Materiały do szkoleń w zakresie pracy z migrantami dla pracowników socjalnych oraz urzędników

Transkrypt

1 Pomagamy uchodźcom w dobrowolnych powrotach i reintegracji w kraju pochodzenia. Warunkami naszej pracy są: - dobrowolność powrotu - bezpieczeństwo w kraju pochodzenia - wzajemny szacunek - poszanowanie godności ludzkiej Wir helfen Flüchtlingen bei einer freiwilligen Rückkehr und Reintegration Bedingungen unserer Arbeit sind: - Freiwilligkeit der Rückkehr - Sicherheit im Heimatland - Respekt im Umgang miteinander - Rückkehr in Wurde Social Assistance, Return and Support Network Project for the Ukraine Materiały do szkoleń w zakresie pracy z migrantami dla pracowników socjalnych oraz urzędników Materialien zu Schulungsmodulen im Migrantenbereich für Sozialarbeiter und Verwaltungskräfte Educational Materials for social workers and administrative workers in migration area We help refugees in voluntary return and reintegration in country of origin. Conditions of our cooperation: - voluntariness of return - safety in country of origin - mutual estimate - respect of human dignity

2 Social Assistance, Return and Support Network Project for the Ukraine Materiały do szkoleń w zakresie pracy z migrantami dla pracowników socjalnych oraz urzędników Materialien zu Schulungsmodulen im Migrantenbereich für Sozialarbeiter und Verwaltungskräfte Educational Materials for social workers and administrative workers in migration area

3 Herausgeber AWO Bremerhaven Heimatgarten V.i.S.d.P. : Volker Tegeler Bürgermeister Smidt Str Bremerhaven Tel. +49 (0) Fax +49 (0) info@heimatgarten.de Redaktion: Małgorzata Symonowicz Magdalena Gajewska Rozita Rezmer Lektorat deutsch: Bożena Orszuł Lektorat englisch: Kazimierz Gałuszewski Satz: AWO Bremerhaven Titelfoto: AWO Bremerhaven

4 Spis treści: Wstęp / Vorwort / Introduction 5 Moduły szkoleniowe wersja polska 1.1 Standardy szkolenia dla pracowników socjalnych Pakiet edukacyjny dla pracowników socjalnych Pakiet trenerski dla pracowników socjalnych Standardy szkolenia dla pracowników administracji publicznej Pakiet edukacyjny dla pracowników administracji publicznej Pakiet trenerski dla pracowników administracji publicznej Schulungsmaterialien deutsche Version 1.1 Schulungsstandarden für Sozialarbeiter Bildungspakete für Sozialarbeiter Trainerpakete für Sozialarbeiter Schulungsstandarden für Verwaltungskräfte Bildungspakete für Verwaltungskräfte Trainerpakete für Verwaltungskräfte 257 Educational materials english version 1.1 Training standards for social workers Educational package for social workers Instructor s package for social workers Training standards for administrative workers Educational package for administrative workers Instructor s package for administrative workers

5

6 Szanowni Państwo, niniejsza publikacja jest jednym z wyników działań w ramach pilotażowego projektu SATURN Social Advise, Return and Support Networking Project for the Ukraine, który był dofinansowany przez Unię Europejską. 5 PL Projekt realizowany był w latach przez partnerów z Niemiec, Polski, Ukrainy, Bułgarii i Rumunii. Obejmował szereg działań, z których najważniejsze było kompleksowe wsparcie i opieka nad migrantami, chcącymi powrócić do kraju pochodzenia z krajów biorących udział w projekcie oraz stworzenie i implementacja modułów kształcenia dla urzędników oraz pracowników socjalnych, którzy zajmują się problematyką migracji. Zajęcia przeprowadzone w oparciu o wypracowane moduły odbyły się w Odessie oraz w Krakowie. Ich uczestnikami byli przedstawiciele sektora socjalnego ( również studenci kierunków socjalnych) oraz urzędnicy państwowi. Autorką modułów jest Pani Małgorzata Symonowicz pracownik naukowy UJ w Krakowie. Ona również przeprowadzała zajęcia na ich podstawie. Oddajemy w Państwa ręce treści programowe, które obejmują pakiety edukacyjne, trenerskie oraz standardy szkolenia dla pracowników socjalnych oraz urzędników państwowych. Zamieściliśmy je w trzech wersjach językowych : polskiej, niemieckiej oraz angielskiej. Z uwagi na ograniczoną objętość publikacji, zmuszeni byliśmy dokonać niezbędnych skrótów. Życzymy Państwu przyjemnej lektury Volker Tegeler

7 6 DE Liebe Leserinnen, lieber Leser, die Publikation ist eins der Ergebnisse, die im Rahmen des Pilotprojektes SATURN entstanden sind. Das Projekt SATURN, finanziert durch die Europäische Union, dauerte von und wurde in den Partnerländern Deutschland, Polen, Ukraine und Bulgarien erfolgreich durchgeführt. Die wichtigsten Aufgaben des Projektes waren komplexe Unterstützung und Betreuung von Migranten, die in ihr Heimatland, das in dem Projekt teilgenommen hat, zurückkehren wollten, sowie Entwicklung und Implementierung von Schulungsmodulen für Behördenmitarbeiter und Sozialmitarbeiter, die sich mit der Migrationsproblematik beschäftigen. Die Schulungen, die anhand der ausgearbeiteten Module durchgeführt worden sind, haben in Odessa und Krakau stattgefunden. Teilgenommen haben Vertreter aus den Sozialsektoren (auch Studenten im Sozialbereich) sowie Behördenmitarbeiter. Die Module wurden durch Frau Malgorzata Symonowicz (wissenschaftliche Mitarbeiterin Uni Krakau) entwickelt und durchgeführt. In ihre Hände übergeben wir die Inhalte des Programms, hier finden Sie Schulungspakete, Trainerpakete sowie Schulungsübungen für Sozial- und Behördenmitarbeiter. Wir veröffentlichen es in drei Sprachen: polnisch, deutsch und englisch. Auf Grund des begrenzten Platzes der uns zur Verfügung stand, mussten wir leider Kürzungen vornehmen. Wir wünschen Ihnen eine angenehme und interessante Lektüre. Volker Tegeler

8 Ladies and Gentlemen, This publication is one of the results of the pilot project SATURN which was co-financed by the European Union. 7 EN The project was implemented in by the partners from Germany, Poland, Ukraine, Bulgaria and Romania. The project included several measures, most important of which was comprehensive support and care for migrants wishing to return to their country of origin this is to the said above participating in the project and the creation and implementation of training modules for officials and social workers who deal with issues of migration. Activities were based on the developed modules and carried out in Odessa and Krakow. Their participants were representatives of social sectors (including students of social trends), and state officials. The author of modules is Mrs. Margaret Symonowicz - researcher at Jagiellonian University in Cracow. She also carried out activities on their basis. We give you the curriculum, which includes educational packages, instructing and training standards for social workers and government officials. They have been drawn up in three languages: Polish, German and English. Due to the limited volume of publications, we are forced to make the necessary shortcuts. We wish you a pleasant reading. Volker Tegeler

9

10 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych 9 PL 1.1 Standardy szkolenia

11 10 PL Moduły szkoleniowe programu szkolenia Migracje powrotne dla pracowników socjalnych skonstruowane został tak, aby uczestnicy towarzyszyli migrantom przez całą drogę, jaką przebywają oni od decyzji o wyjeździe, do ich reintegracji po powrocie. Całościowy sposób potraktowania problematyki migracji sprawia, że przeszkoleni pracownicy będą kompetentni w pomocy migrantom na każdym etapie. Moduły szkoleniowe ukierunkowane na tematykę powrotów, migracji powrotnych, decydują o nowatorstwie szkolenia. Dzięki niemu pracownicy socjalni i studenci nabędą umiejętności, których nie mają możliwości zdobyć w dotychczasowym, tradycyjnym procesie kształcenia. Warsztatowa formuła zajęć, uzupełniona wykładami znajduje idealne zastosowanie w przypadku tego szkolenia. Aktywna, warsztatowa forma mobilizuje uczestników do czynnego angażowania się w proces nabywania wiedzy i umiejętności. Ma to szczególne uzasadnienie dla pracowników socjalnych, którzy zdobytą wiedzę wykorzystywać będą w praktyczny sposób, w kontakcie z migrantami. Moduły można w całości lub części zastosować także w szkoleniach innych grup beneficjentów, w innych krajach. Małgorzata Symonowicz malgorzata.symonowicz@gmail.com Autorka

12 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.1 Standardy szkolenia Standardy szkolenia zawierają opis metodologiczny modułów. W standardach znajdzie się szczegółowe zestawienie wiadomości i charakterystyka umiejętności, jakie nabędą uczestnicy szkoleń. Są one podstawą dla opracowania materiałów dla trenerów i uczestników. Merytoryczna zawartość modułów odpowiada aktualnej wiedzy i uznanym metodom postępowania. Standardy szkolenia umożliwiają porównywalność z innymi szkoleniami i dają podstawy do przyznawania certyfikatów ukończenia szkolenia. Moduł 1. Od decyzji do wyjazdu 1.1 Teoretyczne podstawy migracji podstawowe definicje emigrant, imigrant kraj pochodzenia, kraj przyjmujący kraj tranzytowy, kraj docelowy migracje wewnętrzne i zewnętrzne kierunki migracji na świecie imigranci na Ukrainie kierunki migracji z Ukrainy 11 PL 1.2 Różnorodność motywacji do wyjazdu rodzaje migracji dobrowolność migracji przyczyny migracji czas trwania migracji migracje łańcuchowe, migracje wahadłowe różnorodność motywacji migrantów 1.3 Decyzja o migracji i wybór miejsca osiedlenia racjonalność ludzkich decyzji informacje dostępne i niedostępne migrantom 1.4 Czynniki typu push i pull teoria push-pull rozpoznawanie przez uczestników czynników wypychających na emigrację i przyciągających do kraju przyjmującego 1.5 Ekonomia migracji: perspektywa indywidualna i społeczna dualny rynek pracy 3d jobs zawodowe funkcjonowanie migrantów transfery zarobków skutki migracji dla gospodarki państwa przyjmującego konsekwencje migracji dla kraju pochodzenia 1.6 Elementy prawa związane z migracjami możliwości opuszczenia własnego kraju przekraczanie granicy pobyt w kraju tranzytowym pobyt w kraju docelowym migracje w prawodawstwie UE

13 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.1 Standardy szkolenia 1.7 Legalność i nielegalność pobytu spojrzenie na sytuację legalności i nielegalności pobytu z perspektywy migranta Moduł 2. Emigracja: konsekwencje społeczne 12 PL 2.1 Rodzina pozostająca w kraju pochodzenia uwrażliwienie uczestników na problem i usystematyzowanie wiedzy o problemach rodzin (w szczególności dzieci), pozostałych w kraju pochodzenia, podczas gdy rodzice przebywają za granicą 2.2 Rodzina na emigracji: partnerzy i dzieci migrantów identyfikacja problemów, z jakimi zmagają się poszczególni członkowie rodzin migranckich 2.3 Rodziny dwukulturowe oraz mieszane kulturowo przyjrzenie się problemom i dylematom rodzin mieszanych pod względem pochodzenia kulturowego, zapoznanie się z przykładami różnych strategii akulturacyjnych (na podstawie filmu) 2.4 Postawy społeczeństwa przyjmującego wobec imigrantów uświadomienie uczestnikom granic ich tolerancji, uświadomienie działania mechanizmu stereotypizacji Moduł 3. Emigracja: konsekwencje psychologiczne 3.1 Szok kulturowy: przyczyny powstawania, konsekwencje oraz sposoby radzenia sobie doświadczenie przez uczestników szkolenia sytuacji zbliżonej do szoku kulturowego, próby efektywnego działania w warunkach niepewności, odmiennych reguł zmiany spowodowane migracją obciążenie psychiczne i fizyczne, stres utrata dotychczasowych sposobów radzenia sobie pojęcie szoku kulturowego przebieg szoku kulturowego 3.2 Zasoby psychospołeczne migrantów identyfikacja trudności i potrzeb uchodźców, uwrażliwienie na zasoby, jakimi dysponują migranci 3.3 Dobrostan psychospołeczny migrantów dostępne metody pomocy migrantom uwrażliwienie uczestników na trudności adaptacyjne migrantów, identyfikacja przez uczestników dostępnych sposobów pomocy migrantom, możliwa pomoc w osiąganiu dobrostanu psychospołecznego. 3.4 Adaptacja czynniki wspierające adaptację do życia w innym kraju, trudności adaptacyjne i ich przyczyny

14 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.1 Standardy szkolenia 3.5 Strategie akulturacji proces akulturacji psychologicznej modele i strategie akulturacji konsekwencje przyjęcia poszczególnych strategii rola społeczeństwa przyjmującego w procesie akulturacji odniesienie wiedzy o strategiach akulturacji do własnego doświadczenia uczestników szkolenia, ćwiczenie umiejętności rozpoznawania strategii akulturacji nabycie umiejętności rozpoznawania strategii akulturacji ćwiczenie umiejętności rozpoznawania strategii akulturacji 3.6 Marginalizacja jako niepowodzenie migracji marginalizacja jako niepowodzenie migracji zjawisko wykluczenia społecznego 13 PL Moduł 4. Uchodźcy szczególna grupa migrantów 4.1 Psychospołeczne konsekwencje uchodźstwa zapoznanie się uczestników z autentycznymi historiami uchodźców, wzbudzenie empatii wobec uchodźców przyczyny uchodźstwa definicja uchodźcy wg konwencji genewskiej UNHCR cele i działania prawa i obowiązki uchodźcy status uchodźcy uchodźcy wewnętrzni geografia uchodźcza fazy stawania się uchodźcą zastosowanie wiedzy na temat uchodźców do konkretnego przypadku, możliwość zapoznania się z różnorodnością losów uchodźców. 4.2 Przemoc i jej następstwa jak rozpoznawać i reagować czym jest przemoc? prześladowania, rodzaje prześladowań tortury i ich konsekwencje dla ofiar gwałty - indywidualne skutki i polityczne znaczenie handel ludźmi (trafficking in people) 4.3 Post-traumatic Stress Disorder zespół stresu pourazowego pojęcie traumy symptomy PTSD objawy najczęściej zgłaszane przez uchodźców wpływ PTSD na różne obszary życia przełożenie wiedzy o przemocy i PTSD na konkretne przykłady

15 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.1 Standardy szkolenia 14 PL 4.4. Pomoc psychologiczna dla uchodźców komunikacja w obcym języku rola tłumacza trauma w różnych kulturach syndrom ocalonych unikanie powtórnej traumatyzacji własne uczucia i problemy pracownika socjalnego/terapeuty - praca nad skutecznym komunikatem sugerującym wizytę u specjalisty, ćwiczenie umiejętności komunikacji międzykulturowej, identyfikacja oczekiwań i obaw przed spotkaniem z psychologiem. 4.5 Rehabilitacja społeczna dla uchodźców problemy społeczne i ekonomiczne problemy kulturowe trudności psychologiczne, wyuczona bezradność zapoznanie uczestników z sytuacją osób i rodzin przebywających w ośrodku dla uchodźców rozpoznanie głównych problemów, z jakimi borykają się uchodźcy w kraju przyjmującym 4.6 Specyfika pomocy kobietom-uchodźczyniom analiza problemów, z jakimi spotykają się kobiety w różnych obszarach życia, zależnych od kultury i obyczajów przemoc ze względu na płeć przeszkody w uczestniczeniu w życiu społecznym dostęp do edukacji przemoc domowa, niewola domowa molestowanie seksualne, gwałty handel kobietami zagrożenia w podróży zagrożenia w obozach dla uchodźców zmiany w strukturze rodziny, konflikty w małżeństwach pomoc kobietom uchodźczyniom - zastosowanie wiedzy o specyficznych problemach kobiet uchodźczyń do konkretnych przykładów 4.7 Specyfika pomocy dzieciom- uchodźcom dzieci bez opieki zmiany w strukturze rodziny, konflikty międzypokoleniowe oddziaływanie na rodziców możliwość kontaktu z własną kulturą edukacja, wsparcie wychowawców Moduł 5. Powroty z emigracji 5.1 Czynniki wpływające na decyzję o powrocie identyfikacja czynniki wpływające na decyzję o powrocie 5.2 Odległe konsekwencje migracji nabycie wiedzy o odległe konsekwencje migracji

16 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.1 Standardy szkolenia 5.3 Przyczyny niepowodzenia migracji przyczyny niepowodzenia migracji w przykładach 5.4 Psychospołeczne aspekty powrotu psychospołecznych aspekty powrotu 5.5 Powrotny szok kulturowy i radzenie sobie z nim model powrotnego szoku kulturowego 5.6 Reintegracja w kraju pochodzenia metody wspierania reintegracji obserwacja i analiza sytuacji psychologicznej osoby powracającej z emigracji (na podstawie filmu) 5.7 Powroty drugiego pokolenia migrantów kluczowe aspekty powroty drugiego pokolenia migrantów 15 PL Moduł 6. Warsztaty umiejętności praktycznych 6.1 Praca w warunkach zróżnicowania kulturowego Pojęcie kultury wypracowanie i wyrażenie przez uczestników własnego rozumienia pojęcia kultury różnorodność definicji kultury uświadomienie sobie przez uczestników wpływu kultury na różne sfery życia części składowe kultury Kulturowe uwarunkowania zachowań interpersonalnych - socjalizacja rola rodziny i systemu edukacji kultura i różnice indywidualne nabycie umiejętności analizy źródeł wartości, norm i skryptów zachowań typowych dla danej kultury ćwiczenie umiejętności analizy źródeł wartości, norm i skryptów zachowań typowych dla własnej kultury refleksja nad cechami rodzimej kultury wymiary kultury wg Hofstede badanie wymiarów kultury diagnoza wymiarów własnej kultury przez uczestników, rozpoznanie charakterystyk własnej kultury, które mogą stanowić trudność dla przedstawicieli innych kultur Różnice kulturowych w komunikacji werbalnej i niewerbalnej egocentryzm i etnocentryzm otwartość w komunikacji style komunikacji wg Halla wymiary różnic kulturowych wg Gestelanda emocje w komunikacji różnice językowe ćwiczenie umiejętności rozpoznawania i posługiwania się wymiarami kultury w konkretnych sytuacjach

17 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.1 Standardy szkolenia doświadczenie sytuacji kontaktu z odmiennością kulturową, testowanie zjawisk związanych z komunikacją międzykulturową ćwiczenie umiejętności rozpoznawania kulturowych przyczyn konfliktu poszukiwanie możliwości rozwiązania i łagodzenia nieporozumień na tle kulturowym ćwiczenie umiejętność identyfikowania konfliktów, wymiana doświadczeń, omówienie emocji towarzyszących konfliktom 16 PL Zdrowie psychiczne w różnych kulturach zwrócenie uwagi uczestników na rolę kultury w sposobie wyrażania zaburzeń zdrowia zapoznanie uczestników z przykładami kulturowo uwarunkowanych syndromów 6.2 Udzielanie pomocy migrantom i uchodźcom Udzielanie pomocy osobom odmiennym kulturowo identyfikacja trudności i potrzeb uchodźców, uwrażliwienie na zasoby, jakimi dysponują uchodźcy Skuteczna komunikacja z przedstawicielami wybranych narodowości i grup etnicznych kontakt z rozmówcą bariery w komunikacji formułowanie pytań ćwiczenie umiejętności formułowania pytań dotyczących kultury analiza trudności w prowadzeniu wywiadu uwrażliwienie na sytuację osoby, z którą prowadzony jest wywiad obserwacja wywiadu z uchodźcą rozpoznawanie zachowań przydatnych i utrudniających wywiad Mediacje i negocjacje w sytuacji konfliktu na tle kulturowym czym jest konflikt? strategie negocjacji mediacja i jej zastosowanie ćwiczenie umiejętności negocjacji i współpracy w warunkach konfliktu na tle kulturowym tworzenie nowych rozwiązań konfliktu 6.3 Etyczne aspekty pracy z osobami odmiennymi kulturowo Zjawiska stereotypów i uprzedzeń relacje mniejszość większość posiadanie władzy uprzedzenie jako postawa trzy aspekty postaw czym są stereotypy samospełniające się przepowiednie mechanizmy powstawania stereotypów funkcjonowanie stereotypów i uprzedzeń w przestrzeni społecznej

18 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.1 Standardy szkolenia Dyskryminacja i metody jej przeciwdziałania w kontekście migracji czym jest dyskryminacja? rodzaje dyskryminacji dyskryminacja instytucjonalna dyskryminacja krzyżowa grupy defaworyzowane wśród migrantów dyskryminacja pozytywna konsekwencje dyskryminacji uświadomienie sobie sytuacji, w których uczestnicy byli sprawcami i ofiarami dyskryminacji doświadczenie sytuacji osoby dyskryminującej i dyskryminowanej uświadomienie sobie emocji przeżywanych przez te osoby wypracowanie sposobów radzenia sobie w sytuacji dyskryminacji 17 PL Grupy defaworyzowane wśród migrantów stworzenie uczestnikom okazji do przemyślenia i przedyskutowania stereotypowych twierdzeń na temat grup defaworyzowanych 6.4 Psychologiczna higiena pracy w obszarze pomagania innym Wypalenie zawodowe czym jest wypalenie zawodowe? objawy wypalenia zawodowego przyczyny wypalenia etapy rozwoju wypalenia skutki wypalenia dla danej osoby i jej otoczenia trudni klienci zapobieganie wypaleniu zawodowemu Radzenie sobie ze stresem przyczyny stresu lista zdarzeń życiowych czynników stresu obciążenia i zasoby indywidualne postrzeganie stresorów akceptacja sytuacji niepewności dynamika stresu konsekwencje stresu stres pozytywny uwrażliwienie uczestników na skutki, jaki powoduje stres poszukiwanie sposobów radzenia sobie ze skutkami stresu Budowanie sieci wsparcia identyfikacja dostępnych źródeł wsparcia dla uczestników (osób i instytucji) zachęcenie uczestników do korzystania ze wsparcia superwizja czym jest? zalety superwizji kto może być superwizorem grupy wsparcia współpraca z przedstawicielami organizacji pozarządowych współpraca z przedstawicielami innych instytucji

19 18 PL

20 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych 19 PL 1.2 Pakiet edukacyjny

21 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Od decyzji do wyjazdu Teoretyczne podstawymigracji 20 PL podstawowe definicje emigrant, imigrant, reemigrant kraj pochodzenia, kraj przyjmujący kraj tranzytowy, kraj docelowy migracje wewnętrzne i zewnętrznerodzaje migracji dobrowolność migracji przyczyny migracji czas trwania migracji migracje łańcuchowe, migracje wahadłowe różnorodność motywacji migrantów czynniki typu push i pull Definicja migracji Migracja to względnie trwała zmiana miejsca pobytu jednostek i grup ludzi. Emigrant, imigrant Emigrant to osoba opuszczająca dane miejsce. Imigrant to osoba przybywająca do jakiegoś miejsca. Reemigrant Osoba, która opuściła swój kraju, a po wielu latach życia za granica zdecydowała się na powrót. Kraj pochodzenia Kraj pochodzenia migranta. Kraj z którego migrant wyjeżdża. Kraj przyjmujący Kraj przyjmujący migranta. Kraj, do którego migrant przyjeżdża. Kraj tranzytowy Kraj przez który migrant przejeżdża w drodze do kraju przyjmującego(docelowego). Czasem migranci zatrzymują się najdłużej w kraju tranzytowym, ale nie mają zamiaru się w nim osiedlić. Kraj docelowy Kraj, do którego podążają migranci. Kraj, w którym zamierzają się osiedlić. Rodzaje migracji Podział ze względu na: czas trwania dobrowolność legalność planowanie Czas trwania migracji krótkoterminowe (kilka tygodni,miesięcy) długoterminowe (kilka lat) stałe (kilkanaście, kilkadziesiąt lat) Dobrowolność migracji Migracje: dobrowolne przymusowe

22 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Legalność migracji Migracje: legalne nielegalne Przyczyny migracji Ekonomiczne Polityczne Ekologiczne Zdrowotne Rodzinne Edukacyjne itd. 21 PL Migracje wewnętrzne -zewnętrzne Migracje zewnętrzne: poza granice kraju. Migracje wewnętrzne: wewnątrz kraju. Migracje łańcuchowe Migranci: pochodzą z tego samego miejsca, wyjeżdżają w tym samym czasie jadą do tego samego miejsca są ze sobą POWIĄZANI rodzinnie lub przyjacielsko pomagają sobie nawzajem w wyjeździe, szukaniu pracy, zamieszkaniu na emigracji Sieci migracyjne związki interpersonalne łącząc emigrantów, byłych migrantów i przyszłych migrantów oparte na pokrewieństwie, przyjaźni,wspólnym pochodzeniu zmniejszają społeczne, ekonomiczne i emocjonalne koszty migracji Migracje wahadłowe Trwają od kilku godzin do kilku dni. Najczęściej celem migracji wahadłowych jest przewóz towarów i handel nimi. Różnorodność motywacj imigrantów polityczne religijne ekonomiczne w poszukiwaniu przygód z przyczyn osobistych itp. Teoria push-pull Warunki życia w kraju pochodzenia skłaniają ludzi do migracji do innychkrajów o lepszych warunkach życia.

23 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Decyzja o migracji i wybór miejsca osiedlenia racjonalność ludzkich decyzji informacje dostępne i niedostępne migrantom kierunki migracji na świecie imigranci na Ukrainie kierunki migracji z Ukrainy 22 PL Czynniki push i pull Czynniki push (wypychające): bieda,bezrobocie, zła sytuacja polityczna, itd. Czynniki pull (przyciągające): miejsca pracy, opieka zdrowotna, stabilna sytuacja polityczna, itd. Racjonalność ludzkich decyzji kalkulacja strat i zysków podejmowanie decyzji przez pojedynczego migranta lub przez całe gospodarstwo domowe migranci przenoszą się do miejsc, gdzie jest więcej miejsc pracy i wyższe zarobki ważna jest nie tylko wysokość pensji, ale także ubezpieczenie społeczne i zdrowotne,perspektywy rozwoju, itd. Informacje dostępne migrantom prawo migracyjne, legalność pobytu szanse zatrudnienia i wysokość zarobków w kraju pochodzenia i kraju przyjmującym prawne aspekty życia w danym kraju aktualna sytuacja ekonomiczna,polityczna w kraju przyjmującym informacje dotyczące klimatu Informacje niedostępne migrantom zdarzenia losowe, które są niemożliwe do przewidzenia (choroba, wypadek, kradzież, itp.) błędne informacje uzyskane od innych migrantów ilość osób poszukujących pracy w danym miejscu i czasie rzeczywista wysokość zarobków i kosztów utrzymania Liczba migrantów na świecie milionów osób. Około 3% światowej populacji Kierunki migracji na świecie Stany Zjednoczone Rosja Niemcy Ukraina Francja Indie Kanada Arabia Saudyjska Australia Pakistan Wielka Brytania Iran IOM - InternationalOrganization for Migration Założona (pod inną nazwą) w roku1951. Początkowo pomagała migrantomw Europie. Pomaga ponad 12 milionom migrantów na całym świecie.

24 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Regiony wysyłające Odeski 54% Zakarpacki 12% Republika Autonomiczna Krym 8% Lwowski 8% Charkowski 4% Doniecki 2% Tarnopolski 2% Kierunki migracji z Ukrainy Rosja Grecja Polska Czechy Włochy Hiszpania 23 PL Imigranci na Ukrainie Kraje b. ZSRR (Abchazja, Tatarzy, Azerbejdżan, Armenia, Czeczenia, itd.) Iran Somalia Wietnam Iran Pakistan Somalia Sri Lanka Wietnam Ekonomia migracji: perspektywa indywidualna i społeczna dualny rynek pracy 3d jobs transfery zarobków skutki migracji dla gospodarki państwa przyjmującego konsekwencje migracji dla kraju pochodzenia Dualny rynek pracy Podział rynku pracy na kapitałowy i pracowniczy kapitałowy: wyższepensje, większe bezpieczeństwo, lepsze perspektywy, wyższe kwalifikacje. Głównie dla obywateli danego kraju. pracowniczy: niższe pensje, mniejsze bezpieczeństwo, gorsze perspektywy, niskiek walifikacje. Głównie dla migrantów. 3d jobs Dirty Dangerous Demeaning (brudne, niebezpieczne, poniżające) Taka degradacja statusu społecznego powoduje obniżenie samooceny i wpływa niekorzystnie na zdrowie psychiczne. Stres związany z miejsce mpracy: ograniczenie komunikacji (bariera językowa i kulturowa) nieznajomość organizacji pracy stanowisko poniżej kwalifikacji brak wsparcia społecznego stanowisko pracy zgodne z kwalifikacjami, ale pensje niższe niz pracowników rodzimych

25 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny 24 PL Praca na czarno Praca na biało Praca na czarno To praca nielegalna. Pracodawca niepodpisuje z pracownikiem umowy, nie płaci za jego ubezpieczenie, nie płaci tez podatków. W razie konfliktu, pracownik nie mamożliwości egzekwowania swoich praw (na przykład, gdy pracodawca mu nie wypłaci wynagrodzenia). Pracownik nie ma też możliwości udowodnic kolejnemu pracodawcy, że był zatrudniony. Typowe trudności pracowników zatrudnionych nielegalnie to zarobki mniejsze, niż umówione, opóźnienia w wypłacie, czasem brak wypłaty. Poważne trudności w sytuacji wypadku przy pracy koszty leczenia często spadają na pracownika. Praca na biało Czyli praca legalna. Pracownik i pracodawca podpisują umowę,która określa zakres pracy, wymiar czasu pracy i wynagrodzenie. Są różne rodzaje umów o pracę, najczęściej pierwsza umowa, jaką podpisuje nowy pracownik to umowa na okres próbny (zwykle3 miesiące). Po tym czasie pracodawca podpisuje kolejna umowę, jeśli jest z pracownika zadowolony. Są umowy na czas określony i nieokreślony. Pracownik jest chroniony przez prawo. W razie niewypłacenia pensji i innych naruszeń jego praw, może odwołać sie do sądu oraz innych instytucji powołanych do chronienia praw pracowników. Pracownik jest ubezpieczony, w razie choroby nie ponosi kosztów leczenia. Skutki migracji dla gospodarki państwa przyjmującego Migranci przyczyniają się do wzrostu produkcji dóbr i usług. Migranci przyczyniają się do obniżenia cen produktów i usług w kraju przyjmującym. Migranci wypełniają luki w gospodarce państw przyjmujących. Wykonują zarówno prace wymagające wysokich kwalifikacji, jak i niskich kwalifikacji. Konsekwencje migracji dla kraju pochodzenia zmniejszenie ilości mieszkańców kraju zaburzenie struktury wiekowej ludności (migrują głównie ludzie młodzi) utrata więzi wewnątrz rodzin zmiany kulturowe w lokalnych społecznościach Kapitał społeczny Sieci kontaktów społecznych, współzależność ludzi i wzajemna pomoc. Sieci łączą więzi zaufania, lojalności, solidarności. Wskutek migracji kraj pochodzenia traci kapitał społeczny. Drenaż mózgów (brain drain) Utrata wykształconych osób przez kraj pochodzenia migrantów. Są to nie tylko osoby z wyższym wykształceniem, ale także osoby kreatywne, samodzielne, przedsiębiorcze, z własną inicjatywą. Ich wykształcenie i umiejętności jest ważne dla rozwoju kraju. Drenaż opieki (care drain) Utrata osób opiekujących się innymi przez kraj pochodzenia migrantów. Są to przede wszystkim kobiety, pracujące jako opiekunki do dzieci, osób starszych, niepełnosprawnych, pielęgniarki, itd.

26 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Zróżnicowanie źródeł dochodów Rodziny wysyłaja jedną osobe (przedstawiciela rodziny) do pracy zagranicą. Reszta rodziny pozostaje w kraju. Transfery zarobków Zarobki migrantów wysyłane są do kraju pochodzenia. Transfery są głównym źródłem dochodów dla rodzin pozostających w kraju pochodzenia. Przysyłane pieniądze wydawane są na codzienne życie, zakup mieszkania lub domu, wyposażenie i remonty, edukację dzieci, inwestycje, itd. Elementy prawa związane zmigracjami możliwość opuszczenia własnego kraju przekraczanie granicy pobyt w kraju tranzytowym pobyt w kraju docelowym migracje w prawodastwie UE 25 PL Możliwości opuszczenia własnego kraju Każde państwo ustala zasady opuszczania kraju przez swoich obywateli Od zakazu opuszczania kraju do pełnej swobody Dokumenty uprawniające do wyjazdu Przekraczanie granicy zależne od polityki kraju własnego i docelowego legalne lub nielegalne Pobyt w kraju tranzytowym Etap na drodze do kraju docelowego Migranci przebywają tu możliwie jaknajkrócej W pewnych przypadkach może stać siekrajem docelowym Pobyt w kraju docelowym Każdy kraj stosuje odmienną politykę wobec przybywających do niego migrantów. W zależności od tej polityki pobyt może być: legalny nielegalny początkowo legalny a następnie nielegalny początkowo nielegalny a następnie legalny Legalność pobytu ma ogromne znaczenie dla stanu psychicznego imigranta, jego rozwoju osobistego i zawodowego. Migracje w prawodawstwie UE(1) polityka kontroli imigracji polityka względem migrantów

27 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Dyrektywy UE im dłużej cudzoziemiec przebywa w danymkraju, tym więcej ma praw podstawa udzielenia statusu rezydenta: stabilne, regularne i wystarczające dochody, posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego, udział w programach integracyjnych prawo do łączenia rodzin (obejmuje współmałżonka i małoletnie dzieci) 26 PL Konwencja Dublińska zapewnienie, że każdy wniosek o azyl sprawdzony będzie przez jedno odpowiedzialne za to państwo, jak równiez upewnienie się, że powtórne składanie wniosku w innym kraju Unii będzie niemożliwe wszystkie państwa Unii Europejskiej rozpatrujące wniosek o azyl mają robić to na tych samych podstawach prawnych, według tych samych norm i standardów Strefa Schengen zasada swobodnego przepływu osób brak kontroli na wewnętrznych granicach strefy większa kontrola na zewnętrznych granicach strefy wspólna polityka wobec migrantów Emigracja: konsekwencje psychologiczne Szok kulturowy zmiany spowodowane migracja obciążenie psychiczne i fizyczne, stres utrata dotychczasowych sposobów radzenia sobie pojęcie szoku kulturowego przebieg szoku kulturowego Zmiany spowodowane emigracja zmiany w otoczeniu fizycznym zmiany w otoczeniu społecznym zmiany w funkcjonowaniu psychicznym Zmiany w otoczeniu fizycznym Klimat, skład pożywienia, drobnoustroje, substancje chemiczne w otoczeniu, rytm dnia, obrazy, dźwięki, zapachy, smaki, dotyk... Zmiany w otoczeniu społecznym Z osoby samodzielnej i kompetentnej kulturowo, migrant zamienia się w ucznia, który musi prosić o pomoc w najprostszych sprawach, polegać na obcych osobach w sprawach dla niego ważnych. Spostrzegany jest przez nowe otoczenie społeczne jako osoba niesamodzielna, infantylna, niewychowana, itp. Koniecznośc odkrywania zasad życia społecznego w nowym kraju (zasad każdego elementu kultury). Zmiany w funkcjonowaniu psychicznym Zmiany w otoczeniu fizycznym i społecznym powodują stres psychologiczny. Dotychczasowe mechanizmy obronne stają się nieadekwatne.

28 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Migrant odczuwa nowe emocje: tęsknota, bezsilność, wstyd, lęk, poczucie braku bezpieczeństwa, obniżenie poczucia własnej wartości, brak poczucia kontroli. Stres Obciążenie psychiczne i fizyczne Przyczyną stresu jest brak równowagi między wymaganiami środowiska a zasobami danej osoby. Utrata dotychczasowych sposobów radzenia sobie (w nowym otoczeniu bardzo często dotychczasowe sposoby stają się nieadekwatne i nieskuteczne). Szok kulturowy Mocny stres występujący w sytuacji kontaktu z odmiennościa kulturową. Szok zwykle jest nagły, gwałtowny, krótkotrwały... Ale szok kulturowy jest długotrwały i ma charakter kumulatywny. Szok kulturowy obejmuje funkcjonowanie psychiczne, fizyczne i społeczne człowieka. Jest on rezultatem trudnych zmian spowodowanych migracją. Dostarcza on negatywnych emocji, które pogarszają samopoczucie i wpływają na funkcjonowanie człowieka. 27 PL Rezultaty szoku kulturowego Zagubienie Niepewnośc Depresja Niepokój Bezsilnośc Konflikty interpersonalne(złość,nienawiść) Problemy zdrowotne i zaburzenia pod postacią somatyczna Dwie strategie radzenia sobie 1. Przyjęcie postawy etnocentrycznej, czyli interpretowanie zachowań innych ludzi z perspektywy norm własnej kultury 2. Uważne przyglądanie się interakcjom pomiędzy tubylcami, jak najostrożniejsze wyciąganie z nich wniosków i próby naśladowania. Przebieg szoku kulturowego Model U Na początku dobrostan psychofizyczny migranta jest najwyższy, następnie sie pogarsza i po pewnym czasie wraca do poziomu wyjściowego. Fazy modelu U Miodowy miesiąc trudności są nieodczuwalne, a nawet jeśli imigrant je zauważa, traktuje z humorem i postrzega jako część egzotyki obcej kultury. Jej długość zależy od zasobów migranta. Obserwator migrant wciąż nie czuje się częścią otaczającego świata, ale obserwuje go z dystansu, próbując znaleźć klucz do jego zrozumienia. Uczestnik migrant po prostu próbuje przetrwać i jak najsprawniej zaspokoić swoje potrzeby i uzupełnic rosnące deficyty. Szok kulturowy nasilają się wszystkie przykre objawy związane z przeciążeniem fizycznym i psychicznym, takie, jak choroby, stany depresyjne, nadmierna nerwowość, czy wreszcie zachowania ryzykowne.

29 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Zdrowienie migrant zaczyna powoli organizować swoje życie w sposób podnoszący poczucie bezpieczeństwa. Racjonalniej ocenia swoje możliwości i wyznacza cele. Potrafi zidentyfikowac wokół siebie nowe zasoby do wykorzystania. Mistrzostwo migrant zaczyna rozumieć kulturę kraju przyjmującego i zdobywa kompetencje kulturowe pozwalające mu na skuteczne funkcjonowanie. 28 PL Fazy szoku kulturowego 1. Faza turystyczna 2. Dezorientacja wywołana różnicami kulturowymi 3. Przełom i początek powrotu do dobrostanu 4. Stabilizacja emocji, doświadczanie pozytywnych i negatywnych aspektów nowej kultury 5. Utworzenie tożsamości dwu- lub wielokulturowej Akulturacja proces akulturacji psychologicznej strategie akulturacji konsekwencje przyjęcia poszczególnych strategii marginalizacja jako niepowodzenie migracji rola społeczeństwa przyjmującego w procesie akulturacji zjawisko wykluczenia społecznego Adaptacja czym jest? Adaptacja do środowiska to posiadanie cech (anatomicznych, fizjologicznych, behawioralnych), które umożliwiaja przeżycie w danym środowisku. Zaburzenia adaptacyjne Występują w okresie adaptacji do nowej sytuacji życiowej. Objawy: napięcie, niepokój, lęk zamartwianie się, depresja huśtawka emocjonalna poczucie nieradzenia sobie, nieumiejętność planowania, podejmowania decyzji Zastępcze mechanizmy obronne Objawy psychosomatyczne, zachowania ryzykowne (prowadzenie samochodu po pijanemu, mieszanie siew bójki, ryzykowne zachowania seksualne), substancje psychoaktywne (narkotyki, leki) Akulturacja psychologiczna Akulturacja psychologiczna to adaptacja do nowego środowiska kulturowego, poprzez nabycie norm, wartości i schematów zachowań typowych dla nowej kultury. W zetknięciu z odmiennością kulturowa wybierane są różne strategie akulturacyjne. Dwie kultury Rodzima kultura migranta i kultura nowego kraju obie są częścią życia. W procesie akulturacji wyrażają się przekonania migranta wobec tych obydwu kultur.

30 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Strategie akulturacji Strategie akulturacji to sposoby radzenia sobie z dwoistością kulturowa rodzimej i nowej kultury. Polegają one na podtrzymaniu lub odrzuceniu danej kultury. Strategie akulturacji wgberry ego 1. Integracja 2. Separacja 3. Asymilacja 4. Marginalizacja 1. Integracja Łączenie elementów obu kultur. Np. bardzo dobra znajomość obu języków, znajomi wśród reprezentantów obu kultur, obchodzenie świąt zarówno jednej, jak i drugiej kultury, przekazywanie dzieciom wartości obu kultur i znajomości obu języków. 29 PL Integracja - konsekwencje Decyzja, z której kultury zaczerpnąc sposób radzenia sobie jest za każdym razem podejmowana zależnie od sytuacji. Integracja jest optymalną strategią dla zdrowego funkcjonowania jednostki wspołeczeństwie. 2. Separacja Podtrzymywanie rodzimej kultury i ograniczenie do minimum kontaktów z nową kulturą i jej przedstawicielami. Np. brak znajomości lub słaba znajomość nowego języka, znajomi wyłącznie spośród innym migrantów z własnego kraju, wychowywanie dzieci zgodnie z wartościami rodzimej kultury. Separacja - konsekwencje Wynika z chęci zachowania tradycyjnego stylu życia i obrony tradycyjnych wartości. Nowa kultura traktowana jest jako mniej wartościowa. Przyczyną może być nieprzyjazny sposób traktowania przybyszów i niska ocena ich kultury przez społeczeństwo. 3. Asymilacja Odrzucenie rodzimej kultury i przyjęcie nowej kultury. Np. używanie w życiu prywatnym nowego języka, nie uczenie dzieci języka rodzimego, nie utrzymywanie kontaktów z innymi migrantami z rodzimego kraju. Asymilacja - konsekwencje Powodowana chęcią osiągnięcia dobrej pozycji w społeczeństwie, które jest niechętne odmiennościom. Prowadzi do utraty poczucia stabilności paradoksalnie utrudnia wchodzenie jednostki do społeczeństwa. 4. Marginalizacja Porzucenie rodzimej kultury i nieprzyjęcie nowej kultury. Np. nie obchodzenie świąt ani jednej ani drugiej kultury, ograniczenie kontaktów społecznych, nie przekazywanie dzieciom wartości rodzimej kultury i niewspieranie ich uczenia się nowej kultury. Marginalizacja - konsekwencje Może być spowodowana utratą kontaktu ze swoją grupą i niechęcią wobec nowych kontaktów. Prowadzi do poczucia alienacji i utraty tożsamości. Jej skutkiem mogą być zaburzenia psychiczne oraz zachowania kryminogenne.

31 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Strategie akulturacji tabela Kultura ojczysta Kultura przyjmująca tak tak Integracja Asymilacja nie Separacja Marginalizacja nie 30 PL Akceptacja własnej kultury Ważną przyczyną migracji jest brak akceptacji dla różnych elementów własnej kultury co wtedy? Ważne jest, aby nie wtłaczać migranta na siłę w schematy jego kultury wtedy, gdy jej lub jej części nie akceptuje. Rola społeczeństwa przyjmującego w procesie akulturacji Wybór strategii akulturacji jest wypadkową dwóch czynników: decyzji imigranta sposobu, w jaki otoczenie reaguje na niego Zjawisko wykluczenia społecznego Jest przeciwieństwem integracji. Najczęściej jest efektem dyskryminacji opartej na pochodzeniu kulturowym, etnicznym, niepełnosprawności, itp.. Konsekwencją wykluczenia społecznego jest ubóstwo, wzajemna wrogość, wykluczenie z dostępu do edukacji, opieki zdrowotnej, itp. Udzielanie pomocy osobom odmiennym kulturowo Co jest podstawowym celem? Pomoc osobom odmiennym kulturowo w powrocie do takiego stopnia funkcjonowania w nowym społeczeństwie, jaki osiągali w rodzimej społeczności. Uchodźcy szczególna grupa migrantów Kim są uchodźcy? przyczyny uchodźstwa definicja uchodźcy wg konwencji genewskiej UNHCR - cele i działania prawa i obowiązki uchodźcy status uchodźcy uchodźcy wewnętrzni geografia uchodźcza Przyczyny uchodźstwa zagrożenie życia zagrożenie zdrowia zagrożenie wolności Definicja uchodźcy wg konwencji genewskiej Uchodźca to osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy religii narodowości przynależności do określonej grupy społecznej

32 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa. Konwencja genewska z 1951 roku Konwencja stanowiła pierwsze prawdziwie międzynarodowe porozumienie obejmujące najistotniejsze aspekty życia uchodźcy. Wylicza w ogólnym zarysie prawa uchodźcy, takie jak wolność praktyk religijnych, swoboda poruszania się, prawo do pracy, edukacji, dostęp do dokumentów podróży. Jednocześnie wymienia ona obowiązki uchodźcy wobec państwa przyjmującego. Zasadniczy przepis Konwencji przewiduje, że uchodźcy nie mogą być zawracani lub wydalani do kraju, w którym obawiają się prześladowań. 31 PL UNHCR Celem UNHCR jest zapewnienie uchodźcom bezpieczeństwa w kraju udzielającym schronienia oraz wspieranie jego władz w realizacji tego zadania. Urząd Wysokiego Komisarza szuka sposobów niesienia pomocy uchodźcom w rozpoczęciu życia od nowa poprzez integrację ze społecznością lokalną, dobrowolny powrót do ojczyzny, a jeśli jest to niemożliwe, to poprzez osiedlenie się w krajach trzecich. Kto przyznaje status uchodźcy? Uchodźca jest uchodźcą niezależnie od formalnego uznania. Władze państw ustanawiają procedury - zgodne z miejscowym systemem prawnym - służące określeniu sytuacji prawnej osoby ubiegającej się o status uchodźcy oraz jej praw i zakresu pomocy. Przyznanie statusu uchodźcy Osoby ubiegające się o status uchodźcy muszą wykazać, że ich obawa przed prześladowaniami jest uzasadniona. Wyjątkiem jest sytuacja zbiorowego nadania statusu uchodźcy całej grupie osób, jak w przypadku masowych ucieczek spowodowanych przez czystki etniczne lub inne akcje skierowane przeciwko całym grupom ludności. Odmowa przyznania statusu uchodźcy Osoby, co do których stwierdzono na podstawie sprawiedliwych procedur, że nie potrzebują ochrony międzynarodowej, znajdująsię w podobnej sytuacji, jak cudzoziemcy nielegalnie przebywający w danym kraju, mogą zatem zostać deportowane. UNHCR opowiada się za tym, aby przed decyzją o deportacji osoba, której nie przyznano statusu uchodźcy, miała prawo do ponownego rozpatrzenia jej wniosku. Ochrona tymczasowa Ochrona tymczasowa to rozwiązanie proponowane w krajach, w których nastąpił nagły masowy napływ uchodźców. Jest to przejściowa forma ochrony, którą winny zastąpić trwałe rozwiązania. Stosując ochronę tymczasową władze państw unikają konieczności rozpatrywania indywidualnych spraw osób uciekających w wyniku wojen domowych lub powszechnie stosowanej przemocy. Osoby znajdujące się pod ochroną, w świetle definicji konwencji genewskiej, są uchodźcami. Ochrona tymczasowa może zostać zniesiona, gdy powrót do miejsca zamieszkania stanie się bezpieczny.

33 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny 32 PL Prawa uchodźcy Uchodźca ma prawo do bezpiecznego schronienia. Państwa nie mogą wydalać uchodźców, ani usuwać ich siłą na terytorium, gdzie groziłoby im niebezpieczeństwo. Nie mogą także dyskryminować żadnej grupy uchodźców. Powinny zagwarantować uchodźcom możliwość korzystania z praw społecznych i ekonomicznych przynajmniej w takim stopniu, w jakim korzystają z nich cudzoziemcy z kartą stałego pobytu przebywający w tym kraju. Uchodźcy gwarantuje się zatem podstawowe prawa obywatelskie, w tym wolność przekonań, przemieszczania się oraz ochronę przed torturami i poniżającym traktowaniem. Państwa mają obowiązek współpracy z UNHCR. Państwa te powinny przyjmować rodziny osób, którym udzielono tymczasowego schronienia, przynajmniej ich małżonków i niepełnoletnie dzieci. Każdy uchodźca powinien mieć dostęp do opieki medycznej. Każdy dorosły uchodźca powinien mieć prawo podjęcia pracy. Żadne dziecko-uchodźca nie może być pozbawione możliwości chodzenia do szkoły. W określonych sytuacjach, takich jak masowy napływ uchodźców, kraje oferujące schronienie mogą uważać za konieczne ograniczenie niektórych praw, np. wolności przemieszczania się, dostępu do pracy czy odpowiedniej edukacji dla wszystkich dzieci. Prawo do ochrony dla kobiet odmawiających podporządkowania się społecznym ograniczeniom Osoby, które uciekają przed poważną dyskryminacją lub innego rodzaju nieludzkim traktowaniem i prześladowaniem z powodu odmowy podporządkowania się surowym kodeksom obyczajowym mają podstawy, by wystąpić o status uchodźcy. Prześladowanie może stanowić przemoc seksualna, np. gwałt. Prześladowaniem jest dyskryminacja, która ma szczególnie krzywdzące konsekwencje. Kobieta obawiająca się napaści z powodu odmowy noszenia tradycyjnych ubrań lub chęci samodzielnego wyboru męża i prowadzenia niezależnego życia, może faktycznie być uchodźcą. Kobiety obawiające się rytualnego okaleczenia narządów płciowych także mogą mieć przyznany status uchodźcy. Obowiązki uchodźcy Uchodźcy mają również pewne obowiązki. W szczególności powinni przestrzegać prawa i przepisów kraju udzielającego schronienia. Utrata prawa do ochrony Osoby, które uczestniczyły w popełnieniu zbrodni wojennych i poważnym naruszeniu międzynarodowych praw człowieka i norm prawa humanitarnego -w tym zbrodni ludobójstwa -utraciły prawo do ochrony i pomocy przysługującej uchodźcom. Żadna osoba, co do której istnieją poważne podstawy, aby podejrzewać, że takie czyny popełniła, nie powinna otrzymać ochrony jako uchodźca. Prawo do ochrony traci także osoba, która kontynuuje działalność zbrojną przeciwko swojemu krajowi pochodzenia z kraju, w którym chce wystąpić o status uchodźcy. Żołnierz nie może być uchodźcą. Genewski dokument podróży tzw. paszport genewski Dokument wydawany uchodźcom w kraju przyjmującym. Uprawnia ich do przekraczania granic, podróżowania do innych krajów oraz pozostawania tam na określony czas.

34 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Regulacja Dublin II Ustala, które z państw UE jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o status uchodźcy, aby uniknąć składania wniosków przez jedną osobę w kilku krajach jednocześnie. Uchodźca otrzymuje status uchodźcy, w którym złożył wniosek o przyznanie tego statusu. Uchodźcy wewnętrzny IDP internally displaced persons Uchodźcy wewnętrzni muszą opuścić swoje domy z tych samych przyczyn, co uchodźcy, ale nie przekraczają granic uznawanych za międzynarodowe. Z tego powodu nie mogą korzystać w pełni z pomocy UNHCR. Liczba uchodźców wewnętrznych (20-25 milionów) przekracza liczbę zwykłych uchodźców. Z jakich krajów pochodzi najwięcej uchodźców? Afganistan Irak Sudan Kolumbia Demokratyczna Republika Konga Somalia Wietnam 33 PL Jakie kraje przyjmują najwięcej uchodźców? Pakistan (2 mln uchodźców ) Syria (1 mln) Iran (900tys.) Niemcy (600 tys.) Jordania (500 tys.) Tanzania (430 tys.) Fazy stawania się uchodźca 1. Przedemigracja 2. Ucieczka 3. Dotarcie do kraju pierwszego azylu 4. Osiedlenie się w nowym kraju 5. Repatriacja Przemoc i jej następstwa czym jest przemoc? tortury i ich konsekwencje dla ofiar rodzaje prześladowan gwałty indywidualne skutki i polityczne znaczenie handel ludźmi (trafficking in people) Czym jest przemoc? Wywieranie wpływu, który jest niechciany i nieakceptowany przez ta osobę, wobec której przemoc jest stosowana. Kto doznał tortur, nie może już zadomowić się w świecie Jean Améry, belgijski pisarz, przeszedł tortury w hitlerowskich więzieniu i w obozach koncentracyjnych.

35 1. Moduły szkoleniowe dla pracowników socjalnych / 1.2 Pakiet edukacyjny Tortury fizyczne przypalanie części ciała rażenie prądem okaleczenie powieszenie za ręce lub nogi bicie w pięty podtapianie 34 PL Tortury w jaki celu są stosowane? uzyskanie informacji od torturowanej osoby zaszkodzenie integralności politycznej, kulturowej danej grupy zniszczenie osobowości torturowanego ukaranie za poglądy polityczne wyniszczenie mniejszości (etnicznej, religijnej) zastraszenie danej grupy Tortury psychiczne deprywacja sensoryczna upozorowane egzekucje naruszenie intymności Tortury przy użyciu farmakologii użycie substancji powodujących ból fizyczny łamanie oporu poprzez podanie określonych leków zaburzenie poznawczej i emocjonalnej orientacji uzależnienie osoby torturowanej odleków Tortury konsekwencje dla ofiar Konsekwencje dla zdrowia fizycznego i psychicznego. zespół stresu pourazowego depresja, zaburzenia nastroju zaburzenia lękowe, ataki paniki, fobie problemy interpersonalne Gwałty - indywidualne skutki i polityczne znaczenie Gwałt to nie tylko przemoc wobec indywidualnej osoby. Masowe gwałty są narzędziem polityki narodowościowej lub etnicznej, stosowanym podczas wojen i konfliktów zbrojnych. Przerywają one ciągłość pokrewieństwa w danej społeczności. Handel ludźmi (human trafficking) Werbowanie, transport, przekazywanie i przetrzymywanie osób, z zastosowaniem przemocy lub oszustwa, w następujących celach: wykorzystanieseksualne wykorzystanie jako siłę robocza handel narządami ludzkimi adopcja dzieci Najczęstszym rodzajem handlu ludźmi jest handel kobietami zmuszanymi do prostytucji.