce pracy. 17

19 Mam prawo chronić swą kobiecość Kasia: Cześć Zuzka, czy mogę do Ciebie zajrzeć i zająć kilka chwil? Bardzo potrzebuję Twojej pomocy. Mam ważną sprawę. Zuzia: Pewnie Kasiu, a o co chodzi? Mam kłopoty w pracy. Już nie mogę tam więcej chodzić. Czy to będzie nierozsądne, jeśli się zwolnię? Z: Zwolnisz się? Jak to, co się stało? K: Obawiam się kierownika działu. Szefowa postanowiła, że będziemy pracowali na tej samej zmianie, ale ja nie chcę się zgodzić. On od trzech miesięcy nie daje mi spokoju. Na początku się uśmiechał, przygadywał. Potem zapraszał mnie do pokoiku na kawę. Mówił, jak to miło zjeść kanapkę i wypić kawę w takim towarzystwie. Dwa miesiące temu na jednej ze zmian zaczął mnie obmacywać. Takie niby niewinne gesty. Pomyślałam, że coś jest nie tak. Trochę się przestraszyłam, ale nikomu o tym nie powiedziałam. Potem on wysyłał mi sms-y, zapraszał do kina. Nie odpowiadałam. W końcu dostawałam wiadomości, że chętnie się ze mną spotka na niezobowiązujący seks. Wtedy go zwymyślałam. Powiedziałam, żeby mi dał spokój, że to okropne i sobie nie życzę. Zagroziłam też, że powiem szefowej. Trochę się uspokoił, choć sugerował, że co jakiś czas nie będzie mógł przyznawać mi nagród. Wówczas udało mi się przenieść na inną zmianę. A teraz boję się, że sprawa wraca. Z: Jesteś pewna? Może po takim czasie się uspokoił? K: Nie sądzę. Jak szefowa powiedziała mu o planach przeniesienia mnie na jego zmianę, znów przysłał mi sms-a. Co ja mam zrobić? Z: Musisz powiedzieć o tym szefowej. K: Ale on jest jej ulubieńcem. Boję się, że mi nie uwierzy. Poza tym, nie chcę, aby pomyślała, że grymaszę z powodu przeniesienia. Już raz mi powiedziała, że na moje miejsce jest kilku chętnych. 18

20 Jeśli: jesteś sugestywnie poklepywana przez kolegów lub przełożonego, słyszysz seksualne propozycje, spotykasz się z niestosownymi uwagami na temat swego wyglądu, musisz wysłuchiwać obraźliwych komentarzy o seksie, jesteś nękana zdjęciami seksualnymi, słyszysz, że otrzymasz pracę, awans czy podwyżkę w zamian za seks, OZNACZA TO, ŻE JESTEŚ DYSKRYMINOWANA! Molestowaniem może być zarówno próba nawiązania relacji seksualnej, jak i stworzenie nieprzyjaznej seksualnej atmosfery. Sprawcami molestowania są najczęściej pracodawcy, przełożeni lub koledzy z pracy. Molestowanie przybiera różne formy: przymus seksualny - jest to sytuacja, gdy pracodawca lub przełożony domaga się seksualnych względów w zamian za zatrudnienie, utrzymanie pracy, awans lub uniknięcie przesunięcia na gorsze stanowisko, niepożądane zainteresowanie seksualne - jest to tworzenie nieprzyjemnej atmosfery, np. eksponowanie materiałów o charakterze seksualnym, uwagi lub komentarze dotyczące seksu, z uwagi na przynależność do danej płci - jest to zachowanie skierowane przeciwko osobie jako reprezentantowi określonej płci. 20

21 Prawo chroni Cię, dlatego że do Kodeksu pracy wprowadzono definicję molestowania (art. 18 3a). To zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności lub upokorzenie pracownika. Rodzajem molestowania jest molestowanie seksualne. Uznano je za szczególny przejaw dyskryminacji ze względu na płeć. Pracodawca jest zobowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika (art.111). Wiele konwencji oraz umów międzynarodowych wprowadziło zakaz tego typu dyskryminacji, a tym samym zakaz molestowania seksualnego. W prawie europejskim molestowaniem seksualnym jest sytuacja, w której ma miejsce niepożądane zachowanie werbalne, niewerbalne lub fizyczne o charakterze seksualnym, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby, w szczególności przy stwarzaniu atmosfery zastraszania, wrogości, poniżenia, upokorzenia i obrazy. Gdy jesteś ofiarą molestowania seksualnego, przysługuje Ci ochrona na mocy przepisów Kodeksu karnego. 21

22 Mam prawo pracować w każdym wieku Danka: Dzień Dobry Pani Bożeno. Do pracy? Bożena: Witam! Niestety tak. D: Niestety, co ja słyszę? Pani zawsze tak chętnie chodzi do pracy. B: Tak, ale szef zapowiedział zwolnienia. Mieliśmy na ten temat spotkanie. Obawiam się, że mogę stracić pracę. D: Dlaczego Pani tak myśli? Czy wiadomo już, kto zostanie zwolniony? B: Nie, nie mamy jeszcze takich informacji. D: Dlaczego zatem Pani się tak martwi? Ma Pani przecież długoletnie doświadczenie. Przypuszczam, że niejedną trudną sytuację rozwiązała Pani w swoim życiu zawodowym. B: I co z tego. Podczas poprzednich redukcji etatów zwolniono wszystkie kobiety, które przekroczyły 50-kę. Ja mam 54 lata, więc perspektywę mam nieciekawą. O braku zainteresowania pracą starszych kobiet świadczy też fakt, że nie wysyłają nas na żadne kursy dokształcające. Ja kilkakrotnie starałam się o to. Ostatnio na jesieni był u nas w zakładzie kurs na temat zamówień publicznych. To mnie bardzo interesuje i chciałabym się podszkolić. Ha, ha. Mam wielką chęć do nauki na stare lata. Dwa razy składałam podanie, aż w końcu mi odpowiedzieli, że szanse powinni mieć młodzi, a ja niedługo pójdę na emeryturę. Jaką więc zakład będzie miał korzyść z moich nowych kwalifikacji. D: No tak, to przykre. B: Widzi Pani, człowiek dzieci wychował, wyuczył. Ma ustabilizowaną sytuację rodzinną. Zapał do pracy, nawet po godzinach. Wydawałoby się, czegóż więcej potrzeba do szczęścia. 22

23 Jeśli: masz więcej niż 40 lat i nie możesz znaleźć pracy, nie możesz znaleźć pierwszej pracy, a masz odpowiednie kwalifikacje, masz kilkunastoletni staż pracy, a nie możesz podnosić swych kwalifikacji zawodowych, pracodawca odmawia zatrudnienia z powodu wieku, mimo kwalifikacji, doświadczenia i gotowości do pracy, oznacza to, że jesteś dyskryminowana! Ten rodzaj ograniczenia dotyczy kobiet zarówno w młodym wieku, jak i starszych, zwłaszcza tych przed emeryturą, i nabiera szczególnego znaczenia w obliczu bezrobocia. Bezrobotne kobiety trudniej znajdują pracę i dłużej pozostają bez pracy. Najmniejsze szanse na jej znalezienie mają panie po 40. roku życia. Duże trudności mają także kobiety powracające na rynek pracy po dłuższej przerwie oraz poszukujące pierwszej pracy. Bardzo często zdarza się także, że pracodawcy niechętnie inwestują w rozwój zawodowy najstarszych pracowników. Tłumaczą, że to nieopłacalne ze względu na ich rychłą emeryturę. Powszechne stało się również wskazywanie w ogłoszeniach o pracę lub podczas rozmów kwalifikujących, akceptowanej przez pracodawcę górnej granicy wieku kandydatów. Tymczasem okazuje się, że właśnie kobiety dojrzałe mogą zaoferować, tak oczekiwane przez pracodawców, kwalifikacje i doświadczenie. Ich autem jest także pełna dyspozycyjność, bowiem okres intensywnej opieki nad dziećmi mają już za sobą. Specjaliści rynku pracy zwracają uwagę, że z tego powodu starsze kobiety są bardziej skoncentrowane na pracy. Należy jednak pamiętać, że są zawody, które mogą być wykonywane tylko przez osoby o określonym prawem wieku. 23

24 Prawo chroni Cię, dlatego że za naruszenie zasady równego traktowania uważa się, sytuację kiedy pracodawca uzależnia przyjęcie lub zwolnienie z pracy od sytuacji pracownika. Dotyczy to każdego przejawu dyskryminacji, także różnicowania ze względu na wiek. Jednak wypowiedzenie umowy o pracę pani, która osiągnęła wiek emerytalny (60 lat) i uzyskała prawo do emerytury jest uzasadnione (art w związku z art. 39 Kodeksu pracy) i nie może być uznane za dyskryminację ze względu na płeć lub wiek. 24

25 Mam prawo pracować nawet gdy jestem niepełnosprawna Grażyna: Pani Joasiu, słyszałam, że dostała Pani awans. Gratuluję. Joanna: Dziękuję. Bardzo się z tego cieszę. Byłam już pełna obaw, że się nie uda. G: Co Pani opowiada. Jest Pani przecież świetnym fachowcem! J: Obawiałam się, że dyrekcja będzie przeciwna ze względu na moją niepełnosprawność. Muszą dla mnie przygotować specjalnie stanowisko pracy. W nowym budynku będę mieć swój pokoik na parterze. Wie Pani, bardzo przytulny. Co prawda mój wydział będzie pracował na 2 piętrze, ale ja bez windy tam nie dotrę. Będzie więc nieco trudności w komunikacji, ale mam nadzieję, że przy wyrozumiałości moich współpracowników wszystko się jakoś ułoży. Jestem dobrej myśli. Zostałam doceniona i to daje mi nową energię do pracy. Zapomniałam nawet o swoich chorych nogach. G: Rzeczywiście ma Pani wielkie szczęście. J: Oj, wielkie. Moi znajomi opowiadali mi nieraz, jak mimo dobrego wyniku podczas rozmowy kwalifikacyjnej, rezygnowali z nich pracodawcy, bo nie mieli możliwości przystosować warunków pracy dla osób niepełnosprawnych. Inni z kolei nawet nie podeszli do rozmowy kwalifikacyjnej z powodu niepełnosprawności. Przykre to. G: Tak, wiem, że niepełnosprawnych traktuje się gorzej. Siostrzenica opowiadała mi niedawno, że w jej firmie mieli aferę. Jeden z pracowników dokuczał koledze. Młodemu, z lekkim upośledzeniem umysłowym. Chłopak sobie nie umiał z tym poradzić, źle pracował. Kierownik za to słabo go ocenił. Dopiero po interwencji matki u dyrekcji zrobiono porządek. J: I co, dali spokój niepełnosprawnemu? G: Ależ skąd, chłopaka przenieśli do innego działu, a ci co dokuczali pracują nadal. 25

26 Jeśli: nie możesz znaleźć pracy, bo masz ograniczenia fizyczne lub umysłowe, pracodawca odmawia zatrudnienia, tłumacząc, że nie ma warunków do zaangażowania osoby niepełnosprawnej, posiadasz kilkunastoletni staż pracy, a z powodu ograniczeń fizycznych lub umysłowych pracodawca uniemożliwia Ci podnoszenie kwalifikacji zawodowych, masz pomysł na własny biznes, ale z powodu niepełnosprawności odmówiono Ci wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, OZNACZA TO, ŻE JESTEŚ DYSKRYMINOWANA! Osobom niepełnosprawnym często odmawia się zatrudnienia bądź utrudnia wykonanie pracy tylko z powodu ich ułomności. Przejawem dyskryminacji może też być pominięcie osoby niepełnosprawnej przy naborze na szkolenia lub odmowa zatrudnienia osoby na wózku inwalidzkim tylko ze względu na brak odpowiednich rozwiązań technicznych i komunikacyjnych w miejscu pracy. Zatrudnienie osób niepełnosprawnych może być ograniczone tylko wtedy, gdy niemożliwe jest objęcie danego stanowiska, ponieważ wymaga ono znacznej sprawności psychicznej i fizycznej. W tym przypadku nie można mówić o dyskryminacji. Jako pracownicy osoby niepełnosprawne mogą korzystać z licznych przywilejów. 26

27 Prawo chroni Cię, dlatego że osoby niepełnosprawne podlegają szczególnej ochronie, jeśli chodzi o zatrudnienie. Przede wszystkim ich pozycję określa ustawa z 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. W kwestiach nieuregulowanych tą ustawą stosuje się przepisy Kodeksu pracy. Osoba niepełnosprawna nie może pracować dłużej niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Czas pracy w przypadku osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Ma prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, która jest wliczana do czasu pracy. Nie powoduje to obniżenia wysokości wynagrodzenia. Osobom niepełnosprawnym przysługuje dodatkowo 10 dni roboczych urlopu wypoczynkowego Mogą też przez 21 dni roboczych, raz w roku, uczestniczyć w turnusie rehabilitacyjnym z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za te dni. Zawsze mają prawo do badań specjalistycznych czy zabiegów w czasie godzin pracy, jeżeli nie można wykonać ich po pracy. W Kodeksie pracy osoba niepełnosprawna ma zagwarantowane, że za pracę o tej samej wartości dostanie wynagrodzenie takie jak inny pracownik. 27

28 Mam prawo pracować stosownie do swoich możliwości Wiktoria: Co się stało z Pani ręką? Ela: Ach, niech mi Pani nie przypomina. Od niedzieli tak potwornie mnie boli. Poszłam do lekarza, bo środki przeciwbólowe nic mi nie pomagały. Myślałam, że to przeciążenie. Jednak lekarz złapał się za głowę. Zrobił prześwietlenie. Okazało się, że bóle są skutkiem złamania sprzed 10 lat. Mam kłopot, bo jak w pracy nadźwigam się towaru, to ręka mnie natychmiast boli. W: I co ustalił lekarz? E: Wie Pani, ja rozładowuję cukier, mąkę. Dziennie może ze 100 kg. Trudno zliczyć. Teraz muszę zrobić dokładne badania, ale doktor powiedział mi, że w moim wieku taka praca mnie wykończy. Łatwo mu mówić, a gdzie mam iść do roboty. W: Wiem coś o tym. Pamiętam, jak pracowałam w kopalni. Zawsze jak przyszłam z pracy, wszystko mnie bolało. Sama nie wiem, jak ja jeszcze dawałam radę zajmować się domem. Na szczęście przez wiele lat pracowałam tylko jako portierka, ale przecież zaczynałam jeszcze wtedy, kiedy kobiety mogły pracować przy tej cięższej robocie. Ile koleżanek miałam, co tak jak chłopy węgiel ładowały. Fakt, że żadna nie zjeżdżała pod ziemię, ale w sortowniach tyle samo się nadźwigały. Niektóre były nawet w ciąży. Jak kierownik był ludzki, to zabraniał im tej roboty. Sam chodził, żeby je przenieść na inne działy. Ale znałam taką, co się nie chciała kierownikowi przyznać, że w ciąży. Jej koleżanki mu powiedziały, to aż ją skrzyczał. Ona się tłumaczyła, że mąż choruje, musi zarobić. E: A myśli Pani, że teraz jest inaczej. U nas w sklepie to dziewczyny przy kasach siedzą, a po godzinach towar rozładowują. Żadna kobitka kierownikowi nie powie, że chce do lżejszej roboty. Zaraz by wysłał do kolejki w pośredniaku. Jak robota jest, to trzeba robić. Nie wiem, co zrobię, jak okaże się, że nie będę mogła pracować. W: A Pani nie może iść na te kasy? E: Gdzie ja do kasy? Tam to przyjmują tylko te, które mają średnie wykształcenie, albo sobie dorabiają na pół etatu. Same studentki. A poza tym na kasach to trzeba szybko wszystko robić. To już nie te lata. Przy rozładunku to nas tak nie popędzają, chyba że jest duża dostawa, a brakuje towaru. Wtedy nam pomagają kasjerki, a przed świętami to i kierownik rozładowywał. 28

29 Jeśli: wykonujesz pracę, która jest ponad Twoje siły fizyczne, pracujesz w szkodliwych warunkach, a pracodawca odmawia Ci możliwości korzystania ze sprzętu zabezpieczającego, jesteś w ciąży, urodziłaś dziecko, karmisz piersią, a pracodawca odmawia Ci przeniesienia do lżejszej pracy, wykonujesz zadania dozwolone tylko dla mężczyzn, mimo ciąży musisz pracować w ciężkich i szkodliwych warunkach, oznacza to, że jesteś dyskryminowana! Kobiety coraz częściej wykonują pracę jeszcze niedawno zarezerwowaną tylko dla mężczyzn. Choć mówimy o zasadzie równego traktowania kobiet i mężczyzn, to w tym przypadku nie mamy wpływu na naturalne różnice wynikające z budowy anatomicznej, uwarunkowań psychologicznych czy naturalnych potrzeb związanych z urodzeniem dziecka. Trzeba pamiętać, że kobiety nie zawsze są w stanie pracować tak jak mężczyźni. Jest pewna grupa aktywności zawodowej, która prawnie ogranicza dostęp do nich kobietom. W tym przypadku chodzi o ochronę kobiet, a nie ich dyskryminację 29

30 Prawo chroni Cię, dlatego że zgodnie z Kodeksem pracy nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia (art. 176). Chodzi m.in. o prace w podziemnych częściach kopalni, prace na wysokościach. Zakaz ten ma charakter bezwzględny i nie może być uchylony nawet za zgodą pracownicy. Kobieta ma prawo odmówić wykonania polecenia niezgodnego z tym przepisem. Może wystąpić z interwencją do związków zawodowych lub inspekcji pracy (art. 210). Paniom skierowanym do prac zakazanych oprócz prawa odmowy wykonania polecenia przysługuje prawo żądania zatrudnienia na innym stanowisku przy zachowaniu dotychczasowego wynagrodzenia. Zakaz zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia to istotny element ochrony kobiet także w prawie międzynarodowym. Takie stanowisko przyjęła m.in. Międzynarodowa Organizacja Pracy. W Konwencji nr 45 z 1935 r. ustanowiono zasadę, że żadna kobieta, bez względu na wiek, nie może być zatrudniona przy pracach pod ziemią w kopalniach. Wyjątkowo pod ziemią mogą pracować panie nie wykonujące pracy fizycznej: zajmujące kierownicze stanowiska, zatrudnione w służbie sanitarnej i społecznej; studentki skierowane na praktykę do podziemnych części kopalni w ramach szkolenia zawodowego. 30

31 Mam prawo chronić swą godność Ania: Pani Halino, mam taką sąsiedzką prośbę. Jak przyjdzie mój Jacek ze szkoły, nich go Pani przypilnuje, żeby nie grał za długo w piłkę przed blokiem. Mąż idzie na drugą zmianę, a córka pojechała na wycieczkę szkolną. Ja wrócę dopiero po godz. 20. Halina: Nie ma sprawy sąsiadko. A Pani dziś znowu idzie na dwie zmiany? A: Niech mi Pani nie przypomina. To już trzeci raz w tym miesiącu. Zawsze na mnie wypada. H: A ci brygadziści nie potrafią zaplanować roboty? A: Nie o to chodzi, Pani Halino. Jedna koleżanka stale przynosi zwolnienia lekarskie. Dziś znów mąż przyniósł. Kierownik rano zadzwonił, czy nie zostanę, bo koleżanki po drugiej zmianie nie mają dobrych dojazdów i nie chcą pracować do późna. A ja mieszkam najbliżej. Nie odmówię przecież kierownikowi. H: Koleżanka na co jest chora? A: Nie wiem dokładnie. Ona nigdy nie chodziła na zwolnienia. Tak się z nią dzieje dopiero od pewnego czasu. Dziewczyny mówią, że to przez nowego kierownika. Nie lubi jej, czy co? Zawsze na nią krzyczy. Ostatnio źle nastawiła maszynę, zrobił jej straszną awanturę, aż my w sąsiedniej hali 31 słyszałyśmy. A przecież to się każdemu może zdarzyć. Następnego dnia nie przyszła do pracy, bo miała bardzo wysokie ciśnienie. Podobno wczoraj też jej dokuczał. H: No to czemu jej nie pomożecie? A: A ja wiem, jak jest naprawdę

32 Jeśli: przełożony stale krytykuje Twoją pracę, często krzycząc i wymyślając Ci, szef nie chce z Tobą rozmawiać, lekceważy Cię lub ignoruje, współpracownicy obgadują Cię lub rozsiewają plotki w firmie na Twój temat, otrzymujesz niezliczoną liczbę zadań, często poniżej swoich umiejętności, a niekiedy są to prace bezsensowne, Twoja praca jest źle oceniana, JESTEŚ OFIARĄ MOBBINGU! Mobbing to uporczywe i długotrwałe nękanie lub zastraszanie pracownika. Ma na celu poniżenie lub ośmieszenie go. W efekcie wywołuje u niego zaniżoną ocenę. Doprowadza do izolacji lub wyeliminowana z zespołu współpracowników. Osoby mobbingowane doświadczają takiego zachowania dłużej niż rok. Skarżące się na takie zachowanie kobiety często rezygnują z dochodzenia swoich praw, bowiem udowodnienie tego przed sądem jest bardzo trudne. Tymczasem ofiary mobbingu bardzo często mają poważne problemy psychiczne i fizyczne. Wywołuje je stres nasilający się pod wpływem nieprzychylnych zachowań w pracy. Zjawisko to przynosi straty także pracodawcom, ponieważ tam, gdzie zaobserwowano mobbing, pojawia się duża wymiana kadr, mała wydajność pracy, a więc wolniejszy rozwój firm. 32

33 Prawo chroni Cię, dlatego że pracodawca ma obowiązek przeciwdziałania mobbingowi (art. 94). Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia może dochodzić od pracodawcy zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Jeśli na skutek takich działań rozwiązał umowę o pracę, ma prawo domagać się odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Przy czym chodzi tu o sytuację, gdy pracownik wypowiada umowę pisemnie z podaniem mobbingu jako powodu uzasadniającego rozwiązanie umowy. Mobbingować nie musi pracodawca. Sprawcą może być np. pracownik. Jednak pracodawca odpowiada nawet za takie zachowania, o których nie wiedział, a miały miejsce na terenie jego firmy. Mobbing i dyskryminacja nie są pojęciami opisującymi tę samą sytuację. Kodeks pracy reguluje je oddzielnie. Różnica między nimi polega na tym, że w przypadku dyskryminacji to pracodawca musi uwodnić, że nie dyskryminował. Natomiast w przypadku mobbingu, to pracownik musi udowodnić, że padł jego ofiarą i powinien przedstawić dowody, że takie zdarzenia miały miejsce. W tym celu powinniśmy notować i opisywać wszelkie zdarzenia. 33

34 Pomocy szukaj Jednym z obowiązków pracodawcy jest przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu. Pracownicy muszą mieć w pracy dostęp do przepisów dotyczących równego traktowania. Jeśli pracodawca naruszył wobec Ciebie zasadę równego traktowania, dasz radę się bronić. W pierwszej kolejności zgłoś się o pomoc do zakładowej organizacji związkowej. Jeśli w Twoim miejscu pracy jej nie ma, od razu złóż skargę do Państwowej Inspekcji Pracy. Oddziały PIP działają w największych miastach, a prawnicy udzielają porad bezpłatnie i przeprowadzają kontrole. Możesz również złożyć pozew bezpośrednio do sądu pracy. Pomocy udzielają obrońcy praw kobiet dyskryminowanych działający w instytucjach oraz organizacjach pozarządowych. Najprościej szukać ich przez urzędy wojewódzkie, gdzie muszą się rejestrować. O ich działalności wiedzą też ośrodki pomocy społecznej lub urzędy pracy. Pomocy może także udzielić Ci Rzecznik Praw Obywatelskich. 34

35 Kto dyskryminował, poniesie karę Jeśli pracodawca odmawia kobiecie zatrudnienia, to musi uzasadnić, że nie ma to związku z przesłankami wskazującymi na dyskryminację. Zasada ta wynika z Kodeksu pracy (art. 18 3b 1 pkt 1, art. 11, art. 11ł). Oznacza to, że musi udowodnić, że nie dyskryminował. Niezależnie od ochrony przewidzianej w Kodeksie pracy dobra osobiste każdego człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego. Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę (art. 18 3d). Oprócz tego pracownica sama może ubiegać się o odszkodowanie za ewentualną szkodę. Zadośćuczynienie zależy od tego, w jakim stopniu pracodawca zawinił i jakiego rodzaju szkodę wyrządził. Prawo to jest niezależne od innych roszczeń pracownika wynikających z dyskryminującego zachowania pracodawcy. Odszkodowanie jest wolne od podatku dochodowego 35

36 Czy wiesz, że Prawie 1000 skarg trafiło w 2006 r. do PIP Prawie 300 dotyczyło dyskryminacji. Chodziło głównie o złe traktowanie ze względu na wiek, płeć, przynależność związkową i okres zatrudnienia na czas określony lub nieokreślony. Ponad 650 spraw łączyło się z mobbingiem. Jednak po kontroli połowa z nich okazała się bezzasadna rok to Europejski Rok Równych Szans Tak zadecydował Parlament Europejski w 2006 r. Zdaniem eurodeputowanych należy podnosić świadomość wszystkich obywateli w zakresie równości i niedyskryminacji. Każde państwo, które jest członkiem Unii Europejskiej, ma obowiązek dbać o równe traktowanie swoich obywateli. W internecie znajdziesz pomoc Serwis to ciekawe i pożyteczne informacje na temat sytuacji kobiet w Polsce. Na uwagę zasługują zwłaszcza cenne porady ekspertów, którzy pomogą zrozumieć trudne zawiłości prawa. O prawach w pracy napisano na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Pracy pl., a na stronie Komisji Europejskiej dowiesz się, jak ze złym traktowaniem pracowników walczy Europa. Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe stworzyło stronę Jest bogatym źródłem informacji na temat nękania w pracy. 36

37 Słowniczek Dyskryminacja nieusprawiedliwione, negatywne lub krzywdzące działanie skierowane przeciwko członkini/ członkowi danej grupy tylko dlatego, że do niej należy. Dyskryminacja bezpośrednia gorsze traktowanie pracownika z powodu np. płci, wieku, niepełnosprawności, rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych, przynależności związkowej, pochodzenia etnicznego, wyznania lub orientacji seksualnej w porównaniu z pracownikiem, który znajduje się w podobnej sytuacji. Dyskryminacja pośrednia ma miejsce, gdy pozornie neutralne postanowienie lub działanie powoduje, że pracownicy należący do grupy wyróżnionej m.in. ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie lub orientację seksualną znajdują się w niekorzystnej sytuacji i nie da się tego obiektywnie uzasadnić. Lepka podłoga zjawisko wykonywania głównie przez kobiety zawodów o niskim statusie społecznym oraz niskich zarobkach. Często wymagających ciężkiej pracy lub niosących za sobą dużą odpowiedzialność. Szklany sufit zjawiska związane z ograniczaniem awansu kobiet na kierownicze stanowiska, chociaż teoretycznie są to stanowiska dostępne, widoczne przez ów sufit. 37

38 Wydawca: Departament ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej ul. Tamka Warszawa tel Autorka: Agnieszka Glapiak Opracowanie graficzne i ilustracje: Przemysław Olczak 38

39 Udzielanie wsparcia na rzecz rozwoju sfery zatrudnienia poprzez promowanie zachowań przyczyniających się do zwiększenia szans zatrudnienia (employability), warunków dla przedsiębiorczości, wyrównywania szans oraz inwestowania w zasoby ludzkie. Publikacja bezpłatna niedostępna w sprzedaży