Diagnoza świadomości prawnej Polaków 2016 Główne wyniki badania wizerunku wymiaru sprawiedliwości i wiedzy prawej Polaków

Transkrypt

1 Diagnoza świadomości prawnej Polaków 2016 Główne wyniki badania wizerunku wymiaru sprawiedliwości i wiedzy prawej Polaków Kontakt w sprawie raportu: dr Tomasz Baran tomasz.baran@psych.uw.edu.pl mobile:

2 Wprowadzenie Raport prezentuje wyniki badania wizerunku instytucji reprezentujących wymiar sprawiedliwości na tle innych instytucji i urzędów publicznych w Polsce oraz wiedzy prawnej Polaków. Badanie zostało przeprowadzone z inicjatywy Kwartalnika Iustitia przez agencja badawczą Maison&Partners we współpracy z Warsaw Enterprise Institute w dniach 29 stycznia 1 lutego 2016 roku na panelu Ariadna metodą CAWI. Zastosowano próbę losowo-kwotową liczącą N=1108 osób, gdzie kwoty zostały dobrane wg reprezentacji w populacji Polaków wieku 18 lat i więcej dla płci, wieku, wykształcenia i wielkości miejscowości zamieszkania.

3 Wizerunek wymiaru sprawiedliwości na tle innych instytucji i urzędów publicznych

4 Którym urzędom lub instytucjom publicznym w Polsce ufasz najbardziej? Możesz zaznaczyć dowolną liczbę instytucji ale staraj się wybrać te którym najbardziej ufasz. Straż pożarna Wojsko Pogotowie ratunkowe Rzecznik Praw Dziecka Rzecznik Praw Obywatelskich Policja Kościół Katolicki Akademie medyczne Uniwersytety Narodowy Bank Polski Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny Urząd Prezydenta Urzędy gminy Publiczne przychodnie zdrowia Urząd Premiera Urzędy miasta Urzędy skarbowe Straż miejska Wojewódzkie Sądy Administracyjne Prokuratury Okręgowe Naczelne Sądy Administracyjne Sądy Rejonowe Sejm Sądy Okręgowe Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) Senat Prokuratury Rejonowe 15% 15% 14% 12% 11% 11% 11% 11% 9% 9% 9% 5% 5% 4% 4% 4% 3% 3% 3% 2% 2% 1% 24% 23% 23% 35% 31% 65%

5 Na ile ufasz lub nie ufasz podanym poniżej urzędom i instytucjom publicznym w Polsce? Straż pożarna Akademie medyczne Pogotowie ratunkowe Uniwersytety Rzecznik Praw Dziecka Rzecznik Praw Obywatelskich Policja Urzędy gminy Narodowy Bank Polski Urzędy miasta Trybunał Konstytucyjny Sąd Najwyższy Naczelne Sądy Administracyjne Publiczne przychodnie zdrowia Sądy Okręgowe Prokuratury Rejonowe Sądy Rejonowe Prokuratury Okręgowe Urzędy skarbowe Urząd Prezydenta Kościół Katolicki Urząd Premiera Straż miejska Senat Sejm 11% 11% 9% 10% 5% 7% 3% 11% 6% 4% 6% 3% 3% 3% 3% 6% 8% 5% 5% 14% 5% 2% 2% 18% 23% 41% 32% 30% 31% 49% 48% 47% 46% 39% 37% 48% 39% 62% 56% 65% 45% 54% 56% 63% 54% 73% 65% 71% 63% 53% średnie oceny 3,3 3,0 3,0 2,9 2,8 2,8 2,7 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,5 2,4 2,4 2,4 2,4 2,3 2,3 2,3 2,2 2,2 2,1 2,0 Skala oceny: 1. zdecydowanie nie 2. raczej nie 3. raczej tak 4. zdecydowanie tak Zdecydowanie tak Raczej tak

6 Jak ogólnie oceniasz podane poniżej urzędy i instytucje publiczne w Polsce? Straż pożarna Uniwersytety Akademie medyczne Pogotowie ratunkowe Rzecznik Praw Dziecka Rzecznik Praw Obywatelskich Narodowy Bank Polski Urzędy miasta Urzędy gminy Sąd Najwyższy Policja Naczelne Sądy Administracyjne Trybunał Konstytucyjny Sądy Okręgowe Prokuratury Okręgowe Sądy Rejonowe Prokuratury Rejonowe Urząd Prezydenta Publiczne przychodnie zdrowia Urzędy skarbowe Kościół Katolicki Urząd Premiera Senat Straż miejska Sejm 13% 13% 20% 11% 8% 7% 4% 3% 5% 9% 4% 9% 3% 3% 3% 3% 8% 6% 2% 8% 5% 3% 3% 46% 29% 29% 3% 22% 38% 42% 36% 33% 51% 50% 47% 45% 40% 55% 47% 61% 65% 63% 54% 65% 66% 59% 68% 75% 73% 50% średnie ocen 3,4 3,0 3,0 3,0 2,9 2,8 2,7 2,7 2,7 2,7 2,6 2,5 2,5 2,5 2,5 2,4 2,4 2,4 2,4 2,3 2,3 2,2 2,1 2,1 1,9 Skala oceny: 1. zdecydowanie nie 2. raczej nie 3. raczej tak 4. zdecydowanie tak Zdecydowanie tak Raczej tak

7 Na ile podane poniżej określenia w Twoim odczuciu pasują lub nie pasują do polskich sądów? panuje tam nadmierna biurokracja są opieszałe dbają głównie o własne interesy są przekupne są zarozumiałe poważnie traktują swoją pracę są kompetentne zasługują na szacunek dbają o praworządność są niezawisłe są zaangażowane troszczą się o dobro społeczne są uczciwe sędziowie to osoby godne zaufania wydają sprawiedliwe wyroki można na nich polegać są obiektywne szanują ludzi sędziowie to osoby o nieposzlakowanej są nowoczesne są dobrze zorganizowane są niezależne politycznie 3% 15% 10% 8% 4% 3% 4% 2% 4% 2% 2% 2% 4% 2% 4% 1% 3% 2% 2% 3% 25% 21% 44% 43% 40% 43% 40% 41% 38% 39% 37% 34% 53% 46% 46% 44% 47% 51% 58% 53% 53% 45% 58% 59% średnie ocen 3,1 3,0 2,7 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,5 2,5 2,5 2,5 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,3 2,3 2,3 2,3 Skala oceny: 1. zdecydowanie nie 2. raczej nie 3. raczej tak 4. zdecydowanie tak Zdecydowanie tak Raczej tak

8 Jak oceniasz z jakiego źródła pochodzi większość Twojej wiedzy na temat sądów powszechnych w Polsce? z telewizji z moich osobistych doświadczeń z serwisów internetowych 17% od moich bliskich lub znajomych 16% z prasy 8% z mediów społecznościowych (np. facebooka) 4% z radia 1% inne 2% 24% 28%

9 Czy Ty osobiście brałeś kiedykolwiek udział w sprawie sądowej? Innymi słowy czy masz osobiste doświadczenie związane z postępowaniem sądowym? 39% Tak Nie 61% Który opis najlepiej pasuje do Twoich osobistych doświadczeń związanych z sądem? 44% 29% 19% 17% 8% 9% byłem świadkiem w sprawie wygrałem przegrałem częściowa wygrana sprawa nie zakończyła się wyrokiem inny

10 W jakich sądach odbywały się postępowania z Twoim udziałem? 46% 25% 19% 8% 3% 2% 0,4% 14% Sąd Rejonowy Cywilny Sąd Okręgowy Cywilny Sąd Rejonowy Karny Sąd Okręgowy Karny Wojewódzki Sąd Administracyjny Naczelny Sąd Administracyjny Sąd Najwyższy nie pamiętam

11 Czy ktoś z Twoich bliskich (rodziny lub przyjaciół) brał kiedykolwiek osobiście udział w sprawie sądowej? 39% Tak Nie 61% Który opis najlepiej pasuje do doświadczeń Twoich bliskich związanych z sądem? 44% 30% 18% 14% 13% 6% bycie świadkiem w sprawie wygrana przegrana częściowa wygrana sprawa nie zakończyła się wyrokiem inne

12 Poziom podstawowej wiedzy prawnej

13 Kto według Twojej aktualnej wiedzy tworzy w Polsce prawo? posłowie 69% sędziowie prokuratorzy prawnicy policjanci naukowcy nie wiem 7% 7% 6% 2% 1% 8%

14 Komu podlegają sędziowie w Polsce przy wydawaniu wyroków? Ministrowi Sprawiedliwości 20% nie podlegają nikomu i niczemu - są całkowicie niezależni 17% prezesowi Sądu Najwyższego tylko Konstytucji oraz obowiązującym ustawom 15% 14% prezesowi sądu, w którym orzekają (pracują) 10% prezesowi Trybunału Konstytucyjnego 8% prezesowi sądu wyższej instancji 6% nie wiem 10%

15 Czy sędziowie w Polsce są członkami partii politycznych? Tak Nie 51% 49%

16 Czy sędziowie w Polce mogą być członkami partii politycznych? 40% 39% nie, pod żadnymi warunkami tak, bez żadnych ograniczeń tak, ale nie może tego ujawniać nie wiem 10% 11%

17 Czy Twoim zdaniem sędziowie w Polsce są bezstronni politycznie czy są zaangażowani po stronie partii politycznych? 24% 9% 29% bezstronni raczej bezstronni raczej zaangażowani politycznie zaangażowani politycznie 38%

18 Czy w procesie o odszkodowanie sąd sam szuka dowodów, czy musi to zrobić ten kto żąda odszkodowania? ten kto żąda zapłaty musi wskazać dowody sąd sam szuka dowodów nie wiem 15% 12% 73%

19 Czy znasz takie pojęcie jak przedawnienie roszczeń? 15% Tak Nie 85% Czy sąd uwzględnia przedawnienie roszczeń sam z siebie, czy też trzeba się na przedawnienie powołać? trzeba się powołać na przedawnienie sąd sam uwzględnia przedawnienie nie wiem 19% 41% 40%

20 Czy testament napisany własnoręcznie w domu na kartce papieru i podpisany jest ważny i zostanie uznany przez sąd? 18% 25% 57% Tak Nie Nie wiem

21 Czy sporządzony testament można później w dowolnej chwili odwołać (unieważnić)? 50% 40% 30% 20% 42% 32% 21% 10% 5% 0% tak, ale tylko u notariusza tak, bez ograniczeń nie nie wiem

22 Kto dziedziczy majątek zmarłego, który miał żonę i dzieci, a nie zostawił testamentu? 100% 80% 60% 40% 20% 0% 88% 5% 4% 3% żona i dzieci tylko dzieci majątek przechodzi na własność państwa nie wiem

23 Czy można odziedziczyć długi zmarłego? 4% 5% 91% Tak Nie Nie wiem

24 Jakie są skutki złożenia apelacji od wyroku po terminie? sąd nie rozpozna apelacji 34% sąd może sam zdecydować czy rozpoznawać czy nie rozpoznawać apelacji 17% sąd rozpozna apelację, ale tylko jeśli wyrok był rażąco niesprawiedliwy 11% sąd rozpozna apelację pomimo naruszenia terminu 7% nie wiem 31%

25 Z jakiego powodu sąd może przywrócić termin do wniesienia apelacji od wyroku, czyli rozpoznać apelację pomimo ze upłynął termin na jej wniesienie? jeśli termin został naruszony (niedotrzymany) bez winy składającego apelację 37% jeśli wyrok był rażąco niesprawiedliwy 18% jeśli termin przekroczono tylko nieznacznie (do 5 dni po terminie) 7% nie wiem 38%

26 Co się stanie gdy sąd przyśle do Ciebie pismo listem poleconym na adres Twojego miejsca zamieszkania, a Ty nie odbierzesz tego pisma w terminie awizowania? pismo zostanie uznane za odebrane 36% pismo nie zostanie uznane za odebrane 28% pismo będzie musiała doręczyć policja 18% nie wiem 18%

27 Jakie są prawa osoby wezwanej na świadka? może w pewnych sytuacjach odmówić składania zeznań 57% może żądać zwrotu kosztów podróży do sądu 47% może w pewnych sytuacjach odmówić odpowiedzi na zadane pytanie może zadawać pytania stronom procesu czyli np. oskarżonemu, powódce, powodowi żadne z wymienionych 3% 8% 37% nie wiem 15%

28 Jakie są obowiązki osoby wezwanej przez sąd na świadka? zawsze musi złożyć przyrzeczenie, że będzie zeznawać zgodnie z prawdą 43% zawsze musi stawić się w sądzie 42% zawsze musi zeznawać i zawsze zgodnie z prawdą 42% zawsze musi zeznawać, ale nie zawsze musi mówić prawdę 3% nie wiem 8%

29 Kiedy ściąganie plików z Internetu jest przestępstwem? gdy ściąga się piracki program komputerowy gdy ściąga się piracką muzykę gdy ściąga się piracki film gdy ściąga się zdjęcia innych osób zamieszczone w sieci gdy ściąga się film z youtube 8% 24% 63% 62% 73% nie wiem 14%

30 Jak często zdarzają Ci się sytuacje, w których przydałaby Ci się pomoc prawna? raz w miesiącu lub częściej 6% raz na trzy miesiące 5% raz na pół roku 9% raz w roku 12% raz na dwa lata 5% rzadziej niż raz na dwa lata w ogólne nie zdarzają się takie sytuacje 31% 32%

31 Wyobraź sobie, że czeka Cię sprawa w sądzie. Do kogo zwrócisz się o pomoc prawną gdyby czekała Cię sprawa w sądzie? u adwokata 72% u radcy prawnego 48% w Internecie 22% u znajomych 13% studenta prawa 5% absolwenta prawa 5% u polityka 1% inne 1%

32 Kto Twoi zdaniem powinien mieć w Polsce prawo do udzielania porad prawnych? 70% prawnicy po ukończeniu aplikacji (np. adwokaci, radcowie prawni) 39% każda osoba która ukończyła studia prawnicze 12% studenci wydziału prawa 8% 8% każda osoba, która uważa, że zna się na prawie policjanci

33 Podsumowanie Pozycja wizerunkowa wymiaru sprawiedliwości, zważywszy na kluczową rolę, jaką odgrywa w funkcjonowaniu społeczeństwa, jest daleka od zadowalającej. Odpowiedzialnością za obecną sytuację na pewno nie można obciążać wyłącznie mediów, które żądne sensacji mogą skupiać się na negatywnych aspektach funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Polacy w większości mają osobiste doświadczenia z sądami powszechnymi i najwyraźniej nie dają im one podstawy do pozytywnych ocen. Proponujemy przyjrzeć się zaprezentowanym faktom bez pochopnych ocen. Zastanówmy się, czy rzeczywiście stan wiedzy prawnej Polaków jest na bardzo niskim poziomie w stosunku do deklarowanego zapotrzebowania na pomoc prawną? A jeśli tak, to które obszary wymagają poprawy? I co można zrobić, by świadomość prawną wśród Polaków zwiększyć? Środowiska związane z wymiarem sprawiedliwości, a zwłaszcza środowisko sędziowskie, powinny rozważyć opracowanie i wdrożenie naprawczej strategii komunikacyjnej, z naciskiem na Internet i media społecznościwe oraz zapewnienie podstawowych materiałów informacyjnych na terenie sądów.

34 Informacje uzupełniajace

35 Czy badania online są wiarygodne czerwca 2014, panel Ariadna, dla Tajniki Polityki: Ogólnopolska próba Polaków, losowo-kwotowa. Kwoty dobrane wg reprezentacji w populacji Polaków wieku 18 lat i więcej dla płci, wieku, wykształcenia i wielkości miejscowości zamieszkania. Metodą CAWI. Na pytanie: Czy Twoim zdaniem po ujawnieniu nagrań przez tygodnik Wprost powinny odbyć się przyspieszone wybory? 54%* badanych uważa, że powinny odbyć się przyspieszone wybory, 18% odpowiedziało zdecydowanie nie, 28% "raczej nie. W kafeterii nie było opcji nie wiem/ nie mam zdania. Źródło: tajnikipolityki.pl 23 czerwca 2014, TNS Polska dla "Wiadomości" TVP1: Ogólnopolska próba reprezentatywna, N=1000mieszkańców Polski w wieku 18lat i więcej. Metodą CATI. Na pytanie "Czy powinny odbyć się przyspieszone wybory do sejmu?" 51%*. Polaków uważa, że powinny odbyć się przyspieszone wybory, 16% badanych odpowiedziało zdecydowanie nie", 20% odpowiedziało "raczej nie", a 13% nie miało zdania w tej sprawie. Źródło: wiadomosci.wp.pl *Suma odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak

36 Czy badania na panelu Ariadna są trafne Wyniki wyborów 48,4 51,6 Komorowski Duda Średnia sondażowa CAPI i CATI bez "nie wiem" 50,4 49,6 CAWI - panel Ariadna bez "nie wiem" - surowe 49,8 50,2 CAWI - panel Ariadna bez "nie wiem" ważone 45,3 54,7

37 Czym jest Ariadna Ariadna to ogólnopolski panel badawczy, w którym zarejestrowało się już ponad polskich konsumentów w wieku od 15 lat wzwyż Każdy uczestnik panelu podlega weryfikacji i ma zagwarantowaną pełną anonimowość i poufność swoich danych osobowych. Panel Ariadna specjalizuje się w realizacji i raportowaniu badań. Nie jest firmą badawczą. Firmy badawcze to klienci i partnerzy Ariadny. Współpracujemy. Przysyłasz szkic ankiety i odbierasz rzetelnie zebrane dane. Panel Ariadna posiada certyfikat jakości PJKPA przyznawany na podstawie wszechstronnego audytu przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku ( OFBOR to organizacja kluczowa dla badań opinii i rynku w Polsce.

38 Dlaczego warto W badaniach Ariadny biorą udział rzeczywiste osoby o ustalonej tożsamości. Ariadna wyklucza prowadzenie badań z zastosowaniem przypadkowych metod doboru, gdzie badani są zbierani z doraźnych łapanek za pomocą pop-upów wyświetlanych w internecie przypadkowym osobom albo za pomocą masowych mailingów lub sond internetowych. Ariadna zapewnia realizację wyłącznie badań rzetelnych i wiarygodnych. Na panelu Ariadna można realizować niemal dowolny rodzaj badań opinii i rynku. Są one przy tym dużo szybsze i znacznie mniej kosztowne w realizacji niż rozwiązania tradycyjne typu PAPI, CAPI albo CATI. Panel pozwala zaspokoić oczekiwania klientów, którym zależy na czasie. Przysyłasz szkic ankiety i odbierasz rzetelnie zebrane dane w opisanej bazie SPSS.

39 Jak działa Każdy kto zarejestruje się w panelu Ariadna po przejściu procesu weryfikacji otrzymuje na podany przez siebie adres zaszyfrowane i spersonalizowane zaproszenia do badań w autorskim systemie ankietowym Ariadny. W zamian za udział w badaniach opinii i rynku zweryfikowani uczestnicy panelu otrzymują wynagrodzenie w postaci punktów, których ilość jest adekwatna do trudności i czasu trwania ankiety. Zgromadzone punkty wymieniają na atrakcyjne nagrody rzeczowe w sklepie panelu. Wybrane nagrody są dostarczane badanym za pośrednictwem poczty lub usług kurierskich. Każdy uczestnik ma gwarancję otrzymania nagród rzeczowych w sklepie panelu. Nasze zobowiązania zawsze mają pokrycie.

40 Czy kontroluje Dzięki zastosowanym procedurom zebrane dane są wiarygodne i rzetelne oraz dają gwarancję, że w badaniu biorą udział rzeczywiste osoby o ustalonej tożsamości. To właśnie odróżnia badania na panelu od sond internetowych i rzekomych sondaży realizowanych z przypadkowymi osobami. Zastosowane zabezpieczenia i procedury całkowicie wykluczają aktywność botów lub jakichkolwiek innych wirtualnych badanych. System ankietowy to własność Ariadny i jest stale rozwijany i elastycznie dostosowywany do bieżących wymagań realizowanych projektów badawczych.

41 Kiedy sprawdza się Na panelu Ariadna są realizowane niemal dowolne rodzaje badań opinii i rynku. Szybciej, taniej, nowocześniej niżpapi, CAPI albo CATI.

42 Czy można zaufać Ariadnie zaufali nie tylko mediowcy i marketerzy ale również naukowcy. Realizujemy nie tylko badania konsumenckie ale także badania eksperymentalne i sondaże z zachowaniem wszelkich rygorów niezbędnych dla pracy naukowej. Na panelu regularnie są prowadzone badania dla ośrodków naukowych takich jak: Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Studiów Społecznych, Instytut Psychologii Polskiej Akademii Nauk, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Instytut Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego, Instytut Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Centrum Badań Uprzedzeń, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Ośrodek Przetwarzania Informacji Instytut Badawczy, Instytut Psychologii UMCS.

43 Kim są uczestnicy panelu Rekrutacja do panelu Ariadna prowadzona jest w sposób ciągły. Profil społecznodemograficzny osób zarejestrowanych w panelu Ariadna pokrywa się z profilem polskich internautów w wieku lat. Płeć Mężczyzna Kobieta 55% 45% 28% 30% 41% Wiek lata lata 35+ Wielkość miejscowości Wykształcenie podstawowe zawodowe średnie wyższe 29% 15% 38% 17% 24% 10% 15% 31% 20% wieś małe miasto (do 20 tys. mieszkańców) średnie miasto (od 20 do 99 tys. mieszkańców) duże miasto (od 100 do 500 tys. mieszkańców) wielkie miasto (powyżej 500 tys. mieszkańców)

44