Odredakcji. Słowniczek WTN. Biodegradacja

Transkrypt

1

2 Odredakcji Szanowni Czytelnicy! Numer, który trzymacie w rękach, normalnie powinien ukazać się w marcu. Tym razem jednak postanowiliśmy przesunąć datę wydania na kwiecień. Powodem tego działania było oczekiwanie na gotowy raport, którego omówienie znajdziecie Państwo na str Chcieliśmy, abyście Państwo otrzymali jak najbardziej aktualne dane, zwłaszcza że czas nagli nas wszystkich. Od nr 2/2005 wracamy do tradycyjnego cyklu produkcyjnego. Ponownie widzimy się w czerwcu. Pozdrawiamy Redakcja Słowniczek WTN B Biodegradacja Procesy rozkładu wywołane przez mikroorganizmy, prowadzące do rozłożenia zarówno związków naturalnych, jak i stworzonych przez człowieka, na tworzące je pierwiastki i związki. Na przykład drewno jest rozkładane na dwutlenek węgla i wodę. Wydawca: Polski System Recyklingu - Organizacja Odzysku SA, ul. Jagiellońska 74, Warszawa, tel.: (0-22) , faks: (0-22) , Prezes zarządu: Tomasz Cegiełka. Adres redakcji: Twenty Four Seven PR, ul. Cząstkowska 32, Warszawa, tel. (0-22) , faks (0-22) , wtrosceonature@247pr.pl. Redagują: Maria Fijołek, Piotr Gromski (grafik), Zofia Kurek, Rafał Modzelewski (red. naczelny), Jakub Ochal, Stefan Paruch, Jacek Wodzisławski, Krzysztof Zduń. Prepress: PS Graffo. Druk: Drukarnia im. A. Półtawskiego. Zdjęcie na okładce: archiwum PSR. Znakowanie opakowań substancji niebezpiecznych 23 grudnia 2004 roku weszło w życie rozporządzenie ministra zdrowia z 9 listopada 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych. Tekst rozporządzenia znajdą Państwo w Dzienniku Ustaw nr 260, poz oraz na stronie Nowe rozporządzenia ministra środowiska Od 25 stycznia 2005 obowiązuje nowe rozporządzenie ministra środowiska z 31 grudnia 2004 r. w sprawie wzorów formularzy służących do składania rocznych sprawozdań o masie wytworzonych, przywiezionych z zagranicy oraz wywiezionych za granicę opakowań (Dz. U. nr 4, poz. 30). Wzór rozporządzenia znajdą Państwo w Ekologicznej Bazie Wiedzy na stronie Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny Rada Ministrów na posiedzeniu 4 stycznia br. przyjęła projekt ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Zgodnie z treścią preambuły dyrektywy 2002/96/WE, w celu zapewnienia selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego należy stworzyć dogodny dla użytkowników system oparty na specjalnych punktach zorganizowanych przez administrację samorządową, czyli gminy. Zgodnie z europejską dyrektywą, ustawa wprowadza podział sprzętu elektrycznego i elektronicznego na 10 następujących grup: 1. Wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego. 2. Małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego. 3. Sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny. 4. Sprzęt audiowizualny. 5. Sprzęt oświetleniowy. 6. Przyrządy elektryczne i elektroniczne (z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych). 7. Zabawki, sprzęt rekreacyjny. 8. Przyrządy medyczne (z wyjątkiem wszystkich wszczepianych i skażonych produktów). 9. Przyrządy do nadzoru i kontroli. 10. Automaty. Nowe stawki opłat Od 1 stycznia 2005 r. weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z 14 grudnia 2004 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. nr 279, poz. 2758). W rozporządzeniu znalazły się stawki opłat za: gazy lub pyły wprowadzane do powietrza; substancje i wody chłodnicze wprowadzane ze ściekami do wód lub do ziemi; umieszczanie odpadów na składowisku; pobór wody podziemnej i wody powierzchniowej śródlądowej; wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacji, a pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych; wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb innych niż łososiowate lub innych organizmów wodnych za każde 100 kg przyrostu masy tych ryb i przy produkcji 1500 kg z 1 ha powierzchni użytkowej stawu. Ze względu na inflację stawki opłat zostały podwyższone w stosunku do obowiązujących w stopniu odpowiadającym średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w roku 2003 (według danych GUS). Wskaźnik ten wynosi 0,8 proc. Szczegóły na stronie 2

3 Raport zawiera analizę danych pochodzących z prasy branżowej i codziennej, Internetu, GUS, materiałów targowych, dostępnych raportów i oszacowań etc. Na jego potrzeby w całej Polsce przeprowadzono szereg wywiadów eksperckich z przedstawicielami firm produkujących odpady opakowaniowe, reprezentantami organizacji odzysku, stowarzyszeń branżowych oraz firm zbierających odpady. W drodze do deficytu Respondenci dostrzegają więcej zagrożeń niż szans, przed jakimi stoi branża odpadów opakowań. Branża jest zgodna, że w latach rosnąć będzie masa odpadów trafiających na rynek. Z raportu wynika, że wraz ze wzrastającymi obowiązkami i przy obecnych możliwościach zbiórki odpadów (która w znacznej mierze osiągnęła już swoje granice rozwoju) należy się spodziewać wystąpienia deficytu całkowitego odpadów opakowaniowych w 2006 r. Już w bieżącym roku mogą wystąpić problemy z pozyskaniem odpowiedniej masy niektórych odpadów, przede wszystkim stłuczki szklanej. Deficyt całościowy odpadów powiększy się skokowo w 2007 r. wraz z pojawieniem się obowiązku odzysku. Deficyt prowadzić będzie do presji na wzrost opłat recyklingowych i spowoduje, że część firm zmuszona będzie realizować obowiązek niekorzystną opłatą produktową. W najbliższych latach rynek będzie się konsolidował, liczba organizacji odzysku zajmujących się opakowaniami może spaść nawet do Oznacza to, że obok dominujących na rynku PSR i Rekopolu, szansę mają mniejsze, monomateriałowe organizacje niszowe. Jednocześnie należy spodziewać się, kosztem zawężania szarej strefy, zwiększenia udziału organizacji oraz opłaty produktowej w realizacji obowiązku. Zdaniem badanych udział szarej strefy w rynku będzie się utrzymywać na mniej więcej stałym poziomie 10-15%. Wojna cenowa organizacji odzysku powinna RAPORT Pieniądzealbośmiecie Raport przygotowany przez agencję ACNielsen dla Polskiego Systemu Recyklingu pokazuje, że bez większych funduszy przeznaczonych na budowę systemu pozysku odpadów opakowaniowych nie uda się osiągnąć wymaganych przez Unię Europejską poziomów odzysku i recyklingu. Za tę niewydolność słono zapłacą przedsiębiorcy, wnosząc przymusową opłatę produktową. Przedsiębiorcy, by uniknąć tego scenariusza, są skłonni płacić wyższą opłatę recyklingową. zakończyć się już w 2005 r., a najpóźniej w 2006 r. Spodziewany wzrost opłaty recyklingowej powinien mieć charakter skokowy wraz z pojawieniem się dodatkowego obowiązku odzysku w 2007 r. Podatność surowców na wzrost opłaty recyklingowej Tylko aluminium, papier i tektura Raport przedstawia dwa warianty kształtowania się wielkości rynku: scenariusz wolnego rozwoju i scenariusz szybkiego rozwoju. Punktem wyjścia dla obu scenariuszy były dane Ministerstwa Środowiska za rok 2002 i 2003 oraz wielkości stałe (poziomy recyklingu i odzysku). Założenia były następujące: Możliwości pozyskiwania odpadów będą miały nieznaczną tendencję wzrostową, a dynamika wzrostu zależeć będzie od rodzaju surowca (rocznie między +1,5% dla aluminium a +0,5% dla opakowań naturalnych). Wielkość szarej strefy w nadchodzących latach będzie się zmniejszać. Tempo wzrostu PKB Polski oszacowano na podstawie założeń Narodowego Planu Rozwoju ( oraz dostępnych szacunków Banku Światowego. Według nowelizacji ustawy o obowiązkach przedsiębiorców (...) obowiązki związane z recyklingiem opakowań wielomateriałowych będzie się rozliczać według materiału, który wagowo stanowi większość. Na potrzeby prognozy przyjęto, że masa ta rozłoży się po połowie na papier i tworzywa sztuczne. Jednocześnie dokonano rozróżnienia między masą odpadów wprowadzaną faktycznie na rynek a wielkością, jaka przypuszczalnie wykazywana będzie w sprawozdaniach Ministerstwa Środowiska. Ta różnica obrazować ma zjawisko szarej strefy i charakterystycznego dla branży recyklingowej błędnego szacowania wielkości wykazywanych w oficjalnej sprawozdawczości. Wyliczenia dotyczące wielkości obowiązku recyklingu i odzysku, jak również nadwyżki bądź deficytu odpadów opracowano na bazie prognoz dotyczących wielkości raportowanych do Ministerstwa Środowiska (a nie rzeczywistej masy odpadów opakowaniowych na rynku), tym samym szacunki ACNielsen należy traktować jako ostrożne, gdyż faktyczna wysokość masy odpadów jest wyższa. Prognozy pokazują, że w 2005 roku, nawet przy optymistycznych założeniach (rosnący odsetek odpadów odzyskiwanych z rynku), powinny wystąpić problemy z uzyskaniem stłuczki szklanej. Całkowity deficyt dla wszystkich rodzajów surowców wystąpi w 2006 r. przy obu scenariuszach rozwoju. Konieczność spełnienia obowiązku 50% odzysku w latach doprowadzi do skokowego wzrostu popytu na surowiec i całkowitego deficytu odpadów. Jedyne surowce, gdzie nie przewiduje się wystąpienia deficytu to aluminium oraz papier i tektura; jednakże jedynie w przypadku papieru i tektury nadwyżka odzysku będzie znacząca. Co więcej, nadwyżka papieru i makulatury zostanie z pewnością zagospodarowana na realizację obowiązków wynikających z wymogu 50% odzysku w latach Jednocześnie badana była świadomość groźby wystąpienia deficytu odpadów. Dużą wiedzą na ten temat dysponują organizacje branżowe, mniejszą wykazują wprowadzający na rynek produkty w opakowaniach. W celu zmniejszenia groźby wystąpienia deficytu postulowano zwiększenie nakładów na zbiórkę selektywną i intensyfikację działań o charakterze edukacyjnym. Badani dostrzegli również malejącą rentowność zbiórki selektywnej w obecnych warunkach rynkowych. Jedną z częściej podkreślanych barier zniechęcających do segregacji odpadów są niskie ceny składowania odpadów (z danych AC- Nielsen wynika, że w Polsce w przeliczeniu na jednego mieszkańca cena wynosi 0,14, dla porównania w Niemczech 22,5, w Austrii 22,7, a w Belgii 12,5 ). Kiepsko w gminach Badanie wykazało, że w sytuacji wzrastających obowiązków producentów odpadów opakowaniowych związanych z recyklingiem i pojawieniem się nagle większego obowiązku odzysku w 2007 r. należy spodziewać się wzrostu popytu na odpady opakowaniowe. W ramach obecnego systemu zbiórki odpadów nieuchronne jest wystąpienie deficytu surowców. Sytuacja ta oznaczać będzie dla niektórych firm konieczność uiszczenia opłaty produktowej (i tym samym wzrost kosztów działalności). RODZAJ SUROWCA TWORZYWA ŚREDNIA ŚREDNIA WYSOKA WYSOKA ALUMINIUM NISKA NISKA NISKA NISKA BLACHA NISKA ŚREDNIA WYSOKA WYSOKA PAPIER NISKA NISKA NISKA NISKA SZKŁO WYSOKA WYSOKA WYSOKA WYSOKA MAT. NATURALNE ŚREDNIA ŚREDNIA WYSOKA WYSOKA OPAKOWANIA RAZEM NISKA ŚREDNIA WYSOKA WYSOKA 3

4 Jednocześnie deficyt surowców prowadzić będzie do wzrostu opłaty recyklingowej. Respondenci okazali dużo sceptycyzmu wobec możliwości gmin w zakresie zwiększenia podaży odpadów opakowaniowych w latach Podkreślali wady i nieefektywność już istniejących systemów zbiórki selektywnej wskazywali, że np. jeżeli gmina może zwiększyć podaż surowców, to dotyczy to głównie stłuczki szklanej, papieru (ale gazetowego, a więc nie opakowaniowego) oraz tworzyw sztucznych. Niewielkie możliwości podażowe po stronie gmin wynikają przede wszystkim ze słabości systemu selektywnej zbiórki odpadów w gminach, która jest konsekwencją 3 głównych problemów. Są to: 1. Brak koordynacji gminnej polityki gospodarowania odpadami, 2. Niski stopień świadomości społecznej w zakresie segregacji odpadów i słabo rozwinięta infrastruktura zbiórki selektywnej: ponad 70% Polaków nie segreguje odpadów, 44% Polaków jako powód podaje brak pojemników do zbiórki selektywnej w pobliżu miejsca zamieszkania, 70% Polaków deklaruje gotowość selekcjonowania odpadów, gdyby zapewniono im dostęp do odpowiednich pojemników w miejscu zamieszkania, a 75% dostrzega konieczność segregacji odpadów na poziomie gospodarstwa domowego, 3. Niski stopień świadomości urzędników w zakresie wymogów nowoczesnej gospodarki odpadami. RAPORT Branża przewiduje kontynuację wojny cenowej i dalszy spadek opłaty recyklingowej w 2005 r. W latach tendencja spadkowa ulegnie zahamowaniu, a opłaty powinny stopniowo wzrastać. Opinie te dobrze obrazuje wypowiedź jednego z respondentów: Wydaje mi się, że w tej chwili organizacje osiągnęły pewne minimum i kto przetrzyma, ten przetrzyma, ale w następnych latach będzie trzeba się w jakiś sposób wspomagać i podnieść te ceny. Poza tym rynek się stabilizuje i mówi się o wzroście cen, mówi się, że ten rok jest najniższym rokiem. Jednocześnie przedstawiciele organizacji przewidują, że wysokość opłaty recyklingowej zacznie wzrastać już w 2005 r. Postulowane jest stopniowe podnoszenie opłaty recyklingowej do wysokości nawet 50% opłaty produktowej. (...) te opłaty powinny być na poziomie 50% opłat produktowych, a są na poziomie 10% czy 15%, czyli dalej nie ma środków, żeby był większy zastrzyk do selektywnej zbiórki samych tych opakowań [papieru], nie mówiąc nic o innych opakowaniach. Największy wzrost kosztów oczekiwany jest w przypadku stłuczki szklanej surowca najtrudniejszego do odzyskania z rynku. Niezależnie od charakteru działalności respondenci są przekonani, że wzrost opłaty recyklingowej może przyczynić się do zwiększenia nakładów na system zbiórki selektywnej. Producenci są gotowi ponosić wyższe koszty z tytułu opłaty recyklingowej przy założeniu, że pozyskane fundusze zostałyby przeznaczone na inwestycje. Większa przychylność jest wprost proporcjonalna do wielkości firmy i skali jej działalności: mniejsze firmy są zdecydowanie mniej skłonne ponosić wyższe koszty. Wielkość podwyżki opłaty recyklingowej nie powinna przekroczyć 10-15%, choć pojawiły się deklaracje firm skłonnych płacić nawet 40-50% więcej. Jednak, aby podwyżka była uznana przez przedsiębiorców za uzasadnioną, musi wystąpić groźba deficytu odpadów opakowaniowych, należy sprecyzować, na jakie inwestycje spożytkowane zostaną dodatkowe zasoby pieniędzy i zagwarantować ich realizację oraz zadbać o dodatkowe korzyści związane z możliwością podkreślania proekologicznego wizerunku firmy. Za dużo organizacji odzysku Respondenci pytani o organizacje odzysku przede wszystkim mówili o rozdrobnieniu rynku. Szczególnie dobrze widać to na przykładzie liczebności organizacji odzysku, których Polska ma zdecydowanie więcej niż którekolwiek z państw Unii Europejskiej. W Raporcie o gospodarce odpadami opakowaniowymi w Polsce w 2003 roku znajduje się lista 32 organizacji odzysku (stan za 2004 rok), z czego blisko 20 zajmuje się odpadami opakowaniowymi. Dla porównania, w Wielkiej Brytanii liczebność organizacji odzysku wynosi 16 i po Polsce jest najwyższa w UE*. Zdaniem respondentów rynek ewoluować będzie w kierunku zmniejszenia liczby organizacji, które nastąpi na drodze upad- 4

5 ku mniejszych graczy. Konsolidację na rynku wymusi ostra walka konkurencyjna między organizacjami i toczona wojna cenowa (obniżanie stawek opłat recyklingowych do nierealistycznie niskiego poziomu). W konsekwencji mają szanse utrzymać się organizacje duże, dysponujące odpowiednim kapitałem i portfelem zamówień. Szansę mają również organizacje niszowe, skupiające się na danym rodzaju surowca (np. aluminium). Konsolidacja postrzegana jest jako zjawisko korzystne dla branży odpadów opakowaniowych, będzie bowiem promować organizacje zdolne przeznaczyć znaczną część pozyskiwanych środków na budowę systemu zbiórki selektywnej oraz na rzeczywisty odzysk i recykling odpadów, a nie na bieżącą działalność. Scenariusz wolnego rozwoju* RAPORT Organizacje górą Respondenci uważają, że podmioty, na których ciąży obowiązek recyklingu, w coraz większym stopniu będą go realizować za pośrednictwem organizacji odzysku. Spadek znaczenia udziału odzysku samodzielnego i poprzez osoby trzecie należy tłumaczyć wysokimi kosztami prowadzenia takiej zbiórki, natomiast wzrost udziału opłaty produktowej szacunkami mówiącymi o zagrożeniu wystąpienia deficytu odpadów opakowaniowych Respondenci realizujący obowiązek recyklingu za pośrednictwem organizacji odzysku byli generalnie zadowoleni z takiej formy współpracy oraz planowali jej kontynuację. Wymieniono szereg czynników branych pod uwagę podczas wyboru organizacji odzysku: wiarygodność, rzetelność i przejrzystość działania, pewność, że obowiązek recyklingu jest faktycznie realizowany, pozycja na rynku (wielkość i udziały), stabilność finansowa, cena/ wysokość opłaty recyklingowej i inne. Wykazano istnienie 3 głównych powodów, dla których planowane jest kontynuowanie współpracy: wygoda (nie trzeba tworzyć struktur w ramach firmy), niewielkie koszty (w stosunku do skali obrotów firmy, jak również w porównaniu z opłatą produktową) oraz brak odpowiedniej wiedzy i znajomości zagadnień prawnych zleceniodawcy. Szanse i zagrożenia Szanse to zwiększenie masy odpadów opakowaniowych pozyskiwanych ze zbiórki selektywnej na drodze długotrwałego procesu inwestycji w infrastrukturę i działalność edukacyjną, zwiększenie wrażliwości społecznej na zagadnienia środowiska naturalnego, wykorzystanie funduszy UE, moce przerobowe polskich recyklerów pozwalające zagospodarować trafiający do nich surowiec. Zagrożenia to zbyt małe wielkości odpadów opakowaniowych pozyskiwanych z rynku, nieopłacalność zbiórki selektywnej przy obecnych warunkach, rozdrobnienie rynku odpadów opakowaniowych, zmniejszające się nakłady na rozwój zbiórki selektywnej, słabość infrastruktury odzysku odpadów, niska świadomość społeczna, brak proekologicznej polityki edukacyjnej, nieszczelny system kontroli realizacji recyklingu, niskie opłaty za składowanie odpadów, brak koordynacji gminnych polityk gospodarki odpadami. Scenariusze rozwoju rynku Potrzebne natychmiastowe działanie Raport wskazuje niebezpieczeństwo wystąpienia deficytu odpadów opakowaniowych w nadchodzących latach oraz niemożność wypełnienia limitów UE. Skokowy wzrost kosztów realizacji obowiązku odzysku i recyklingu dotknie firmy (i przerzucony będzie na konsumentów), a wiarygodność Polski w strukturach EU zostanie nadwątlona. Dlatego w sytuacji wymogu osiągnięcia określonych poziomów recyklingu i odzysku postulowane jest podjęcie zdecydowanych działań. Poprawa systemu zbiórki selektywnej i rozwój działalności edukacyjnej oraz renegocjacja prawa i rozłożenie w czasie okresu dochodzenia do ustalonego poziomu odzysku wskazywano jako te elementy, których realizacją należy się zająć jak najszybciej. Finansowanie rozwoju systemu zbiórki selektywnej powinno odbywać się dzięki wyższej opłacie produktowej, jak również wyższym opłatom recyklingowym. Zasadne jest więc rozłożone w czasie zwiększanie przez organizacje odzysku wielkości opłaty recyklingowej i przeznaczanie jej na rozwój infrastruktury odzysku odpadów opakowaniowych oraz na działania edukacyjne. Skokowy wzrost deficytu odpadów nieuchronnie doprowadzi do wzrostu kosztów realizacji obowiązku, a spodziewane lepsze egzekwowanie prawa ograniczy sposobność jego unikania. opr. Zofia Kurek * Hanna Żakowska, Polski model gospodarki odpadami opakowaniowymi na tle systemów europejskich, Recykling Review, wrzesień Scenariusz szybkiego rozwoju** Faktyczna masa odpadów opakowaniowych Masa odpadów opakowaniowych wg sprawozdań dla Ministerstwa Środowiska Wielkość obowiązku recyklingu i odzysku Deficyt / nadwyżka odpadów opakowaniowych Wartości prognozowane zbliżone są do prognoz zawartych w raporcie koalicji Eko-Pak (ACNielsen: 3573 tys. ton odpadów w 2007 r. vs. Eko-Pak 3817 tys. ton), a jednocześnie są znacznie niższe niż opracowania COBRO, które znalazły odzwierciedlenie w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami. Masa odpadów opakowaniowych wykazywanych w oficjalnej sprawozdawczości Ministerstwa Środowiska będzie rosnąć zarówno za sprawą zwiększania się ogólnej masy poszczególnych rodzajów surowców, jak również na skutek zmniejszania się szarej strefy. Tę natomiast ograniczy zarówno uszczelnianie sytemu wydawania dokumentów potwierdzających wykonanie obowiązku recyklingu, sprawniejszy system kontroli, jak również zmiany postawy samych producentów. Zgodnie z przyjętymi przez Polskę zobowiązaniami prawnymi w latach 2007 oraz 2008, oprócz wyznaczonych poziomów recyklingu, niezbędne jest również osiągnięcie 50% poziomu odzysku dla każdego rodzaju surowców. W latach pojawia się dodatkowo obowiązek odzysku, który zsumowany z obowiązkiem recyklingu równa się 50% wprowadzonych na rynek opakowań. W 2005 r. problem deficytu dotknie przede wszystkim szkła i papieru, w mniejszym stopniu materiałów naturalnych. Całkowity bilans odpadów opakowaniowych będzie jednak dodatni. W 2006 r. sytuacja pogorszy się (wystąpi deficyt wszystkich opakowań), natomiast w latach nastąpi skokowy wzrost deficytu spowodowany pojawieniem się obowiązku odzysku. Wzrost faktycznej masy odpadów na rynku ma charakter znacznie bardziej progresywny niż w scenariuszu wolnego rozwoju. Nadal prognozowana masa odpadów na rynku odbiega od założeń Krajowego Planu Gospodarki Odpadami. Różnica całkowitej wielkości masy odpadów podlegających obowiązkowi recyklingu, jaka zgłoszona zostanie do Ministerstwa Środowiska według wolnego i szybkiego scenariusza rozwoju rynku, może sięgnąć 500 tysięcy ton (rok 2008: scenariusz szybkiego wzrostu 3556 tys. ton vs tys. ton w scenariuszu wolnego wzrostu) Największy skokowy wzrost obowiązku, wynikający z konieczności osiągnięcia 50% poziomu odzysku, dotyczyć będzie materiałów naturalnych i tworzyw sztucznych. Papier będzie praktycznie jedynym rodzajem surowca wykazującym nadwyżkę. To dzięki niemu realizowany będzie zapewne obowiązek 50% odzysku, niemniej jednak nadwyżka papieru nie zrekompensuje i tak rosnącego całkowitego deficytu surowców. * W scenariuszu wolnego rozwoju wzrost masy odpadów na rynku jest funkcją zależności między wzrostem masy odpadów podlegających obowiązkowi w latach a wzrostem PKB w tym samym okresie - tempo wzrostu masy odpadów jest mniejsze niż tempo wzrostu PKB. ** W scenariuszu szybkiego rozwoju tempo wzrostu masy odpadów na rynku skorygowano o opinie ekspertów z branży odzysku i recyklingu - tempo wzrostu masy odpadów jest równe 5% dla całego omawianego okresu niezależnie od rodzaju surowca, co zbliżone jest do prognoz tempa wzrostu PKB Polski w nadchodzących latach. 5

6 PREZENTACJE Technologie recyklingu i zbiórki opakowań z tworzywsztucznych Produkcja Tworzywa sztuczne są związkami chemicznymi wielkocząsteczkowymi, powstającymi przez polimeryzację lub kopolimeryzację, polikondensację oraz poliaddycję. Procesy te umożliwiają otrzymywanie tworzyw sztucznych o bardzo zróżnicowanych właściwościach użytkowych i przetwórczych. Podstawowymi surowcami do produkcji tworzyw sztucznych są: ropa naftowa, węgiel i gaz naturalny. Około 1/3 światowej produkcji Najlepsze dla recyklingu tworzyw sztucznych są odpady posortowane polimerowo. Dlatego tak istotna jest właściwa ich zbiórka i segregacja. tworzyw sztucznych przeznaczana jest na opakowania. Do wyrobu opakowań stosowane są tworzywa w formie proszku, granulatu, a także uformowanych uprzednio folii. Liczba odmian dostępnych tworzyw sztucznych stale wzrasta, a ich wzajemne kombinacje oraz możliwość łączenia niemal nieograniczona. Z tworzyw sztucznych wytwarza się zarówno opakowania jednorazowe, jak i wielokrotnego użycia, a także stosuje się je jako materiały pomocnicze służące do formowania jednostek ładunkowych (np. folie rozciągliwe i kurczliwe). Zużyte opakowania z tworzyw sztucznych mogą być poddawane utylizacji termicznej pozwalającej odzyskać energię cieplną i elektryczną. Skład odpadów komunalnych w państwach uprzemysłowionych sprzyja rozwijaniu takiej właśnie technologii. Duże zużycie opakowań z tworzyw sztucznych (od 5 do 13%, średnio 7%) podnosi wartość opałową odpadów. Wartość opałowa tworzyw sztucznych jest porównywalna z uzyskiwaną przez węgiel kamienny. Zalecane i niewskazane elementy dla butelek PET do napojów i wód mineralnych Element dodatkowy Materiały niewskazane Materiały akceptowane Zamknięcie tworzywa HDPE, PP termoutwardzalne, PVC, PS, metal Uszczelka PVC PE, EVA Etykieta PVC, PET, OPS PE, PP/OPP, papier metalizowane Łączenie etykiety z butelką kleje nierozpuszczalne w wodzie kleje rozpuszczalne w wodzie (zwłaszcza w zimnej) Dla samych butelek niewskazane jest barwienie, powlekanie, wykonywanie druku bezpośrednio na opakowaniu. W przypadku butelek wielowarstwowych niewskazany jest udział innego niż PET tworzywa. Recykling Opakowania z tworzyw sztucznych nadają się również do ponownego przetwórstwa, które jest jedną z dróg prowadzących do zredukowania ilości opakowań w odpadach komunalnych oraz obniżenia kosztów materiałów. Ma to duże znaczenie w przypadku opakowań z tworzyw sztucznych, które nie ulegają szybkiej degradacji na składowiskach, a ponadto charakteryzują się sztywną konstrukcją i znaczną objętością. Tylko odpowiednie projektowanie opakowań z tworzyw ułatwia ich trwałe zgniatanie. Na podatność opakowań do recyklingu istotny wpływ ma rodzaj zastosowanego tworzywa lub tworzyw, a także takie dodatkowe elementy jak: barwniki, etykiety, klej, nakrętki itp. Przyjmuje się, że 1,4 tony odpadów tworzyw sztucznych pozwala zaoszczędzić 1 tonę surowca pierwotnego. Jednakże należy mieć na względzie fakt, że przy recyklingu napotkamy na duże trudności. Ta ekologicznie preferowana metoda przetwórstwa wiąże się z wyższymi kosztami niż w przypadku opakowań szklanych, tekturowych czy metalowych, gdyż dodatkowo materiały te wymagają segregacji na różne polimery. W związku z tym ceny uzyskanych tworzyw wtórnych nie są konkurencyjne w stosunku do cen tworzyw pierwotnych, a ich zastosowanie ze względu na gorszą jakość jest znacznie ograniczone. Dopiero niedawne przekroczenie symbolicznego poziomu 1000 euro za 1 tonę pierwotnego polistyrenu ustaliło granicę, po przekroczeniu której nastąpił odczuwalny wzrost koniunktury w pozysku i przerobie tworzyw. Materiały wtórne uzyskane z mieszaniny różnych tworzyw mogą być wykorzystane jedynie do produkcji niektórych wyrobów. Najkorzystniejszym dla recyklingu wariantem jest wykonanie opakowania z wartościowego, niebarwionego, jednorodnego polimeru i zastosowanie dodatkowych elementów (takich jak: etykiety, klej, zamknięcie) nieutrudniających przetwórstwa. Im mniej jest tych elementów dodatkowych oraz im łatwiej je usunąć, tym prościej przetworzyć odpady na wartościowy surowiec. W odniesieniu do tworzyw sztucznych mogą być stosowane następujące metody ponownego przetwórstwa: Recykling prosty, tzw. materiałowy (mechaniczny), wykorzystujący termoplastyczne właściwości tworzywa. Ten rodzaj przetwórstwa dotyczy jednorodnych polimerów, ale też ich mieszanin. Recykling chemiczny (surowcowy), polegający na częściowej degradacji tworzywa do związków niskocząsteczkowych lub całkowitej depolimeryzacji (do związków wyjściowych lub ich pochodnych). Jest stosowany na mniejszą skalę. Wymaga czystych oraz 6

7 jednorodnych polimerowo odpadów, głównie poliestrowych (produkcja nienasyconych żywic poliestrowych). Lista typowych opakowań z tworzyw sztucznych i ich elementów objętych obowiązkiem recyklingu: - ampułka - bańka - beczka - butelka - fiolka - kanister - kubek - łubianka - pudełko - stolik - skrzynka - tacka - torebka (np. z folii, z laminatu z udziałem dwu lub więcej tworzyw sztucznych, z folii spienionej itd.) - tuba (np. z jednorodnego tworzywa sztucznego, z laminatu z udziałem dwu lub więcej tworzyw sztucznych) - wiadro i wiaderko - worek z folii - inne opakowania i elementy termoformowane z folii - kaptur z folii, etykieta, rękaw pełniący rolę etykiety itp. - owinięcie z folii, w tym z folii rozciągliwej, kurczliwej itp. - kształtka ze spienionego PS i inne wypełnienie ze spienionych tworzyw sztucznych - worek i siatka tkane oraz dziane z tasiemek poliolefinowych - wkładka, przekładka i inne wyposażenie opakowań - nakrętka, inne zamknięcia, aplikator i dozownik - duży pojemnik do przewozu luzem (DPPL) PREZENTACJE Rodzaje Najczęściej z tworzyw sztucznych stosuje się opakowania z: polietylenu (PE) polietylen stosowany w opakowalnictwie występuje w dwóch odmianach: o małej gęstości (PELD) i dużej gęstości (PEHD). Opakowania polietylenowe w najmniejszym stopniu, spośród wszystkich opakowań z tworzyw sztucznych, obciążają środowisko naturalne, a przydatność ich do ponownego przetwórstwa jest duża; polipropylenu (PP) polipropylen, podobnie jak polietylen, należy do tworzyw poliolefinowych. Blisko połowę polipropylenu przetwarza się na folię, która jest produkowana jako orientowana i nieorientowana. Stosowanie polipropylenu do produkcji opakowań ciągle rośnie, głównie ze względu na małe obciążenie środowiska naturalnego, bardzo dobrą zdolność do ponownego przetwórstwa oraz niskie ceny tego polimeru; poliereftalanu etylenu (PET) poliereftalan etylenu jest tworzywem stosowanym przede wszystkim do produkcji butelek do napojów. Zaletą opakowań PET jest to, że można w nie pakować napoje gazowane; polistyrenu (PS) opakowania polistyrenowe występują najczęściej w postaci pudełek, słoi, kubków, jednak największe znaczenie mają opakowania z tzw. styropianu (polistyrenu spienionego), które występują jako tacki spożywcze, wkładki zabezpieczające wyroby przed narażeniami mechanicznymi i klimatycznymi. Z ekologicznego punktu widzenia polistyren z powodzeniem można ponownie przetwarzać, problematyczna jest jednak jego zbiórka od pojedynczych, bezpośrednich konsumentów; polichlorku winylu (PVC) polichlorek winylu znajduje ograniczone zastosowanie w pakowaniu żywności ze względu na możliwość obecności niespolimeryzowanych monomerów chlorku winylu, które mogą migrować lub być ekstrahowane do żywności. Opakowania PVC z ekologicznego punktu widzenia są oceniane zdecydowanie negatywnie. Tworzywo to powoduje obciążenia środowiska w ciągu całego cyklu życia. Produkcja PVC związana jest z reguły z przewozami wybuchowych, żrących i toksycznych substancji, co zawsze stwarza poważne zagrożenie. Ponadto do produkcji PVC stosuje się różnego rodzaju dodatki, które na ogół niekorzystnie obciążają środowisko. Największe jednak niebezpieczeństwo stanowi spalanie opakowań PVC. Powstaje wtedy kwas solny, dioksyny i furany, które muszą być usuwane z gazów odlotowych, co z kolei wymaga dużych nakładów inwestycyjnych i energetycznych. Pozysk Ze względu na duże zróżnicowanie tworzyw zebrane w pojemnikach odpady opakowaniowe wymagają segregacji. Odpowiednio dobrane polimery (kopolimery) wraz z dodatkami modyfikującymi ich właściwości nadają opakowaniom odpowiednie cechy fizykomechaniczne i chemiczne, które umożliwiają przetwórstwo oraz zapewniają właściwą ochronę pakowanych produktów. Przed wrzuceniem do pojemnika zamknięte opakowania należy otworzyć, aby ułatwić ich sprasowanie. Wymagane jest, aby ich zbiórka oraz przygotowanie do przetwórstwa były przeprowadzane przez specjalistyczne przedsiębiorstwa usług komunalnych. Opakowania poużytkowe zebrane w oznaczonych pojemnikach należy przetransportować do tzw. stacji przeładunkowych, w których następuje właściwa segregacja (mechanicznie lub ręcznie) i przygotowanie materiałów zgodnie z warunkami technicznymi określonymi przez zakłady przetwórcze (np. zmniejszenie objętości, uformowanie jednostki ładunkowej, rozdrobnienie itp.). Przy dużej różnorodności tworzyw sztucznych stosowanych do produkcji opakowań oraz zróżnicowaniu form konstrukcyjnych samych opakowań nie wszystkie nadają się do recyklingu również ze względu na pozostałości pakowanego produktu. Obecność takich pozostałości jak tłuszcze stałe i płynne może w znacznym stopniu utrudniać ponowne przetwórstwo. Dlatego im dokładniej przeprowadza się segregację odpadów opakowaniowych pochodzących ze zbiórki, tym łatwiej jest wykorzystać je przemysłowo. Duże, sztywne opakowania transportowe z tworzyw sztucznych, takie jak bębny, beczki, skrzynki i pojemniki, ze względu na swoje rozmiary nie nadają się do selektywnej zbiórki do pojemników i wymagają innego sposobu pozyskiwania. opr. rav W artykule wykorzystano następujące materiały: 1. Barbara Hadryjańska Korzyści ekologiczne wynikające z wprowadzenia systemu zagospodarowania zużytych opakowań, Opakowanie, nr 5/ Hanna Żakowska Opakowania z tworzyw sztucznych w odpadach komunalnych - systemy odzysku, metody zagospodarowania, Opakowanie, nr 6/ Hanna Żakowska Odpady opakowaniowe, COBRO, Warszawa Stefan Jakowski Jak w obecnych warunkach prowadzić selektywną zbiórkę odpadów opakowaniowych, Opakowanie, nr 5/ PET Container Recycling Europe. Used PET bottles. Recovered, baled PET bottles commercial guidelines, PETCORE. 6. Hanna Żakowska Problemy przedsiębiorców związane z odpadami opakowaniowymi, Opakowanie, nr 5/

8 NA PRAWO W ankiecie dotyczącej naszego kwartalnika życzyli sobie Państwo więcej omówień prawnych. Wychodzimy naprzeciw tym prośbom i w tym numerze w sekcji Na prawo omawiam 3 tematy: ostatecznie komentuję obowiązującą od 1 kwietnia ustawę zmieniającą ustawę o obowiązkach przedsiębiorców (...), zajmuję się planami wprowadzenia podatku śmieciowego oraz prezentuję tekst rozporządzenia dotyczący standardów zbiórki znajdujący się w tej chwili w fazie konsultacji. Życzę pożytecznej lektury. Rafał Modzelewski fot. Michał Foryński fot. archiwum PSR Zmiany jednak w sosie lepszo-gorszym Długo oczekiwana zmiana dokonała się. Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców (...) nabrała nowego kształtu. Niektóre zapisy doprecyzowano, wprowadzono nowe, niektóre wykreślono. Zdecydowana większość przepisów weszła w życie 1 kwietnia 2005 r. I to wcale nie jest prima aprilis. O zmianach potrzebnych w tej ustawie pisaliśmy już wielokrotnie. Czytelnicy mogli prześledzić na bieżąco cały proces prac nad nią, począwszy od pierwszych postulatów wysuwanych przez środowisko recyklerów i ekologów, aż po ostatnie dyskusje w parlamencie prowadzone między lobbystami a urzędnikami państwowymi. Wiedzieli Państwo o głównych mankamentach obowiązującego stanu prawnego, który spowodował, że kwestia recyklingu i odzysku w Polsce stała się zagadnieniem mocno nie dofinansowanym. W najlepsze trwał handel lewymi kwitami, wymagane ustawowo procenty osiągano częstokroć w sposób wirtualny, a wyniszczająca walka między organizacjami odzysku doprowadziła do stanu, w którym nie było co marzyć o szerzej zakrojonych akcjach edukacyjnych skierowanych do społeczeństwa. Pod dużym znakiem zapytania stanęło uzyskanie pułapów odzysku i recyklingu nałożonych przez nową dyrektywę Unii Europejskiej, która zacznie obowiązywać w 2008 roku. Ostatnią publikacją we dotyczącą ustawy zamieściliśmy w numerze 3/2004 pt. Zmiany w sosie lepszo-gorszym. Tytuł postanowiliśmy zachować, ponieważ niektóre z korzystnych zapisów, o których wówczas pisaliśmy, nie zostały uwzględnione, inne zaś, o których nawet nie śmieliśmy pomyśleć, że jest szansa na ich uchwalenie, znalazły się w końcowym tekście. Bilans wyszedł zatem mniej więcej na zero. Prześledźmy pokrótce, co się stało 1 kwietnia br.: Znak towarowy Do tej pory w branży handlowej nie do końca było wiadomo, kto właściwie odpowiada za odzysk i recykling. Czy sieć handlowa markująca produkt, czy podwykonawca, który wytwarza go dla tejże sieci. Ustawodawca określił teraz jasno, że obowiązek ciąży na tym, kto jest właścicielem znaku towarowego, pod którym asortyment wprowadzany jest na rynek. Opakowania wielomateriałowe Największy mankament obecnych zmian polega na praktycznym wyłączeniu z obowiązku odzysku i recyklingu opakowań wielomateriałowych i umożliwieniu zastąpienia go recyklingiem i odzyskiem materiałów dominujących w ich masie. Czyli jeśli np. w opakowaniu typu tetrapak dominuje papier, to obowiązek z nim związany realizuje się poprzez recykling i odzysk papieru. Rozwiązanie takie jest dopuszczalne przez Unię Europejską. Niemniej jednak spora część krajów UE realizuje recykling i odzysk opakowań wielomateriałowych w sposób zdecydowanie bardziej ekologiczny, taki, jaki do tej pory miał miejsce w Polsce, w myśl 8

9 zasady, że wprowadzając opakowania wielomateriałowe na rynek taką samą ich masę należy przerobić. W czołówce europejskich krajów odzyskujących te opakowania są Belgia (64,6%), Niemcy (62,8%), Norwegia (44%), a z coraz większym powodzeniem radzą sobie z tym problemem Austria, Czechy, Grecja, Litwa, Węgry, Irlandia, Portugalia i Luksemburg. Za wprowadzeniem nowej regulacji silnie lobbowało Stowarzyszenie Eko-Pak, Polska Koalicja Przemysłowa na Rzecz Opakowań Przyjaznych Środowisku. Za tą organizacją stoją takie firmy jak Coca Cola, Pepsi Cola, Tetra Pak czy Unilever. Ich koronnym argumentem były koszty, które jakoby miał ponieść konsument za korzystanie z żywności pakowanej w ten sposób. Przyjazne środowisku stowarzyszenie zapomniało jednak o tym, że konsument może wybrać produkt w innym pojemniku, a na wysypiskach powstaną wkrótce hałdy śmieci składające się z wielomateriałowych odpadów. Przedrostek eko w nazwie koalicji wydaje się być daleko posuniętym cynizmem. Zaprzepaszczono na długie lata szansę stworzenia wydolnego systemu dla opakowań wielomateriałowych. Któż bowiem będzie chciał zainwestować w linię do ich przetwarzania, nawet jeśli kiedyś uda się przywrócić dawne regulacje prawne? Przedsiębiorcy, którzy już zaufali ustawodawcy i zaryzykowali swoje pieniądze, teraz staną na granicy bankructwa. Zapowiada się kilka spektakularnych plajt. Upadek organizacji odzysku Poprzednia ustawa zawierała niebezpieczną lukę prawną. Wyobraźmy sobie następującą sytuację. Przedsiębiorca podpisuje na 2005 rok umowę z organizacją odzysku na świadczenie usług w zakresie spoczywających na nim obowiązków. W marcu 2005 roku organizacja ogłasza upadłość. Umowa ważna jest do końca roku i przedsiębiorca nie musi się w 2005 niczym kłopotać. Podpisał przecież umowę z organizacją, a to, że upadła, jest nieistotne w myśl litery prawa. Nigdy taka sytuacja nie wystąpiła, ale tak do tej pory mogło się zdarzyć. Od 1 kwietnia w przypadku likwidacji bądź upadłości organizacji obowiązki ponownie obciążają przedsiębiorcę od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu ogłoszenia likwidacji organizacji. Nowe dokumenty Wkrótce na mocy rozporządzenia ministra środowiska zaczną obowiązywać nowe dokumenty potwierdzające odrębnie odzysk i recykling. Do tej pory wystarczyło dysponować kartą przekazania odpadów i fakturą VAT. Dochodziło tu do masy nadużyć takich jak wystawianie lewych kwitów czy wielokrotne przerzucanie masy odpadów przez granicę. Nowe dokumenty sporządzane będą w 3 kopiach: dla przekazującego NA PRAWO i dla przyjmującego odpady oraz dla wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska. Potwierdzenia te należy przechowywać 5 lat. 50 złotych Jeżeli po obliczeniu należnej opłaty produktowej wyjdzie, że nie będzie ona przekraczała 50 złotych, można odstąpić od jej wpłacania. Chroni to małych przedsiębiorców i handlowców od zbędnej papierkowej pracy i nie naraża systemu na koszty, które najpewniej przewyższałyby ewentualny pożytek płynący z pozyskania tak niewielkiej kwoty. Materiały reklamowe Lobbing prowadzony przez Eko-Pak nie zawsze okazuje się skuteczny. Mimo sprzeciwu tych ekologicznych lobbystów ustawa nakazała odzysk i recykling materiałów reklamowych, czyli np. ulotek i gazetek wrzucanych pod wycieraczki i w skrzynki pocztowe. Argumenty przeciwko temu rozwiązaniu dotyczyły głównie tego, że nie będzie wiadomo, kto za produkcję tych materiałów odpowiada. Na szczęście nie przekonały one parlamentarzystów. Docelowy poziom recyklingu na 2007 r. dla tych druków wynosi 48%, czyli jest taki sam jak dla opakowań z papieru i tektury. Odzysk i opłata produktowa Nowy poziom docelowy na odzysk dla wszystkich opakowań ogółem na 2007 rok wynosi 50%. Stworzono także stanowiący kompromis dla wszystkich zainteresowanych wzór na obliczanie opłaty produktowej. Ostateczną kwotę wyciąga się na podstawie ogólnej masy wprowadzonych na rynek przez danego przedsiębiorcę opakowań. Wzór wraz z dokładnym omówieniem znajdą Państwo w załączniku nr 5 do ustawy. Termin Wprowadzenie tych wszystkich zmian 1 kwietnia 2005 r. nie było zbyt zręcznym zabiegiem. Z pewnością utrudniło funkcjonowanie wszystkim podmiotom zaangażowanym w odzysk i recykling w Polsce. Dostosowanie się całego systemu do nowych zapisów w czasie trwania roku kalendarzowego nie stanowi ułatwienia. Wpłynęły na to przedłużające się prace nad kształtem ustawy. Niemniej jednak lepiej później niż jeszcze później. Aby uzyskać wyśrubowane poziomy odzysku i recyklingu zostało naprawdę niewiele czasu. Do tematu będziemy wracać. Najbliższe miesiące pokażą, jak ustawa funkcjonuje i jaki będzie miała wpływ na funkcjonowanie rynku. My już dziś możemy założyć, że nie jest doskonała. Wszak pewne postulowane przez nas zapisy w ogóle się w niej nie znalazły, inne - w naszym przekonaniu - korzystne dla ekologicznego rozwoju, uległy wypaczeniu. Tekst jednolity ustawy znajdą Państwo w Ekologicznej Bazie Wiedzy TAK Adam Łazowski Bacha sp. z o.o. Odniosę się po kolei do niektórych punktów. Po pierwsze, w przypadku marek własnych sieci handlowych obowiązek ustawowy powinien obarczać sieć. Moim zdaniem słuszna zmiana. Po drugie, każdy, kto jest zaangażowany w system, słyszał o nierzetelności podmiotów zbierających odpady. Uszczelnienie procedur to krok w słusznym kierunku. Po trzecie, krokiem w dobrą stronę są dla mnie zapisy związane z upadkiem organizacji. Mogła powstać organizacja-krzak, która podpisałaby kilkanaście umów, zainkasowała konkretne pieniądze i zniknęła z rynku. Nie znam intencji ustawodawcy, ale być może zapis dotyczy małych, mniej znanych podmiotów prowadzących agresywną politykę cenową. Stary zapis mógł spowodować narastanie hałd śmieci, którymi nikt by się nie zajmował. Po czwarte, jeżeli chodzi o opakowania wielomateriałowe, z punktu widzenia firmy nowy przepis znacznie upraszcza procedurę rozliczania opłat. Nie jest to złe rozwiązanie. Jeśli natomiast skutki środowiskowe rzeczywiście byłyby uciążliwe, zweryfikowałbym swój pogląd. NIE Piotr Rymarowicz Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych Nowe regulacje oceniam negatywnie. Uważam, że producenci wyrobów w tetrapakach powinni być traktowani tak samo jak inni. Obniżenie poziomów na odzysk i recykling dla baterii jest także niekorzystne. Idziemy na minimalne minimum, podczas gdy trend europejski jest odwrotny. Pozytywną zmianą jest to, że objęto obowiązkiem materiały reklamowe. Nie wiem, dlaczego regulacja nie uwzględniła czasopism. Widocznie reklamy bardziej rzucają się w oczy. Wiadomo, że stan środowiska w Polsce jest opłakany, a dalsze obniżanie standardów na pewno pozytywnie na niego nie wpłynie. fot. Katarzyna Turula fot. Ewa Skwarska 9

10 Podatek NA PRAWO od śmietnika Ministerstwo Środowiska chce, by to samorządy, a nie firmy komunalne zajęły się sprawami składowania odpadów, ich sortowaniem i przetwarzaniem. Parlament zajmie się tym tematem na przełomie maja i czerwca. W tej chwili gminy mają opracowane programy i systemy wywozu nieczystości, kontrolując jedynie obowiązek posiadania umów na wywóz śmieci, i na tym ich rola się kończy. Taka sytuacja pozwoliła wejść na rynek małym firmom obsługującym pojedyncze osiedla. Oferują one bardzo niskie ceny. Szukając oszczędności, wywożą śmieci na tańsze, lecz często niespełniające narzuconych standardów wysypiska. Trudno w takiej sytuacji realizować unijne normy sortowania odpadów. W przyszłości może to skutkować niespełnieniem regulacji narzuconych przez UE. Świecą także pustkami gminne kasy, a Unia narzuciła do realizacji wysoki poziom inwestycji. Rząd oszacował, że do 2012 r. trzeba zainwestować 35 mld zł. Można się spodziewać, że nowe rozwiązania dadzą od trzech do kilkunastu złotych od mieszkańca miesięcznie. W sumie oznacza to, że przez budżety samorządów przejdzie dodatkowe 2 4 mld zł, czyli 5 10 proc. ich dochodów. Według projektu zamiast rachunków za wywóz nieczystości mieszkańcy płaciliby tylko miesięczny, gminny podatek śmieciowy w wysokości od kilku do kilkunastu złotych. Za te pieniądze gminy byłyby obsługiwane przez firmy wyłonione z przetargu. Takie rozwiązanie było już możliwe do realizacji. Aby je jednak wdrożyć, należało przeprowadzić referendum, a jest to przedsięwzięcie kosztowne. Pokusiło się o nie kilka gmin w skali kraju. Zorganizowanie referendum okazywało się tak trudne, że wystąpiono z propozycją wykreślenia tego niewygodnego obowiązku z ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Gminy o to wykreślenie zabiegały od dawna. Teraz radni będą sami decydowali w imieniu mieszkańców. A głównym argumentem jest to, że w Unii Europejskiej za usuwanie odpadów odpowiada gmina. I rzeczywiście tak jest. W większości państw Unii Europejskiej za zbieranie podatku odpowiedzialne są samorządy. Opłata jest wnoszona w zależności od liczby mieszkańców, domostw, a nawet od wartości nieruchomości. Gmina będzie właścicielem odpadów komunalnych i jej zadaniem będzie zorganizowanie systemu ich zbierania, obejmującego 100 proc. mieszkańców informuje Beata Kłopotek, dyrektor Działu Gospodarki Odpadami w komunikacie na stronach Ministerstwa Środowiska. Ostateczne pytanie brzmi: czy system oparty na podatku śmieciowym będzie skuteczniejszy? Z pewnością zapewnia Wiesław Perdeus, wiceprezydent Lublina. Na takim rozwiązaniu zyskujemy, bo zasady są bardzo proste. Mamy pełną kontrolę nad sprawą wywozu nieczystości. I całkowicie kontrolujemy poziom segregacji śmieci. Trudno nie dostrzegać zalet pomysłu ministerstwa. Konkurencja na rynku firm usuwających śmieci jest bardzo ważnym, wręcz podstawowym elementem, który wpływa na jakość świadczonej usługi i jej cenę mówi Konrad Burdziński, dyrektor ds. ekonomicznych przedsiębiorstwa KOM-EKO. Firmy muszą mieć możliwość rywalizacji. To po prostu wymusza podnoszenie jakości usług. Wielu obywateli w ogóle nie płaci za śmieci i wywozi je do lasu, podrzuca sąsiadowi albo do publicznych pojemników. Nowa ustawa ukróciłaby te praktyki. Płacić musiałby każdy. Nie brak jednak sceptyków. Przede wszystkim krytyce podlega brak ekonomicznego podejścia: rynku nie kształtują ceny składowania śmieci, lecz realizacja unijnych wymogów. Nikt też nie ukrywa, że największe szanse w przetargach miałyby firmy z najlepszym sprzętem i własnymi sortowniami. Oznaczałoby to upadek małych firm obecnie funkcjonujących na rynku. Nie byłyby one w stanie wygrać gminnych przetargów. Ich jedyną nadzieją na przeżycie jest szansa na podwykonawstwo. Przedsiębiorcy już zapowiadają protesty. Mówi się także o odwrocie od idei społeczeństwa obywatelskiego. O podatkach lokalnych powinni w miarę możliwości decydować bezpośrednio sami obywatele, a nie sejmowa ustawa czy gminna uchwała powiadają krytycy tego rozwiązania. Niektóre gazety bulwarowe już podjęły temat, że oto szykuje się nowy podatek i że znowu trzeba będzie więcej płacić. Sektor prywatny zostanie zredukowany do roli kelnera. Gminy dostają całą władzę, będą zabierały firmom pozwolenia na zbiórkę odpadów, a same będą tworzyły jednostki budżetowe ostrzega Michał Dąbrowski, członek zarządu Remondis, jednej z największych firm gospodarki odpadami w Polsce. Do tej pory z funduszu ISPA dofinansowano 6 (na 43) projekty dotyczące gospodarki odpadami. Do Funduszu Spójności zgłoszono trzy takie inwestycje, ale na razie żadna z nich nie zyskała akceptacji Komisji Europejskiej. Do 2010 r. inwestycje kilku miast w termiczną utylizację odpadów komunalnych mają przekroczyć 1,3 mld zł. Miasta wstrzymują się z realizacją planów, bo chcą mieć zapewniony surowiec. A to zagwarantuje reforma rynku planowana przez Ministerstwo Środowiska. opr. rav fot. Milena Łakomska 10

11 NA PRAWO Jakzbieraćodpady dotarło do dokumentu znajdującego się jeszcze w pracach międzyresortowych. Chodzi o rozporządzenie ministra gospodarki i pracy w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami opakowaniowymi. Ustanawia ono listę dostępnych technik odzysku i recyklingu oraz standaryzuje zbiórkę do pojemników. fot. archiwum PSR Rozporządzenie będzie miało na celu ujednolicenia technik zbiórki, odzysku i recyklingu w Polsce. Projekt wspomaga praktyczne wdrożenie dyrektywy opakowaniowej 94/ 62/EC i zmieniającej ją dyrektywy 2004/12/ WE. Projektowane przepisy określają szczegółowy sposób postępowania z różnego rodzaju odpadami opakowaniowymi, w zależności od materiałów wykorzystywanych do ich produkcji, oraz preferowane sposoby odzysku i recyklingu. Celem wprowadzenia tej regulacji jest usprawnienie i ujednolicenie prowadzonej w kraju gospodarki odpadami opakowaniowymi w sposób zgodny z przyjętymi zasadami ochrony środowiska. Będzie ona miała także istotne znaczenie dla realizacji obowiązków sprawozdawczych dotyczących osiągania wyznaczonych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. W zakresie selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych wprowadzono zasadę zbierania do jednego pojemnika odpadów z opakowań z tworzyw sztucznych, stali i aluminium ze względu na stosunkowo prostą możliwość ich posortowania na liniach sortujących. Ograniczy to znacznie liczbę rodzajów pojemników do selektywnej zbiórki oraz koszty funkcjonowania całego systemu w skali kraju. W rozporządzeniu został zawarty także element edukacyjny, wymuszający na właścicielu pojemnika przeznaczonego do zbierania odpowiedniego rodzaju odpadów od osób fizycznych umieszczanie na nim informacji o prawidłowym postępowaniu z odpadem, zgodnym z zasadami ochrony środowiska. Zasady ogólne Rozporządzenie precyzuje sposób, w jaki należy oznakować pojemniki do selektywnej zbiórki. Powinna się na nich znaleźć informacja o jego przeznaczeniu i sposobie użytkowania oraz dane o jego właścicielu. Właściwym miejscem dla zainstalowania kontenerów jest utwardzona powierzchnia umożliwiająca procesy załadunku i rozładunku. Ich budowa powinna zabezpieczać odpady przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. Jeśli firma zbierająca odpady określi konkretny dzień i godzinę ich odbioru, do zbiórki stosować można worki z tworzyw sztucznych. Przy magazynowaniu szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę przed negatywnym oddziaływaniem odpadów oraz zadbać o standardy przeciwpożarowe i BHP. opr. rav Papier i tektura: 1. Pojemniki w kolorze niebieskim z napisem PAPIER, wykonane z trudnopalnych, odpornych na wilgoć materiałów. 2. W obiektach użyteczności publicznej można używać pojemników z tektury falistej, worków papierowych lub plastikowych. 3. Zebrane odpady podlegają magazynowaniu i recyklingowi, mogą zostać wykorzystane jako paliwo lub inny środek wytwarzania energii albo ulec innym procesom prowadzącym do ich wykorzystania w części lub całości. 4. Za recykling uznaje się wytwarzanie papieru lub tektury z masy makulaturowej, wytwarzanie masy makulaturowej, wyrobów formowanych, płyt pilśniowych, kompostu lub biogazu w wyniku recyklingu organicznego. Szkło: 1. Odpady, z wyłączeniem ampułek, należy zbierać do dwóch rodzajów pojemników: białych z napisem SZKŁO BEZBARWNE oraz zielonych z napisem SZKŁO KOLO- ROWE. 2. Zebrane odpady podlegają recyklingowi, magazynowaniu w miejscu prowadzenia odzysku oraz innym działaniom prowadzącym do wykorzystania odpadów w całości lub części. 3. Za recykling uznaje się produkcję opakowań szklanych, materiału izolacyjnego ze szkła piankowego, włókiem szklanych. Tworzywa sztuczne i metale: 1. Pojemniki w kolorze żółtym z napisem METALE, TWORZYWA SZTUCZNE, wykonane z materiałów trudnopalnych. 2. Zebrane odpady podlegają recyklingowi lub magazynowaniu. Dodatkowo odpady z tworzyw sztucznych i aluminium mogą być wykorzystane jako paliwo lub inny środek wytwarzania energii, a także podlegać innym działaniom prowadzącym do ich wykorzystania w całości lub części. 3. Za recykling rozumie się wytwarzanie wyrobów o charakterze wyjściowego materiału. Dodatkowo w przypadku odpadów z tworzyw sztucznych i aluminium w grę wchodzi wytwarzanie substancji lub materiałów stosowanych do produkcji wyrobów użytkowych. fot. Rafał Modzelewski 11

12 PREZENTACJE Bartosz Formella, specjalista ds. ochrony środowiska Recykling opakowań to ważny aspekt naszej ekologicznej działalności. Od 2002 roku realizację obowiązków ustawowych w zakresie recyklingu opakowań zlecamy jednej z największych organizacji odzysku w Polsce. Mamy pewność, że nasz wybór daje możliwość rozwoju edukacji ekologicznej oraz powoduje zmniejszenie składowania mas odpadów opakowaniowych na wysypiskach. Program, którego jesteśmy aktywnym członkiem, ma szansę stać się podstawą działań edukacyjnych w zakresie selektywnej, przydomowej zbiórki opakowań. Dlatego wspieramy go i mamy nadzieję, że również nasze zużyte opakowania trafią do kontenerów, przeznaczonych na selektywna zbiórkę. Przedstawiamy kolejną firmę wykorzystującą na opakowaniach swoich produktów logo Łyżeczka natury BSO Polska sp. z o.o. (od British Sugar Overseas), producent cukrów Srebrna Łyżeczka, obecny jest na rynku w Polsce od 1989 r. Jako Grupa BSO posiada 11% udziału w rynku polskim przy produkcji około 200 tys. ton cukru rocznie. Produkcja cukru prowadzona jest w czterech zakładach: w Glinojecku, Ostrowitem, Unisławiu i Dobrem. Ochrona środowiska w Grupie BSO stanowi integralną część działalności wszystkich cukrowni Grupy ze względu na ich potencjalnie duże oddziaływanie na środowisko naturalne. Dążąc do wytwarzania produktów o wysokiej jakości, podejmują one równocześnie działania w kierunku: doskonalenia dotychczasowych sposobów postępowania w zakresie ochrony środowiska i zgodności z obowiązującym w tym zakresie prawem, minimalizowania negatywnego wpływu na środowisko naturalne, BSO Polska sp. z o.o Warszawa ul. Mariensztat 8 Tel. (022) bso@cg.pl zapobiegania ryzyku wystąpienia wypadków środowiskowych. Wyrazem troski o stan środowiska naturalnego jest m.in. szereg inwestycji środowiskowych poczynionych w cukrowniach Grupy. Celem tych działań było przede wszystkim zminimalizowanie wpływu zakładów Grupy na komponenty środowiska. Wspomniane inwestycje dotyczyły rzeczywistej redukcji emisji gazów i pyłów do powietrza, redukcji poboru wody głębinowej i eliminacji ścieków wprowadzanych do wód i gruntu. Mając na uwadze ciągłą poprawę stanu naszego otoczenia, grupa konsekwentnie i świadomie podejmuje dalsze działania poprzez: 1. Wdrażanie wewnętrznych Systemów Zarządzania Środowiskiem oraz docelowego ich certyfikowania na zgodność z PN ISO Planowanie kolejnych inwestycji w celu uzyskania pozytywnych rezultatów minimalizujących wpływ zakładów Grupy na środowisko. 3. Doskonalenie metod zarządzania obszarami gospodarki wodno-ściekowej i gospodarowania odpadami. 4. Systematyczne rozszerzanie świadomości ekologicznej pracowników oraz podnoszenie ich kwalifikacji poprzez szkolenia tematyczne. fot. BSO Polska 12

13 PREZENTACJE Kontynuujemy cykl prezentujący udziałowców Polskiego Systemu Recyklingu SITA Radom sp. z o.o. Grupa SITA jest jednym z liderów usług gospodarki odpadami na świecie, reprezentowanym w 130 krajach. SITA jest częścią światowego koncernu SUEZ oferującego globalne rozwiązania w sektorach energii, wody, gospodarki odpadami i oczyszczania. Jego głównym celem jest współpraca i współrealizacja zamierzeń spektrum klientów obejmującym zarówno odbiorców indywidualnych, jak i struktury ponadpaństwowe. SITA Radom rozpoczęła swą działalność w 1993 roku. Obecnie jest częścią koncernu SUEZ. Do niedawna na terenie Radomia działały dwie odrębne spółki Grupy SITA: SITA Radom, działająca w sektorze usług komunalnych, oraz SITA SUWO, zajmująca się zagospodarowaniem odpadów przemysłowych. W celu podniesienia jakości i zakresu świadczonych usług spółki połączyły swoje potencjały ekonomiczne i techniczne, tworząc jedną o nazwie SITA Radom. Zbiórka i transport Grupa SITA poprzez sieć swoich spółek zlokalizowanych na terenie całego kraju dysponuje szerokimi możliwościami logistycznymi. Posiada specjalistyczne środki transportu oraz pojemniki gwarantujące bezpieczny transport i magazynowanie odpadów. Na życzenie klientów do dyspozycji są pojemniki niestandardowe, np. dostosowane wymiarami do miejsca magazynowania odpadów na terenie zakładu klienta. Odpady ciekłe są gromadzone i transportowane w szczelnych pojemnikach (beczki metalowe, plastikowe, paleto-pojemniki i inne). Przy dużych ilościach lepszy jest transport cysterną, która umożliwia pompowanie ze zbiornika magazynowego. Odpady stałe odbierane są w beczkach, paleto-pojemnikach lub luzem w specjalistycznych kontenerach. Zagospodarowanie odpadów Instalacja do produkcji paliw alternatywnych Spółka SITA Radom sp. z o.o. zagospodarowuje około kilkudziesięciu tysięcy ton odpadów rocznie, z których powstaje wysokiej jakości paliwo alternatywne z przeznaczeniem do odzysku energetycznego w polskich cementowniach. Taki sposób zagospodarowania odpadów nie tylko chroni środowisko naturalne przed szkodliwymi odpadami, ale również przyczynia się do ochrony zasobów naturalnych paliw konwencjonalnych. Technologia produkcji paliw polega na konfekcjonowaniu, granulowaniu i impregnowaniu odpadów. Efektem końcowym są: Paliwo stałe rozdrobnione, powstałe w wyniku dwustopniowego rozdrabniania odpadów stałych, tj. tworzyw sztucznych, odpadów gumowych, drewna, tekstyliów itp. do ściśle określonej przez odbiorców granulacji. Paliwo stałe impregnowane powstające w wyniku mieszania odpadów gęstych tj. szlamów, smarów, farb, lakierów itp. z substancjami o właściwościach absorpcyjnych. Surowce wtórne materiał stosowany jako surowiec uzupełniający do produkcji klinkieru. Laboratorium zakładowe W przypadku produkcji paliw i surowców konieczna jest ścisła kontrola jakości. Nakłada to na grupę SITA obowiązek analizy fizykochemicznej na każdym etapie postępowania z odpadem: od analizy odpadów pobranych od producenta, ponownej analizy w momencie przekazania do produkcji i ostatecznej przy kontroli wyrobów gotowych. W tym celu niezbędnym elementem w działalności grupy jest laboratorium zakładowe wyposażone w wysokiej jakości sprzęt. osób niepowołanych. Na życzenie klienta niszczenie może odbyć się natychmiast po przywiezieniu odpadów i w obecności upoważnionych przedstawicieli klienta. Proces ten uniemożliwia zawrócenie niszczonych dokumentów i wyrobów na rynek. Całkowitemu zniszczeniu ulegają także znaki firmowe. Po zakończeniu operacji następuje sporządzenie protokołu zniszczenia produktów odpadowych. Fachowe doradztwo Grupa SITA posiada sieć wykwalifikowanych reprezentantów regionalnych, którzy służą klientom fachowym doradztwem w sprawach odbioru, zagospodarowania i transportu odpadów. Klientami firmy są zarówno przedsiębiorstwa pochodzące z dużych sektorów przemysłowych, jak i inni drobni wytwórcy odpadów. SITA Radom w trosce o jakość obsługi swoich klientów i rosnące oczekiwania w zakresie bezpieczeństwa środowiskowego wprowadziła Zintegrowany System Zarządzania Jakością i Środowiskiem zgodnie z normą ISO 9001:2000 i 14001:1996. fot. SITA Radom Niszczenie komisyjne odpadów W ramach swoich usług Grupa SITA oferuje klientom komisyjne niszczenie dokumentów i wyrobów przemysłowych wycofanych z obrotu. W tym zakresie współpracuje ze znanymi polskimi producentami. Przeznaczone do niszczenia dokumenty i wyroby przemysłowe przechowywane są w zamkniętych halach na ogrodzonym terenie, ścisły nadzór uniemożliwia dostęp SITA Radom sp. z o.o Radom, ul. Witosa 76 tel. (048) faks (033) sitaradom.dzial.handlowy@sitagroup.pl 13

14 fot. Krzysztof Zduń Oglądając Pana filmy, odnoszę wrażenie, że przyjął Pan rolę kronikarza wydarzeń niezbyt w czasie odległych, ale bardzo istotnych dla współczesnych przemian społecznych w Polsce. W moich filmach ukazana jest nowoczesna historia Polski i Polaków od zsyłki na Syberię poprzez Piłsudskiego, Powstanie Warszawskie do pontyfikatu Jana Pawła II. Wydaje mi się, że moje pokolenie urodzonych w okresie międzywojennym otrzymało przekłamaną historię, której obecnie nikt już nie koryguje. Naród bez historii przestaje być narodem. Wobec postępującego procesu globalizacji jest to szczególnie niebezpieczne. Współczesne kino patrzy na to, ile kasy można wyciągnąć z danej produkcji. Analizą wydarzeń historycznych młoda widownia nie jest zainteresowana. Czy zmienił się system wartości? Dzisiaj słowa ojczyzna, patriotyzm wydają się zapomniane. WYSYPISKO Andrzej Trzos Rastawiecki reżyser i scenarzysta filmów fabularnych ( Zapis zbrodni, Trąd, Skazany, Gdziekolwiek jesteś, Panie Prezydencie ), seriali telewizyjnych ( Radio Błyskawica, Marszałek Piłsudski ) oraz filmów dokumentalnych ( Pułkownik Kukliński, Pontyfikat, Pielgrzym i Credo ). Powstaje zjednoczona Europa. Małe ojczyzny są jednak niezbędne, szczególnie w bogatej historycznie Europie. Potrzebą staje się przynależność do lokalnej społeczności, jej systemu wartości, tradycji i przyzwyczajeń. Poczucie tożsamości narodowej spowodowało, że Polska w trakcie wielkich wojen światowych utrzymała swoją państwowość. Moje pokolenie miało swoje historyczne wzorce, dzisiejszej młodzieży takich wzorców jednak brakuje. Po przyjęciu członkostwa w Unii Europejskiej zostaliśmy zobligowani do przyjęcia ustaw dotyczących ochrony środowiska. Z moich obserwacji wynika, że przy wypełnianiu nowych obowiązków szuka się luk prawnych i wszelkich sposobów, aby te obowiązki zminimalizować, nie zważając na wyższość celów, jakim one mają służyć. Czy prędko zmieni się sposób patrzenia na otoczenie jak na swoją własność, a nie publiczną, czyli niczyją? Zmiany te nastąpią w miarę postępującego bogacenia się społeczeństwa. Ten proces, choć pozornie niewidoczny, już ma miejsce. Proszę zwrócić uwagę na niewielkie osiedla mieszkaniowe, które ogradzając teren swojej działki, zaczynają bardziej dbać o porządek wewnętrzny. Mieszkańcy mają świadomość, że na rynku nieruchomości, przy dużej obecnie konkurencji, ich domy zyskują przez to wyższą wartość. Naród bez historii przestaje być narodem Najbliższe zamierzenia artystyczne. Jestem w trakcie prac nad dokumentem poświęconym trzem głównym światowym religiom Żydzi, chrześcijanie, muzułmanie dzieci Boga to historia młodych ludzi kształcących się na rabinów, księży i imamów. W konfrontacji tych religii dostrzegam największe obecnie zagrożenie dla pokoju na świecie. Kolaudacja filmu przewidziana jest w maju bieżącego roku, potem pozostaje czekać na emisję w TVP, która wraz z Ministerstwem Kultury sfinansowała jego realizację. Krzysztof Zduń W pogoni za torebkami fot. Marta Jędrzejewska Pamela Wells, Amerykanka na stałe mieszkająca w Anglii, rok temu zapragnęła zrobić nieco inny użytek z tego, co my masowo wyrzucamy do kosza. W lutym 2004 r. zaczęła realizować w Warszawie projekt pn. W pogoni za tęczą. Spotkałam ją w Klubokawiarni przy ulicy Chłodnej w Warszawie, gdzie w lutym 2005 r. czekała co środę na ludzi przynoszących jej stosy kolorowych torebek foliowych, z których potem powstawały jej plastyczne prace. Lubię kontakt z ludźmi, jestem ciekawa ich reakcji, spostrzeżeń mówi artystka. Kiedy przez drzwi klubu wchodziły kolejne osoby z kartonami wypełnionymi plastikowymi torebkami, uśmiechała się i dziękowała im w języku polskim, niektórym pokazywała swoje prace. Mogłabym podchodzić do ludzi i prosić o zegarki, które mają na rękach, ale kto by mi je dał? śmieje się. Kiedy proszę o plastikowe torby, zaczynają się pytania, a to pomaga mi w nawiązaniu bezpośredniego kontaktu z przyszłymi odbiorcami mojej sztuki. Kolorowe fragmenty torebek Pamela zszywa na maszynie barwnymi nićmi. To właśnie z tak przygotowanego materiału powstają jej dzieła. Kiedy z moich ścinków robię napis, to dzięki dobranym kolorom tworzę poezję. Jej niezwykłe prace będziemy mogli zobaczyć od połowy maja do końca czerwca w różnych miejscach, które na co dzień nie są galeriami ani wystawami. Ujrzymy je w 11 punktach w Warszawie: w klubie muzycznym, kawiarni, pralni, zakładzie fryzjerskim, pracowni grawerskiej, klubie bilardowym, sklepie z sukniami ślubnymi, aptece, sklepie z obuwiem i w 2 witrynach sklepowych. Jej dzieła podziwiać można na stronie Marta Jędrzejewska 14

15 RECYKLING POD PRASĄ 16 listopada 2004 r. zapisze się w historii jako niezbyt sympatyczna data dla miłośników ekologii w Polsce. Tego dnia komisja sejmowa zgodziła się, by kartony do mleka i soków nie podlegały obowiązkowi recyklingu. Następnego dnia Marcin Musiał opublikował w Gazecie Wyborczej tekst pt. Kartoniki już nie do odzysku. Napisał w nim, że za przyjęciem rządowej poprawki optowało stowarzyszenie Eko-Pak (Unilever, Coca-Cola, Nestlé, Danone, Procter & Gamble) oraz niektórzy mniejsi producenci żywności. Przeciwko zmianom są ekolodzy i organizacje odzysku (...). Zdaniem Michała Dąbrowskiego ze zrzeszającej organizacje odzysku Polskiej Organizacji Gospodarki Odpadami przyjęcie propozycji rządu oznacza klęskę środowiska naturalnego. To bardzo duży krok wstecz. Nikt nie będzie zbierał tetrapaków. Na wysypiska śmieci oraz do lasów trafi milion metrów sześciennych opakowań mówi Dąbrowski. Nowe regulacje nie są w smak także firmom recyklingowym. Zainwestowaliśmy kilka milionów złotych w dostosowanie technologii do przerobu opakowań wielomateriałowych mówi Anna Kostro z Operat Recykling, spółki zajmującej się produkcją płyt wiórowych z dodatkiem materiałów pochodzących z tetrapaków. Zatrudniamy 70 osób. Nie wiem, ile żyje ze zbierania tetrapaków dla nas. Grozi nam zamknięcie zakładu. Ponieważ biznes z użyciem tetrapaków został utrupiony, przedsiębiorcy mogą szukać zysków na złomowisku. Tak przynajmniej twierdzi Lesław Kretowicz w listopadowym numerze Profitu. Tytułowy bohater filmu Edi, grany przez Henryka Gołębiewskiego, mozolnie zbiera stare miski, garnki i kawałki metalu, które na zdezelowanym wózku dostarcza do hurtownika małej budki na obrzeżach miasta. Sprzedaje je tam za niewielkie pieniądze, które pozwalają mu przeżyć kolejny dzień. Edi i jemu podobni zbieracze to tylko początek łańcucha osób i firm, które żyją ze złomu. Na jego końcu są tacy magnaci jak Przemysław Sztuczkowski, właściciel firmy Złomrex (...). Sztuczkowski z obrotu surowcami wtórnymi ma już ponad 2 mld zł rocznego przychodu i za kilka miesięcy dumnie wkroczy na parkiet warszawskiej Giełdy. No proszę, a my myśleliśmy, że Edi jest niekomercyjny. Inny ciekawy przykład brania spraw we własne ręce przedstawia Jarosław Orzeł w listopadowym wydaniu Biznesu Śląskiego w materiale Dobry czas na ekobiznes. Trzech panów założyło w Chorzowie firmę pod nazwą EkoPartner i zapotrzebowanie na ich usługi przerosło najśmielsze oczekiwania. Śląsk jest idealny do tego działalności, bo to największe skupisko ludności w Polsce (...) mówi [Arkadiusz] Primus, wiceprezes firmy. Wyjaśnijmy zatem jeszcze, że EkoPartner zajmuje się przetwórstwem tworzyw sztucznych. Plastik, złom czy papier wydają się prostymi i banalnymi zagadnieniami przy tym, co zaproponowały firmy Conseil Development Alfa i Petro Nova. W Skierbieszowie i Karlinie budują one zakłady utylizacji odpadów, wykorzystujące technologię rozpadu plazmowego opracowaną przez amerykańskie przedsiębiorstwo Eco Group of America. Wykorzystywana technologia została opracowana na potrzeby promów kosmicznych i nie powoduje żadnych zanieczyszczeń klarował do dyktafonu Grzegorza Zięby Andrzej Machnikowski, dyrektor generalny polskiego oddziału Eco Group of America. Niedługo zatem w Karlinie poczujemy się jak na Marsie. A to wszystko dzięki recyklingowi. Rewelacje te ogłosił Puls Biznesu 4 października roku pańskiego 2004 w artykule Utylizacja za 280 mln USD, żeby wszyscy wiedzieli, ile to wszystko ma kosztować. Natomiast tym, którzy chcą sobie przypomnieć, o co dokładnie w biznesie recyklingowym chodzi w skali ogólnej, polecamy artykuł Anny Suchty z CRN z 2 listopada 2004 r. pt. Interes na złomie. Czytelnicy znajdą tam sporo wątków, które poruszaliśmy już we. Cieszy nas także, że pojawił się nowy recykling odpadów elektronicznych i elektrycznych. Trudno oszacować dokładnie wielkość [tego] rynku. Do wzięcia będą jednak duże pieniądze emocjonuje się pani Anna, tak jakby to tylko o pieniądze chodziło. Przecież wiadomo, o co chodzi, więc na pewno nie tylko o nie. Z pewnością nie o pieniądze chodziło samorządowcom i włodarzom Ostrołęki, którzy od 2004 r. jęli wdrażać Program edukacji ekologicznej społeczeństwa Ostrołęki, ze szczególnym uwzględnieniem selektywnej zbiórki odpadów. By program recyklingu odpadów się powiódł, trzeba przekonać do pomysłu mieszkańców czytamy z zainteresowaniem w Tygodniku Ostrołęckim z 30 listopada 2004 r. A wiadomo, że każda nowość u wielu ludzi budzi sprzeciw. (...) Dlatego przygotowaliśmy całoroczny program edukacyjny dla mieszkańców powiada Elżbieta Godlewska, dyrektor Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Ostrołęce. I jeszcze jedno: Śmieci są najważniejsze. Niechaj tytuł przytaczanego artykułu pozostanie maksymą na następny kwartał. 15

16 imoda Od czasów studenckich recykling nieodmiennie i bez względu na kontekst kojarzy mi się z Maćkiem, współlokatorem z pierwszego roku. Otóż razu pewnego Maciek postanowił zaangażować się ekologicznie. I siłą rzeczy również pozostałą trójkę flancowanych Słoiki HYDE PARK warszawiaków zamieszkujących luksusowy lokal w samym środku praskiego Trojkąta Bermudzkiego. Padło na zbieranie szkła, a dokładniej słoików. Dlaczego tylko słoiki były pod ochroną, pozostaje kwestią do dziś niejasną. Cel był szlachetny, pobudki również. I wszystko byłoby jak w recyklingowej bajce, której bohaterowie żyli długo i szczęśliwie, na dostatnie życie zarabiając oddawaniem słoików do punktu skupu, tylko że wkrótce okazało się, iż wystąpiły pewne problemy logistyczne i Maciek nie znajduje czasu na pozbywanie się nieustannie narastających hałd słoikowych. Działo się tak, ponieważ liczba słoików pojawiających się naturalnie wraz z nabywanym jedzeniem okazała się niezadowalająca. M. zaczął więc przynosić słoiki od znajomych. W niedługim czasie słoiki były już wszędzie. Te z odmakającymi etykietami zajęły zlew i wszystkie naczynia gromadzące wodę. Te, które etykiet zostały już pozbawione, panoszyły się na i we wszystkich szafkach, a co bardziej bezwzględne próbowały nawet przypuścić szturm na lodówkę. Na nic zdały się próby negocjacji z inicjatorem całego tego, skądinąd godnego pochwały, przedsięwzięcia. Doszło do stworzenia oddziału partyzanckiego (rekrutowanego ze współlokatorów) sabotującego akcję ratowania słoików poprzez potajemne ich wyrzucanie, oczywiście z zachowaniem wszystkich środków ostrożności. Do dziś pamiętam ten dreszcz emocji na widok niepodejrzewającego niczego M. wyrzucającego coś do kosza na śmieci, w którym pod starannie poukładanymi zwiędłymi liśćmi sałaty kryły się dwa słoiki po musztardzie sarepskiej... Epizod z Maćkiem i słoikami prawdopodobnie na zawsze skazi moje podejście do kwestii recyklingu jako procederu uciążliwego i utrudniającego życie. Spróbuję się jednak choć trochę zrehabilitować w oczach wszystkich uświadomionych ekologicznie czytelników. Otóż pomimo pierwszego traumatycznego kontaktu z tematem nie pozostałam jednostką zupełnie niewrażliwą na kwestię ochrony środowiska i jego zasobów. Od wielu lat zupełnie dobrowolnie uczestniczę w recyklingu odzieży, z jednej strony przekazując ubrania, które mi się znudziły, na cele charytatywne, z drugiej nabywając drogą kupna w szmateksach ciuchy, które znudziły się komuś innemu, i nie jestem w tym osamotniona. Jakiś czas temu cały świat mody ogarnęła prawdziwa second-handowa mania, która w wersji luksusowej nazywana była modą na vintage. Gwoli wyjaśnienia, różnica między second hand a vintage jest mniej więcej taka jak między winem musującym Dorato a szampanem Moët & Chandon. Ciuchy z second-handów są po prostu używanymi już przez kogoś elementami garderoby, ubrania vintage zaś to prawdziwe cacka z przeszłości, często opatrzone nobilitującą metką Przyglądając się modzie na przestrzeni ostatnich kilku lat, można dojść do wielce budującego wniosku, że projektanci stali sie największymi sprzymierzeńcami idei powtórnego wykorzystania dóbr, czy też w ich przypadku pomysłów jednego ze znanych domów mody, które niczym dobry rocznik wina napawają dumą swego właściciela. Nagle zatem noszenie ubrań z drugiej ręki stało się trendy (chociaż podobno słowo trendy nie jest już trendy), a przeczesywanie szmateksów urosło do rangi wysublimowanej formy realizacji konsumpcyjnych przyzwyczajeń. Magazyny dla kobiet prześcigały się w odnajdywaniu i pokazywaniu gwiazd, które były wiernymi wyznawczyniami nowego vintage-kultu wkradającego się nawet na oskarowe gale. A to tylko czubek recyklingowej góry lodowej. Przyglądając się modzie na przestrzeni ostatnich kilku lat, można dojść do wielce budującego wniosku, że projektanci stali się największymi sprzymierzeńcami idei powtórnego wykorzystania dóbr, czy też w ich przypadku pomysłów. Z pełną premedytacją oszczędzają nam modowych przewrotów na Agnieszka Pogorzelska miarę rewolucji stylu z lat 60., kiedy to pojawienie się syntetycznych tkanin w psychodeliczne wzory, spódniczek mini i futurystycznych okularów uczyniło wszystko to, co wymyślono wcześniej, żałośnie pańciowatym i niemodnym. Obecnie mamy raczej do czynienia z rotacją wśród mniej więcej stałego zestawu trendów, co pozwala na efektywniejsze korzystanie z posiadanej garderoby, której elementy doskonale się nadają do powtórnego użycia. Lata 20., 50., 60. czy 70. weszły już na stałe do kanonu modowego, podobnie jak inspiracje dalekimi podróżami czy stylem rodem z carskiej Rosji. Z poświęceniem godnym korespondentów wojennych dziennikarze dwoją się i troją, próbując znaleźć nowe określenia dla powracających z zadziwiającą regularnością trendów, by stworzyć chociaż złudzenie nowości, tak charakterystycznej przecież dla zjawiska mody. I tak wysublimowana elegancja z połowy ubiegłego wieku raz jest stylem Jackie Kennedy, innym zaś Audrey Hepburn. Lniano-skórzane ubrania w neutralnych kolorach raz określane są jako Safari, innym razem Pożegnanie z Afryką. I nawet świadomość, że to, co w danym sezonie jest passé, powróci do łask najpóźniej za dwa lata, nie przeszkadza w tworzeniu list In and Out, czyli tego, co już jest niemodne, i tego, co modnym właśnie się staje. Co ciekawe, do ilustracji sekcji Out używa się często zdjęć tych samych przedmiotów, które kilka miesięcy wcześniej uznano za kultowe. I tak panie, które w marcu dały się przekonać, że w ich szafie nie może zabraknąć balerinek czy dużej, skórzanej torby z kieszeniami, sześć miesięcy póżniej moga się dowiedzieć, że w nowym sezonie nosić będziemy wyłącznie szpilki, a duża torba jest obciachem i nadaje się już tylko do noszenia ziemniaków. I chociaż nikt w te maskujące prawdziwe mechanizmy żądzące modą nakazy nie wierzy, to miło jest czasem poudawać, że moda, tak jak podobno kobieta, naprawdę zmienną jest. A zgrabna puenta dotycząca recyklingu? Słoiki i moda mają ze sobą wiele wspólnego. Autorka jest dziennikarką Elle.