Jagielloński Uniwersytet Trzeciego Wieku HISTORIA SZTUKI. Architektura sakralna style, podstawowa terminologia (do XVIII)

Transkrypt

1 Jagielloński Uniwersytet Trzeciego Wieku HISTORIA SZTUKI Architektura sakralna style, podstawowa terminologia (do XVIII)

2 Poniższa prezentacja stanowi przegląd zagadnień związanych z rozwojem architektury. Szczególnie w przypadku starożytności i wczesnego średniowiecza poruszone zostały jedynie pewne podstawowe, charakterystyczne dla nich pojęcia, z których część będą się łączyć z zasadniczą tematyką seminarium, czyli sztuką epoki nowożytnej (mniej więcej XVI-XVIII w.). Uwagi dotyczące pojęcia stylu historycznego w badaniach nad architekturą por. ostatni slajd.

3 Starożytna Grecja Partenon, poł. V w. p.n.e. (rekonstrukcja)

4 kapitel= głowica gzyms fryz trzon architraw elementy belkowania baza budowa kolumny

5 Liście akantu Ślimacznice = woluty brak bazy! PORZĄDEK DORYCKI PORZĄDEK JOŃSKI PORZĄDEK KORYNCKI

6 Architektura starożytnego Rzymu i wczesnochrześcijańska ŁUK jego konstrukcja umożliwiła m.in. wznoszenie sklepień (w Rzymie kolebkowych i kopuł) a) klińce b) zwornik = klucz c) rozpiętość d) strzałka e) pacha f) podłucze g) głębokość h) grubość i) grzbiet j) czoło

7 KOLUMNA DORYCKA KOLUMNA KOMPOZYTOWA (akant + woluty jońskie) koryncki kompozytowy

8 Bazyliki były w Rzymie budynkami użyteczności publicznej, później zostały zaadaptowane przez chrześcijan. W badaniach nad architekturą określa się tym mianem typ budowli o nawie głównej szerszej i wyższej niż boczne, wyposażonej w osobne okna Niezależnie od tego istnieje pojęcie bazylika większej i bazylika mniejszej tytuł honorowy nadawany ważnym kościołom

9 Santa Maria Maggiore, Rzym, zaczęta w 432 r. (bazylika architrawowa) Trewir, bazylika Konstantyna, IV w. San Apolinare in Classe, Rawenna, ok. 549 r., arkadowa

10 pendentyw Architektura bizantyńska i jej oddziaływanie Antemiusz z Tralles, Izydor z Miletu, Kościół Mądrości Bożej (Hagia Sophia), Konstantynopol,

11 San Marco, Wenecja,

12 Romanizm masyw zachodni = Westwerk , ok. 1320, pocz. XVIII w.

13 gurty = pasy sklepienne Sklepienia krzyżowe Kościół św. Marii Magdaleny w Vézelay, XII w. Katedra w Spirze, ok

14 fryz arkadkowy biforium

15 archiwolta tympanon Portal kościoła w Moissac, XI/XII w.

16 Gotyk przypory łuki oporowe Katedra Notre-Dame w Chartres,

17 układ pseudobazylikowy układ halowy układ bazylikowy

18 obejście apsyda prezbiterium transept = nawa poprzeczna nawa

19 Katedra w Canterbury, , ok. 1174, 1397,

20 sklepienia krzyżowo-żebrowe Katedra w Durham, (jeszcze romańska) Katedra w Reims, XIII-XIV w.

21 sześciodzielne gwiaździste służki sieciowe wachlarzowe

22 Przykłady gotyckich kapiteli

23 kwiaton żabka pinakiel = fiala

24 wimperga blenda

25 maswerk rozeta laskowanie

26 Renesans Katedra Santa Maria del Fiore, Florencja, od 1294, kopuła Prostsze układy wnętrza Santo Spirito, Florencja,

27 San Lorenzo, Florencja, Stara Zakrystia Santa Croce, Florencja, kaplica Pazzich

28 latarnia Kaplica kopułowa czasza tambur pendentywy

29 San Sebastiano, Mantua, ok (rzut zbliżony do centralnego)

30 Artykulacja pionowa i pozioma fasady (w formach nawiązujących do antyku) pilastry belkowanie (pół)kolumny Santa Maria Novella, Florencja, fasada ok. 1470

31 San Andrea, Mantua, ok (nawa z kaplicami)

32 sklepienie kolebkowe z kasetonami

33 Rzut centralny cd. Donato Bramante, projekt przebudowy Bazyliki św. Piotra w Rzymie, ok. 1506

34 Tempietto na dziedzińcu kościoła San Pietro in Montorio w Rzymie, ok. 1502

35 okulus belkowanie pilastry 1519,

36 sgraffito boniowanie

37 attyka

38 Ornamentyka arabeska groteska

39 Manieryzm przedsionek biblioteki klasztoru san Lorenzo, Florencja, ok (kolumny pozbawione funkcji konstrukcyjnej) Il Redentore, Wenecja, 70. XVI w. (spiętrzenie przyczółków)

40 Obfitość dekoracji = horror vacui szczyt Haarlem, Vleeshal, Anton van Obbergen, Wielka zbrojownia w Gdańsku,

41 Ornament kartuszowozawijany Ornament okuciowy Ornament małżowinowochrząstkowy

42 Renesans(?) w Rzeczypospolitej poza kaplicami kopułowymi Zamość Pułtusk Kazimierz Dolny

43 Barok spływ wolutowy Kopuła dominująca nad wnętrzem belkowanie wyłamane na osi podpór monumentalizm Jacopo Barozzi da Vignola, Giacomo della Porta, Il Gesù, Rzym ( )

44 Baldassare Longhena, Santa Maria della Salute, Kolumny w wielkim porządku (nieprzerwane przez gzymsy)

45 Scharpenheuvel Gostyń

46 Skomplikowana przestrzeń, konstrukcja sklepień, przestrzeń centralna podkreślona oświetleniem Guarino Guarini, San Lorenzo, Turyn,

47 San Carlo alle Quatre Fontane, , 40., 60. XVII Nietypowy rzut kościoła + Fasada na rzucie krzywoliniowym

48 Kopuła dominantą założenia Christopher Wren, katedra św. Pawła, Londyn, Jules Hardouin-Mansart, Kościół Inwalidów, Barokowy klasycyzm

49 Ornament akantowy Ornament regencyjny

50 Późny barok Fasady o wklęsło-wypukłym zarysie, tworzące efekty światłocieniowe Kościół cystersów w Krzeszowie,

51 Późny barok, rokoko Dekoracyjność (ale i wrażenie lekkości czy ruchu), czasem stosowanie złożonych rzutów Kościół pielgrzymkowy w Vierzehnheiligen,

52 asymetria w kształtowaniu ornamentu rocaille

53 E.Q. Asam, C.D. Asam, kościół św. Jana Nepomucena, Monachium, , Zjednoczenie architektury, rzeźby, malarstwa w dekoracji wnętrz (bel composto)

54 Relacje architektury z krajobrazem J. Prandtauer, opactwo benedyktynów w Melku, (na miejscu wcześniejszego) L. le Vau, J. Hardouin- Mansart, Charles le Brun i in., Pałac w Wersalu, i później

55 ? Jan Błażej Santini-Aichel, kościoły w Sedlcu i Zdziarze nad Sazawą, 1. poł. XVIII w., Kościół brygidek w Lublinie barokni gotika renesans lubelski

56 Turobin, renesans lubelski Korzkiew, kościół o cechach gotyckich z XVII w.!

57 Style historyczne (gotyk, barok itd.) w architekturze i dlaczego należy do nich podchodzić ostrożnie): - są dziedzictwem dziewiętnasto- i wczesnodwudziestowiecznej historii sztuki (która wiele dzieł i zjawisk pomijała lub marginalizowała) - nazwy i ich zastosowanie są dużo późniejsze od poszczególnych zjawisk - wiele zabytków nie pasuje do stylu, mimo że powstały w latach jego obowiązywania - istnieją dzieła graniczne, ścisłe podziały między stylami są trudne do przeprowadzenia zwłaszcza w epoce nowożytnej - między dużymi a mniejszymi ośrodkami artystycznymi występowały czasem znaczne różnice w chronologii zjawisk artystycznych - ułatwiają podstawową orientację w dziejach sztuki, ale nie powinny zastępować dokładniejszej analizy dzieła.