Architektura sakralna Katedra Świętych Piotra i Jerzego Bamberg, Niemcy Główna świątynia katolicka miasta, posiadająca status bazyliki mniejszej,

Transkrypt

1 Architektura sakralna Katedra Świętych Piotra i Jerzego Bamberg, Niemcy Główna świątynia katolicka miasta, posiadająca status bazyliki mniejszej, jedna z siedmiu historycznych katedr cesarskich, siedziba arcybiskupstwa bamberskiego. Jest jedynym na północ od Alp miejscem spoczynku papieża (Klemens II). Ważny przykład średniowiecznej XIII-wiecznej architektury, łączącej późny romanizm z wczesnym gotykiem francuskim. Zawiera, zarówno na zewnątrz, jak i w środku, liczne cenne dzieła średniowiecznej rzeźby kamiennej i snycerstwa. Jej charakterystyczna sylwetka z czterema wieżami, jak również fundatorzy katedry cesarz Henryk II Święty i cesarzowa Kunegunda Luksemburska byli przedmiotem tematu wielu dzieł malarstwa i grafiki. Początki dziejów kościoła wiążą się z cesarzem Henrykiem II. Budowa pierwszej świątyni trwała do 1012 r. Dnia 6 maja tego roku dokonano konsekracji. Wcześniej, w 1007 r., zostało założone biskupstwo Bambergu. Pierwszym biskupem został Eberhard I ( ). Świątynia została zniszczona przez pożar w 1081 r. Ufundowana przez biskupa bamberskiego i misjonarza Ottona nowa romańska świątynia została konsekrowana w 1111 r. Ostateczny kształt otrzymała w XIII w. dzięki gruntownej rozbudowie, której patronował m.in. biskup Eckbert von Andechs-Meranien, brat św. Jadwigi Śląskiej oraz bliski współpracownik cesarza Fryderyka II. Cesarz ten dzięki wysokim dochodom z lenna bamberskiego w 1225 r. wsparł budowę katedry, niezwykle wysoką sumą 4000 marek w srebrze. Ponowne poświęcenie katedry odbyło się w 1237 r. Stopniowo została ona wzbogacona w liczne figury oraz elementy plastyki architektonicznej. Po wojnie trzydziestoletniej z inicjatywy prymasa Melchiora Ottona Voita von Salzburga dokonano generalnej barokizacji kościoła. Wówczas to kościół utracił wiele średniowiecznej substancji, ponadto wnętrze otrzymało jednolite barokowe wyposażenie, m.in. wykonany przez artystów flamandzkich ołtarz główny z rzeźbami przedstawiającymi grupę ukrzyżowania. Ważnym dla dziejów katedry okresem był XIX w. W 1830 r. rozpoczęto gruntowną restaurację świątyni. Patronował jej król Ludwik I Wittelsbach, natomiast pracami konserwatorskimi kierował znany z licznych inwestycji w Monachium bawarski architekt Friedrich von Gärtner. Usunięto niemal zupełnie zmiany dokonane w okresie baroku, m.in. odkuto sklepienia, ponadto odnowiono zachowane romańskie i gotyckie elementy rzeźby architektonicznej. W 2007 r. uroczyście obchodzono jubileusz 1000-lecia biskupstwa bamberskiego. Jest to trójnawowa bazylika, z transeptem od strony zachodniej. Kościół posiada dwa chóry: zachodni oraz wschodni, który jest podwyższony, poniżej jego została umieszczona krypta, do której można wejść przez portal umieszczony pomiędzy rzędami stopni prowadzącymi na chór. Trójprzęsłowy korpus nawowy cechuje kompozycja oparta na systemie wiązanym jednemu przęsłu nawy głównej odpowiadają dwa mniejsze przęsła w nawie bocznej. Od strony stylistycznej architektura katedry łączy cechy późnego romanizmu (przede wszystkim na zewnątrz) oraz wczesnego gotyku (wnętrze). Wnętrze katedry jest niemal w całości nakryte wczesną odmianą sklepienia krzyżowo-żebrowego, spoczywającego na prostokątnych filarach i półfilarach, do których przylegają kolumienki o kapitelach kielichowych, ozdobionych motywem liścia akantu. Od wewnątrz artykulację ścian

2 korpusu nawowego cechuje podporządkowanie kompozycji systemu wiązanego, w konsekwencji każde przęsło nawy głównej posiada parzyste arkady międzynawowe o lekko zaostrzonych łukach, wzbogaconych pojedynczymi archiwoltami wspartymi na wspomnianych kolumienkach. Gładkie ściany przęseł cechuje wczesnogotycki wertykalizm, jedynie drobny gzyms dzieli je na dwie kondygnacje. Podział poszczególnych przęseł silnie zaznaczają gurty. Światło pada z wysoko umieszczonych niewielkich okien nawy głównej, w przypadku naw bocznych kształt okien jest odmienny, niektóre przęsła nie są oświetlone. Nieco inaczej wygląda architektura obu chórów. Chór wschodni zachował w całości romańską absydę o surowej fakturze ścian górnej jej partii (koncha), która kontrastuje z dużymi półkoliście zamkniętymi oknami oraz parami wnęk poniżej okien, wzbogaconych arkadami z łukiem w formie trójliścia, wspartych na lekkich kolumienkach z ozdobnymi trzonami i kapitelami. W przypadku chóru zachodniego o podobnej strukturze wnętrza dominują formy gotyckie, architekturę cechuje lekkość, silniej zaakcentowano podział na kondygnacje. Okna absydy są ostrołukowe (flankowane kolumienkami), ponadto na wysokości żeber sklepiennych znajdują się lunety z niewielkimi oknami. Przęsła obu chórów poprzedzające absydę nakryte są sklepieniem sześciodzielnym. W całości zachowała się znajdująca się poniżej wschodniego chóru romańska krypta. Składa się z trzech naw o tej samej wysokości, nakrytych sklepieniem krzyżowym z gurtami. Sklepienie wsparte jest na masywnych filarach o uwydatnionych graniastych bazach o zróżnicowanej formie oraz ośmiobocznych piramidalnych kapitelach. Od wschodniej strony światło pada przez duże, półkoliście zamknięte okna. Od zewnątrz architektura katedry mocno akcentuje kubiczność jej bryły. Elewacje boczne oraz transept są surowe, pozbawione dekoracji. W przypadku transeptu podkreślono jego elewację wydatnym gzymsem, poniżej którego znajduje się fryz arkadowy. Okrągłe okno posiada profilowane ościeża. Podobny motyw znajdujemy na zewnątrz wielobocznie zamkniętego chóru zachodniego z uwydatnionymi na narożach półkolumnami. Najbardziej plastyczną częścią katedry jest absyda wschodniego chóru, gdzie wyraźnie zaznaczono podziały na kondygnacje za pomocą profilowanych gzymsów. Bogato zdobione ościeża okien poprzedzone są arkadami, których kolumny sięgają aż do gzymsu wieńczącego kondygnację krypty. Pomiędzy oknami i fryzem wieńczącym całą absydę w odrębnej kondygnacji umieszczono galeryjkę oświetloną tryforiami. Głównym akcentem wertykalnym, a zarazem dominantą w panoramie miasta są cztery bliźniacze wieże o niemalże identycznej wysokości. Pary tych wielokondygnacyjnych, kwadratowych w planie wież flankują oba chóry katedry. Piętrowość wież akcentują gzymsy ozdobione fryzami arkadowymi lub ornamenty liściaste. Każda kondygnacja posiada odmienne w formie okna. Wpisane w półkoliście zamknięte płyciny okna wież wschodnich mają formę romańskich biforiów. Inaczej wyglądają wieże zachodnie. O ile dolne kondygnacje posiadają jeszcze formy późnoromańskie, trzy górne piętra posiadają charakterystyczne dla francuskich katedr (przede wszystkim katedra w Laon) naroża z wielobocznymi ażurowymi aediculami, z ostrołukowymi arkadami wspartymi na smukłych kolumienkach. Wieże zwieńczone są ostrosłupowymi hełmami. Architektura sakralna Katedra Świętych Piotra i Jerzego Bamberg, Niemcy

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15